Ipangagyo Kadi ti Pakdaar ti Dios?
MASANSAN a di ikankano dagiti tao dagiti pakdaar a makaispal iti biag. Di inkaskaso ti kaaduan nga agnaed ti Pompeii dagiti panaggaradugod ti Bulkan Vesuvius. Umasping iti dayta, di italtalek ti kaaduan a tao ita dagiti pakdaar maipapan iti sumungsungad a sangalubongan a didigra. Ngem kadagidiay sidadaan a mangsango iti kinapudno, saan nga ang-angaw ti pakdaar a kas dagiti gilap ken apuy nga aggubgubuay iti Bulkan Vesuvius idi umuna a siglo. Dua a sangalubongan a gubat, ginasut a babbabassit a panagraranget, bisbisin, napipigsa a ginggined, angol, di matukod a krimen ken kinaranggas, ken sangalubongan a kampania a panangasaba—dagitoy ti mangbukel iti nalatak a pakdaar a sipapardas nga agturturong ti natauan a kagimongan iti dakkel a didigra.
Impadto ti Biblia: “Addanto dakkel a rigat a nanipud idi punganay ti lubong awan pay kasta a napasamak ket awanto metten iti uray kaano.” (Mateo 24:21) Kas iti didigra idiay Pompeii, addanto dagiti makalasat—maysa a “dakkel nga umariwekwek, nga awan tao a makabalin a bumilang, a naggapuda kadagiti amin a nasion ken kadagiti tribo ken kadagiti ili ken kadagiti dila,” ti makalasatto, kayatna a sawen, ‘aggapuda iti dakkel a rigat.’—Apocalipsis 7:9, 14.
Ti saludsod isu daytoy, Kaano nga umay daytoy a pannakadadael? Adda napigsa a rason a pamatian nga asidegen dayta a rigat. Tapno maammuan no kaano, dinamag dagiti adalan ni Jesus: “Anianto ti pagilasinan ti kaaddam ken ti panungpalan ti sistema dagiti bambanag?” (Mateo 24:3) Paliiwenyo ti sungbat nga inted ni Jesu-Kristo.
Gubat—Nalatak a Paset ti Ragup a Pagilasinan
Saan a maymaysa laeng a naisangsangayan a pasamak ti impadto ni Jesus. Imbes ketdi, adu a pasamak ti dinakamatna a, no pagtitiponen, buklenda ti pakdaar ti Dios—maysa a ragup a pagilasinan ti panagpatingga ti sistema dagiti bambanag. Nadeskribir idiay Mateo 24:7 ti umuna a pasamak a naipadto: “Tumakderto ti nasion a bumusor iti sabali a nasion ken ti pagarian a bumusor iti sabali a pagarian.” Iti pumada a padto idiay Apocalipsis 6:4, impakauna ti Biblia a ‘maikatto ti talna ditoy daga.’ Kaipapanan daytoy ti awan kaaspingna a gubat.
Ibaga kadatayo ti historia a matungtungpalen daytoy a padto maipapan iti sangalubongan a gubat nanipud idi nakalalagip a tawen 1914. Kunaen ti libro nga American Adventures maipapan kadagiti tawen kasakbayan ti 1914: “Adu nga umili ti America ti napno iti namnama idi apagtapug ti baro a siglo. Dagitoy dagidi ‘nasayaat a tawen’ ket nagpautda agingga iti maikadua a dekada ti siglo. . . . Kalpasanna, idi Hulio 28, 1914, rinakrak ti maysa a sao daytoy a kasasaad: gubat.” Wen, bimtak ti Gubat Sangalubongan I, a nangrugi idi 1914 ket nagpatingga idi 1918 ken inawagan dagiti dadduma a kas ti “gubat a manggibus iti amin a gubat.” Duapulo ket walo a pagilian ti direkta a nakipaset iti dayta a gubat. Ket no iramanyo dagiti daga a kontrolado dagitoy a pagilian, inrepresentar dagiti naggugubat a nasion ti agarup 90 porsiento iti populasion ti lubong iti daydi a tiempo.
Nausar iti Gubat Sangalubongan I dagiti baro ken napipigsa nga igam, a kas ti machine gun, makasabidong a gas, flamethrower, tanke, eroplano, ken submarino. Agarup sangapulo a milion a soldado ti napapatay—ad-adu ngem ti amin a soldado a napapatay kadagiti dadakkel a gubat iti las-ud ti 100 a tawen kasakbayan dayta! Aganay a 21 a milion ti nasugatan. Pudno unay, maysa dayta a sangalubongan a gubat, a minarkaanna ti 1914 kas ti pangrugian ti “maudi nga al-aldaw.” (2 Timoteo 3:1) Nupay kasta, ti gubat ti maysa laeng a paset ti pagilasinan nga inted ni Jesus.
Dadduma a Paset ti Pagilasinan
Innayon ni Jesus: “Addanto dagiti panagkirang ti taraon ken ginggined iti nadumaduma a disso. Amin dagitoy a bambanag ti pangrugian dagiti ut-ot ti panagrigat.” (Mateo 24:7, 8) Innayon ti Lucas 21:11 dagiti “angol” iti listaan. Sakbay ti panagpatingga ti Gubat Sangalubongan I, rimsua ken nangrugi nga agsaknap ti trankaso Español. Nasurok a 20 milion a tao ti impusayna, ad-adu ngem dagidiay natay iti gubat.
Bayat ken kalpasan ti gubat, riniwriw a dadduma pay ti natay gapu iti bisin. Nakaad-adu met ti biag a pinukaw dagiti ginggined. Idi 1915 nasurok a 30,000 ti natay idiay Italia; idi 1920 aganay a 200,000 ti pimmusay idiay China; idi 1923 agarup a 143,000 ti natay idiay Japan. Ngem, kas kinuna ni Jesus, pangrugian laeng amin dagitoy dagiti ut-ot ti panagrigat. Depinaren ti maysa a diksionario ti “ut-ot” kas “apagbiit a makaduyok a panaggiteb ti sakit.” Agibar-ibar daytoy a lubong gapu kadagiti agsasaruno a kumarkaro ken sumansansan a panaggiteb ti ut-ot sipud idi 1914. Kas pangarigan, 21 a tawen laeng kalpasan ti Gubat Sangalubongan I bimtak ti maikadua a gubat sangalubongan, a nakatayan ti 50 a milion a tao ken nangiserrek iti sangatauan iti panawen nuklear.
Kadagitoy kallabes a tawen sangkasao dagiti tao ti sabali pay a makagapu iti panagrigat: ti panangdadael ti tao iti aglawlawna. Nupay saan nga espesipiko a dinakamat ni Jesus daytoy iti padtona, ipakita ti Apocalipsis 11:18 a kasakbayan ti um-umay a pannakadadael, ‘daddadaelen [ti tao] ti daga.’ Nawadwad ti pammaneknek a mapaspasamak daytoy a panangdadael. Iti libro a State of the World 1988, naadaw ti maysa a konsultant iti aglawlaw a ni Norman Myers a nangipaay itoy nakabutbuteng a waragawag: “Awan kaputotan idi napalabas a naipasango iti posible a sapasap a pannakapukaw a mapasamak bayat ti kaaddana. Awan kaputotan iti masanguanan ti maipasango iti isu met la a karit: no mapaay daytoy agdama a kaputotan a mangtaming itoy a banag, nalpastayon ket awan ti ‘maikadua a gundaway.’”
Usigenyo ti report iti Pebrero 17, 1992, a bilang ti magasin a Newsweek maipapan iti pannakadadael ti ozone iti atmospera. Naadaw ti maysa nga espesialista iti ozone ti Greenpeace a ni Alexandra Allen a namallaag a ti pannakakissay ti ozone “pagpeggadenna ti masakbayan ti amin a biag ditoy daga.”—Kitaenyo ti kahon iti daytoy a panid para iti kanayonan a pammaneknek ti pannakadadael ti daga.
Kurang ti espasio no detaliado a salaysayen ti amin a paset ti padto ni Jesus. (Kitaenyo ti tsart iti panid 5 para iti dadduma pay a naipadto a paset ti pagilasinan.) Nupay kasta, maysa a nakadidillaw a paset ti pagilasinan ti nadakamat idiay Mateo 24:14: “Daytoy naimbag a damag ti pagarian maikaskasabanto iti amin a mapagnaedan a daga kas pammaneknek iti isuamin a nasion; ket iti kasta umayton ti panungpalan.” Saan a pagduaduaan no asino dagiti mangar-aramid iti daytoy sangalubongan a trabaho a panangasaba. Nasurok a maysa a bilion nga oras ti binusbos dagiti Saksi ni Jehova iti 229 a daga iti daytoy a trabaho idi tawen 1992 laeng. No kasta ti trabahoda ti maysa kadagiti nalatak a pammaneknek nga agbibiagtayon iti maudi nga al-aldaw.
Dikay Koma Maallilaw!
Ngem mabalin a sumuppiat dagiti dadduma a daytoy a panangsalaysay iti “maudi nga al-aldaw” ket maysa laeng a negatibo a panangmatmat. ‘Ti ngay pannakarpuog ti Komunismo idiay Makindaya nga Europa itay nabiit?’ isaludsodda, ‘wenno dagiti panagregget dagiti nabibileg a nasion a mangipasdek iti kappia? Saan aya a maysa daytoy a pakakitaan a sumaysayaat dagiti bambanag?’ Saan. Paliiwenyo a saan nga imbaga ni Jesus nga awan ressat a mapasaran ti intero a lubong dagiti gubat, ginggined, ken bisin bayat ti maudi nga al-aldaw. Tapno maikaskasaba ti naimbag a damag iti intero a lubong, masapul nga adda met bumallaballaet a panawen ti talna.
Laglagipenyo met nga inyarig ni Jesus ti maudi nga al-aldaw kadagiti aldaw kasakbayan ti Layus ni Noe. Iti daydi a tiempo, mangmangan, umin-inum, ken mangas-asawa—dagiti gagangay nga aramid iti biag—ti sangsanguen dagiti tao. (Mateo 24:37-39) Ipamatmat daytoy a nupay narigat ti kasasaad iti maudi nga al-aldaw, dina kayat a sawen a rumigat a rumigat agingga nga agbalin nga imposible dagiti gagangay nga aramid iti biag. Kas idi kaaldawan ni Noe, kasta unay ti kinaagawa ti kaaduan a tao kadagiti inaldaw-aldaw nga aramid ta saanda a marikna ti kinainget ti panawen.
Gapuna, napeggad ti panangiyaleng-aleng gapu kadagiti kasla nasayaat a politikal a panagbalbaliw a mapaspasamak. (Idiligyo ti 1 Tesalonica 5:3.) Naruay ti pammaneknek a matungtungpal itan ti padto ni Jesus—maysa a pakdaar nga asidegen ti pannakadadael!
Ti Nadayag a Panawen Kalpasanna
Nangyeg ipapatay ken ladingit ti pannakadadael ti Pompeii. Nupay kasta, ti panungpalan daytoy agdama a sistema luktanna ti dalan nga agturong iti biag nga agnanayon iti napintas a paraiso a daga. (Apocalipsis 21:3, 4) Saanton a ranggasan dagiti mamagsisina a gobierno ti tao ti daga babaen dagiti gubat. Saanton nga agkintayeg dagiti tao iti pangta ti nuklear a didigra. Awanton dagiti paktoria a mangipugso kadagiti makasabidong a kemikal iti aglawlaw.—Daniel 2:44.
Iti dayta a tiempo, managayat iti kinalinteg ken pudno a gayyem ti tunggal tao a sibibiag, a naan-anay a natulnog iti turay ti Pagarian. (Salmo 37:10, 11) Awanton dagiti ospital, puneraria, ken kamposanto. Awanto metten ti diborsio, panagsina, leddaang, ken panangabuso kadagiti ubbing.—Isaias 25:8; 65:17.
Kayatyo kadi ti makalasat iti maudi nga al-aldaw ken agbiag iti nadayag a baro a lubong ti Dios? No kasta “agsalukagkayo, ta dikay ammo no kaano ti naituding a panawen.” (Marcos 13:33) Nupay kasta, paneknekan dagiti pasamak iti lubong nga asidegen ti naituding a panawen—ket agpegpeggad ti adu. Dikay mangitungtungkua. Mangaramidkayo iti makaispal-biag a tignay, ken birukenyo dagidiay mangitaltalek iti sangalubongan a pagilasinan ti maudi nga al-aldaw. Nalaka a mailasin dagitoy, ta isuda laeng ti mangtungtungpal iti bilin ni Jesus nga ikasaba ti naimbag a damag ti Pagarian iti intero a lubong. Sapay koma ta makitimpuyogkayo kadakuada a dumasig iti Ari, ni Kristo Jesus, a maipapan kenkuana adda a naikuna: “Iti naganna mangnamnamanto dagiti nasion.”—Mateo 12:18, 21.
[Kahon iti panid 5]
Duapulo ket Uppat a Paset ti Pagilasinan
1. Awan kapadana a gubat—Mateo 24:6, 7; Apocalipsis 6:4
2. Ginggined—Mateo 24:7; Marcos 13:8
3. Panagkirang ti taraon—Mateo 24:7; Marcos 13:8
4. Angol—Lucas 21:11; Apocalipsis 6:8
5. Lumanlanlan a kinakillo—Mateo 24:12
6. Panangdadael iti daga—Apocalipsis 11:18
7. Panaglamiis ti ayat—Mateo 24:12
8. Nakabutbuteng a pagilasinan—Lucas 21:11
9. Napalalo a panagayat iti kuarta—2 Timoteo 3:2
10. Panagsukir kadagiti nagannak—2 Timoteo 3:2
11. Ad-adda a panagayat iti ragragsak ngem iti Dios—2 Timoteo 3:4
12. Maipangpangruna ti panagayat iti bagi—2 Timoteo 3:2
13. Pangkaaduan a kaawan ayat a nakayanakan—2 Timoteo 3:3
14. Saan a managtungpal dagiti tao iti tulagan—2 Timoteo 3:3
15. Kaawan panagteppel iti amin a benneg ti kagimongan—2 Timoteo 3:3
16. Nasaknap a kaawan panagayat iti kinaimbag—2 Timoteo 3:3
17. Adu ti agpampammarang a Kristiano—2 Timoteo 3:5
18. Nalabes a pannangan ken panaginum ti adu—Lucas 21:34
19. Di italtalek dagiti managuy-uyaw ti pagilasinan—2 Pedro 3:3, 4
20. Adu dagiti tumaud nga ulbod a mammadto—Mateo 24:5, 11; Marcos 13:6
21. Pannakaikaskasaba ti naimbag a damag ti naipasdeken a Pagarian ti Dios—Mateo 24:14; Marcos 13:10
22. Pannakaidadanes dagiti pudno a Kristiano—Mateo 24:9; Lucas 21:12
23. Ingudo ti pannakaipukkaw ti talna ken talged ti maudi nga al-aldaw—1 Tesalonica 5:3
24. Di ikankano dagiti tao ti peggad—Mateo 24:39
[Kahon iti panid 6]
Dagiti Parikut iti Aglawlaw—Maysa a Pagilasinan ti Panawen
◻ Mamindua a naparpartak ngem ti impagarup dagiti sientista iti laeng napalabas a sumagmamano a tawen ti panagingpis ti makasalaknib a lakon ti ozone iti batog ti adut’ taona a deppaar ti Makin-amianan a Hemispero.
◻ Di kumurang a 140 a kita dagiti mula ken ayup ti mapukpukaw iti inaldaw.
◻ Ag-26 porsiento itan nga ad-adu ti carbon dioxide a mangkulong iti pudot ti naurnong iti atmospera ngem idi kasakbayan ti nasaknap nga idudur-as ti industria, ket agtultuloy nga umad-adu.
◻ Nabarbara ti rabaw ti daga idi 1990 ngem iti aniaman a tawen nanipud nangrugi ti panangsalimetmet iti rekord idi ngalay ti maika-19 a siglo; napasamak idi 1980 ti innem kadagiti pito a kababaraan a tawen a nairekord.
◻ Ag-17 milion nga ektaria a kabakiran ti mapugpugipog iti tinawen, nga agarup kagudua iti kalawa ti Finlandia.
◻ Ag-92 milion a tao—a kas kaadu ti populasion ti Mexico—ti mainaynayon iti populasion ti lubong iti tinawen; iti daytoy a dagup, 88 a milion ti mainaynayon kadagiti napanglaw a pagilian.
◻ Ag-1.2 bilion a tao ti awanan iti natalged a danum nga inumen.
Sigun iti libro a “State of the World 1992,” ti Worldwatch Institute, pinanid 3, 4, W. W. Norton & Company, New York, London.
[Ladawan iti panid 7]
Dumteng ti nadayag a baro a lubong kalpasan ti pannakadadael