JONAS

[Kalapati].

1. “Anak ni Amittai”; mammadto ni Jehova a taga Gat-hefer (2Ar 14:25), maysa a siudad iti beddeng ti teritoria ti Zabulon. (Jos 19:10, 13) Kas kaitungpalan ti sao ni Jehova nga insawang ni Jonas, ni Ari Jeroboam II ti Israel nagballigi a nangisubli iti “beddeng ti Israel manipud iti seserkan ti Hamat agingga iti baybay ti Araba [ti Asin a Baybay].” (2Ar 14:23-25; idiligyo ti De 3:17.) Gapuna agparang a nagserbi ni Jonas kas mammadto iti sangapulo-tribu a pagarian iti maysa a tiempo bayat ti panagturay ni Jeroboam II. Nalawag nga isu met laeng ti tao a dinutokan ni Jehova a mangiwaragawag iti panangukom maibusor iti Nineve (Jon 1:1, 2); ngarud isu met ti nangisurat iti libro a napanaganan iti naganna.

Imbes a tungpalenna ti annongenna a mangasaba kadagiti taga Nineve, inkeddeng ni Jonas a talawanna dayta. Iti sasangladan ti Joppe, limmugan iti barko nga agturong idiay Tarsis (kaaduanna a nainaig iti Espania) a nasurok a 3,500 km (2,200 mi) iti laud ti Nineve.​—Jon 1:1-3; 4:2.

Idi nakaluganen iti barko nga addaan iti kadsaaran, naaddaan ni Jonas iti nargaan a turog iti “kaunggan a paspaset” dayta a sasakayan. Kabayatanna, naipasango dagiti marino iti nakadawdawel a bagyo nga impagteng ti Dios, ket gapu iti dayta agpegpeggad a marba ti barko. Immawag dagiti marino kadagiti diosda maipaay iti tulong ken impalladawda iti baybay dagiti aruaten nga adda iti barko tapno mapalag-anan dayta. Ti kapitan ti barko riniingna ni Jonas, nga indagadagna kenkuana nga umawag iti ‘diosna.’ Kalpasanna, nagbibinnunot dagiti marino tapno ammuenda no siasino ti nakaigapuan ti irurussua ti bagyo. Idin, nalawag nga impagteng ni Jehova ti pannakabunot ni Jonas. Idi napagsaludsodan, impudno ni Jonas a saan a nagmatalek iti annongen a naipaay kenkuana. Yantangay saanna a kayat a mapukaw ti dadduma maigapu kenkuana, kiniddawna a maitapuak iti baybay. Idi napaay amin a panagreggetda nga agsubli iti takdang, inaramid dagiti marino ti sinao ni Jonas, ket limminak ti baybay.​—Jon 1:4-15.

Bayat a lumlumned ni Jonas iti uneg ti danum, naipulipol iti ulona dagiti ruot ti baybay. Idi agangay, saannan a marikna a malmalmes, ket naduktalanna nga isu addan iti uneg ti dakkel nga ikan. Nagkararag ni Jonas ken Jehova, nga indaydayawna kas Manangisalakan ket inkarina a tungpalennan ti karina. Iti maikatlo nga aldaw, ti mammadto naisarwa iti namaga a daga.​—Jon 1:17–2:10.

Nainkalintegan kadi a patien nga agbabawi dagiti taga Nineve babaen ti panagkawesda iti tinakpil gapu iti pammakdaar ni Jonas?

Idi naibaon iti maikadua a daras a mapan idiay Nineve, rinugianna ti nawatiwat a panagdaliasat nga agturong sadiay. “Kamaudiananna nangrugi a sumrek ni Jonas iti siudad iti kaadayo a mapagpagna iti maysa nga aldaw, ket inwarwaragawagna ken kinunkunana: ‘Uppat a pulo laengen nga aldaw, ket ti Nineve maduprakto.’” (Jon 3:1-4) Saan a naipalgak iti Biblia no ammo ni Jonas ti pagsasao dagiti Asirio wenno simimilagro a nakapagsao iti dayta a pagsasao. Mabalin met a nagsao iti Hebreo, nga idi agangay, ti inwaragawagna ket impatarus daydiay (wenno dagidiay) makaammo iti dayta a pagsasao. No naisawang iti Hebreo, ti sasao ni Jonas mabalin a nangparnuay iti napalalo a panagusioso, nga adu ti nasdaaw no ania ti ibagbaga daytoy a ganggannaet.

Pagarupen ti sumagmamano a kritiko nga imposible a nagtignay dagiti taga Nineve, agraman ti ari, iti panangaskasaba ni Jonas. (Jon 3:5-9) Maipapan iti daytoy, makapainteres ti kapaliiwan ti komentarista a ni C. F. Keil: “Nalaka a maawatan no apay nga adda nabileg nga epekto ti panangaskasaba ni Jonas kadagiti taga Nineve, a nangibunga iti panagbabawi ti intero a siudad babaen ti panagkawesda iti tinakpil ken dapdapo. Laglagipentay koma a nalaka a matuktukay ti emosion dagiti taga Daya. Nagpaiduma ti panagamakda iti maysa a Katan-okan a Persona no idilig iti amin a pagano a relihion ti Asia, ken nabayagen a dakkel ti panagraem dagiti Asirio iti panagpadles ken orakulo . . . . Panunotentayo met koma a ti panagparang ti maysa a ganggannaet a di agimbubukodan ken situtured a nangibutaktak iti kinadangkes daytoy a dakkel a naarian a siudad ken nangaramid iti ababa a tiempo a panangiwaragawag iti pannakadadael dayta buyogen ti panagtalek a kas iti dadduma a mammadto nga imbaon ti Dios, sigurado la ketdi a nangibunga iti nabileg nga epekto iti pampanunot dagiti tattao, a nabilbileg pay no dimmanon idiay Nineve ti damag maipapan iti namilagruan a gapuanan dagiti mammadto ti Israel.”​—Commentary on the Old Testament, 1973, Tomo X, Jonah 3:9, p. 407, 408.

Kalpasan ti 40 nga aldaw ken awan pay laeng ti napasamak iti Nineve, nakarurod unay ni Jonas ta saan a nangipagteng ni Jehova iti didigra iti siudad. Inkararagna pay ketdin nga ikkaten koman ti Dios ti biagna. Ngem simmungbat ni Jehova babaen ti panangisaludsodna ken Jonas: “Umiso kadi nga agpupudotka buyogen ti unget?” (Jon 3:10–4:4) Kalpasanna, ti mammadto pimmanaw iti siudad ket nangibangon iti abong-abong agpaay iti bagina. Sadiay, iti daya ti Nineve, binuya ni Jonas no ania ti mapasamak iti siudad.​—Jon 4:5.

Idi simimilagro a nagtubo ti maysa a puon ti tabungaw ken nagpaay a paglinongan ni Jonas, naay-ayo unay ti mammadto. Ngem apagbiit laeng ti panagragsakna. Iti agsapa ti simmaganad nga aldaw, maysa nga igges ti nangdangran iti mula, a nakaigapuan ti pannakagango dayta. Yantangay awananen iti linong, napasaran ni Jonas ti mangparkag a wayaway nga angin ket naisarang ti ulona iti nabara nga init. Gapu iti dayta, kiniddawna manen a matay.​—Jon 4:6-8.

Babaen iti daytoy mula a tabungaw, naisuro ken Jonas ti panagbalin a naasi. Naasian iti mula a tabungaw, a nalabit pinampanunotna no apay a kasapulan a magango dayta. Ngem saan met a ni Jonas ti nangimula wenno nangtaripato iti dayta. Iti sabali a bangir, kas Namarsua ken mangmangted iti isuamin a kasapulan iti biag, ad-adu ti rason ni Jehova a maasian iti Nineve. Ti pateg dagiti agnanaed iti dayta ken ti pateg ti an-animal ket adayo a napatpateg ngem iti maysa a mula a tabungaw. Ngarud, inyimtuod ni Jehova ken Jonas: “Iti biangko, saanak kadi a rumbeng a maasian iti Nineve a dakkel a siudad, nga iti dayta adda nasurok a sangagasut ket duapulo a ribu a tattao a saan a pulos makaammo iti nagdumaan ti makannawanda ken ti makannigidda, malaksid pay kadagiti adu a naamo nga animal?” (Jon 4:9-11) Naawatan la ketdi ni Jonas ti punto kas ipasimudaag ti prangka a pannakailadawan dagiti bukodna a kapadasan.

Idi agangay, mabalin a naam-ammo ni Jonas ti maysa kadagidiay nakalugan iti barko manipud Joppe, mabalin nga iti templo idiay Jerusalem, ket naammuanna iti daytoy a lalaki ti maipapan iti inkari dagiti marino kalpasan a nagtalna ti bagyo.​—Jon 1:16; idiligyo ti Jon 2:4, 9; kitaenyo ti JONAS, LIBRO TI; NINEVE.

2. Ama da apostol Pedro ken Andres (Mt 16:17; Jn 1:40-42); naawagan met Juan iti Juan 1:42; 21:15-17 iti dadduma a manuskrito.

[Mapa iti panid 1243]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Joppe

Nineve

Dakkel a Baybay

TARSIS