Nakasursuro ni Jonas iti Kinamanangngaasi ni Jehova
ADDA pangibaonan ni Jehova ken ni mammadtona a Jonas. Maikasiam a siglo K.K.P. idi, ket ni Jeroboam II ti agturturay iti Israel. Taga-Gat-hefer ni Jonas, maysa a siudad iti Zabulon. (Josue 19:10, 13; 2 Ar-ari 14:25) Ibabaon ti Dios ni Jonas iti kabesera ti Asiria a Nineve, nasurok a 800 kilometro iti umamianan a daya ti lugar a taengna. Pakdaaranna dagiti taga-Nineve a dadaelen ida ti Dios.
Mabalin a napanunot ni Jonas: ‘Apay a mapanak iti dayta a siudad ken ili? Dida man la naidedikar iti Dios. Dagidiay a mawaw-iti-dara nga Asiriano pulos a dida man la nakitulag ken Jehova a kas ti inaramid dagiti Israelita. Panunoten la ketdi dagiti tattao iti dayta dakes nga ili a maysa a pangta ti pakdaarko ket amangan no rautenda ti Israel! Saan a siak! Saanak a mapan. Mapanak idiay Joppe ket agdaliasatak nga agturong iti sabali a direksion—agingga idiay Tarsis, diretso agingga iti sabali nga ungto ti Dakkel a Baybay. Daytat’ aramidek!’—Jonas 1:1-3.
Peggad iti Taaw!
Di nagbayag addan ni Jonas iti Joppe iti kosta ti Mediteranio. Nagplete ket nagsakay iti maysa a barko nga agturong idiay Tarsis, gagangayen a nainaig iti España, nasurok a 3,500 kilometro iti laud ti Nineve. Idi addan iti baybay, immulog iti kadsaaran ni nabannog a mammadto ket nakaturog. Di nagbayag kalpasanna, namataud ni Jehova iti napigsa nga angin iti taaw, ket dimmawat iti tulong ti tunggal madandanagan a marino iti bukodna a didiosen. Nakaro ti panagibar-ibar ti barko ken pannakayallo-allonna ta intapuakda iti baybay ti kargada tapno lumag-an ti barko. Nupay kasta, kasla siguradon ti pannakarba ti barko, ket nangngeg ni Jonas ti inriaw ti nataranta a kapitan: “Ania ti mapaspasamak kenka, mannaturog? Bumangonka, awagam ti diosmo! Bareng no ti pudno a Dios malagipnatayo, ket ditayo mapukaw.” Bimmangon ni Jonas ket immuli iti ngatuen ti kadsaaran.—Jonas 1:4-6.
“Umaykayo, ket aggiginnasanggasattayo,” kuna dagiti marino, “tapno maammuantayo no siasino ti nakaigapuanan daytoy a didigra.” Naibatang ken Jonas ti panaggiginnasanggasat. Iladawanyo ti pannakaburiborna idi kuna dagiti marino: “Dawatenmi a palawagem kadakami no asino kadatayo ti nakaigapuan daytoy a didigra? Ania ti akemmo, ket sadino ti naggapuam? Sadino ti dagam, ket ania ti katataom?” Kuna ni Jonas nga isut’ maysa a Hebreo a managdaydayaw ken “Jehova a Dios ti langlangit” ket adda nadayaw a panagbutengna iti “Daydiay nangaramid iti taaw ken daga.” Sinaplit ida ti bagyo gapu ta nagtalaw iti saklang ni Jehova imbes a situtulnog a mangipan iti mensahe ti Dios idiay Nineve.—Jonas 1:7-10.
Insaludsod dagiti marino: “Ania ti aramidenmi kenka tapno ti taaw agtalna kadatayo?” Kabayatan nga ad-adda a dimmawel ti taaw, kuna ni Jonas: “Alaendak ket itapuakdak iti taaw, ket ti taaw agtalnanto kadakayo; ta ammok a gapu kaniak immay kadakayo daytoy dakkel a bagyo.” Tangay dida kayat nga itapuak iti taaw ti adipen ni Jehova a sigurado a pakatayanna, inkagumaan dagiti lallaki ti makagteng iti takdang. Idi napaayda, impukkaw dagiti marino: “Dawatenmi kenka ita, O Jehova, pangngaasim, dikami koma mapukaw a gapu iti biag daytoy a tao! Ket dinakami met pabasolen iti dara ti nasingpet, ta sika, O Jehova, inaramidmo ti kas kinayatmo!”—Jonas 1:11-14.
Naitapuak iti Taaw!
Ket intapuak dagiti marino ni Jonas iti taaw. Kabayatan a limned iti umal-alikuno a taaw, nangrugi nga agsardeng ti kinadawelna. Idi makitada daytoy, ‘nagbuteng unay dagiti tattao ken Jehova, ket nangipaayda iti daton kenkuana, ket nagsapatada.’—Jonas 1:15, 16.
Bayat a matintinep iti danum ni Jonas, awan duadua nga agkarkararag. Kalpasanna nariknana a mayan-anud iti kasla nalamuyot a kalasugan bayat nga aguyas nga agturong iti maysa a dakdakkel nga abut. Ti nakaskasdaaw, makaanges pay laeng! Kabayatan nga inikkatna dagiti ruot ti taaw a nangbalkut iti ulona, nasarakan ni Jonas ti bagina iti pudno a naidumduma a lugar. Kasta nga agpayso gapu ta ‘nangisagana ni Jehova ti maysa a dakkel nga ikan a nangalun-on ken Jonas, ket ni Jonas nagyan iti tian ti ikan bayat ti tallo nga aldaw ken tallo a rabii.’—Jonas 1:17.
Ti Nasged a Kararag ni Jonas
Iti tian ti higante nga ikan, naaddaan ni Jonas iti panawen nga agkararag. Mayasping ti dadduma iti sasaona iti sumagmamano a salmo. Idi agangay insurat ni Jonas dagiti kararagna a mangibagbaga agpadpada ti kinaawan namnama ken panagbabawi. Kas pagarigan, kenkuana, agparang a ti tian ti ikan nagbalin a Sheol, ti tanemna. Gapuna nagkararag: “Iti panagsennaayko imkisak ken Jehova ket sinungbatannak. Nanipud iti tian ti Sheol imkisak kenka. Dinengngegmo toy timekko.” (Jonas 2:1, 2) Mangyeb-ebkas kadagiti umasping a kapanunotan ti dua a Kanta iti Iyuuli—a nalabit kinanta dagiti Israelita iti isasang-atda idiay Jerusalem kadagiti tinawen a piesta.—Salmo 120:1; 130:1, 2.
Iti pananglagip iti panagpababana iti taaw, nagkararag ni Jonas: “Idi intapuaknak [Jehova] idiay kaadalman, iti puso [ti tengnga] dagiti taaw, ket ti layus linikmutnak. Amin dagiti dalluyon ken al-allonmo—nagballasatda iti rabawko.”—Jonas 2:3; idiligyo ti Salmo 42:7; 69:2.
Nagbuteng ni Jonas a ti kasukát ti isusukirna isut’ pannakapukawna iti anamong ti Dios ket pulos a dinanton makita ti templo ti Dios. Inkararagna: “No kaniak, kinunak, ‘Napagtalawak iti imatangmo! Kasanok a maimatangan manen ti nasantuan a templom?’” (Jonas 2:4; idiligyo ti Salmo 31:22.) Agparang a nakaro unay ti kasasaad ni Jonas ta naikunana: “Linikmutdak dagiti dandanum agingga iti kararua [namagpeggad iti biagna]; ti yuyeng a mismo linikmutnak. Dagiti ruruot [iti taaw] nagsamoy ditoy ulok.” (Jonas 2:5; idiligyo ti Salmo 69:1.) Iladawanyo ti kasasaad ni Jonas, ta kinunana pay: “Sumalugak kadagiti puon dagiti bambantay [iti uneg ti ikan]. No maipanggep iti daga, dagiti balunetna [kas iti daydiay maysa a tanem] nagrikepda iti agnanayon ti rabawko. Ngem sika inaonmo ti biagko [iti maikatlo nga aldaw] iti dariwangwang, O Jehova a Diosko.”—Jonas 2:6; idiligyo ti Salmo 30:3.
Nupay adda iti tian ti ikan, saan a pinanunot ni Jonas: ‘Naladingitak unay ta diak makapagkararag.’ Imbes ketdi, inkararagna: “Idi a toy kararuak nagkapuy kaniak [a dandanin matay], nalagipko ni Jehova [iti pammati, kas Daydiay di matupagan iti pannakabalin ken asi]. Iti kasta ti kararagko dimmanon kenka, iti nasantuan a templom.” (Jonas 2:7) Manipud iti nailangitan a templo, dinengngeg ti Dios ni Jonas ket insalakanna.
Kas panangingudo inkararag ni Jonas: “No kadagiti mangik-ikut kadagiti idolo ti kinaubbaw [babaen ti panagtalek kadagiti awanan biag nga imahen dagiti ulbod a didiosen], inidianda ti naayat a kinamanangngaasida met laeng [iti panangtallikudda iti Daydiay mangipakpakita iti daytoy a galad]. Ngem no kaniak, agidatonakto kenka [Jehova a Dios] a mapakuyogan iti timek ti panagyaman. Tungpalekto ti inkarik [kabayatan daytoy a kapadasan wenno iti sabali a gundaway]. Ti pakaisalakanan agtaud ken ni Jehova.” (Jonas 2:8, 9; idiligyo ti Salmo 31:6; 50:14.) Gapu ta ammona a ti Dios ti kakaisuna a makaisalakan kenkuana iti ipapatay, impabiang ti agbabbabawi a mammadto (kas kada Ari David ken Solomon nga immun-una kenkuana) ti pannakaisalakan ken Jehova.—Salmo 3:8; Proverbio 21:31.
Nagtulnog ni Jonas
Kalpasan ti panangut-utob ken napasnek a panagkararag, narikna ni Jonas nga isut’ pilit a mairuruar iti kalasugan a simrekanna. Kamaudiananna, naipugso iti namaga a daga. (Jonas 2:10) Gapu iti panagyamanna iti pannakaisalakanna, nagtulnog ni Jonas iti sao ti Dios: “Tumakderka, inka idiay Nineve, daydiay dakkel a siudad, ket ikaskasabam kenkuana ti proklamasion nga ibilbilinko kenka.” (Jonas 3:1, 2) Napan ni Jonas iti kabesera ti Asiria. Idi maammuanna no ania nga aldaw dayta, mautobnan nga adda iti uneg ti tian ti ikan iti tallo nga aldaw. Binallasiw ti mammadto ti Karayan Eufrates iti dakkel a kurbada daytoy nga agpalaud, nagdaliasat a nagpadaya nga agballasiw iti makin-amianan a Mesopotamia, nakagteng iti Karayan Tigris, ket iti kamaudiananna nakagteng iti dakkel a siudad.—Jonas 3:3.
Simrek ni Jonas iti Nineve, maysa a dakkel a siudad. Nagmalmalem a nagna sana impakaammo: “Uppat a pulo pay nga aldaw, ket ti Nineve marakrakto.” Simimilagro kadi a naipaayan ni Jonas iti pannakaammo iti pagsasao dagiti taga-Asiria? Ditay ammo. Ngem uray no nagsao iti Hebreo ken adda nangipatarus, nagbunga ti proklamasionna. Nangrugi a mamati iti Dios dagiti tattao ti Nineve. Nagayunarda ken nagkawesda iti lupot a nakersang, manipud iti katan-okan agingga iti kanumuan kadakuada. Idi nakagteng ti damag iti ari ti Nineve, timmakder manipud iti tronona, inuksobna ti opisial a kawesna, nagkagay iti lupot a nakersang, ken nagtugaw kadagiti dapo.—Jonas 3:4-6.
Anian a pannakakellaat ni Jonas! Nangibaon ti ari ti Asiria kadagiti mensahero buyogen ti mensahe: “Tattao ken an-animal, arban ken pangen, dida koma mangraman iti aniaman. Saanda koma a mangan. Saanda koma nga uminom uray ti danum. Ket maabbonganda koma iti lupot a nakersang, dagiti tattao ken dagiti dinguen; ket awaganda koma ti Dios iti natbag unay ket agbabawi, ti tunggal maysa iti dalanna a dakes ken iti panagranggas nga adda kadagiti imada. Asino ti makaammo no ti [pudno a] Dios ibaw-ingnanto ken ibabawinanto ti narungsot a pungtotna tapno ditayto mapukaw?”—Jonas 3:7-9.
Nagtulnog dagiti taga-Nineve iti bilin ti arida. Idi makita ti Dios a nagbabawida iti dakes a dalanda, imbabawina ti didigra nga imbagana nga ipagtengna kadakuada, gapuna dina inaramid dayta. (Jonas 3:10) Gapu iti panagbabawi, panagpakumbaba, ken pammatida, inkeddeng ni Jehova a dinan aramiden kadakuada ti pinanggepna a panangukom.
Ti Narupanget a Mammadto
Naglabas ti uppat a pulo nga aldaw ket awan napasamak iti Nineve. (Jonas 3:4) Gapu ta ammona a saan a madadael dagiti taga-Nineve, nakarurod unay ni Jonas ken makapungpungtot ket inkararagna: “Dawatek kenka, O Jehova, saan a daytoy daydi kinunak idi addaak pay idiay dagak? Gapuna a dinardarasko ti ipapanko idiay Tarsis; ta ammok idi a sika ti Dios a managparabur ken manangngaasi, natanang nga agpungtot ken nabaknang iti kinamanagayat, ket pagbabawiam ti dakes. Ita ngarud, O Jehova, dawatek kenka nga ikkatem ti biagko, ta nasaysayaat kaniak ti ipapatay ngem ti panagbiag.” Simmungbat ti Dios babaen ti kastoy a saludsod: “Naimbag aya ti aramidem iti panagpungtotmo?”—Jonas 4:1-4.
Gapu iti dayta, sitatangsit a rimmuar ni Jonas iti ili. Iti ipapanna iti daya, nangipatakder iti maysa nga abong tapno makatugaw iti sirokna agingga a makitana ti mapasamak iti siudad. Siaasi met ni Jehova a ‘nangisagana iti maysa a mula a tabungaw, a pinagkalatkatna iti ngato ni Jonas, tapno linonganna koma ti ulona, nga ispalenna iti dakes a kasasaadna.’ Anian a ragsak ni Jonas iti mula a tabungaw! Ngem nangipan ti Dios iti maysa nga igges a mangkibkib iti mula idi bimmigat, ket nangrugi a malaylay. Di nagbayag naan-anay a nagango. Nangibaon met ti Dios iti napudot nga angin manipud iti daya. Naisarang itan iti init ti ulo ti mammadto, a gistay matalimudaw. Nagtultuloy nga indawatna a matay la koman. Wen, inulit-ulit a kinuna ni Jonas: “Nasaysayaat kaniak ti ipapatay ngem ti panagbiag.”—Jonas 4:5-8.
Agsao itan ni Jehova. Sinaludsodna ken ni Jonas: “Naimbag aya ti aramidem iti panagpungtotmo gapu iti mula a tabungaw?” Sumungbat ni Jonas: “Naimbag nga aramid ti panagpungtotko, nga uray agingga iti matayak.” Iti kababagasna, kuna itan ni Jehova iti mammadto: ‘Kinailalaam ti tabungaw. Ngem saan a sika ti nagbannog wenno nangpadakkel. Iti bayat ti maysa a rabii timmubo ken napukaw.’ Kinuna pay ti Dios: ‘Ket siak awanto ngata ti kaasik iti Nineve, daydiay ili a dakkel, isu nga ayan ti nasurok a 120,000 a tattao a dida ammo ti makanawan ken makatigid, ken kasta met ti adu a dinguen?’ (Jonas 4:9-11) Nalawag no ania ti umiso a sungbat.
Nagbabawi ni Jonas ket nagbiag tapno isuratna ti libro iti Biblia a naipanagan kenkuana. Kasanona a naammuan a nagbuteng ken Jehova dagiti marino, nagidaton Kenkuana, ken nagsapata? Mabalin a babaen ti panangipaltiing ti Dios wenno nalabit iti templo manipud iti maysa kadagiti marino wenno pasahero.—Jonas 1:16; 2:4.
Ti “Pagilasinan ni Jonas”
Idi nagkiddaw ken Jesu-Kristo dagiti eskriba ken Fariseo iti maysa a pagilasinan, kinunana: “Ti maysa a nadangkes ken mannakikamalala a kaputotan agtultuloy a mangsapsapul iti maysa a pagilasinan, ngem awanto ti pagilasinan a maited iti dayta malaksid ti pagilasinan ni Jonas a mammadto.” Kinuna pay ni Jesus: “Ta no kasano a ni Jonas adda idi iti tian ti nakadakdakkel nga ikan iti tallo nga aldaw ken tallo a rabii, kasta met a ti Anak ti tao addanto iti puso ti daga iti tallo nga aldaw ken tallo a rabii.” (Mateo 12:38-40) Nangrugi ti aldaw dagiti Judio iti ilelennek ti init. Natay ni Kristo iti malem ti Biernes, Nisan 14, 33 K.P. Naitanem ti bagina sakbay a limnek ti init iti dayta nga aldaw. Nangrugi ti Nisan 15 iti dayta a rabii ket nalpas agingga iti ilelennek ti init iti Sabado, ti maikapito ken maudi nga aldaw ti lawas. Iti dayta a panawen nangrugi ti Nisan 16 ken nagtultuloy agingga iti ilelennek ti init nga awagantayo iti Domingo. No kasta, natay ni Jesus ken adda iti tanem iti las-ud ti apagbiit a tiempo ti Nisan 14, naitanem iti intero nga aldaw ti Nisan 15, ken nagpatnag idiay tanem iti Nisan 16. Idi napan iti tanem ti sumagmamano a babbai iti bigat ti Domingo, napagungaren.—Mateo 27:57-61; 28:1-7.
Adda ni Jesus iti tanem kadagiti paset ti tallo nga aldaw. No kasta immawat dagiti kabusorna iti “pagilasinan ni Jonas,” ngem kinuna ni Kristo: “Dagiti tattao a taga Nineve tumakderdanto iti panangukom agraman itoy a kaputotan ket kondenarendanto dayta; agsipud ta nagbabawida iti inkaskasaba ni Jonas, ngem, adtoy! maysa a nangnangruna ngem ni Jonas ti adda ditoy.” (Mateo 12:41) Anian a kinaagpayso! Adda iti tengnga dagiti Judio ni Jesu-Kristo—maysa a mammadto a natantan-ok pay ngem ni Jonas. Nupay umdasen a pagilasinan ni Jonas kadagiti taga-Nineve, nangaskasaba ni Jesus nga addaan dakdakkel nga autoridad ken suporta a pammaneknek ngem iti inaramid ti mammadto. Nupay kasta, saan a namati dagiti Judio a sapasap.—Juan 4:48.
Kas maysa a nasion saan a sipapakumbaba nga inawat dagiti Judio ti Mammadto a natantan-ok ngem ni Jonas, ket dida namati Kenkuana. Ngem komusta dagiti inapoda? Saanda met a namati ken saanda a nagpakumbaba. Kinapudnona, nalawag nga imbaon ni Jehova ni Jonas idiay Nineve tapno ipakitana ti dakkel a paggidiatan dagiti managbabawi a taga-Nineve ken dagiti natangken-lengngesna nga Israelita, a talaga nga awanan pammati ken kinapakumbaba.—Idiligyo ti Deuteronomio 9:6, 13.
Komusta met ni Jonas? Nasursurona no kasanot’ kinatan-ok ti asi ti Dios. Maysa pay, ti tignay ni Jehova iti panagreklamo ni Jonas maipapan iti asi a naipakita kadagiti managbabawi a taga-Nineve ti rumbeng a manglapped kadatayo nga agreklamo no mangipakita iti asi ti nailangitan nga Amatayo kadagiti tao iti kaaldawantayo. Wen, maragsakantayo ta rinibribu kada tawen ti dumasig ken Jehova buyogen ti pammati ken napakumbaba a puso.