Tuladenyo ti Pammatida

Nasursurona ti Agbalin a Naasi

ADU la ketdi ti panawen ni Jonas nga agpanunot. Dandani idin agdaliasat iti nasurok a 800 a kilometro, nga agpaut iti agarup maysa a bulan wenno nasursurok pay. Masapul nga ikeddengna nga umuna no manglinteg wenno manglikaw iti nataltalged a dalan. Kalpasanna, lumasat kadagiti tanap ken kabambantayan. Masapul pay a magna iti igid ti nalawa a Desierto ti Siria, agballasiw kadagiti karayan a kas iti dakkel a Eufrates, ken makidagus kadagiti ganggannaet iti ili ken purok ti Siria, Mesopotamia, ken Asiria. Bayat ti panaglabas dagiti aldaw, pampanunotenna ti pagbutbutnganna a destinasion, ti siudad a dandaninan madanon​—ti Nineve.

Maysa laeng ti masigurado ni Jonas: Dinan mabalin a tallikudan daytoy nga annongen. Inaramidna dayta idin. Idi damo a binilin ni Jehova a mapan tapno ipakaammona ti mensahe a panangukom iti nabileg a sarikedked ti Asiria, dagus a naglugan ni Jonas iti barko nga agturong iti sabali a direksion. Gapuna, nangpataud ni Jehova iti napigsa a bagyo ket maamirisen ni Jonas a ti panagsukirna ti mabalin a pakatayan ti amin a nakalugan iti barko. Tapno maispal dagiti natured a marinero, imbagana kadakuada nga itapuakda iti baybay. Nupay bumdengda, inaramidda dayta. Impagarup ni Jonas a daytan ti kanibusananna. Ngem nangibaon ni Jehova iti dakkel nga ikan a nangalun-on kenni Jonas ken sitatalged a nangipan kenkuana iti takdang kalpasan ti agarup tallo nga aldaw. Gapu iti dayta, nagamanga ni Jonas ket ad-adda a nagtulnog. a​—Jonas, kapitulo 1, 2.

Idi imbilin ni Jehova a mapan ni Jonas idiay Nineve iti maikadua a gundaway, situtulnog a nagpadaya ti mammadto para iti dayta a nawatiwat a biahe. (Jonas 3:1-3) Ngem naan-anay ngata a nagbalbaliw ti kababalinna gapu iti panangdisiplina kenkuana ni Jehova? Kas pagarigan, naasian kenkuana ni Jehova, inalawna manipud pannakalmes, dina dinusa gapu iti panagrebeldena, ken inikkanna iti maikadua a gundaway a mangitungpal iti dayta nga annongen. Kalpasan dagitoy, nagbalin kadi a naasi ni Jonas kadagiti sabsabali? Para kadagiti imperpekto a tattao, masansan a narigat a sursuruen ti agbalin a naasi. Kitaentayo no ania ti masursurotayo kadagiti nakaipasanguan ni Jonas.

Ti Mensahe ti Panangukom ken ti Di Ninamnama a Reaksion

Saan a kas ken Jehova ti panangmatmat ni Jonas iti Nineve. Mabasatayo: “Ita ti mismo a Nineve maysa idi a siudad a dakkel iti Dios.” (Jonas 3:3) Iti surat ni Jonas, namitlo a dinakamatna ti panangtukoy ni Jehova iti “Nineve a dakkel a siudad.” (Jonas 1:2; 3:2; 4:11) Apay nga ibilang ni Jehova a dakkel, wenno napateg dayta a siudad?

Ti Nineve ket maysa kadagiti nagkauna a siudad nga impasdek ni Nimrod kalpasan ti Layus. Maysa dayta a nalawa ken buklen ti sumagmamano a siudad. Kasapulam ti tallo nga aldaw a pannagna tapno madaliasatmo ti intero a siudad. (Genesis 10:11; Jonas 3:3) Agparang a napintas a lugar ti Nineve, nga addaan kadagiti nangayed a templo, natibker a pader, ken dadduma pay a patakder. Ngem saan a dagitoy ti namagbalin iti dayta a siudad a napateg ken Jehova a Dios. Dagiti tattao ti napateg kenkuana. Dakkel ti populasion ti Nineve. Iti laksid ti amin a kinadakesda, maseknan kadakuada ni Jehova. Napateg kenkuana ti biag ti tao ken ti posibilidad ti tunggal indibidual nga agbabawi ken agaramid iti umiso.

Idi nakagteng ni Jonas idiay Nineve, ad-adda a napabutngan gapu iti nagdakkel a populasionna a nasurok a 120,000.b Maysa nga aldaw a nagdaliasat nga agturong iti sentro ti siudad, nalabit tapno kitaenna no sadino ti kasayaatan a pangrugianna a mangipakaammo iti mensahena. Kasanona a nakasarita dagiti tattao? Ammona kadi ti agsao iti lenguahe dagiti Asirio? Wenno simimilagro kadi nga impaay ni Jehova dayta nga abilidad? Ditay ammo. Mabalin nga iti panangipakaammo ni Jonas iti mensahe, inusarna ti lenguahena a Hebreo sa adda nangipatarus iti dayta kadagiti taga-Nineve. Aniaman kadagita, simple ti mensahena ngem nalabit a saan a magustuan dayta dagiti tattao: “Uppat a pulo laengen nga aldaw, ket ti Nineve maduprakto.” (Jonas 3:4) Situtured a nagsao ken inulit-ulitna ti mensahena. Iti panangaramidna iti dayta, nangipakita iti naisangsangayan a kinatured ken pammati, dagiti galad nga ad-adda a kasapulan ita dagiti Kristiano.

Naala ni Jonas ti atension dagiti taga-Nineve. Nalabit nga insaganana ti bagina iti naulpit ken naranggas a reaksionda. Ngem adda nakaskasdaaw a napasamak. Nagimdeng dagiti tattao! Kasla apuy a nagramaram ti mensahena. Di nagbayag, nagdinamag iti intero a siudad ti impadto ni Jonas a pannakadadael. Kuna ti salaysay ni Jonas: “Dagiti tattao ti Nineve nangrugida a maaddaan iti pammati iti Dios, ket nangiwaragawagda iti panagayunar ken nangikawesda iti tinakpil, manipud iti daydiay kadadakkelan kadakuada agingga a mismo iti daydiay kanunumuan kadakuada.” (Jonas 3:5) Wen, nabaknang man ken napanglaw, nabileg ken nakapuy, ubing ken nataengan​—nangipakitada amin iti panagbabawi. Idi agangay, nadamag dayta ti ari.

Natignay met ti ari a mangipakita ti panagbabawi. Inikkatna ti naarian a pagan-anayna, insuotna ti nakersang a lupot a kas iti inkawes dagiti iturayanna, ken ‘nagtugaw pay ketdi iti dapdapo.’ Babaen iti suporta ‘dagiti naindaklan,’ wenno natatan-ok, nangipaulog iti linteg tapno agbalin nga opisial ti panagayunar nga inyussuat dagiti umili. Imbilinna iti amin nga agkawesda iti nakersang a lupot, uray dagiti dinguen.c Sipapakumbaba a binigbigna a dakes ken naranggas dagiti iturayanna. Mangnamnama pay a lumukneng ti puso ti pudno a Dios no makitana ti panagbabawida, a kunkunana: ‘Agbaw-ing koma ti Dios manipud sumsumged nga ungetna, tapno iti kasta saantayo a mapukaw.’​—Jonas 3:6-9.

Pagduaduaan ti dadduma a kritiko ti kasta a napartak a panangipakita iti panagbabawi dagiti taga-Nineve. Ngem kuna dagiti eskolar ti Biblia a ti kasta a tignay ket maitunos iti kultura dagiti nagkauna a tattao a mamati iti an-anito ken alisto nga agbalbaliw ti kababalinda. Maysa pay, ni Jesu-Kristo a mismo tinukoyna idi agangay ti panagbabawi dagiti taga-Nineve. (Mateo 12:41) Ammona ti ibagbagana gapu ta naimatanganna dagidi a pasamak manipud langit. (Juan 8:57, 58) Ngem ania ti reaksion ni Jehova iti panagbabawi dagiti taga-Nineve?

Ti Nagdumaan ti Kinaasi ti Dios ken ti Kinainget ti Tao

Idi agangay, insurat ni Jonas: “Ti pudno a Dios nakitana dagiti aramidda, a timmallikudda iti dakes a dalanda; ket iti kasta nagladingitan ti pudno a Dios ti didigra a sinaona nga ipagtengna kadakuada; ket saanna nga impagteng dayta.”​—Jonas 3:10.

Kayatna kadi a sawen a nagkamali ni Jehova iti pangngeddengna a mangukom iti Nineve? Saan. Kuna ti Biblia maipapan ken Jehova: “Naan-anay ti aramidna, ta amin a daldalanna kinahustisia. Maysa a Dios ti kinamatalek, a kenkuana awan ti di kinahustisia.” (Deuteronomio 32:4) Ipakpakitana laeng a bimmaaw ti nainkalintegan a pungtot ni Jehova iti Nineve. Napaliiwna ti panagbalbaliw dagiti tattao ken nakitana a saanen a maitutop ti dusa nga ipagtengna koma kadakuada. Gundaway dayta tapno iparangarangna ti asina.

Ni Jehova ket saan a nainget, nakayakay, ken naulpit pay ketdi a Dios a kas iti masansan a panangiladawan dagiti relihioso a lider. Imbes ketdi, Isu ket nainkalintegan, mannakibagay, ken naasi. No ikeddengna a dusaen dagiti nadangkes, pakdaaranna pay nga umuna ida babaen kadagiti pannakabagina ditoy daga gapu ta maragsakan a makakita kadagiti nadangkes nga agbabawi ken agbalbaliw a kas kadagiti taga-Nineve. (Ezequiel 33:11) Ni Jehova kinunana ken propeta Jeremias: “Iti aniaman a kanito a panagsaok maibusor iti maysa a nasion ken maibusor iti maysa a pagarian a parutek dayta ken rugpuek ken dadaelek, ket dayta a nasion pudno nga agbaw-ing manipud iti kinadakesna a maibusor iti dayta nagsaoak, pagladingitakto met ti didigra a pinanunotko nga ipakat iti dayta.”​—Jeremias 18:7, 8.

Ulbod kadi ti impadto ni Jonas? Saan, gapu ta naibanag ti panggep ni Jehova a mangted iti pakdaar. Naited dayta a pakdaar gapu iti dakes nga aramid dagiti taga-Nineve, ngem nagbalbaliwda. No agsubli manen dagiti taga-Nineve iti dakes nga aramidda, ipatungpal ti Dios ti panangukomna kadakuada. Kasta ti eksakto a napasamak idi agangay.​—Sofonias 2:13-15.

Ania ti reaksion ni Jonas idi saan a dimteng ti pannakadadael iti tiempo a ninamnamana? Mabasatayo: “Ken Jonas, nupay kasta, makaparurod unay dayta, ket nagpudot buyogen ti unget.” (Jonas 4:1) Nagkararag pay ketdi ni Jonas iti pamay-an a kasla babbabalawenna ti Mannakabalin-amin! Imparipirip pay ni Jonas a nasaysayaat a nagtalinaed la koman iti balayna, iti nakayanakanna a daga. Kunana nga ammona a saan a talaga nga ipagteng ni Jehova ti didigra iti Nineve, ket dayta ti pinagpambarna no apay a naglibas a nagturong idiay Tarsis. Kiniddawna a nasaysayaat a matay la koman.​—Jonas 4:2, 3.

Ania ti pakaburiboran ni Jonas? Ditay ammo no ania ti agtartaray iti panunotna, ngem ammotayo nga impakaammona kadagiti umili ti pannakadadael ti Nineve. Namatida ken Jonas isu a saanen a madadael ti Nineve. Mabuteng kadi a maumsi wenno maawagan kas ulbod a mammadto? Aniaman kadagita ti rason, saan a maragsakan iti panagbabawi dagiti tattao wenno iti panangipakita ni Jehova iti asi. Imbes ketdi, kasla umukuok ti sakit ti nakemna, ay-ayenna ti bagina, ken mariknana a nadadaelen ti reputasionna. Ngem nabatad nga adda naimbag a nakita ti naasi a Dios iti daytoy maup-upay a lalaki. Imbes a dusaenna ni Jonas gapu iti kinaawan panagraemna, siaalumamay nga inyimtuod ni Jehova daytoy a mamagpanunot a saludsod: “Umiso kadi nga agpupudotka buyogen ti unget?” (Jonas 4:4) Simmungbat kadi ni Jonas? Saan nga ibaga ti Biblia.

Ni Jehova Insurona ti Maysa a Leksion ken Jonas

Pimmanaw iti Nineve ti naliday a mammadto, ngem saan a nagawid no di ket nagpadaya, iti kabambantayan tapno matannawaganna ti rehion. Nangaramid iti bassit nga abong-abong ket sadiay a naguray no ania ti mapasamak iti Nineve. Nalabit a mangnamnama pay laeng a maimatanganna ti pannakadadael ti siudad. Kasano nga isuro ni Jehova daytoy natangken ti ulona a lalaki tapno agbalin a naasi?

Iti nagpatnag, nangpatubo ni Jehova iti tabungaw. Idi nakariing ni Jonas, nakitana daytoy a nalangto ken dadakkel ti bulongna a mula nga ad-adda a manglinong kenkuana ngem iti nasaragasag nga abong-abongna. Gapuna, “ni Jonas nangrugi nga agrag-o iti kasta unay” gapu iti mula, a nalabit nga imbilangna dayta a milagro kas tanda ti pamendision ken anamong ti Dios. Ngem saan a pinatubo dayta ni Jehova tapno laeng adda paglinongan ni Jonas ken agmawmaw ti di nainkalintegan a pungtotna. Kayatna a danonen ti puso ni Jonas. Gapuna, ti Dios nangusar iti igges a mangpapatay iti mula. Kalpasanna, nangpataud iti “mangparkag a wayaway nga angin” agingga a “mataltalimudaw” ni Jonas gapu iti pudot. Nakapungtot manen ti mammadto, isu nga indawatna iti Dios a matay la koman.​—Jonas 4:6-8.

Inyimtuod manen ni Jehova no umiso ti panagpungtot ni Jonas iti ipapatay ti tabungaw. Imbes nga agbabawi, inkalintegan ni Jonas ti bagina, a kunkunana: “Umiso nga agpupudotak buyogen ti unget, agingga iti ipapatay.” Iti dayta a gundaway a nangisuro ni Jehova iti maysa a leksion ken Jonas.​—Jonas 4:9.

Ti Dios nakirinnason ken Jonas, a kinunana a maldaangan ti mammadto iti ipapatay ti maysa a mula a nagtubo laeng iti agpatnag, a dina met immula wenno pinatubo. Kalpasanna, kinuna ti Dios: “Iti biangko, saanak kadi a rumbeng a maasian iti Nineve a dakkel a siudad, nga iti dayta adda nasurok a sangagasut ket duapulo a ribu a tattao a saan a pulos makaammo iti nagdumaan ti makannawanda ken ti makannigidda, malaksid pay kadagiti adu a naamo nga animal?”​—Jonas 4:10, 11.d

Makitayo kadi ti napateg a leksion nga isursuro ni Jehova? Saan a ni Jonas ti nangpatubo iti dayta a mula. Iti kasumbangirna, ni Jehova ti Gubuayan ti biag dagiti taga-Nineve ken mangsussustiner kadakuada a kas iti ar-aramidenna iti amin a parsuana ditoy daga. Apay a napatpateg pay ken Jonas ti maysa a mula ngem iti biag ti 120,000 a tattao, malaksid pay kadagiti dinguenda? Gapu ngata ta pinalubosan ni Jonas ti bagina nga agbalin nga agimbubukodan? Maasian iti mula gapu laeng ta adda maalana a pagimbagan iti dayta. Saan ngata a ti pungtotna iti Nineve ket maigapu iti agimbubukodan a motibo​—ti tarigagayna a di maibabain ken tapno mapaneknekan nga umiso ti impadtona?

Anian a nagsayaat a leksion! Ti saludsod ket, Naipapuso kadi ni Jonas dayta a leksion? Ti libro ti Biblia a Jonas ket nagngudo iti saludsod ni Jehova a di nasungbatan. Mabalin nga ibaga ti dadduma a kritiko a di pulos simmungbat ni Jonas. Ngem ti kinaagpaysuanna, adda sungbatna. Ti mismo a libro. Ipakita ti ebidensia a ni Jonas ti nangisurat iti libro a naipanagan kenkuana. Panunotenyo dayta a mammadto a nakasublin iti nakayanakanna a daga ken mangisursurat iti daytoy a salaysay. Mailadawantayo la ketdi ti maysa a natataengan, nasirsirib, napakpakumbaba a lalaki nga agngilngilangil, kas panangipakita iti panagbabawina, bayat nga isursuratna ti bukodna a kamali, ti panagrebeldena, ken ti panagkedkedna a mangipakita iti asi. Nalawag a nakasursuro ni Jonas manipud iti nainsiriban a leksion ni Jehova. Nasursurona ti agbalin a naasi. Kastatayo met kadi?

[Footnotes]

[Blurb iti panid 16]

Maragsakan ti Dios a makakita kadagiti nadangkes nga agbabawi ken agbalbaliw a kas kadagiti taga-Nineve

[Blurb iti panid 17]

Ti Dios inusarna ti mula a tabungaw tapno isurona ken Jonas ti panagbalin a naasi