Panawen a Pannakasuot ken Pannakasukimat
“Ket iti apagdarikmat umayto ti pudno nga Apo iti templona, nga isu ti birbirukenyo, ken ti babaonen ti tulag . . . Ta isu agtugawto kas maysa a manggugor ken manangdalus.”—MALAKIAS 3:1, 3.
1, 2. (a) Aniat’ adda idi a kasasaad ti ili ti Dios idi maikalima a siglo K.K.P.? (b) Apay a makapainteres kadatayo ti padto ni Malakias?
“SADINO ti yan ti Dios ti kinahustisia?” Dagidiay nangpataud iti dayta makakarit a saludsod idi maikalima a siglo K.K.P. ti nagkuna met: “Ubbaw ti panagserbi iti Dios.” Ti narelihiusuan ken moral a pannakadadael ti mismo nga ili ti Dios, dagiti Judio, ti namataud iti panagduadua maipapan iti nadiosan a kinahustisia. Ngem ti mata ti pudno a Dios, a di matmaturog ti adda kadakuada. Ket binilinna ti Hebreo a mammadto a ni Malakias a pakaammuan ida a ti maysa a manggugor a trabaho, a panawen a pannakasuot ken pannakasukimat, ti adda iti masanguananda. Ammodanto ti yan “ti Dios ti kinahustisia” idi immay a bigla a maipaay iti panangukom!—Malakias 2:17; 3:1, 14, 15.
2 Ti padto ni Malakias ti rebbeng a saan laeng a historikal a paginteresan kadatayo. Apay? Agsipud ta kaawatan a daytat’ addaan iti kaitungpalan iti kaaldawantayo. (Roma 15:4) Wen, ti ili ni Jehova itatta ti lumaslasat iti panawen ti pannakasuot ken pannakasukimat! Kasano a kasta? Iti nasinged a panangmatmat iti padto ni Malakias tulongannatayonto a sumungbat.
3. Aniat’ ramanen ti pananggugor idi ugma?
3 Ngem umuna, apay nga isarang ni Jehova ti ilina iti pannakasuot ken pannakasukimat? Kas “ti manangsuot kadagiti puspuso,” pinanggepna a gugoran ti organisado nga ilina. (Proverbio 17:3; Salmo 16:10) Idi panawen ti Biblia ti pananggugor ramanenna ti panangpapudot iti metal aginggana iti marunaw ket kalpasanna karasan kadagiti kinarugitna. Mabasatayo: “Ti mananggugor bambantayanna ti trabaho, a sitatakder wenno situtugaw, a buyogen ti dakkel a kinapasnek, agingga . . . ti [likido] a metal ti agparangen a kas maysa a nakasilsilap a sarming, nga isarsarmingna ti tunggal banag iti aglawlawna; uray ti mananggugor, bayat a mingmingminganna ti adu a metal, mabalin a makitana ti bagina a kasla kumitkita iti pagsarmingan, ket iti kasta isunto ti makabukel iti umiso unay a pangngeddeng maipapan iti kinadalus dayta a metal. No isu ti napneken, maikkaten iti apuy, ket ti metal maikkat manipud iti hurno; ngem no saan pay a maibilang a nadalus, adu pay a buli ti mainayon ket maulit dayta a trabaho.” (Cyclopedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature, ni J. McClintock ken J. Strong) Ti kasta a nagugoran a balitok wenno pirak ti napatpateg pay.—Idiligyo iti Apocalipsis 3:18.
4. Apay nga impalubos ni Jehova ti pannakasuot ken pannakasukimat ti ilina?
4 Ipalpalubos ni Jehova ti pannakasuot ken pannakasukimat tapno magugoran wenno madalusan ti ilina, a tulonganna ida a mangisarming a siuumiso iti ladawanna. (Efeso 5:1) Iti pannakagugor, karasenna ti rugit babaen ti panangikkatna kadagiti narugit a sursuro ken ar-aramid. (Isaias 1:25) Sagatenna met manipud iti ilina dagidiay madi nga agpasakop iti pannakagugor ken dagidiay “pakaitibkolan ken dagiti agaramid ti kinadakes.” Daytoy ti mangwaya iti dalan a maipaay “kadagiti annak ti pagarian,” dagiti naespirituan nga Israelita, a rumaniag tapno maurnong met iti maysa a naindagaan a klase ken kumpetda kadakuada iti organisasion a maipaay iti pannakailasat.—Mateo 13:38, 41, 43; Filipos 2:15.
Ti Trabaho ni Malakias
5, 6. (a) Asino, a nangnangruna, ti manungsungbat iti nababa a naespirituan a kasasaad dagiti Israelitas idi kaaldawan ni Malakias? Apay? (b) Ania a dakes nga epekto ti adda iti daytoy kadagiti Israelitas a pangkaaduan?
5 Nagpadto ni Malakias kalpasan ti 443 K.K.P., ngangngani maysa a siglo kalpasan ti panagsubli dagiti naidestierro a Judio manipud Babilonia. Nasurok a 70 a tawtawen ti napalabasen nanipud ti inagurasion iti naibangon manen a templo babaen ken ni Zorobabel. Ti naespirituan a kasasaad dagiti Israelita kimmapuy unay. Asino, a nangnangruna, ti responsable? Dagiti papadi! Kasano a kasta? “Linalaisda” ti nagan ni Jehova babaen ti panangawatda kadagiti masakit ken napilay a datdaton. (Malakias 1:6-8) “Pinaitibkolda dagiti adu iti linteg” babaen iti saanda a panangisuro kadagiti tattao ken babaen ti panangidaddadumada iti panangukom.—Malakias 2:6-9; Santiago 3:1.
6 Kas resultana, dagiti Israelita a kaaduan nangrugida a pagduaduaan ti pateg iti panagserbi iti Dios, madida payen a bayadan ti apagkapullo a dawdawaten ti linteg. (Malakias 3:6-10, 14 15; Levitico 27:30) Nakaad-adayo unay ti nakatnagandan manipud debosionda iti Linteg ti Dios a dadduma “agaramidda a sililiput” kadagiti assawada a babbai, nalawag a babaen ti panangidiborsio kadakuada tapno mangasawada kadagiti pagano a babbai. Ta, dagita a makarimon nga ar-aramid kas iti panagbuyon, pannakikamalala, panagulbod, ken kinasuitik ti aglaplapusananen iti ili ti Dios!—Malakias 2:10-16; 3:5.
7, 8. Ania ti nakaibaonan ni mammadto a Malakias?
7 Nalawag ti nakaibaonan ni Malakias. Iti direkta a pamay-an imbutaktakna dagiti naliway a papadi, ket riniingna dagiti tattao iti pudpudno a naespirituan a kasasaadda. Kaskasdi, impamatmatna a ti Dios iti manangngaasi nga ayat ti sisasagana a mangpakawan. “Sumublikayo kaniak, ket siak sumubliakto kadakayo,” impakpakaasi ni Jehova. (Malakias 3:7) Impadto ni Malakias a “ti pudno nga Apo” umayto iti templona a mangukom. Dagiti papadi masapul a magugoranda tapno “agidatagdanto ken ni Jehova kadagiti datdaton iti kinalinteg.” (Malakias 3:1-3) Mainayon pay, napakaammuan dagiti tattao a “ti pudno nga Apo” umayto kas “nasiglat a saksi” a maibusor kadagidiay agtultuloy kadagiti makarimon nga ar-aramid.—Malakias 3:5.
8 Matalek ni Malakias iti trabaho a nakaibaonanna; isu ti namakdaar. Ti kinunana ket agpaay a pakagunggonaan dagiti papadi ken dagiti umili idi kaaldawanna. Nupay kasta, sumagmamano a siglo ti napalabas sakbay a pimmudno ti dadduma kadagiti paspaset ti padtona iti umuna a kaitungpalanna.
Ti Umuna-Siglo a Kaitungpalan
9. Kas kaitungpalan ti padto ni Malakias, asino ti “babaonen”? Apay a kasta ti sungbatyo?
9 Agsasao manipud iti natan-ok a tronona idiay langit, ti Naindaklan nga Ukom kunana: “Adtoy! Ibaonko ti babaonek, ket isu isaganananto ti dalan iti sangok.” (Malakias 3:1a) Asino dayta a “babaonen”? Ti mannurat ti Biblia a ni Marcos pinagtiponna ti padto ti Malakias 3:1 ken Isaias 40:3 ket inyaplikarna ida nga agpadpada ken Juan a Mammautisar. (Marcos 1:1-4) Ni Jesu-Kristo, met, iti kamaudiananna inyam-ammona ni Juan a kas dayta a “babaonen.” (Mateo 11:10-14) Gapuna iti primavera ti 29 K.P. ni Juan a Mammautisar rinugianna ti trabahona kas maysa a “babaonen,” maysa a pakpakauna. Insaganana ti dalan iti iyaay ni Jehova iti panangukom babaen ti panangisaganana kadagiti Israelitas iti iyaay ti Kangrunaan a Pannakabagi ti Dios, ni Jesu-Kristo.
10. Kasano a nagserbi ni Juan a Mammautisar nga “isaganaanna ni Jehova ti maysa nga ili”? (Lucas 1:17)
10 Ti pannakaibaon ni Juan nga immun-una ket ebkas ti naayat a kinamanangngaasi ti Dios kadagiti Judio. Iti tulag a pannakirelasion ken ni Jehova kasapulan ti panagbabawida kadagiti basbasolda a maibusor iti Linteg. Pinalinteg ni Juan dagiti narelihiusuan a bambanag ket imbutaktakna ti narelihiusuan a kinamanaginsisingpet. (Mateo 3:1-3, 7-12) Tinignayna dagiti nasingpet-panagpuspusona a Judio a manginanama iti Kristo tapno sumurotdanto Kenkuana.—Juan 1:35-37.
11. Kasanotay a mabigbig “ti pudno nga Apo” nga umay a giddato iti templo?
11 Agtultuloy ti padto ni Malakias: “‘Ket ti pudno nga Apo a birukenyo umayto iti apagdarikmat iti templona ken ti babaonen ti tulag isu a kalikagumanyo. Adtoy! Umay,’ kuna ni Jehova dagiti buybuyot.” (Malakias 3:1b) Asino “ti pudno nga Apo” nga umay iti templona iti “apagdarikmat,” wenno di namnamaen? Ti ebkas a Hebreo a nausar ket ha·’A·dhohnʹ. Ti pannakausar iti piho nga artikulo a ha (“ti”) iti sakbay ti titulo nga ’A·dhohnʹ (“Apo; Maestro”) limitaranna ti pannakaiyaplikar daytoy a titulo nangnangruna ken Jehova a Dios. Wen, iti “templona” ti umayan ni Jehova.—Habacuc 2:20; Salmo 11:4.
12. Asino “ti babaonen iti tulag,” ket ania ti “tulag” nga isu ti pagbalinanna a “ti babaonen”?
12 Kalpasan ti panangdakamatna iti maysa a babaonen, impamatmat ni Malakias a “ti pudno nga Apo” umayto iti “templona” a kuyogen ti sabali, ti sabali pay, a babaonen, “ti babaonen iti tulag.” Asinonto daytoy? Bueno, iti panangmatmat no kasano ti pannakaitungpal dagiti bambanag, nainkalintegan a kunaen a “ti babaonen ti tulag” ket isu ni Jesu-Kristo, nga isut’ inyam-ammo ni Juan a Mammautisar kadagiti adalanna kas “ti Kordero ti Dios.” (Juan 1:29-34) Iti ania a “tulag” a ti Mesias isu “ti babaonen”? Ti pammaneknek iti Lucas 1:69-75 ken Aramid 3:12, 19-26 isingasingna a dayta ti Abrahamiko a tulag, a maibatay iti dayta dagiti Judio ti immuna a naikkan ti gundaway nga agbalin nga agtawid iti Pagarian.
13. Iti ania a kaiyulogan a “ti pudno nga Apo” a ni Jehova umay iti templo?
13 “Ti pudno nga Apo” a ni Jehova saan nga immay a personal iti literal a templo idiay Jerusalem. (1 Ar-ari 8:27) Isu ti immay nga addaan pannakabagi, kayatna a sawen, babaen iti “babaonen iti tulag,” ni Jesu-Kristo, nga immay iti nagan ni Jehova ken babaen ti tulong ti nasantuan nga espiritu.a
14. (a) Apay a ti panagdalus ni Jesus iti templo idi 30 K.P. nalawag a pagilasinan laeng iti umayto pay? (b) Kasano ken kaano a nadalusan ti templo a kaitungpalan ti Malakias 3:1?
14 Idi primavera ti 30 K.P., immay ni Jesus idiay templo ni Jehova sadi Jerusalem ket pinaruarna dagidiay namagbalin iti dayta a “balay a pagtagtagilakuan.” (Juan 2:13-16) Ngem daytoy ti pagilasinan laeng iti umay a kaitungpalan iti padto ni Malakias. Sumaruno iti daytoy a pasamak, ni Juan, kas “ti babaonen,” intultuloyna ti nangbautisar ken nangiturong kadagiti adalanna ken ni Jesus. (Juan 3:23-30) Nupay kasta, idi Nisan 9, 33 K.P., simrek a sibaballigi ni Jesus idiay Jerusalem, nga imparangna ti bagina kas Ari. (Mateo 21:1-9; Zacarias 9:9) Nairingpasen ni Juan ti trabahona, nga isun ti pinutolan ni Herodes agarup makatawen sakbayna. Gapuna idi immay ni Jesus idiay templo idi Nisan 10, isut’ immay nga opisial kas “ti babaonen ti tulag,” ti mangukom a pannakabagi “ti pudno nga Apo” ni Jehova, kas kaitungpalan ti Malakias 3:1. Dinalusan ni Jesus ti templo, a pinaruarna dagidiay agtagtagilako iti dayta, nga intuangna dagiti lamisaan dagiti agsuksukat ti kuarta. Kunana a kanayon: “Saan aya a naisurat [idiay Isaias 56:7], ‘ti balay [ni Jehova] managananto ti balay ti kararag a maipaay kadagiti amin a nasion’? Ngem dakayo inaramidyo a rukib dagiti mannanakaw.”—Marcos 11:15-18.
15. Kas maysa a klase, kasanot’ panangsungbat dagiti narelihiusuan a papangulo a Judio iti pannakagugor, ngem aniat’ pudno iti sumagmamano kadagiti papadi?
15 Ngarud naited ti pakaammo kadagiti narelihiusuan a papangulo ti Israel a dimtengen ti orasda. Kas maysa a klase, saanda nga inawat ti “babaonen ti tulag” ni Jehova. Saanda nga ‘inibturan ti aldaw ti iyaayna,’ ta dida kayat ti agpasakop a sipapakumbaba iti pananggugor ti Naindaklan a Mananggugor. (Malakias 3:2, 3) Maikari a masagatda kas maikari iti pannakadadael. Nalawag, nupay kasta, addada sumagmamano nga “annak ni Levi” nga addaan naimbag a puspuso, ta di nagbayag kalpasan ti ipapatay ni Jesus “adu unay dagiti papadi a [Levita] a simmurot iti pammati.”—Aramid 6:7.
16. Kasano ken kaano a ti “dakkel ken nakakigkigtot nga aldaw ni Jehova” dimteng iti nasion a Judio?
16 Idi Nisan 11, ti aldaw kalpasan ti panangdalusna iti templo, sipipigsa nga imbutaktak ni Jesus dagiti narelihiusuan a managinsisingpet ket impadtona ti pannakadadael ti templo ken ti sistema dagiti bambanag dagiti Judio. (Mateo, kapitulo 23, 24) Pudno unay, “ti Dios ti kinahustisia” immay kas “nasiglat a saksi” iti dayta a nasion dagiti Judio 37 a tawtawen iti kamaudiananna idi 70 K.P., idi dimteng kadakuada ti “dakkel ken nakakigkigtot nga aldaw ni Jehova.” (Malakias 2:17; 3:5; 4:5, 6) Iti dayta a tiempo, ti isuamin nga Israel, kas maysa a sinan-kayo nga organisasion a di nangpataud iti nasayaat a bunga, ti “napukan ket naipalladaw iti apuy” babaen iti pannakadadael manipud kadagiti taga Roma. (Lucas 3:3-14) Amin daytoy ket ‘gapu ta dida binigbig ti aldaw ti pannakasuknalda.’—Lucas 19:44.
Moderno-Aldaw a Kaitungpalan
17. Aniat’ mangipamatmat a ti padto ni Malakias maaddaanto ti kanayonan a kaitungpalanna iti moderno a panawen?
17 Ngem ania met ngay ti maikadua, wenno moderno-aldaw a kaitungpalan ti padto ni Malakias? Idi umuna a siglo, ti umuna a kaitungpalan ti sinaruno ti pannakapulot ni Jesus babaen ti nasantuan nga espiritu tapno agbalin kas ti Natudingan nga Ari iti Pagarian ti Dios. Nainkalintegan laeng, addanto pay ti kanayonan a kaitungpalan ti padto kalpasan ti pannakaitrono ni Jesu-Kristo idiay langit idi 1914. Ipamatmat a mismo ti padto a maaddaanto ti kaitungpalanna “sakbay ti iyaay ti dakkel ken nakakigkigtot nga aldaw ni Jehova.” (Malakias 4:5) Nupay ti “aldaw ni Jehova” immayen iti Judio a sistema idi 70 K.P., itudtudo dagiti Kasuratan ti masanguanan nga “aldaw ni Jehova” bayat daytoy a panawen iti “kaadda” ni Kristo.—Mateo 24:3; 2 Tesalonica 2:1, 2; 2 Pedro 3:10-13.
18. Idi 1922, kasano a napakaammuan ti ili ti Dios nga addada iti panawen ti pannakaukom?
18 Kas kasapa iti 1922, ti ili ni Jehova napakaammuanda nga addadan iti panawen ti pannakaukom a kaitungpalan ti padto ni Malakias. Kuna ti The Watchtower iti Setiembre 1: “Ngem ti padto ni Malakias kumitkita pay iti labes ti bassit a kaitungpalan iti umuna nga iyaay ti Apotayo, ken iti masanguanan a tiempo inton umay ti Mesias iti kinadayag ken kinapigsa, ken inton mangukom iti tengnga ti ilina . . . Itan, maminsan manen, ti panawen ti pannakaukom dimtengen; dagiti agkunkuna nga ilina masuotda manen a kas babaen ti apuy, ket dagiti pudno ti panagpuspusona nga annak ni Levi maur-urnongda manen a maipaay iti serbisio.”
19. Iti moderno-aldaw a kaitungpalanna, iti ania a pamay-an a ti “babaonen” immuna a naibaon?
19 Kas naipamatmat idiay Malakias 3:1, naibaon ti maysa a naisangsangayan a babaonen a nasapsapa. Daytoy ti napaneknekan, a saan a maysa nga indibidual, no di ket maysa a klase nga agserserbi kas ken ni Juan a Mammautisar. Nanipud 1881 daytoy a klase ti nangusaren iti pagaammo itan a ti Watch Tower Bible and Tract Society iti nakaskasdaaw a trabaho a panangiyadal ti Biblia. Nangibunga daytoy iti pannakaisubli dagiti adu a pamunganayan a kinapudno iti puspuso dagiti managayat iti Biblia. Dadduma kadagitoy a pannakalawlawag ket: Ti tao awanan ti di matay a kararua, no di ket isu ti kararua; awan ti dumardarang nga impierno; ni Jesu Kristo saan nga agsubli iti lasag; ni Jehova ti maymaysa a Dios, saan a maysa a Trinidad. Pudno unay, daytat’ maysa a trabaho a ‘nangisagana iti dalan iti sanguanan ni Jehova’ a maipaay iti trabahona a panangukom.
20. (a) Nalawag, kaano, nga immay ni Jehova iti templo? (b) Ania a salsaludsod ti patauden daytoy?
20 Iti apagdarikmat, ni Jehova, kas “ti pudno nga Apo,” immay iti naespirituan a templona. Kaano? Naikeddeng ti padron idi umuna-siglo a kaitungpalanna. Idi immay ni Jesus ket dinalusanna ti templo tallo ket kagudua a tawen kalpasan nga isut’ napulotan kas Ari idiay Jordan. Pudno iti dayta a padron, nanipud pannakaitrono ni Jesus kas Ari idi otonio ti 1914, agparang a nainkalintegan a tallo ket kagudua a tawen iti kamaudiananna manamnama a kuyogenna “ti pudno nga Apo” a ni Jehova iti naespirituan a templo. Sigun iti kaitungpalan, aniat’ mapasamak manipud iti dayta a tiempo nga agtultuloy? Ti pannakasuot ken pannakasukimat. Ngem daytoy ti mangpataud iti sumagmamano a nasken a salsaludsod: Ania dagiti adda a pammaneknek maipapan iti daytoy a panangdalus? Agtultuloy aya dayta aginggana iti agdama a tiempo? Ken kasano ti panangapektar amin dagitoy a personal kadakayo? Kitaentayo.
[Dagiti Footnote]
a Iti sumagmamano nga okasion, dagiti babaonenna nga anghel ti nagsao a kas isuda ni Jehova a Dios, ta isuda ti agtigtignay kas pannakabagi ni Jehova.—Genesis 31:11-13; Oc-ocom 2:1-3; idiligyo iti Genesis 16:11, 13.
Malagipyo Pay Aya?
◻ Apay nga impalubos ni Jehova nga aglasat ti ilina iti pannakasuot ken pannakasukimat?
◻ Kasanot’ panagserbi ni Juan a Mammautisar kas “babaonen,” maysa a pakpakauna?
◻ Idi umuna a siglo, kasano ti iyaay ni Jesus idiay templo kas “ti babaonen iti tulag”?
◻ Kasanot’ pannakaammotayo a ti padto ni Malakias maaddaan ti moderno-aldaw a kaitungpalanna?
[Ladawan iti panid 13]
Kas maysa a babaonen, insagana ni Juan a Mammautisar dagiti tattao a maipaay iti iyaay ti “babaonen iti tulag”