Kapitulo 6
Panangipalgak iti Sagrado a Palimed
1. Ania koma ti reaksiontayo iti nakarangranga a ladawan a nailanad iti Apocalipsis 1:10-17?
TALAGA a makapaamanga ti sirmata maipapan ken ni naitan-ok a Jesus! Awan duadua a no kaduanatay koma idi ni apostol Juan a nakaimatang, sigurado a napabutngantayo iti dayta a nakarangranga a dayag ken napasagtay met koma a kas kenkuana. (Apocalipsis 1:10-17) Naitalimeng daytoy nadayag unay a naipaltiing a sirmata tapno gutugotennatayo nga agtignay kadagitoy a tiempo. Kas ken Juan, sipapakumbaba koma nga apresiarentayo amin a kaipapanan ti sirmata. Maaddaantayo koma a kanayon iti nauneg a panagraem iti saad ni Jesus kas agturturayen nga Ari, Nangato a Padi, ken Ukom.—Filipos 2:5-11.
“Ti Umuna ken ti Maudi”
2. (a) Ania a titulo ti inyawag ni Jesus iti bagina? (b) Ania ti kaipapananna idi kinuna ni Jehova a “Siak ti umuna ken siak ti maudi”? (c) Ania ti tuktukoyen ti titulo ni Jesus a “ti Umuna ken ti Maudi”?
2 Nupay kasta, ti panagamaktayo ket saan koma nga agbanag iti panagsidduker. Pinasimbeng ni Jesus ti rikna ni Juan, kas iti sumaruno a kinuna ti apostol: “Ket impatayna kaniak ti makannawan nga imana ket kinunana: ‘Dika agbuteng. Siak ti Umuna ken ti Maudi, ken daydiay sibibiag.’” (Apocalipsis 1:17b, 18a) Iti Isaias 44:6, siuumiso a dineskribir ni Jehova ti saadna kas maymaysa ken kakaisuna a mannakabalin-amin a Dios, a kunkunana: “Siak ti umuna ken siak ti maudi, ket malaksid kaniak awan ti Dios.”a Idi kinuna ni Jesus nga isu “ti Umuna ken ti Maudi,” dina ak-akuen nga agpadada ken Jehova, ti Naindaklan a Namarsua. Us-usarenna laeng ti maitutop a titulo nga inted ti Dios kenkuana. Iti Isaias, tuktukoyen ni Jehova ti naisangsangayan a saadna kas pudno a Dios. Isu ti Dios ti kinaagnanayon, ket malaksid kenkuana awanen ti sabali a Dios. (1 Timoteo 1:17) Iti Apocalipsis, agsasao ni Jesus maipapan iti inawatna a titulo, nga iturturongna ti atension iti naisangsangayan a panagungarna.
3. (a) Iti ania a wagas a ni Jesus “ti Umuna ken ti Maudi”? (b) Ania ti kaipapanan ti kaadda ken Jesus “dagiti tulbek ni patay ken ti Hades”?
3 Pudno a ni Jesus “ti Umuna” kadagiti tao a napagungar iti imortal nga espiritu a biag. (Colosas 1:18) Mainayon pay, isu “ti Maudi” a pinagungar ni Jehova a mismo iti kasta a wagas. Gapuna, nagbalin a ‘daydiay sibibiag . . . a sibibiag nga agnanayon ken awan inggana.’ Sagsagrapenna ti imortalidad. Gapu itoy, isu ket kas iti imortal nga Amana, daydiay maawagan iti “Dios a sibibiag.” (Apocalipsis 7:2; Salmo 42:2) Para iti isuamin a sabsabali pay iti sangatauan, ni Jesus a mismo “ti panagungar ken ti biag.” (Juan 11:25) Maitunos iti daytoy, kinunana ken Juan: “Natayak idi, ngem, adtoy! sibibiagak iti agnanayon ken awan inggana, ket adda kaniak dagiti tulbek ni patay ken ti Hades.” (Apocalipsis 1:18b) Inted kenkuana ni Jehova ti pannakabalin a mangpagungar kadagiti natay. Dayta ti gapuna a nakuna ni Jesus nga adda kenkuana dagiti tulbek a mangruk-at kadagidiay naibalud ken patay ken Hades (tanem).—Idiligmo ti Mateo 16:18.
4. Ania a bilin ti inulit ni Jesus, ken pagimbagan dagiti siasino?
4 Inulit ditoy ni Jesus ti bilinna nga isurat ni Juan ti sirmata, a kunkunana: “Isuratmo ti bambanag a nakitam, ken ti bambanag nga addan ken ti bambanag a maaramidto kalpasan dagitoy.” (Apocalipsis 1:19) Ania pay a makaparagsak a bambanag a pakasursuruantayo ti ipalgak ni Juan?
Dagiti Bituen ken Dagiti Pagsaadan ti Silaw
5. Kasano nga inlawlawag ni Jesus dagiti “pito a bituen” ken dagiti “pito a pagsaadan ti silaw”?
5 Ni Juan nakitana ni Jesus nga adda iti tengnga dagiti pito a nabalitokan a pagsaadan ti silaw nga iggemna ti pito a bituen iti makannawan nga imana. (Apocalipsis 1:12, 13, 16) Ilawlawag itan ni Jesus daytoy: “No maipapan iti sagrado a palimed ti pito a bituen a nakitam iti makannawan nga imak, ken ti pito a nabalitokan a pagsaadan ti silaw: Ti pito a bituen kaipapananda dagiti anghel iti pito a kongregasion, ket ti pito a pagsaadan ti silaw kaipapananda ti pito a kongregasion.”—Apocalipsis 1:20.
6. Ania ti itaktakderan dagiti pito a bituen, ken apay nga espesipiko a dagitoy ti nakaiturongan dagiti mensahe?
6 Dagiti “bituen” isuda “dagiti anghel iti pito a kongregasion.” Iti Apocalipsis, dagiti bituen isimboloda no dadduma dagiti literal nga anghel, ngem adayo nga usaren ni Jesus ti maysa a tao tapno suratanna dagiti di makita nga espiritu a parsua. No kasta, dagiti “bituen” ket isu dagiti tao a manangaywan wenno papanglakayen kadagiti kongregasion a maibilang kas mensahero ni Jesus.b Naiturong dagiti mensahe kadagiti bituen, agsipud ta pagrebbengan dagitoy nga aywanan ti arban ni Jehova.—Aramid 20:28.
7. (a) Ania ti mangipakita a ti pannakisarita ni Jesus iti maymaysa la nga anghel iti tunggal kongregasion dina kayat a sawen a maymaysa laeng ti panglakayen iti tunggal kongregasion? (b) Siasino ti iladladawan dagiti pito a bituen iti makannawan nga ima ni Jesus?
7 Yantangay maysa la nga “anghel” ti kasarsarita ni Jesus iti tunggal kongregasion, kayat kadi a sawen daytoy a maysa laeng ti panglakayen iti tunggal kongregasion? Saan. Uray idi panawen ni Pablo, saan laeng a maymaysa no di ket adda sumagmamano a panglakayen iti kongregasion ti Efeso. (Apocalipsis 2:1; Aramid 20:17) Isu nga idi panawen ni Juan, no maipatulod dagiti mensahe kadagiti pito a bituen tapno maibasa kadagiti kongregasion (agraman ti adda idiay Efeso), dagiti bituen itakderanda ngarud dagiti amin a kameng dagiti bagi ti papanglakayen iti napulotan a kongregasion ni Jehova. Umasping iti dayta, dagiti manangaywan ita ibasada kadagiti kongregasionda dagiti surat nga aggapu iti Bagi a Manarawidwid, a buklen dagiti napulotan a manangaywan nga agserserbi iti sidong ti panangidaulo ni Jesus. Masapul a siertuen dagiti lokal a bagi dagiti panglakayen a dagiti balakad ni Jesus ket maan-annurot iti kongregasionda. Siempre, ti balakad ket pagimbagan ti amin a naitimpuyog kadagiti kongregasion, saan laeng a dagiti panglakayen.—Kitaem ti Apocalipsis 2:11a.
8. Ania ti ipasimudaag ti kaadda dagiti panglakayen iti makannawan nga ima ni Jesus?
8 Yantangay ni Jesus ti Ulo ti kongregasion, siuumiso a maikuna nga adda dagiti panglakayen iti makannawan nga imana, kayatna a sawen, addada iti sidong ti panangituray ken panangiwanwanna. (Colosas 1:18) Ni Jesus ti Panguluen a Pastor, ket isuda dagiti pastor nga adda iti babaenna.—1 Pedro 5:2-4.
9. (a) Ania ti iladladawan dagiti pito a pagsaadan ti silaw, ken apay a dagiti pagsaadan ti silaw ti maikanatad a mangisimbolo kadagitoy? (b) Ania ti mabalin nga ipalagip ti sirmata ken ni apostol Juan?
9 Dagiti pito a pagsaadan ti silaw ket isu dagiti pito a kongregasion a nangiturongan ni Juan iti libro nga Apocalipsis: Efeso, Smirna, Pergamo, Tiatira, Sardis, Filadelfia, ken Laodicea. Apay a dagiti pagsaadan ti silaw ti mangiladawan kadagiti kongregasion? Gapu ta dagiti Kristiano, indibidual man wenno grupo kas kongregasion, rumbeng a ‘pagsilnagenda ti silawda iti sanguanan dagiti tattao’ iti daytoy nasipngetan a lubong. (Mateo 5:14-16) Kanayonanna, karaman idi dagiti pagsaadan ti silaw kadagiti alikamen iti templo ni Solomon. Ti panangawag kadagiti kongregasion kas pagsaadan ti silaw ket mabalin a mangipalagip ken Juan, iti piguratibo a pamay-an, a tunggal lokal a kongregasion dagiti napulotan ket “templo ti Dios,” a pagnanaedan ti espiritu ti Dios. (1 Corinto 3:16) Maysa pay, kas iladladawan ti urnos iti templo dagiti Judio, dagiti kameng ti kongregasion dagiti napulotan agserserbida kas ‘naarian a papadi’ iti urnos ni Jehova mainaig iti naindaklan a naespirituan a templona, a ni Jesus ti Nangato a Padi ken sadiay nga agnanaed a mismo ni Jehova iti Kasasantuan a disso idiay langit.—1 Pedro 2:4, 5, 9; Hebreo 3:1; 6:20; 9:9-14, 24.
Dakkel nga Apostasia
10. Idi 70 K.P., ania ti napasamak iti sistema dagiti Judio ken kadagiti di nagbabawi a nangsuporta iti dayta?
10 Idi insurat ni Juan ti Apocalipsis, nasurok nga 60 a tawenen ti Kristianidad. Idi damo, nadaeranna ti 40 a tawen nga agtultuloy nga ibubusor ti Judaismo. Kalpasanna, idi 70 K.P. naggibus ti sistema dagiti Judio, idi a dagiti di nagbabawi a Judio napukawda ti pakabigbiganda kas maysa a nasion ken ti imbilangda a kas maysa nga idolo—ti templo idiay Jerusalem.
11. Apay a naintiempuan ti panangpakdaar ti Panguluen a Pastor kadagiti kongregasion maipapan iti kumarkaro a kasasaad?
11 Nupay kasta, impadto ni apostol Pablo nga addanto tumaud nga apostasia iti tengnga dagiti napulotan a Kristiano, ket ipakita dagiti mensahe ni Jesus a mangrugrugin ti apostasia idi kaaldawan ni lakayen a Juan. Ni Juan ti kaudian idi kadagidiay nangsumra iti daytoy naan-anay a panangikagumaan ni Satanas a mangtulaw iti bin-i ti babai. (2 Tesalonica 2:3-12; 2 Pedro 2:1-3; 2 Juan 7-11) Gapuna, naintiempuan a ti Panguluen a Pastor ni Jehova sinuratanna dagiti panglakayen iti kongregasion tapno pakdaaranna ida maipapan iti kumarkaro a kasasaad ken tapno paregtaenna dagiti nalinteg panagpuspusoda nga agtalinaed a sititibker a maipaay iti kinalinteg.
12. (a) Kasano a nagsaknap ti apostasia kadagiti siglo kalpasan ti panawen ni Juan? (b) Kasano a timmaud ti Kakristianuan?
12 Ditay ammo no kasano a nagtignay dagiti kongregasion idi 96 K.P. idi nabasada dagita a mensahe ni Jesus. Ngem ammotayo a nagpartak ti panagsaknap ti apostasia kalpasan ti ipapatay ni Juan. Insardeng dagiti “Kristiano” ti panangusar iti nagan ni Jehova ken sinukatanda pay dayta iti “Apo” wenno “Dios” kadagiti manuskrito ti Biblia. Idi maikapat a siglo, nakastreken kadagiti kongregasion ti di umiso a doktrina a Trinidad. Iti dayta met la a tiempo, rinugianda nga inawat ti sursuro a di matay ti kararua. Kamaudiananna, ni Constantino nga emperador ti Roma inanamonganna ti “Kristianidad” kas relihion ti Estado ket nangituggod daytoy iti pannakabukel ti Kakristianuan. Nagkappon ti Simbaan ken ti Estado a nangituray iti unos ti sangaribu a tawen. Nalaka laeng idi ti mapanaganan iti “Kristiano.” Dagiti intero a tribu intunosda dagiti dati a napaganuan a sursuroda kadagiti sursuro daytoy a relihion. Adu kadagiti lider ti Kakristianuan ti nagbalin a manangirurumen a diktador, nga impilitda nga impatungpal dagiti inaapostata a kapanunotanda babaen iti kampilan.
13. Nupay namakdaar ni Jesus maibusor iti sektarianismo, ania ti inaramid dagiti apostata a Kristiano?
13 Dagiti apostata a Kristiano namimpinsan a linaksidda dagiti sasao ni Jesus kadagiti pito a kongregasion. Pinakdaaran idi ni Jesus dagiti taga-Efeso a parayrayenda daydi ayat nga adda kadakuada idi damo. (Apocalipsis 2:4) Nupay kasta, gapu ta saandan a nagkaykaysa iti panagayatda ken Jehova, timmapog dagiti miembro ti Kakristianuan kadagiti nadara a gubat ken sidadangkok nga indadanesda ti maysa ken maysa. (1 Juan 4:20) Pinakdaaran ni Jesus ti kongregasion idiay Pergamo maibusor iti sektarianismo. Kaskasdi, timmaud dagiti sekta idi maikadua a siglo, ket iti agdama, nabingaybingay ti Kakristianuan iti rinibu nga agsusupadi a sekta ken relihion.—Apocalipsis 2:15.
14. (a) Nupay namakdaar ni Jesus maipapan iti panagbalin a natay iti naespirituan, ania ti inaramid dagiti agkunkuna a Kristiano? (b) Ania ti mangipakita a saan nga impangag dagiti agkunkuna a Kristiano ti pakdaar ni Jesus maibusor iti idolatria ken imoralidad?
14 Pinakdaaran ni Jesus ti kongregasion idiay Sardis maipapan iti panagbalinda a natay iti naespirituan. (Apocalipsis 3:1) Kas kadagidiay taga-Sardis, dagiti agkunkuna a Kristiano nalipatanda a dagus dagiti Nakristianuan nga aramid ket di nagbayag impabiangda laengen iti bassit a grupo dagiti masusuelduan a klero ti nakapatpateg a trabaho a panangasaba. Pinakdaaran ni Jesus ti kongregasion sadi Tiatira maibusor iti idolatria ken pannakiabig. (Apocalipsis 2:20) Nupay kasta, sipapanayag nga impalubos ti Kakristianuan ti panagusar kadagiti imahen agraman ti di madmadlaw a kita ti idolatria, nga isu ti nasionalismo ken materialismo. Ken nupay kondenarenda no dadduma ti imoralidad, nakaad-adu latta ti mangipalpalubos iti dayta.
15. Ania ti ipalgak dagiti sasao ni Jesus kadagiti pito a kongregasion mainaig kadagiti relihion ti Kakristianuan, ken ania ti napaneknekan maipapan kadagiti klero ti Kakristianuan?
15 Gapuna, dagiti sasao ni Jesus kadagiti pito a kongregasion imbutaktakna ti naan-anay a pannakapaay dagiti amin a relihion ti Kakristianuan nga agbalin a naisangsangayan nga ili ni Jehova. Kinapudnona, dagiti klero ti Kakristianuan ti kalalatakan a paset ti bin-i ni Satanas. Idi nadakamatna dagitoy kas “daydiay nakillo,” impadto ni apostol Pablo a ‘ti kaaddada ket maitunos iti panagtignay ni Satanas buyogen ti tunggal mannakabalin nga aramid ken dagiti ulbod a pagilasinan ken dagiti tanda ken buyogen ti tunggal nakillo a panangallilaw.’—2 Tesalonica 2:9, 10.
16. (a) Siasino ti nangnangruna a ginura dagiti lider ti Kakristianuan? (b) Ania ti napasamak iti Kakristianuan idi Edad Media? (c) Ti kadi iyaalsa dagiti Protestante, wenno Repormasion, binaliwanna dagiti apostata nga aramid ti Kakristianuan?
16 Nupay ibagbaga dagiti lider ti Kakristianuan a papastorda iti arban ti Dios, narelihiosuan man wenno sekular, impakitada ti nagpaiduma a pananggurada iti siasinoman a nangikagumaan a mangiparegta iti panagbasa iti Biblia wenno siasinoman a nangibutaktak kadagiti di nainkasuratan nga aramidda. Indadanes ken pinapatayda ni John Hus ken ti managipatarus iti Biblia a ni William Tyndale. Kabayatan ti nalidem a panawen ti Edad Media, nadanon ti apostata a turay ti kangitingitanna idi naisayangkat ti sinasairo nga Inkisision Katoliko. Awanan asi a napapatay dagidiay nangkontra iti pannursuro wenno autoridad ti simbaan. Rinibu kadagiti makunkuna nga erehe ti tinutuokda agingga ken patay wenno pinuoranda iti istaka. Iti kasta, inkagumaan ni Satanas a siguraduen a mapaksiat a dagus ti asinoman a paset ti pudno a bin-i ti arig babai nga organisasion ti Dios. Idi timmaud ti iyaalsa dagiti Protestante, wenno Repormasion (a nangrugi idi 1517), adu kadagiti iglesia a Protestante ti nangiparangarang iti kasta met laeng a kinainget. Nakabasolda met iti panangibukbok iti dara babaen ti panangpapatayda kadagidiay nangikagumaan nga agbalin a nasungdo iti Dios ken ni Kristo. Wen, sibubuslon a ‘naibuyat ti dara dagiti sasanto!’—Apocalipsis 16:6; idiligmo ti Mateo 23:33-36.
Nataginayon ti Bin-i
17. (a) Ania ti impadto ti pangngarig ni Jesus maipapan kadagiti trigo ken dakes a ruot? (b) Ania ti napasamak idi 1918, a nagresulta iti ania a pannakailaksid ken ania a pannakadutok?
17 Iti pangngarigna maipapan kadagiti trigo ken dakes a ruot, impadto ni Jesus nga addanto tiempo ti sipnget bayat ti kangitingitan ti panagturay ti Kakristianuan. Nupay kasta, iti las-ud ti adu a siglo a panagari ti apostasia, adda latta dagiti indibidual nga arig trigo a Kristiano, dagiti pudno a napulotan. (Mateo 13:24-29, 36-43) Gapuna, idi nagbannawag ti aldaw ti Apo idi Oktubre 1914, addada pay laeng pudno a Kristiano ditoy daga. (Apocalipsis 1:10) Agparang a tallo ket kagudua a tawen kalpasanna, idi 1918, dimteng ni Jehova iti naespirituan a templona tapno mangukom, a kaduana ni Jesus kas “mensahero ti tulag.” (Malakias 3:1; Mateo 13:47-50) Tiempo idin tapno ilaksid ti Apo dagiti saan a pudno a Kristiano ken tapno dutokanna “ti matalek ken masirib nga adipen . . . kadagiti amin a sanikuana.”—Mateo 7:22, 23; 24:45-47.
18. Ania nga “oras” ti dimteng idi 1914, ken tiempo dayta idin tapno aramiden ti adipen ti ania?
18 Tiempo met idin a daytoy nga adipen ipaayanna iti naisangsangayan nga atension dagiti mensahe ni Jesus kadagiti pito a kongregasion, kas makitatayo iti nadakamat sadiay. Kas pagarigan, dinakamat ni Jesus ti iyaayna a mangukom kadagiti kongregasion, a nangrugi idi 1918. (Apocalipsis 2:5, 16, 22, 23; 3:3) Dinakamatna ti maipapan iti panangsalaknibna iti kongregasion idiay Filadelfia “iti oras ti pannakasubok, nga umay iti intero a mapagnaedan a daga.” (Apocalipsis 3:10, 11) Sa la dimteng daytoy nga “oras ti pannakasubok” idi nagbannawag ti aldaw ti Apo idi 1914, ta kalpasan dayta nasubok ti kinasungdo dagiti Kristiano iti naipasdeken a Pagarian ti Dios.—Idiligmo ti Mateo 24:3, 9-13.
19. (a) Ania ti iladladawan ita dagiti pito a kongregasion? (b) Siasino dagiti umariwekwek a nakitimpuyog kadagiti napulotan a Kristiano, ken apay nga agaplikar met kadakuada ti balakad ken dagiti kasasaad a dinakamat ni Jesus? (c) Kasano koma ti panangmatmattayo kadagiti mensahe ni Jesus kadagiti pito a kongregasion idi umuna a siglo?
19 Gapu itoy, dagiti sasao ni Jesus kadagiti kongregasion ket naaddaan iti kangrunaan a kaitungpalan manipud idi 1914. Dagiti pito a kongregasion ditoy iladawanda dagiti amin a kongregasion dagiti napulotan a Kristiano iti aldaw ti Apo. Kanayonanna, iti napalabas a 70 a tawen wenno nasursurok pay, dagiti napulotan a Kristiano nga inladawan ni Juan ket dinanggayan dagiti umariwekwek a manamati a mangnamnama nga agbiag nga agnanayon iti Paraiso ditoy daga. Ti balakad ni naipadayag a Jesu-Kristo ken dagiti kasasaad a nasarakanna kadagiti pito a kongregasion kas resulta ti panagsukimatna ket agaplikar met kadagitoy, yantangay maymaysa laeng ti pagalagadan iti kinalinteg ken kinamatalek nga agpaay kadagiti amin nga adipen ni Jehova. (Exodo 12:49; Colosas 3:11) Gapuna, dagiti mensahe ni Jesus kadagiti pito a kongregasion idi umuna a siglo idiay Asia Menor ket saan la a basta makapainteres a salaysay. Biag wenno patay ti kaipapananda iti tunggal maysa kadatayo. Imdengantayo ngarud a naimbag dagiti sasao ni Jesus.
[Dagiti Footnote]
a Iti orihinal a Hebreo ti Isaias 44:6, awan ti definite article (“ti”) a naipakuyog iti sasao nga “umuna” ken “maudi,” ngem iti panangdeskribir ni Jesus iti bagina iti orihinal a Griego iti Apocalipsis 1:17, adda naipakuyog a definite article (“ti”). No kasta, sigun iti gramatika, ti Apocalipsis 1:17 tuktukoyenna ti maysa a titulo, idinto ta ti Isaias 44:6 deskribirenna ti Kinadios ni Jehova.
b “Mensahero” ken “anghel” ti kaipapanan ti Griego a sao nga agʹge·los (“anʹge·los” ti pannakaibalikasna). Iti Malakias 2:7, naawagan iti “mensahero” (Hebreo, mal·ʹakhʹ) ti maysa a Levita a padi.—Kitaem ti footnote iti New World Translation Reference Bible.
[Kahon iti panid 32]
Panawen ti Pannubok ken Pannakaukom
Idi Oktubre 29 K.P., nabautisaran ken napulotan ni Jesus kas Nadutokan nga Ari idiay Karayan Jordan. Tallo ket kagudua a tawen kalpasanna, idi 33 K.P., napan iti templo idiay Jerusalem ket pinaruarna dagidiay namagbalin iti dayta a rukib dagiti mannanakaw. Agparang nga adda pagpadaan daytoy a tiempo iti tallo ket kagudua a tawen manipud idi naisaad ni Jesus a kas ari idiay langit idi Oktubre 1914 agingga iti iyaayna tapno sukimatenna dagiti agkunkuna a Kristiano, idi a nangrugi ti panangukom iti balay ti Dios. (Mateo 21:12, 13; 1 Pedro 4:17) Idi rugrugi ti 1918, naipasango iti nakaro nga ibubusor ti ili ni Jehova mainaig iti trabaho ti Pagarian. Panawen idi ti pannubok iti intero a daga, ket maarisit dagidiay agbuteng. Idi Mayo 1918, insungsong dagiti klero ti Kakristianuan ti pannakaibalud dagiti opisial ti Watch Tower Society, ngem nawayawayaanda kalpasan ti siam a bulan. Idi agangay, nawaswas ti ulbod a pammabasol kadakuada. Manipud idi 1919, kalpasan a nasubok ken nagugoran, sireregta nga intultuloy ti organisasion ti ili ti Dios nga inwaragawag ti kakaisuna a namnama ti sangatauan, ti Pagarian ni Jehova babaen ken Kristo Jesus.—Malakias 3:1-3.
Idi nangrugi ni Jesus a nagsukimat idi 1918, awan duadua a nainget a pannakaukom ti impatawna kadagiti klero ti Kakristianuan. Saanda laeng nga insungsong ti pannakaidadanes ti ili ti Dios no di ket nakabasolda pay iti panangibukbok iti dara gapu iti panangsuportarda kadagiti nagdadangadang a nasion idi umuna a sangalubongan a gubat. (Apocalipsis 18:21, 24) Kalpasanna, insaad dagidi a klero ti namnamada iti aramid-tao a Liga de Naciones. Idi 1919, ti Kakristianuan agraman ti intero a sangalubongan nga imperio ti palso a relihion, naan-anayen a napukawda ti anamong ti Dios.
[Mapa iti panid 28, 29]
(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)
PERGAMO
SMIRNA
TIATIRA
FILADELFIA
SARDIS
EFESO
LAODICEA
[Dagiti Ladawan iti panid 31]
Nakabasol dagiti relihion ti Kakristianuan iti nakaro a panangibukbok iti dara babaen ti panangidadanes ken panangpapatayda kadagidiay nangipatarus, nagbasa, wenno uray kadagidiay nangikut iti Biblia