Birokenyo ni Jehova, ti Mangsuksukimat iti Puso
“Birokendak, ket agtultuloykayo nga agbiag.”—AMOS 5:4.
1, 2. Ania ti kaipapanan ti kuna ti Kasuratan a ni Jehova ‘makitana no ania ti puso’?
KINUNA ni Jehova a Dios ken ni propeta a Samuel: “Ti maysa laeng a tao kitaenna no ania ti agparang kadagiti mata; ngem no maipapan ken Jehova, kitaenna no ania ti puso.” (1 Samuel 16:7) Kasano a ni Jehova “kitaenna no ania ti puso”?
2 Iti Kasuratan, ti puso ket masansan a mausar iti piguratibo a pamay-an a mangiladawan no ania ti kinatao ti maysa—dagiti tarigagay, pampanunot, emosion, ken rikriknana. Isu a no kuna ti Biblia a makita ti Dios ti puso, kaipapananna a saan laeng a ti makinruar ti kitaenna no di ket sukimatenna no ania ti pudpudno a personalidad ti maysa.
Ti Dios Sukimatenna ti Israel
3, 4. Sigun iti Amos 6:4-6, ania ti kasasaad idi ti sangapulo-tribu a pagarian ti Israel?
3 Idi a ti Manangsukimat kadagiti puso pinaliiwna ti sangapulo-tribu a pagarian ti Israel idi kaaldawan ni Amos, ania ti nakitana? Dakamaten ti Amos 6:4-6 a dagiti tattao ‘agid-iddada kadagiti sopa a marfil ken agun-unnat kadagiti iddada.’ ‘Mangmanganda kadagiti kalakian a karnero manipud iti arban ken kadagiti urbon a toro manipud kadagiti pinalukmeg a kigaw a baka.’ Dagita a tattao ‘nangpaltuadda maipaay iti bagbagida kadagiti pagtokar iti kanta’ ken ‘umin-inumda manipud kadagiti malukong ti arak.’
4 No iti damo, kasla makaay-ayo dayta nga eksena. Iti nanam-ay ken naluho a pagtaenganda, dagiti nabaknang tagtagiragsakenda dagiti kasayaatan a taraon ken inumen ken rayray-awen ida dagiti kalaingan a tumutokar. Addaanda met “kadagiti sopa a marfil.” Nakabakab dagiti arkeologo dagiti napintas ti pannakaukitda a marfil idiay Samaria, ti kabesera a siudad ti pagarian ti Israel. (1 Ar-ari 10:22) Mabalin nga adu kadagitoy ti naidisenio kadagiti alikamen ken diding a kayo.
5. Apay a saan a naay-ayo ti Dios kadagiti Israelita idi kaaldawan ni Amos?
5 Saan kadi a maragsakan ni Jehova a Dios a nanam-ay ti biag dagiti Israelita, a maramananda dagiti naimas a taraon, nga uminumda kadagiti agkakaimbag nga arak, ken agdengngegda kadagiti napintas a musika? Siempre, maragsakan! Kinapudnona, isu ti nangipaay kadagita a bambanag tapno tagiragsaken ti tao. (1 Timoteo 6:17) Ti saan a nakaay-ayo ken ni Jehova isu dagiti dakes a tarigagay dagiti tattao, ti pusoda a di umiso ti kasasaadna, ti dida panagraem iti pudno a Dios, ken ti dida panagayat kadagiti padada nga Israelita.
6. Ania ti naespirituan a kasasaad ti Israel idi kaaldawan ni Amos?
6 Maklaatto dagidiay a ‘siuunnat kadagiti iddada, mangmangan kadagiti kalakian a karnero manipud iti arban, umin-inum iti arak, ken mangpalpaltuad kadagiti pagtokar iti kanta.’ Nayimtuod kadakuada: “Iwakwaksiyo kadi iti panunotyo ti makadidigra nga aldaw?” Malmaldaanganda koma kadagiti kasasaad ti Israel, ngem dida pay makarikna iti ‘sakit gapu iti didigra ni Jose.’ (Amos 6:3-6) Nupay narang-ay ti ekonomia ti nasion, nakita ti Dios ti nakaay-ay-ay a naespirituan a kasasaad ni Jose—wenno Israel. Kaskasdi, awan pannakaseknan nga intultuloy dagiti tattao ti inaldaw nga aktibidadda. Adu a tattao ita ti addaan iti umasping a kababalin. Nalabit bigbigenda nga agbibiagtayo iti narikut a tiempo, ngem agingga a saanda met a personal nga agrigrigat, saanda a maseknan iti kasasaad ti dadduma ken awan interesda kadagiti naespirituan a bambanag.
Israel—Agrakrakaya a Nasion
7. Ania ti mapasamak no saan nga ipangag dagiti Israelita dagiti pakdaar ti Dios?
7 Iladawan ti libro nga Amos ti maysa nga agrakrakaya a nasion, iti laksid ti kasla narang-ay a kasasaadna. Gapu ta napaayda a mangipangag kadagiti pakdaar ti Dios ken mangatur iti panangmatmatda, ited ida ni Jehova kadagiti ima dagiti kabusorda. Kemmegen ida dagiti Asiriano kadagiti nalabor a marfil a sopada ket puersado a makautiboda. Didanton pulos makapasar iti nam-ay!
8. Apay a nagbalin a dakes ti naespirituan a kasasaad ti Israel?
8 Apay a kasta ti nagbanagan dagiti Israelita? Nangrugi dayta idi 997 K.K.P., idi nagari ni Rehoboam kas kasukat ti amana a ni Solomon ken simmina ti sangapulo a tribu ti Israel manipud iti tribu ti Juda ken Benjamin. Ti umuna nga ari ti sangapulo-tribu a pagarian ti Israel isu ni Jeroboam, “ti anak ni Nebat.” (1 Ar-ari 11:26) Ni Jeroboam kinombinsirna dagiti masakupanna a saan a praktikal ti agdaliasat a mapan idiay Jerusalem tapno agdayaw ken ni Jehova. Ngem saan a talaga a maseknan iti pagimbagan dagiti umili. Imbes ketdi, salsalaknibanna ti bukodna nga interes. (1 Ar-ari 12:26) Maamak ni Jeroboam di la ket ta no itultuloy dagiti Israelita ti mapan iti templo idiay Jerusalem agpaay iti tinawen a piesta a pammadayaw ken ni Jehova, ibaw-ingdanto ti debosionda iti pagarian ti Juda. Tapno malapdanna dayta, nangaramid ni Jeroboam iti dua a nabalitokan a kigaw a baka, maysa idiay Dan ken ti maysa idiay Bethel. Gapuna, ti panagdayaw iti kigaw a baka ti nagbalin a relihion ti Estado iti pagarian ti Israel.—2 Cronicas 11:13-15.
9, 10. (a) Aniada a narelihiosuan a rambak ti inyurnos ni Ari Jeroboam I? (b) Ania ti panangmatmat ti Dios kadagiti piesta a naangay iti Israel idi kaaldawan ni Ari Jeroboam II?
9 Pinadas ni Jeroboam a pagbalinen a nadayaw dayta a baro a relihion. Inyurnosna dagiti rambak nga umasping kadagiti piesta a maang-angay idiay Jerusalem. Iti 1 Ar-ari 12:32, mabasatayo: “Nangaramid ni Jeroboam iti piesta iti maikawalo a bulan iti maikasangapulo ket lima nga aldaw ti bulan, kas iti piesta nga adda idi idiay Juda, tapno makapagdaton iti rabaw ti altar nga inaramidna idiay Bethel.”
10 Saan a pulos nga inanamongan ni Jehova dagita a palso a narelihiosuan a piesta. Kalpasan ti nasurok a maysa a siglo, imbatadna dayta babaen ken ni Amos kabayatan ti panagturay ni Jeroboam II, ti nagari iti sangapulo-tribu a pagarian ti Israel idi agarup 844 K.K.P. (Amos 1:1) Sigun iti Amos 5:21-24, kinuna ti Dios: “Ginurak, linaksidko dagiti piestayo, ket saankonto a tagiragsaken ti angot dagiti nadaeg a gimongyo. Ngem no mangidatonkayo kaniak kadagiti sibubukel a daton a mapuoran, uray kadagiti datonyo a sagut saanakto a makasarak iti ragsak, ket kadagiti napalukmeg a sakripisioyo a pakikaykaysa saanakto a kumita. Ikkatem kaniak dagiti bellaak ti kankantam; ket saanko koma a mangngeg ti nasamiweng a tokar dagiti pagtokarmo nga adda kuerdasna. Ket ti kinahustisia agayus koma a kas iti dandanum, ken ti kinalinteg kas iti patinayon nga agay-ayus a karayan.”
Dagiti Moderno-Aldaw a Panagpada
11, 12. Ania dagiti nagpadaan ti panagdayaw ti nagkauna nga Israel ken ti Kakristianuan?
11 Nalawag a sinukimat ni Jehova ti puso dagidiay makipaspaset kadagiti piesta ti Israel ket dina inanamongan ti rambak ken datonda. Umasping iti kaaldawantayo, saan nga anamongan ti Dios dagiti pinapagano a rambak ti Kakristianuan, kas iti Krismas ken Easter. Kadagiti agdaydayaw ken ni Jehova, saan a mabalin nga agkadua ti kinalinteg ken kinadakes, ti lawag ken ti sipnget.—2 Corinto 6:14-16.
12 Adda met panagpada ti panagdayaw dagiti Israelita iti kigaw a baka ken iti ar-aramiden ti Kakristianuan. Nupay dadduma nga agkunkuna a Kristiano ti mangbigbig a pudno ti Sao ti Dios, ti panagdayaw ti Kakristianuan ket saan a tinignay ti pudno a panagayat iti Dios. Ta no kasta koma, idagadagna ti panagdayaw ken ni Jehova “iti espiritu ken kinapudno” gapu ta dayta ti kita ti panagdayaw a makaay-ayo iti Dios. (Juan 4:24) Maysa pay, saan a palubosan ti Kakristianuan nga ‘agayus ti kinahustisia kas iti dandanum, ken ti kinalinteg kas iti patinayon nga agay-ayus a karayan.’ Imbes ketdi, nagtultuloy nga impababana dagiti moral a pagalagadan ti Dios. Pinanuynoyanna ti pannakiabig ken dadduma pay a nadagsen a basol, a binendisionanna uray ti panagkallaysa dagiti homoseksual!
“Ayatenyo ti Naimbag”
13. Apay a masapul a tungpalentayo ti sasao iti Amos 5:15?
13 Kadagiti amin nga agtarigagay nga agdayaw ken ni Jehova iti makaay-ayo a wagas, kunana: “Guraenyo ti dakes, ket ayatenyo ti naimbag.” (Amos 5:15) Ti ayat ken gura ket nabileg nga emosion nga aggubuay iti piguratibo a puso. Gapu ta manangallilaw ti puso, nasken nga aramidentayo ti amin a kabaelantayo a mangsaluad iti dayta. (Proverbio 4:23; Jeremias 17:9) No palubosantayo ti pusotayo a mangpatanor kadagiti dakes a tarigagay, mabalin a masursurotayto nga ayaten ti dakes ken guraen ti naimbag. Ket no tumuloktayo kadagita a tarigagay babaen ti panagaramid iti basol, ditayto magun-od ti anamong ti Dios uray nakaregregtatayo nga agserserbi. Rumbeng ngarud nga ikararagtayo iti Dios a tulongannatayo a ‘manggura iti kinadakes, ken mangayat iti kinaimbag.’
14, 15. (a) Idiay Israel, siasino dagidiay mangar-aramid iti kinaimbag, ngem kasano ti pannakatrato ti dadduma kadakuada? (b) Kasanotay a maparegta dagidiay adda ita iti amin-tiempo a panagserbi?
14 Saan nga amin nga Israelita ket agar-aramid iti dakes iti imatang ni Jehova. Kas pagarigan, da Oseas ken Amos ‘inayatda ti naimbag’ ken simamatalek a nagserbida iti Dios kas mammadtona. Dadduma ti nagkari nga agbiag kas Nazareo, a liniklikanda ti nagusar kadagiti produkto ti kaubasan, nangnangruna iti arak. (Numeros 6:1-4) Kasano a minatmatan dagiti dadduma nga Israelita ti kasta a panagsakripisio dagidiay agar-aramid iti kinaimbag? Ti makaklaat a sungbat iti dayta a saludsod ipalgakna ti naespirituan a kinalulok ti nasion. Kuna ti Amos 2:12: “Inik-ikkanyo dagiti Nazareo iti arak nga inumen, ket kadagiti mammadto nangipasdekkayo iti bilin, a kunkunayo: ‘Dikay agipadto.’”
15 No inkabilangan dagidi nga Israelita ti mapagwadan a kinamatalek dagiti Nazareo ken mammadto, makariknada koma iti bain ken binalbaliwanda koma ti danada. Imbes ketdi, awanan asi a pinadasda nga upayen dagiti nasungdo tapno dida ipadayag ti Dios. Ditay koma pulos guyugoyen dagiti padatayo a Kristiano a payunir, misionero, agdaldaliasat a manangaywan, wenno kameng ti pamilia a Bethel tapno isardengda ti amin-tiempo a panagserbida ket agsublida iti makunkuna a normal a panagbiag. Imbes ketdi, paregtaentay ida nga itultuloyda ti nasayaat a trabahoda!
16. Apay a nasaysayaat ti kasasaad dagiti Israelita idi kaaldawan ni Moises ngem iti panawen ni Amos?
16 Nupay tagtagiragsaken ti adu nga Israelita ti material a kinasaliwanwan idi kaaldawan ni Amos, saanda “a nabaknang iti Dios.” (Lucas 12:13-21) Manna laeng ti kinnan dagiti ammada idiay let-ang iti uneg ti 40 a tawen. Dida nagbussog kadagiti karne ti nataraken a baka wenno nagilad kadagiti sopa a marfil. Ngem umiso ti kinuna ni Moises kadakuada: “Binendisionannaka ni Jehova a Diosmo iti tunggal aramid ta imam. . . . Kadagitoy uppat a pulo a tawen adda kenka ni Jehova a Diosmo. Saanka a nagkurang iti aniaman a banag.” (Deuteronomio 2:7) Wen, saan a naibusan dagiti Israelita kadagiti kasapulanda. Kangrunaan iti amin, tinagiragsakda ti ayat, proteksion, ken pamendision ti Dios!
17. Apay nga inturong ni Jehova dagiti nagkauna nga Israelita iti Naikari a Daga?
17 Impalagip ni Jehova kadagiti kapanawenan ni Amos nga Isu ti nangipan kadagiti ammada iti Naikari a Daga ken tinulonganna ida a nangparmek kadagiti amin a kabusorda nga agnanaed sadiay. (Amos 2:9, 10) Ngem apay nga inruar ti Dios dagidi a nagkauna nga Israelita manipud Egipto ket impanna ida iti naikari a daga? Tapno ngata matagiragsakda ti naluho a panagbiag ken ilaksidda ti Namarsua kadakuada? Saan! Imbes ketdi, inaramidna ti kasta tapno makapagserbida kenkuana kas maysa nga ili a siwayawaya ken nadalus iti naespirituan. Ngem dagiti umili iti sangapulo-tribu a pagarian ti Israel dida ginura ti kinadakes ken inayat ti kinaimbag. Impadayagda ketdi dagiti kinitikitan nga imahen imbes a ni Jehova a Dios. Awan a talaga ti babainda!
Makikuenta ni Jehova
18. Apay a winayawayaannatayo ni Jehova iti naespirituan?
18 Saan a baybay-an ni Jehova ti mangibabain a kondukta dagiti Israelita. Imbatadna ti takderna idi kinunana: “Makikuentaakto maibusor kadakayo gapu kadagiti amin a biddutyo.” (Amos 3:2) Pagpanunotennatayo koma dayta a sasao no maipapan iti pannakaispaltayo iti pannakaadipen manipud iti moderno-aldaw nga Egipto, ti agdama a dakes a sistema ti bambanag. Saannatay a winayawayaan ni Jehova iti naespirituan tapno maragpattayo dagiti managimbubukodan a kalattayo. Imbes ketdi, inaramidna dayta tapno naimpusuan a maipadayagtayo ti Dios kas nawaya nga ili a makipaspaset iti nasin-aw a panagdayaw. Manungsungbattayo amin iti wagas ti panangusartayo iti inted-Dios a wayawayatayo.—Roma 14:12.
19. Sigun iti Amos 4:4, 5, ania ti inayat ti kaaduan nga Israelita?
19 Nakalkaldaang ta kaaduan nga umili ti Israel ti nangyaleng-aleng kadagiti nabileg a mensahe nga indanon ni Amos. Imbutaktak ti mammadto ti nalulok a kasasaadda iti naespirituan babaen dagitoy a sasao a nairekord iti Amos 4:4, 5: “Umaykayo iti Bethel ket agsalungasingkayo. Idiay Gilgal sansanenyo ti agsalungasing, . . . ta kasta ti pagay-ayatyo, O annak ti Israel.” Saan a nasukay dagiti Israelita dagiti umiso a tarigagay. Dida nasaluadan ti puspusoda. Kas resultana, kaaduan kadakuada ti nangayat iti kinadakes ken nanggura iti kinaimbag. Saan a nagbalbaliw dagidi a natangken ti lengngesda a nagdaydayaw iti kigaw a baka. Makikuenta ni Jehova, ket masapul a maikisapda gapu kadagiti basolda!
20. Kasano a makapagbiag ti maysa maitunos iti kinuna ti Amos 5:4?
20 Iti asinoman nga agbibiag idiay Israel kadagidi a panawen, saan a nalaka ti agtalinaed a matalek ken ni Jehova. Narigat a subaen ti ayus ti agdama a panagbiag, kas pagaammo dagiti Kristiano ita, agtutubo man wenno nataengan. Kaskasdi, ti panagayat iti Dios ken ti tarigagay a mangay-ayo kenkuana ti nangtignay kadagiti dadduma nga Israelita a mangannurot iti pudno a panagdayaw. Sibabara nga inawis ida ni Jehova kas nairekord iti Amos 5:4: “Birokendak, ket agtultuloykayo nga agbiag.” Ita, mangipakpakita ti Dios iti umasping nga asi kadagidiay agbabawi ken mangbirok kenkuana babaen ti pananggun-odda iti umiso a pannakaammo iti Saona ken panangtungpal iti pagayatanna. Saan a nalaka nga aramiden ti kasta, ngem biag nga agnanayon ti iyegna.—Juan 17:3.
Kinarang-ay iti Laksid ti Naespirituan a Panagbisin
21. Ania a panagbisin ti mapasaran dagidiay saan a mangan-annurot iti pudno a panagdayaw?
21 Ania ti lak-amen dagidiay saan a nakiraman iti pudno a panagdayaw? Ti kakaruan a bisin—ti naespirituan a panagbisin! “Adda um-umayen nga al-aldaw,” kinuna ti Soberano nga Apo Jehova, “ket mangipagtengakto iti nakaro a bisin iti daga, maysa a nakaro a bisin, saan nga iti tinapay, ken waw, saan nga iti danum, no di ket iti panagdengngeg iti sasao ni Jehova.” (Amos 8:11) Mapaspasaran ita ti Kakristianuan ti kasta a naespirituan a panagbisin. Ngem dagiti kamengna a napudno ti panagpuspusoda a tattao makitada ti naespirituan a kinarang-ay ti ili ti Dios ket agturturongdan iti organisasion ni Jehova. Ti nagdumaan ti kasasaad ti Kakristianuan ken dagiti pudno a Kristiano ket nabatad iti sasao ni Jehova: “Adtoy! Dagiti bukodko nga adipen mangandanto, ngem dakayo agbisinkayto. Adtoy! Dagiti bukodko nga adipen uminumdanto, ngem dakayo mawawkayto. Adtoy! Dagiti bukodko nga adipen agrag-odanto, ngem dakayo agsagabakayto iti pannakaibabain.”—Isaias 65:13.
22. Apay nga adda rasontayo nga agrag-o?
22 Kas ad-adipen ni Jehova, personal kadi nga apresiarentayo dagiti tagtagiragsakentayo a naespirituan a probision ken bendision? No adalentayo ti Biblia ken dagiti Nakristianuan a publikasion ken tumabunotayo kadagiti gimong, asamblea, ken kombension, pudno a kasla kayattayo ti sirarag-o nga agpukkaw gapu iti nasayaat a kasasaad ti pusotayo. Agrag-otayo gapu iti nalawag a pannakaawattayo iti Sao ti Dios, agraman ti impaltiing ti Dios a padto ni Amos.
23. Ania ti tagtagiragsaken dagidiay mangipadpadayag iti Dios?
23 Para iti amin a tattao nga agayat iti Dios ken agtarigagay a mangipadayag kenkuana, ti padto ni Amos ket naglaon iti mensahe ti namnama. Aniaman ti agdama a kasasaad ti biagtayo wenno aniaman ti pakasuotantayo iti daytoy nariribuk a lubong, datayo nga agayat iti Dios tagtagiragsakentayo dagiti pamendisionna ken ti kasayaatan a naespirituan a taraon. (Proverbio 10:22; Mateo 24:45-47) Gapuna, maiturong iti Dios ti amin a dayaw, isu a sibabaknang a mangipaay kadagiti amin a bambanag a pagimbagantayo. Sapay koma ngarud ta determinadotayo amin a naimpusuan a mangidaydayaw kenkuana iti agnanayon. Dayta ti naragsak a pribilehiotayo no birokentayo ni Jehova, ti Mangsuksukimat kadagiti puso.
Ania ti Sungbatyo?
• Ania ti kasasaad ti Israel idi kaaldawan ni Amos?
• Ania dagiti nagpadaan ti kasasaad ti sangapulo-tribu a pagarian ti Israel ken ti kasasaad iti kaaldawantayo?
• Ania a naipadto a panagbisin ti mapaspasamak ita, ngem siasino dagiti saan a makapaspasar iti dayta?
[Dagiti Ladawan iti panid 21]
Adu nga Israelita ti nagbiag iti kinaluho ngem dida tinagiragsak ti naespirituan a kinarang-ay
[Ladawan iti panid 23]
Paregtaenyo dagiti amin-tiempo nga adipen nga itultuloyda ti nasayaat a trabahoda
[Dagiti Ladawan iti panid 24, 25]
Ti naragsak nga ili ni Jehova dina mapasaran ti naespirituan a panagbisin