Ukomen ni Jehova Dagiti Nadangkes
“Agsaganaka a sumabet iti Diosmo.”—AMOS 4:12.
1, 2. Apay a makapagtalektayo a pagpatinggaen ti Dios ti kinadakes?
PAGPATINGGAENTO ngata ni Jehova ti kinadakes ken panagsagaba ditoy daga? Iti rugrugi ti maika-21 a siglo, ad-adda a maitutop dayta a saludsod. Uray sadinoman ti taliawentayo, makitatayo ti pammaneknek ti kinaranggas ti tao iti padana. Anian nga il-iliwentayo ti maysa a lubong nga awanan iti kinaranggas, terorismo, ken panagkunniber!
2 Imbag laengen ta naan-anay a makapagtalektayo a pagpatinggaen ni Jehova ti kinadakes. Maitunos kadagiti galadna, manamnamatayo nga agtignay ti Dios maibusor kadagiti nadangkes. Nalinteg ni Jehova. Iti Salmo 33:5, ibaga kadatayo ti Saona: “Isu managayat iti kinalinteg ken kinahustisia.” Kuna ti sabali pay a salmo: “Asinoman a mangay-ayat iti kinaranggas pudno unay a guraen ti kararua [ni Jehova].” (Salmo 11:5) Sigurado a ni Jehova, ti mannakabalin-amin a Dios a managayat iti kinalinteg ken kinahustisia, dina ipalubos nga agtultuloy ti maysa a banag a kagurana.
3. Ania ti maipaganetget iti kanayonan a panangusig iti padto ni Amos?
3 Usigenyo ti maysa pay a rason no apay a makapagtalektayo a talipuposen ni Jehova ti kinadakes. Patalgedan dayta ti nairekord nga ar-aramidna iti naglabas. Iti libro ti Biblia nga Amos, masarakan dagiti nabatad a pagarigan no ania ti inaramid ni Jehova kadagiti nadangkes. Ti kanayonan a panangusig iti padto ni Amos ipaganetgetna ti tallo a banag maipapan iti panangukom ti Dios. Umuna, kanayon a nainkalintegan dayta. Maikadua, saan a malisian. Ken maikatlo, adda laeng puntiriana, yantangay dagiti nadangkes ti dadaelen ni Jehova ngem kaasianna dagiti agbabbabawi ken umiso ti pagannayasanna nga indibidual.—Roma 9:17-26.
Kanayon a Nainkalintegan ti Panangukom ti Dios
4. Nangibaonan ni Jehova ken ni Amos, ken agpaay iti ania a panggep?
4 Idi kaaldawan ni Amos, nabingayen iti dua a pagarian ti nasion dagiti Israelita. Ti maysa isu ti pagarian ti Juda iti abagatan a buklen ti dua a tribu. Ti met maysa isu ti pagarian ti Israel iti amianan a buklen ti sangapulo a tribu. Ni Jehova dinutokanna ni Amos nga agserbi kas propeta, nga imbaonna manipud iti ilina a Juda nga agturong iti Israel tapno ipakaammona ti panangukom ti Dios.
5. Maibusor kadagiti ania a nasion a nagipadto ni Amos, ken ania ti maysa a rason a maikarida iti panangukom ti Dios?
5 Saan a rinugian ni Amos ti trabahona babaen ti panangipakaammo iti panangukom ni Jehova iti nasubeg a makin-amianan a pagarian ti Israel. Imbes ketdi, rinugianna babaen ti panangideklarana iti panangukom ti Dios kadagiti innem a kabangibangda a nasion ti Siria, Filistia, Tiro, Edom, Amon, ken Moab. Ngem talaga kadi a maikarida iti panangukom ti Dios? Wen! Ti maysa a rason ket napeklanda a kabusor ti ili ni Jehova.
6. Apay nga iyeg ni Jehova ti didigra iti Siria, Filistia, ken Tiro?
6 Kas pagarigan, kinondenar ni Jehova dagiti Siriano “maigapu iti panangirikda iti Galaad.” (Amos 1:3) Ginamgam dagiti Siriano ti teritoria ti Galaad—maysa a rehion ti Israel iti daya ti Karayan Jordan—ken dinangranda dagiti adipen ti Dios sadiay. Komusta met ngay ti Filistia ken Tiro? Nakabasol dagiti Filisteo iti panangidestiero, wenno panangadipen, kadagiti Israelita ken panangilako kadakuada kadagiti Edomita. Adda met dagiti Israelita nga inlako dagiti taga Tiro kas ad-adipen. (Amos 1:6, 9) Agasenyo dayta—inlakoda dagiti tattao ti Dios kas ad-adipen! Saan ngarud a pagsiddaawan nga iyeg ni Jehova ti didigra iti Siria, Filistia, ken Tiro.
7. Ania ti nagpapadaan ti Edom, Ammon, ken Moab mainaig iti Israel, ngem kasanoda a trinato dagiti Israelita?
7 Adda nagpapadaan ti Edom, Ammon, ken Moab no mainaig kadagiti Israelita ken iti tunggal maysa. Dagita a tallo a nasion ket kabagian dagiti Israelita. Nagtaud dagiti Edomita ken ni Abraham babaen ken ni Esau a kasingin ni Jacob. Kakabsat ngarud ida dagiti Israelita no an-anagen. Ti kaanakan ni Abraham a ni Lot kaputotanna dagiti Ammonita ken Moabita. Ngem siaayat ngata a trinato ti Edom, Ammon, ken Moab dagiti kabagianda nga Israelita? Saan a pulos! Awanan asi nga inusar ti Edom ti kampilan a maibusor “iti bukodna a kabsat,” ken siuulpit a trinato dagiti Ammonita dagiti adipenda nga Israelita. (Amos 1:11, 13) Nupay saan a direkta a dinakamat ni Amos ti panangmaltrato ti Moab iti ili ti Dios, nabayagen a busbusoren dagiti Moabita ti Israel. Nakaro ti dusa nga agur-uray kadagidi a tallo nga agkakabagian a nasion. Iyeg ni Jehova ti gumilgil-ayab a panangtalipuposna kadakuada.
Saan a Malisian ti Panangukom ti Dios
8. Apay a saan a malisian dagiti innem a nasion a kaparanget ti Israel ti panangukom ti Dios?
8 Awan duadua a maiparbeng laeng ti panangdadael ti Dios kadagiti innem a nasion a nadakamat iti umuna a paset ti padto ni Amos. Kanayonanna, awan kadakuada ti makalisi iti dayta. Manipud iti Amos kapitulo 1, bersikulo 3, agingga iti kapitulo 2, bersikulo 1Am 1:3-2:1, namin-innem a kinuna ni Jehova: “Saankonto nga ibaw-ing dayta.” Maitunos iti balikasna, saanna nga imbaw-ing ti imana manipud kadagita a nasion. Ipakita ti rekord a nagsagaba iti didigra ti tunggal maysa kadakuada. Kinapudnona, naan-anay a napukawen ti uppat kadakuada—ti Filistia, Moab, Ammon, ken Edom!
9. Maikari dagiti umili ti Juda iti ania, ken apay?
9 Ti padto ni Amos ket simmaruno a naiturong iti maikapito a nasion—ti mismo a pagilianna a Juda. Nalabit a naklaat dagiti agdengdengngeg kenkuana iti makin-amianan a pagarian ti Israel idi mangngegda nga ideklarana ti panangukom maibusor iti pagarian ti Juda. Apay a maiparbeng laeng a madadael dagiti umili ti Juda? “Maigapu iti panangilaksidda iti linteg ni Jehova,” kuna ti Amos 2:4. Saan a tinagilag-an ni Jehova ti kasta nga inggagara a panangyaleng-aleng iti Lintegna. Sigun iti Amos 2:5, impadtona: “Mangibaonakto iti apuy iti Juda, ket alun-onennanto dagiti pagnaedan a torre ti Jerusalem.”
10. Apay a saan a malisian ti Juda ti didigra?
10 Saan a malisian ti nasubeg a Juda ti umad-adani a didigra. Iti maikapito a daras, kinuna ni Jehova: “Saankonto nga ibaw-ing dayta.” (Amos 2:4) Napasaran ti Juda ti naipadto a pannakadusana idi linangalang dagiti taga Babilonia idi 607 K.K.P. Maminsan pay, nakitatayo a saan a malisian dagiti nadangkes ti panangukom ti Dios.
11-13. Ania a nasion ti kangrunaan a nakaiturongan ti padto ni Amos, ken ania a kita ti panangirurumen ti nasaknap sadiay?
11 Kalkalpas nga indeklara ni Amos ti panangukom ni Jehova iti pito a nasion. Nagbiddut ti asinoman a nangipagarup a dayta ti nagpatinggaan ti padtona. Saan pay a nalpas ni Amos! Naibaon kangrunaanna tapno mangideklara iti makasinit a mensahe ti panangukom maibusor iti makin-amianan a pagarigan ti Israel. Ken maikari ti Israel iti panangdadael ti Dios gapu ta makarimon ti moral ken naespirituan a kinalulok ti nasion.
12 Gapu iti panangipadto ni Amos, naibutaktak ti panangirurumen a nasaknap iti pagarian ti Israel. Maipapan iti dayta, kuna ti Amos 2:6, 7: “Daytoy ti kinuna ni Jehova, ‘Maigapu iti tallo nga iyaalsa ti Israel, ken maigapu iti uppat, saankonto nga ibaw-ing dayta, maigapu iti panangilakoda iti maysa a nalinteg maipaay laeng iti pirak, ken iti maysa a napanglaw maipaay iti gatad ti sangaparis a palloka. Aganangsabda maipaay iti tapok ti daga iti ulo dagiti nanumo a tattao; ket isiasida ti dalan dagiti naemma a tattao.’”
13 Mailaklako dagiti nalinteg “maipaay laeng iti pirak,” a posible a kaipapananna a dagiti ukom nga immawat kadagiti pasuksok a pirak sinentensiaanda dagiti inosente. Dagiti agpapautang inlakoda dagiti napanglaw kas ad-adipen iti gatad ti “sangaparis a palloka,” nalabit maigapu iti nagbassit laeng nga utang. Dagiti awanan asi a tattao ‘aganangsabda,’ wenno agragutda a mangipababa kadagiti “nanumo a tattao” a pakaigapuan ti panangikabil dagiti napanglaw iti tapok iti mismo nga uloda kas tanda ti panagsagaba, panagleddaang, wenno pannakaibabain. Nasaknap ti panagkunniber ket pulos nga awan ti hustisia a manamnama dagiti “naemma a tattao.”
14. Siasino dagiti mamalmaltrato iti sangapulo-tribu a pagarian ti Israel?
14 Imutektekanyo no siasino dagiti mamalmaltrato. Isu dagiti nalinteg, napanglaw, nanumo, ken naemma nga umili iti daga. Kalikaguman ti Linteg ti tulag ni Jehova kadagiti Israelita a pakitaanda iti asi dagidiay nakapuy ken agkasapulan. Ngem kadagiti kasta nga indibidual nga agnanaed iti sangapulo-tribu a pagarian ti Israel, nakalkaldaang ti linak-amda.
“Agsaganaka a Sumabet iti Diosmo”
15, 16. (a) Apay a napakdaaran dagiti Israelita iti, “Agsaganaka a sumabet iti Diosmo”? (b) Kasano nga ipakita ti Amos 9:1 2 a saan a malisian dagiti nadangkes ti panangdadael ti Dios? (c) Ania ti napasamak iti sangapulo-tribu a pagarian ti Israel idi 740 K.K.P.?
15 Yantangay nasaknap idiay Israel ti imoralidad ken dadduma pay a basol, adda makagapu a binallaagan ni Amos ti rebelioso a nasion: “Agsaganaka a sumabet iti Diosmo.” (Amos 4:12) Ti di matalek nga Israel dina maliklikan ti umad-adani a panangdadael ti Dios gapu ta iti maikawalo a daras, kinuna ni Jehova: “Saankonto nga ibaw-ing dayta.” (Amos 2:6) No maipapan kadagiti nadangkes a mangpadas nga aglemmeng, kinuna ti Dios: “Awan ti pumanaw kadakuada nga agballiginto iti panagtalawna, ket awan ti tumalaw kadakuada a makaaramidto iti panaglibasna. No kumalida agingga iti Sheol, manipud sadiay alaento ida ti bukodko nga ima; ket no umulida iti langlangit, manipud sadiay ipababakto ida.”—Amos 9:1, 2.
16 Saan a malisian dagiti nadangkes ti panangdadael ni Jehova uray agkalida “agingga iti Sheol,” a piguratibo a mangipamatmat iti panangpadasda nga aglemmeng iti kaunggan ti daga. Ken dida malisian ti panangukom ti Dios uray “umulida iti langlangit,” kayatna a sawen, uray agkamangda kadagiti nangato a bambantay. Nalawag ti pakdaar ni Jehova: Awan ti mabalinda a paglemmengan. Maibatay iti nadiosan a hustisia, manungsungbat ti pagarian ti Israel gapu kadagiti dakes nga aramidna. Pudno a dimteng dayta a tiempo. Idi 740 K.K.P.—agarup 60 a tawen kalpasan nga inrekord ni Amos ti padtona—rinippuog dagiti rimmaut nga Asiriano ti pagarian ti Israel.
Adda Laeng Puntiria ti Panangukom ti Dios
17, 18. Ania ti ipalgak ti Amos kapitulo 9 maipapan iti asi ti Dios?
17 Babaen ti padto ni Amos, nakitatayo a nainkalintegan ken di malisian ti panangukom ti Dios. Ngem ti libro ni Amos ipamatmatna pay nga adda laeng puntiria ti panangukom ti Dios. Kabaelan ti Dios a biroken ken dadaelen dagiti nadangkes sadinoman ti paglemmenganda. Makitana met dagidiay agbabbabawi ken nalinteg—dagidiay pilienna a pakitaan iti asi. Nagsayaat ti pannakaitampok dayta iti maudi a kapitulo ti libro nga Amos.
18 Sigun iti Amos kapitulo 9, bersikulo 8, kinuna ni Jehova: “Saankonto a naan-anay a talipuposen ti balay ni Jacob.” Kas kinuna ti Am 9 bersikulo 13 agingga iti 15, inkari ni Jehova nga ‘ummongennanto nga isubli dagidiay kautibo’ iti ilina. Maipakitaandanto iti asi ken tagiragsakenda ti kinatalged ken kinarang-ay. “Ti agar-arado pudno a makamakamnanto ti agan-ani,” inkari ni Jehova. Panunotenyo dayta—aglaplapusanan ti ani a dinto pay maapit amin ket dumtengto manen ti sumaruno a panawen ti panagarado ken panagani!
19. Ania ti napasamak iti maysa a grupo dagiti natda iti Israel ken Juda?
19 Makuna a dagiti laeng nadangkes iti Juda ken Israel ti puntiria ti panangukom ni Jehova yantangay kinaasianna dagidiay nagbabawi ken umiso ti pagannayasanda. Kas kaitungpalan ti padto maipapan iti pannakaisubli a nairekord iti Amos kapitulo 9, maysa a grupo dagiti agbabbabawi a natda iti Israel ken Juda ti nagsubli manipud pannakaadipen idiay Babilonia idi 537 K.K.P. Idi nakaawidda iti lugar a nakayanakanda, insublida ti nasin-aw a panagdayaw. Iti sidong ti natalged a kasasaad, binangonda manen dagiti balayda ken nagmulada kadagiti kaubasan ken minuyongan.
Dumteng ti Panangdadael ni Jehova!
20. Ania ti ipanamnama kadatayo ti panangusig kadagiti mensahe ti panangukom nga indeklara ni Amos?
20 Ti panangusigtayo kadagiti mensahe ti panangukom ti Dios nga indeklara ni Amos patibkerenna koma ti panagtalektayo a pagpatinggaen ni Jehova ti kinadakes iti kaaldawantayo. Apay a mapagtalkantayo dayta? Umuna, dagita a pagarigan ti panagtignay ni Jehova maibusor kadagiti nadangkes ipakitada no ania ti aramiden ni Jehova iti kaaldawantayo. Maikadua, ti panangdadael ti Dios iti apostata a pagarian ti Israel patalgedanna a dadaelento ti Dios ti Kakristianuan, ti kangrunaan a makarimon a paset ti “Babilonia a Dakkel,” ti sangalubongan nga imperio ti palso a relihion.—Apocalipsis 18:2.
21. Apay a maikari ti Kakristianuan iti panangdadael ti Dios?
21 Awan duadua a maikari ti Kakristianuan iti panangdadael ti Dios. Nabatad a nakaay-ay-ay ti narelihiosuan ken moral a kasasaadna. Nainkalintegan laeng ti panangukom ni Jehova iti Kakristianuan ken iti intero a lubong ni Satanas. Saan met a malisian dayta, yantangay no tiempon ti panangdadael, matungpalton ti sasao ti Amos kapitulo 9, bersikulo 1: “Awan ti pumanaw kadakuada nga agballiginto iti panagtalawna, ket awan ti tumalaw kadakuada a makaaramidto iti panaglibasna.” Wen, uray sadino ti paglemmengan dagiti managdakdakes, masarakan ida ni Jehova.
22. Aniada a punto maipapan iti panangukom ti Dios ti imbatad ti 2 Tesalonica 1:6-8?
22 Ti panangukom ti Dios ket kanayon a nainkalintegan, di malisian, ken adda laeng puntiriana. Makita dayta kadagiti sasao ni apostol Pablo: “Nalinteg iti biang ti Dios ti panangisupapak iti rigat kadagidiay mangparigat kadakayo, ngem, kadakayo nga agsagaba iti rigat, gin-awa a mairaman kadakami iti pannakaipanayag ni Apo Jesus manipud langit a kadua dagiti mannakabalin nga anghelna iti dumardarang nga apuy, bayat nga iyegna ti pammales kadagidiay saan a makaammo iti Dios ken kadagidiay saan nga agtulnog iti naimbag a damag maipapan ken Apotayo a Jesus.” (2 Tesalonica 1:6-8) “Nalinteg iti biang ti Dios” ti panangdadaelna kadagidiay maikari iti dayta gapu iti panangparigatda kadagiti napulotan nga adipenna. Saan a malisian dayta a panangukomna, ta saan a malasatan dagiti nadangkes ‘ti pannakaipanayag ni Apo Jesus a kadua dagiti mannakabalin nga anghelna iti dumardarang nga apuy.’ Adda laeng puntiria ti panangukom ti Dios yantangay agibales ni Jesus “kadagidiay saan a makaammo iti Dios ken kadagidiay saan nga agtulnog iti naimbag a damag.” Mangyegto dayta iti bang-ar kadagidiay managbuteng iti Dios a nagsagaba iti pammarigat.
Namnama Agpaay Kadagiti Napalungdo
23. Ania a namnama ken liwliwa ti ipaay ti libro ni Amos?
23 Ti padto ni Amos ket naglaon iti nagsayaat a mensahe ti namnama ken liwliwa agpaay kadagiti umiso ti pagannayasanda nga indibidual. Kas naipadto iti libro ni Amos, saan a naan-anay nga inkisap ni Jehova ti nagkauna nga ilina. Inurnongna manen dagiti nakautibo nga umili ti Juda ken Israel, nga insublina ida iti daga a nakayanakanda ken pinaraburanna ida iti aglaplapusanan a kinatalged ken kinarang-ay. Ania ti kaipapananna dayta iti kaaldawantayo? Patalgedanna kadatayo a kabayatan ti panangdadael ti Dios, masarakan ni Jehova dagiti nadangkes sadinoman ti paglemmenganda ken birokenna dagiti indibidual nga ibilangna a maikari iti asina sadinoman ti pagnanaedanda ditoy daga.
24. Kadagiti ania a wagas a naparaburan dagiti moderno-aldaw nga adipen ni Jehova?
24 Bayat nga ur-urayentayo ti panangukom ni Jehova kadagiti nadangkes, ania ti tagtagiragsakentayo kas matalek nga adipenna? Parparaburannatayo ni Jehova iti aglaplapusanan a naespirituan a kinarang-ay! Tagtagiragsakentayo ti wagas ti panagdayaw a di nalaokan kadagiti kinaulbod ken panangballikug a nagresulta kadagiti ulbod a sursuro ti Kakristianuan. Binendisionannatayo met ni Jehova iti naruay a naespirituan a taraon. Ngem laglagipenyo nga adda kakuyogna a dakkel a responsabilidad dagitoy a nabaknang a pamendision ni Jehova. Namnamaen ti Dios a pakdaarantayo dagiti sabsabali maipapan iti um-umay a panangukomna. Kayattayo nga aramiden ti amin a kabaelantayo a mangbirok kadagidiay “siuumiso nga agannayas iti agnanayon a biag.” (Aramid 13:48) Wen, tarigagayantayo a tulongan ti adu a tattao agingga iti kabaelantayo tapno masagrapda met ti naespirituan a kinarang-ay a tagtagiragsakentayo ita. Ken kayattayo a malasatanda ti umad-adani a panangukom ti Dios kadagiti nadangkes. Siempre, tapno masagraptayo dagitoy a gunggona, masapul nga umiso ti kasasaad ti pusotayo. Kas makitatayo iti sumaganad nga artikulo, naitampok met dayta iti padto ni Amos.
Ania ti Sungbatyo?
• Kasano nga ipakita ti padto ni Amos a kanayon a nainkalintegan ti panangdadael ni Jehova?
• Ania a pammaneknek ti ipaay ni Amos a mangipakita a di malisian ti panangukom ti Dios?
• Kasano a ti libro ni Amos ipakitana nga adda laeng puntiria ti panangukom ti Dios?
[Ladawan iti panid 16, 17]
Saan a nalisian ti pagarian ti Israel ti panangukom ti Dios
[Ladawan iti panid 18]
Idi 537 K.K.P., maysa a grupo dagiti natda iti Israel ken Juda ti nagsubli manipud pannakaadipen idiay Babilonia