Tuladenyo ti Pammatida

Nakasursuro Kadagiti Biddutna

KAYAT koma ni Jonas a talawan ti nakaam-amak ken agkakanat a mangmangngegna. Dagita ket saan laeng a ti napigsa nga angin a bumanesbes kadagiti tali ti layag, wenno dagiti kasla bantay a dalluyon a dumaranudor iti sikigan ti barko a kasla manglekkab ken mangrakrak kadagiti tabla. Ngem nangnangruna a maaliaw ni Jonas iti panagpukpukkaw dagiti marino, ti kapitan ken dagiti tripulante, bayat nga ikarkarigatanda a di malned ti barko. Sigurado ni Jonas nga isu ti makagapu nga agngangabiten ti biag dagita a tattao!

Apay a mapaspasaran ni Jonas ti kasta a napeggad kasasaad? Nakaaramid ngamin iti nakaro a biddut iti pannakilangenna iti Diosna a ni Jehova. Ania ti nagbiddutanna? Saan kadin a mapakawan dayta? Adu ti masursurotayo kadagiti sungbat dagita a saludsod. Kas pagarigan, makitatayo iti pakasaritaan ni Jonas nga uray dagiti tattao nga addaan iti pudno a pammati ket agkamali​—ken no kasanoda a mailinteg manen dagiti nagkamalianda.

Propeta Manipud Galilea

No malagip dagiti tattao ni Jonas, masansan a ti mapanunotda ket dagiti di makaay-ayo a kababalinna, kas iti isusukir wenno ti pay ketdi kinatangken ti panagul-ulona. Ngem ad-adu pay ngem iti dayta ti nasken nga ammuentayo maipapan kenkuana. Laglagipenyo a ni Jonas ket pinili ni Jehova a Dios tapno agserbi kas propetana. Saan koman a pinili ni Jehova para iti kasta a nadagsen a responsabilidad no isu ket nakillo wenno saan a matalek.

Iti 2 Ar-ari 14:25, adda bassit maammuantayo maipapan ken Jonas. Isu ket taga-Gat-hefer, nga uppat la a kilometro manipud iti ili a Nazaret a dimmakkelan ni Jesu-Kristo agarup 800 a tawen kalpasanna.a Nagserbi ni Jonas kas propeta kabayatan ti panagturay ni Ari Jeroboam II iti sangapulo a tribu a pagarian ti Israel. Nabayagen a natay ni Elias ken ti met kasunona a ni Eliseo ket natay kabayatan ti panagturay ti ama ti Jeroboam. Nupay inusar ni Jehova dagidi a lallaki a nangpasardeng iti panagdayaw ken Baal, sipapakinakem manen a simiasi dagiti Israelita. Ti dagada ket iturturayanen ti ari a ‘nagtultuloy a nagaramid iti dakes kadagiti mata ni Jehova.’ (2 Ar-ari 14:24) Gapuna, narigatan ken naupay la ketdi ni Jonas iti panagserbina ngem simamatalek nga intungpalna dayta.

Ngem maysa nga aldaw, nagbaliw ti biag ni Jonas. Inikkan ni Jehova iti annongen a tagirigaten unay ni Jonas. Ania dayta nga annongen?

“Tumakderka, Mapanka Idiay Nineve”

Kinuna ni Jehova ken Jonas: “Tumakderka, mapanka idiay Nineve a dakkel a siudad, ket iwaragawagmo maibusor kenkuana a ti kinadakesda dimmanon iti sanguanak.” (Jonas 1:2) Nalakatay a maawatan no apay a tagirigaten unay ni Jonas dayta nga annongen. Ti Nineve ket agarup 800 a kilometro ti kaadayona iti daya. Abutenna ti agarup makabulan no pagpagnaen agingga sadiay. Nupay kasta, dagiti rigat iti kasta a pannagna ket nalaka laeng a paset ti trabahona. Idiay Nineve nga iwaragawag ni Jonas ti mensahe ti panangukom ni Jehova kadagiti Asirio a pagaammo a naranggas ken nadangkok unay. No manmano ti nangipangag idi kenkuana iti mismo nga ili ni Jehova, anianto laengen kadagiti pagano? Kasano nga agballigi ti agmaymaysa nga adipen ni Jehova iti naglawa a Nineve, a naawagan idi agangay iti “siudad ti panagibukbok iti dara”?​—Nahum 3:1, 7.

Ditay ammo no dagita ti nalabit napampanunot idi ni Jonas. Ngem ti ammotayo ket ti panaglibasna. Imbilin ni Jehova ken Jonas a mapan iti daya ngem nagpalaud ketdi iti kaadaywan a mabalinna a papanan. Napan iti sangladan ti siudad a Joppe ket sadiay a naglugan iti barko nga agpa-Tarsis. Kuna ti dadduma nga eskolar a ti Tarsis ket paset idi ti Espania. No kasta, agturong idi ni Jonas iti lugar a 3,500 a kilometro ti kaadayona manipud Nineve. Ti kasta a panaglayag agingga iti bangir nga ungto ti Dakkel a Baybay​—kas awagda idi iti Baybay Mediteraneo​—ket nalabit agpaut iti makatawen! Kasta ti kapasnek ni Jonas a mangliklik iti impaannong kenkuana ni Jehova!

Kayat kadi a sawen dayta a takrot ni Jonas? Ditay koma agdarasudos a mangipagarup iti kasta. Kas makitatayto, kabaelanna nga iparangarang ti naisangsangayan a kinatured. Ngem kas kadatayo amin, imperpekto ni Jonas ken makidangdangadang met iti adu a pagkuranganna. (Salmo 51:5) Siasino kadatayo ti dina pay napadasan ti mabuteng?

Mabalin a sagpaminsan nga ipagaruptayo a narigat wenno imposible pay ketdi ti ipapaaramid kadatayo ti Dios. Nalabit maamaktayo pay a mangikasaba iti naimbag a damag maipapan iti Pagarian ti Dios, kas maikalkalikagum kadagiti Kristiano. (Mateo 24:14) Naglakatayo laeng a malipatan ti napateg a kinapudno a kinuna ni Jesus: “Amin a bambanag mabalin iti Dios.” (Marcos 10:27) No sagpaminsan a malipatantayo dayta, nalabit maawatantayo ti sasaaden ni Jonas. Ngem ania dagiti imbunga ti panaglibas ni Jonas?

Dinisiplina ni Jehova ti Simmukir a Propetana

Mailadawantay iti panunottayo ni Jonas a nakatugawen iti nalabit pangkargamento a barko dagiti taga-Fenicia. Buybuyaenna ti kapitan ken dagiti tripulante a mangimanmaniobra iti barko tapno makapanawdan iti sangladan. Bayat nga agpatpatengngada iti taaw, nalabit ninamnama ni Jonas a napanawannan ti pagam-amkanna unay a peggad. Ngem pagammuan ta nagbaliw ti paniempo.

Dagiti napigsa nga angin kiniburda ti baybay isu a dimmawel ken nangpataud kadagiti dalluyon a dakdakkel nga amang ngem kadagiti barko ita. Kasano pay ngata kabayag a malasatan dayta a kasla nagbassit ken narukopen a kayo a barko dagiti umab-ablat a nagdadakkel a dalluyon? Iti dayta a kanito, ammo ngatan ni Jonas ti kas iti insuratna idi agangay​—a “ni met laeng Jehova nangipalladaw iti dakkel nga angin iti baybay”? Ditay ammo. Nupay kasta, nakitana a nangrugin dagiti tripulante nga umawag iti nadumaduma a didiosda, ngem ammona nga awan ti maitulong dagita. Kuna ti salaysayna: “No maipapan iti barko, ngannganin marba.” (Jonas 1:4; Levitico 19:4) Ngem kasano a makapagkararag ni Jonas iti Dios nga itartarayanna?

Gapu ta nariknana nga awan gawayna a tumulong, napan nagpakni ni Jonas iti makimbaba a kadsaaran ti barko. Sadiay a nakasarak iti pagiddaanna ken nakaturog iti nargaan.b Idi nasarakan ti kapitan, riniingna ni Jonas ket dinagdagna nga agkararag, kas iti ar-aramidenen ti amin. Gapu ta patien dagiti marino nga adda karkarna iti dayta a bagyo, nagbibinnunotda tapno maammuanda no siasino kadagiti nakasakay ti makagapu iti pannakadidigrada. Awan duadua a madanagan unay ni Jonas idi awan kadakuada ti nabunot. Di nagbayag, nabataden ti kinapudno. Ni gayam Jehova ti mangiturturong iti bagyo agraman iti pannakabunot ni Jonas!​—Jonas 1:5-7.

Nagpudno ni Jonas kadagiti marino. Isu ket adipen ti mannakabalin-amin a Dios a ni Jehova. Daytoy ti Dios nga itartarayanna ken napagurana, isu a nairamramanda amin iti nakaro a peggad. Nadlaw ni Jonas ti napalalon a buteng dagiti marino. Dinamagda no ania ti aramidenda kenkuana tapno masalbar ti barko ken ti biagda. Ania ti insungbatna? Mabalin a nagsidduker ni Jonas a nangpanunot iti bagina a malmalmes iti nalamiis ken nadawel a baybay. Ngem kasano koma a maituredna a baybay-an dagitoy a tattao a matay idinto ta ammona a mabalinna met ida a salbaren? Ngarud, kinunana: “Bagkatendak ket itapuakdak iti baybay, ket ti baybay agtalnanto maipaay kadakayo; agsipud ta ammok a maigapu kaniak nga adda kadakayo daytoy nakadawdawel a bagyo.”​—Jonas 1:12.

Maibaga kadi dagita ti maysa a takrot? Naragsakan la ketdi ni Jehova iti impakita ni Jonas a kinatured ken panagsakripisio bayat dayta a nagrigat a kasasaad. Ditoy a makitatayo a nabileg ti pammati ni Jonas. Matuladtay met dayta ita no iyun-unatayo ti pagimbagan ti sabsabali imbes a ti bukodtayo a pagimbagan. (Juan 13:34, 35) No adda ammotayo nga agkasapulan, iti man pisikal, emosional, wenno naespirituan, agsakripisiotayo kadi a tumulong? Maparagsaktay la ketdi ni Jehova no aramidentay dayta!

Nalabit a naasian met dagiti marino ta nagkitakitda idi damo! Inaramidda ketdi ti amin a kabaelanda tapno malasatanda ti bagyo, ngem awan latta. Pimmigsa ketdi dayta. Kamaudiananna, naamirisda nga awanen ti pagpilianda. Kalpasan nga immararawda iti asi ni Jehova a Dios ni Jonas, binagkatda ni Jonas sada intapuak iti baybay.​—Jonas 1:13-15.

Nagun-odan ni Jonas ti Asi ken Pannakaisalakan

Nanabsuok ni Jonas kadagiti nadawel a dalluyon. Nalabit nga inkagumaanna ti aglangoy, ket iti laksid dagiti labutab ken sapri dagiti dalluyon, nakitana a sipapardas nga umad-adayon ti barko. Ngem nagtupak dagiti dadakkel a dalluyon a nangirarem kenkuana. Nagtultuloy a limned, ket nariknana nga awanen ti namnamana.

Idi agangay, dineskribir ni Jonas ti nariknana iti daydi a kanito. Adu ti simmiplot iti isipna. Sililiday a napanunotna a dinanton pulos makita ti nangayed a templo ni Jehova idiay Jerusalem. Nariknana a lumlumneden agingga iti tukok ti baybay, iti asideg ti lansad dagiti bantay, ket sadiay a napulipolan kadagiti ruot iti baybay. Kasla sadiayen ti pakaitanemanna.​—Jonas 2:2-6.

Ngem aguray! Adda banag a sumungsungad​—nakadakdakkel, nangisit, ken sibibiag. Idi nakaasidegen, dagus a nagnganga, ket kellaat nga inalimonna ni Jonas!

Impagarup ni Jonas no kanibusanannan. Ngem adda nakaskasdaaw a nadlaw ni Jonas. Isu ket sibibiag pay laeng! Saan a narangrangkay wenno natunaw, ken saan met a naangsan. Wen, agang-anges pay laeng nupay isu ket addan iti pakaitanemanna koman. In-inut a nagamanga ni Jonas. Sigurado a ti Diosna a ni Jehova ti ‘nangituding iti dakkel nga ikan a mangalimon’ kenkuana.c​—Jonas 1:17.

Limmabas dagiti minuto ken oras. Sadiay, iti kasipngetan pay laeng a nakadanonanna, nagpampanunot ni Jonas ken nagkararag ken Jehova a Dios. Adu nga impormasion maipapan kenkuana ti maammuantayo iti kararagna a nailanad iti maikadua a kapitulo iti libro nga insuratna. Ibatad dayta a nauneg ti pannakaammo ni Jonas iti Biblia, ta masansan a nagadaw kadagiti Salmo. Ipakita pay dayta a ni Jonas ket addaan iti makaay-ayo a galad nga isu ti kinamanagyaman. Inngudo ni Jonas: “Ngem no maipapan kaniak, buyogen ti timek ti panagyaman agisakripisioakto kenka. Ti inkarik, tungpalekto. Ti panangisalakan kukua ni Jehova.”​—Jonas 2:9.

Naamiris ni Jonas a kabaelan ni Jehova nga isalakan ti asinoman, iti sadinoman, ken iti aniaman a kanito. Uray iti “makin-uneg a paspaset ti ikan,” nasarakan ni Jehova ken insalakanna ti maburburiboran nga adipenna. (Jonas 1:17) Ni laeng Jehova ti makabael a mangtaginayon iti biag ken salun-at ti maysa a tao iti tian ti dakkel nga ikan iti tallo nga aldaw ken tallo a rabii. Nasayaat a laglagipentayo ita a ni Jehova “ti Dios nga iti imana ti ayan ti angesmo.” (Daniel 5:23) Utangtayo kenkuana ti tunggal angestayo ken ti mismo a kaaddatayo. Agyamantay met la kadi? Saan kadi a maiparbeng laeng nga agtulnogtayo ken Jehova?

Ni ngay Jonas? Nasursurona kadi nga impakita ti panagyamanna ken Jehova babaen ti panagtulnogna? Wen. Kalpasan ti tallo nga aldaw ken tallo a rabii, napan ti ikan iti igid ti baybay ket “insarwana ni Jonas iti namaga a daga.” (Jonas 2:10) Agasenyo, saanen a kasapulan pay nga aglangoy ni Jonas nga agpatakdang! Siempre, kasapulan met nga ammuenna no sadinon ti ayanna tapno makapanen iti turongenna. Ngem di nagbayag, nasubok ti kinamanagyamanna. Kuna ti Jonas 3:1, 2: “Idin ti sao ni Jehova dimteng ken Jonas iti maikadua a daras, a kunkunana: ‘Tumakderka, mapanka idiay Nineve a dakkel a siudad, ket iwaragawagmo kenkuana ti waragawag a sawek kenka.’” Ania ngata ti inaramid ni Jonas?

Saanen a nagpangadua. Mabasatayo: “Iti kasta, timmakder ni Jonas ket napan idiay Nineve maitunos iti sao ni Jehova.” (Jonas 3:3) Wen, isu ket nagtulnog. Nalawag a nakasursuro kadagiti biddutna. Rumbeng met a tuladentayo ti pammati ni Jonas iti daytoy a banag. Agbasol ken agbidduttayo amin. (Roma 3:23) Ngem sumukotayo kadi, wenno makasursurotayo kadagiti bidduttayo ken agtalinaedtayo a natulnog iti panagserbitayo iti Dios?

Ginunggonaan kadi ni Jehova ti panagtulnog ni Jonas? Wen. Agparang a naammuan ni Jonas idi agangay a nakalasat dagidi marino. Dagus a nagsardeng ti bagyo kalpasan ti panagsakripisio ni Jonas, ket dagiti marino ‘nangrugida nga agbuteng ken Jehova iti kasta unay’ ken nagidatonda ken Jehova imbes a kadagiti didiosda.​—Jonas 1:15, 16.

Adda pay dakdakkel a gunggonana idi agangay. Inusar a mismo ni Jesus ti kaadda ni Jonas iti uneg ti dakkel nga ikan kas padto a mangiladawan iti kaaddana iti tanem, wenno Sheol. (Mateo 12:38-40) Maragsakanto la ketdi ni Jonas a makaammo iti dayta inton mapagungar ditoy daga! (Juan 5:28, 29) Kayatnakayo met a bendisionan ni Jehova. Kas ken Jonas, makasursurokayo ngata kadagiti biddutyo ken maipakitayo a natulnog ken managsakripisiokayo?

[Footnotes]

[Kahon/Ladawan iti panid 29]

Sanguen ni Jonas Dagiti Kritiko

▪ Pudno kadi dagiti pasamak a nailanad iti Jonas a libro iti Biblia? Sipud pay idi un-unana, addan dagiti kritiko daytoy a libro. Iti panawentayo a makueskuestionaran ti kinaumiso ti Biblia, ti libro ket masansan a maibilang a sarsarita, sariugma, parparbo, wenno estoria laeng. Adda mannurat idi maika-19 a siglo a nangisalaysay iti inlawlawag ti maysa a klero maipapan ken Jonas ken ti dakkel nga ikan. Sigun iti klero, ti salaysay ket maysa a karkarna a kita ti simbolismo: Ni Jonas kano ket nagdagus idiay Joppe iti maysa a hotel a napanaganan Ti Balyena. Idi awan ti umdas a pagbayadna iti panagdagusna sadiay, isu ket pinapanaw ti makinkukua iti hotel. Dayta kano ti kaipapanan ti “panangalimon” ken “panangisarwa” kenkuana ti balyena! Kasla mas determinado pay dagita a kritiko a mangdadael ken Jonas ngem iti daydi dakkel nga ikan!

Apay a nagadu ti agduadua iti daytoy a libro iti Biblia? Isalsalaysayna ngamin dagiti milagro. Agparang nga adu a kritiko ti saan a mamati kadagiti milagro. Ngem talaga kadi a nainkalintegan ti kasta a panagpampanunot? Damagem iti bagim, ‘Patiek kadi ti umuna a sasao iti Biblia?’ Kastoy ti kunana: “Idi punganay, ti Dios pinarsuana ti langlangit ken ti daga.” (Genesis 1:1) Minilion a nainkalintegan ti panagpampanunotna a tattao iti intero a lubong ti nainsiriban a mamati iti dayta a simple a kinapudno. Ngem dakdakkel nga amang ti saklawen dagita a sasao ngem iti aniaman kadagiti milagro a nadakamat idi agangay iti Biblia.

Usigem: Ania koma kadagiti naisalaysay iti libro a Jonas ti di kabaelan nga aramiden Daydiay nangparsua iti langlangit ken iti amin a nakaskasdaaw a banag tapno posible ti biag ditoy daga? Ti kadi panangparnuay iti bagyo? Ti panangibaon iti dakkel nga ikan a mangalun-on iti tao? Wenno ti panangibilin iti dayta met la nga ikan a mangisarwa iti inalun-onna? Nakalaklaka laeng dagita para iti Daydiay di aggibus ti pannakabalinna.​—Isaias 40:26.

Uray pay no saan a bumallaet ti Dios, pasaray adda dagiti nakaskasdaaw a mapaspasamak. Kas pagarigan, naisalaysay nga idi 1758, adda pating a nangalimon iti marino a natnag manipud iti barko idiay Baybay Mediteraneo. Nupay kasta, kinanyonda ti pating isu nga inyulana ti marino. Nasalbar ti marino ken saan unay a naan-ano. No pudno man dayta, makunatayo a ti estoria ket nagpaiduma ken nakaskasdaaw pay ketdi​—ngem saan a milagro dayta. Saan ngata a kabaelan ti Dios nga aramiden ti adayo a nakaskasdaaw ngem iti dayta?

Ipapilit met dagiti managduadua nga awan kano ti tao a di maangsan no tallo nga aldaw nga adda iti uneg ti ikan. Nupay kasta, gapu iti sirib ti tattao, nasursuroda no kasano a dagiti tangke ket kargaanda iti angin sada usaren dagita tapno makaanges ken makapagbayagda iti uneg ti danum. Saan kadi a kabaelan ti Dios nga usaren ti di pulos maartapan a pannakabalin ken siribna tapno agbiag ken makaanges ni Jonas iti tallo nga aldaw? Kas iti kinuna idi ti maysa kadagiti anghel ni Jehova ken Maria nga ina ni Jesus, “iti Dios awan ti deklarasion a saanto a mabalin.”​—Lucas 1:37.

Ania pay ti mangipakita nga umiso dagiti nailanad iti libro a Jonas? Ti panangdeskribir ni Jonas iti barko ken kadagiti tripulante dayta ket detalyado ken napaypayso. Salaysayen ti Jonas 1:5 a dagiti marino impalladawda iti baybay dagiti aruaten nga adda iti barko tapno mapalag-anan dayta. Sigun kadagiti nagkauna a historiador ken uray iti linteg dagiti rabbi, kadawyan a maar-aramid idi ti kasta no dakes ti paniempo. Ti panangdeskribir idi agangay ni Jonas iti Nineve ket maitunos met iti pammaneknek ti historia ken arkeolohia. Ngem kangrunaan iti amin, ti tallo nga aldaw a kaadda ni Jonas iti tian ti ikan ket tinukoy ni Jesu-Kristo kas padto maipapan iti mismo a kaaddana iti tanem. (Mateo 12:38-40) Ti testimonia ni Jesus ti mangpasingked a pudno ti salaysay ni Jonas.

“Iti Dios awan ti deklarasion a saanto a mabalin.”​—LUCAS 1:37

[Ladawan iti panid 26]

Indagadag ni Jonas kadagiti marino nga isu ket itappuakda iti baybay