Ni Jehova Isaganana ti Dalan

“Daytoy naimbag a damag ti pagarian maikaskasabanto.”​—MATEO 24:14.

 1. Ania ti naibanag ti trabaho a panangasaba agpadpada idi umuna ken iti maika-20 a siglo?

GAPU ta ni Jehova ket Dios ti ayat, pagayatanna a “maisalakan koma dagiti amin a kita ti tattao ken dumtengda iti umiso a pannakaammo iti kinapudno.” (1 Timoteo 2:4) Kalikaguman daytoy ti sangalubongan a panangasaba ken panangisuro. Idi umuna a siglo, ti kastoy a panangasaba pinagbalinna ti kongregasion Kristiano a “maysa nga adigi ken sadiri ti kinapudno.” (1 Timoteo 3:15) Idi agangay, dimteng ti naunday a panawen ti apostasia a nangpakudrep iti lawag ti kinapudno. Kadagiti kallabes a tiempo, iti “panawen ti panungpalan,” nagbalin manen a nawadwad ti “pudno a pannakaammo,” a nangipaay kadagiti minilion a tattao iti naibatay-Biblia a namnama a maisalakan iti agnanayon.​—Daniel 12:4.

 2. Ania ti inaramid ni Jehova mainaig iti trabaho a panangasaba?

² Iti baet ti agtultuloy a panangikagumaan ni Satanas a mangkeltay iti panggep ti Dios, nakaskasdaaw ti irarang-ay ti trabaho a panangasaba agpadpada idi umuna ken iti maika-20 a siglo. Ipalagip daytoy ti padto ni Isaias. Maipapan iti panagsubli dagiti nakayawan a Judio idiay Juda idi maikanem a siglo K.K.P., insurat ni Isaias: “Tunggal tanap maitan-okto, ken amin a bantay ken turod mapababadanto; ken ti lasonglasong mapalanasto, ken dagiti tibbatibbakolan a disso pagbalinem a maysa a napalanas.” (Isaias 40:4) Insagana ken pinalanas met ni Jehova ti dalan maipaay iti dakkel a kampania a panangasaba agpadpada idi umuna ken iti maika-20 a siglo.

 3. Ania dagiti pamay-an ni Jehova a mangibanag kadagiti panggepna?

³ Di kayat a sawen daytoy a direkta nga immaniobra ni Jehova amin a pasamak ditoy daga tapno rumang-ay ti pannakaikaskasaba ti naimbag a damag; dina met kayat a sawen nga impakat ni Jehova ti pannakabalinna a mangammo nga eksakto kadagiti detalye ti amin a mapasamakto. Pudno, kabaelanna nga ammuen ken sukogen dagiti masanguanan a pasamak. (Isaias 46:9-11) Ngem ammona met ti aramidenna no agbaliw dagiti kasasaad. Kas iti aduan padasna a pastor nga ammona no kasano nga iturong ken salakniban ti arbanna, idalan ni Jehova dagiti tattaona. Iturongna ida iti pannakaisalakan, a salaknibanna ti espiritualidadda ken tignayenna ida a mangaprobetsar kadagiti kasasaad ken pasamak a makatulong a mamagballigi iti pannakaikaskasaba ti naimbag a damag iti intero a lubong.​—Salmo 23:1-4.

Narigat a Trabaho

4, 5. Apay a maysa a karit ti panangikasaba iti naimbag a damag?

⁴ Kas iti panangbangon iti daong idi tiempo ni Noe, maysa a narigat a proyekto ti panangikasaba iti Pagarian​—agpadpada idi umuna a siglo ken iti moderno a panawen. Adda rigrigatna ti panangidanon iti aniaman a mensahe kadagiti amin a tattao, ngem nangnangruna a maysa a karit daytoy a trabaho. Idi umuna a siglo, manmanoda laeng dagiti immuna nga adalan. Napapatay ti Panguloda a ni Jesus gapu ta napabasol a bumusbusor iti turay. Natibker ti pannakaipasdek ti relihion dagiti Judio. Sitatakder sadi Jerusalem ti maysa a nadaeg a templo. Natibker met ti pannakaipasdek dagiti di Judio a relihion iti deppaar ti Mediteraneo, nga addaanda kadagiti templo ken papadi. Umarngi iti dayta, idi nangrugi ti “panawen ti panungpalan” idi 1914, manmano dagiti napulotan a Kristiano, ket adu dagiti mangan-annurot iti dadduma a relihion nga agkunkuna nga agserserbi iti Dios.​—Daniel 12:9.

⁵ Pinakdaaran ni Jesus dagiti pasurotna a maidadanesda. Kinunana: “Dagiti tattao iyawatdakayto iti rigat ken papatayendakayto, ket puntiriakayto ti pananggura dagiti amin a nasnasion maigapu iti naganko.” (Mateo 24:9) Malaksid kadagita a problema, nangnangruna iti “maudi nga al-aldaw,” agbibiag dagiti Kristiano iti “napeggad a tiempo a narigat a pakilangenan.” (2 Timoteo 3:1) Ti kadakkel ti trabaho, ti sigurado a pannakaidadanes, ken ti kinarigat ti panawen pinagbalinna a maysa a karit ken narigat ti trabaho a panangasaba. Kasapulan ti dakkel a pammati.

 6. Ania a pammatalged maipapan iti panagballigi ti impaay ni Jehova iti ilina?

⁶ Nupay ammo ni Jehova nga adda dagiti pakarigatan, ammona met nga awan ti makapasardeng iti trabaho. Naipadto ti balligi iti maysa a nalatak a padto nga addaan nakaskasdaaw a kaitungpalan idi umuna ken iti maika-20 a siglo: “Daytoy naimbag a damag ti pagarian maikaskasabanto iti isuamin a mapagnaedan a daga.”​—Mateo 24:14.

 7. Kasano kasaknap ti panangasaba idi umuna a siglo?

⁷ Tangay napnoda iti pammati ken nasantuan nga espiritu, dagiti adipen ti Dios idi umuna a siglo intungpalda ti trabahoda. Gapu ta adda ni Jehova kadakuada, nagballigida iti labes ti ninamnamada. Idi sinuratan ni Pablo dagiti taga Colosas, agarup 27 a tawen kalpasan ti ipapatay ni Jesus, maikunana a ti naimbag a damag ket “naikaskasaba kadagiti isuamin a parsua nga adda iti baba ti langit.” (Colosas 1:23) Umasping iti dayta, iti arinunos ti maika-20 a siglo, maikaskasaba ti naimbag a damag iti 233 a pagilian.

 8. Kadagiti ania a kasasaad nga adu ti nangipangag iti naimbag a damag? Mangtedkayo kadagiti pagarigan.

⁸ Minilion ti nangipangag iti naimbag a damag kadagiti kallabes a dekada. Adu ti nangaramid iti kasta iti sidong dagiti narigat a kasasaad​—kadagiti tiempo ti gubat, pannakaiparit, ken nakaro a pannakaidadanes. Pudno met dayta idi umuna a siglo. Naminsan sikakas-ang a napangpang-or da Pablo ken ni Silas ken naipisokda iti pagbaludan. Karkardayo a makaaramidda kadagiti adalan iti kasta a kasasaad! Ngem inusar ni Jehova ti kasta a kasasaad tapno maaramid dayta. Naruk-atan da Pablo ken Silas, ket nagbalin a manamati ti agbambantay iti pagbaludan agraman ti pamiliana. (Aramid 16:19-33) Ipakita dagiti kasta a kapadasan a ti naimbag a damag ket saan a mapasardeng dagidiay bumusbusor iti dayta. (Isaias 54:17) Nupay kasta, saan a kanayon a rigat ken pannakaidadanes ti mangbukel iti pakasaritaan ti Kristianidad. Intay ipamaysa ita ti atensiontayo iti sumagmamano a paborable a kasasaad a nakatulong a namagballigi iti pannakaikaskasaba ti naimbag a damag idi umuna ken iti maika-20 a siglo.

Narelihiosuan a Kasasaad

9, 10. Kasano a nangparnuay ni Jehova iti panangsegga iti pannakaikaskasaba ti naimbag a damag idi umuna ken iti maika-20 a siglo?

⁹ Usigenyo ti tiempo a pannakaisayangkat ti sangalubongan a panangasaba. No maipapan iti kasasaad idi umuna a siglo, ti padto maipapan iti 70 a lawas dagiti tawen, a masarakan iti Daniel 9:24-27, impatuldona ti tawen a panagparang ti Mesias​—29K.P. Nupay saan a naawatan dagiti Judio idi umuna a siglo ti eksakto a tiempo a pannakatungpal dagiti bambanag, agpadpadaanda idi, nga ur-urayenda ti Mesias. (Lucas 3:15) Kuna ti Pranses a Manuel Biblique: “Ammo dagiti tattao nga asideg idin nga agpatingga ti pitopulo a lawas dagiti tawen nga intuding ni Daniel; awan ti naklaat a nakangngeg ken Juan Bautista a nangiwaragawag nga asidegen ti pagarian ti Dios.”

¹⁰ Iti ngay moderno a panawen? Bueno, ti nagpateg a pasamak isu ti pannakaitrono ni Jesus sadi langit. Dayta ti pangrugian ti kaaddana a kas Ari. Ipakita ti padto ti Biblia a naangay daytoy idi 1914. (Daniel 4:13-17) Ti panangnamnama iti daytoy a pasamak pinagseggana met dagiti dadduma a relihioso a tattao iti moderno a panawen. Agsegsegga met idi dagiti napasnek nga Estudiante ti Biblia a nangrugi a nangipablaak iti daytoy a magasin idi 1879 kas Zion’s Watch Tower and Herald of Christ’s Presence. No kasta, idi umuna a siglo ken iti moderno a panawen, insaganana ti kasasaad ti narelihiosuan a panangsegga para iti pannakaikaskasaba ti naimbag a damag.a

11. Aniada a narelihiosuan a pundasion ti naisaad a timmulong iti pannakaikaskasaba ti naimbag a damag?

¹¹ Ti maysa pay a nakatulong iti trabaho dagiti Kristiano idi umuna ken iti maika-20 a siglo isu daytoy: pamiliar dagiti adu a tattao iti Sagrado a Kasuratan. Idi umuna a siglo, naiwaraswaras dagiti Judio a komunidad kadagiti kabangibang a Gentil a nasion. Addaan dagidi a komunidad kadagiti sinagoga a regular a pagtataripnongan dagiti tattao tapno dumngegda iti pannakaibasa ken pannakailawlawag dagiti Kasuratan. Dayta ti gapuna a nabalinan dagiti nagkauna a Kristiano ti makisarita kadagiti tattao maibatay iti narelihiosuan a pannakaammo a datin nga ik-ikutanda. (Aramid 8:28-36; 17:1, 2) Iti rugrugi ti panawentayo, tinagiragsak dagiti tattao ni Jehova ti umasping a kasasaad iti adu a pagilian. Sapasap a magun-odan idi ti Biblia iti intero a masakupan ti Kakristianuan, nangruna kadagiti Protestante a pagilian. Maibasbasa idi dayta iti adu a simbaan; minilion ti addaan iti kopia. Addan ti Biblia iti ima dagiti tattao, ngem kasapulanda ti tulong tapno maawatanda ti adda kadakuada.

Dagiti Pagimbagan nga Ipaay ti Linteg

12. Kasano a masansan a nagserbi ti linteg ti Roma a salaknib idi umuna a siglo?

¹² Masansan a makatulong ti linteg ti gobierno iti panangasaba dagiti Kristiano. Ti Imperio Romano ti mangiturturay iti lubong idi umuna a siglo, ket dagiti naisurat a lintegna dakkel ti naaramidanda iti inaldaw a panagbiag. Nagserbi dagitoy a linteg a salaknib, ket nakatulong dagitoy kadagiti nagkauna a Kristiano. Kas pagarigan, gapu ta nagapelar ni Pablo iti linteg ti Roma, naruk-atan iti pagbaludan ken saan a nasaplit. (Aramid 16:37-39; 22:25, 29) Ti panangtukoyna iti probision ti sistema ti linteg ti Roma ket nakatulong a nangpatalna iti maysa a makapungtot a bunggoy idiay Efeso. (Aramid 19:35-41) Naminsan, nailisi ni Pablo iti kinaranggas sadi Jerusalem agsipud ta isu ket maysa a Romano. (Aramid 23:27) Idi agangay, naidepensana ti pammatina iti legal a wagas iti saklang ni Cesar ta impalubos dayta ti linteg ti Roma. (Aramid 25:11) Nupay naulpit ti panangituray ti dadduma kadagiti Cesar, dagiti linteg idi umuna a siglo nangtedda iti gundaway tapno “maikalintegan ken legal a maipasdek ti naimbag a damag.”​—Filipos 1:7.

13. Kasano a ti linteg ket nakatulong iti trabaho a panangasaba iti panawentayo?

¹³ Pudno met dayta iti adu a pagilian ita. Nupay adda dagidiay ‘nangbuangay iti ranggas gapu iti pagbilinan,’ dagiti naisurat a linteg iti kaaduan a pagilian bigbigenda ti wayawaya iti relihion kas kangrunaan a kalintegan. (Salmo 94:20) Tangay mabigbigda a dagiti Saksi ni Jehova saanda a pangta iti kagimongan, adu a gobierno ti nangted kadatayo iti legal a pannakabigbig. Idiay Estados Unidos, a kangrunaan a pagimalmalditan dagiti Saksi, pinagbalin a posible dagiti adda a linteg ti agtultuloy a pannakaipablaak ti magasin a Pagwanawanan iti 120 a tawenen ken mabasa dagiti tattao iti intero a lubong.

Panawen ti Talna ken Panangpalugod

14, 15. Kasano a ti medio natalged a kasasaad ti kagimongan ket nakatulong iti trabaho a panangasaba idi umuna a siglo?

¹⁴ Nakatulong met dagiti panawen ti talna iti trabaho a panangasaba. Nupay siuumiso nga impadto ni Jesus nga iti umuna ken iti maika-20 a siglo, “ti nasion tumakderto a bumusor iti nasion,” adda dagiti naiballaballaet a tiempo ti talged a namagbalin a posible iti napinget a pannakaikaskasaba ti Pagarian. (Mateo 24:7) Dagiti Kristiano idi umuna a siglo nagbiagda iti sidong ti Pax Romana, wenno Talna iti Roma. Insurat ti maysa a historiador: “Naan-anay a sinakup ti Roma dagiti tattao iti deppaar ti Mediteraneo ket pinagpatinggana para kadakuada dagiti panawen ti gistay awan sardayna a gubat.” Gapu iti kastoy a natalged a kasasaad, nabalinan dagiti nagkauna a Kristiano ti nagbiahe a sitatalged kadagiti lugar a sakup ti Roma.

¹⁵ Inkagumaan ti Imperio Romano a pagkaykaysaen dagiti tattao iti sidong ti nabileg a turayna. Saan laeng a ti panagbiahe, panangpalugod, ken panagririnnanud iti kapanunotan ti intandudo ti kastoy a panggep no di pay ket ti sangalubongan a panagkakabsat. Kuna ti libro nga On the Road to Civilization: “Ti panagkaykaysa ti Imperio [Romano] pinasayaatna ti tay-ak [a pangasabaan dagiti Kristiano]. Naduprak idin dagiti bangen gapu iti panagduduma iti nasion. Maysa nga umili ti lubong ti maysa nga umili ti Roma. . . . Kanayonanna, ti relihion a mangisursuro iti panagkakabsat dagiti tattao ket mabalin a matarusan iti maysa nga estado a nangbukel iti kapanunotan maipapan iti sapasap a pannakipagili.”​—Idiligyo ti Aramid 10:34, 35; 1 Pedro 2:17.

16, 17. Ania ti makagapu a naaramid dagiti gannuat a mangitandudo iti talna iti moderno a panawen, ket ania ti naamiris ti adu a tattao?

¹⁶ Iti ngay tiempotayo? Napasamak iti maika-20 a siglo dagiti kadawelan a gubat iti historia, ket agtultuloy nga adda dagiti gubat iti nadumaduma a rehion ti dadduma a pagilian. (Apocalipsis 6:4) Ngem adda met dagiti panawen ti talna. Nasurok a 50 a tawenen a saan a nagdadangadang iti sapasap a gubat dagiti nabibileg a nasion ditoy lubong. Dakkel ti naitulong ti kastoy a kasasaad iti pannakaikaskasaba ti naimbag a damag kadagita a pagilian.

¹⁷ Gapu kadagiti nakaal-alingget a resulta dagiti gubat iti maika-20 a siglo, naamiris ti adu a tattao ti pannakasapul iti maysa a sangalubongan a gobierno. Gapu iti panagbuteng iti sangalubongan a gubat, nabuangay ti Liga de Naciones ken ti Naciones Unidas. (Apocalipsis 13:14) Ti naiproklama a panggep dagitoy nga organisasion isu ti panangitandudo iti sangalubongan a panagtitinnulong ken talna. Dagiti tattao a makabigbig iti kasta a panagkasapulan masansan nga ipangagda ti naimbag a damag maipapan iti sangalubongan a gobierno a mangyeg iti napaypayso ken manayon a talna​—ti Pagarian ti Dios.

18. Ania a kababalin maipapan iti relihion ti nakatulong iti trabaho a panangasaba?

¹⁸ Nupay adda dagiti panawen a sirurungsot a naidadanes dagiti Kristiano, adda dagiti panawen ti narelihiosuan a panangpalugod agpadpada idi umuna ken iti maika-20 a siglo. (Juan 15:20; Aramid 9:31) Sibubulos dagiti Romano a nangawat ken nagdaydayaw kadagiti didiosen dagiti tattao a pinarmekda. Kastoy ti insurat ni Propesor Rodney Stark: “Iti adu a pamay-an, nangipaay ti Roma iti dakdakkel a narelihiosuan a wayawaya ngem kadagiti panawen kalpasanna. Sa la naadda manen ti kasta a wayawaya kalpasan ti American Revolution.” Iti moderno panawen, dagiti tattao iti adu a pagilian saandan a bumdeng a dumngeg kadagiti sabali a kapanunotan, isut’ gapuna a madadaanda a mangipangag iti mensahe ti Biblia nga idandanon dagiti Saksi ni Jehova.

Ti Paset ti Teknolohia

19. Kasano nga inusar dagiti nagkauna a Kristiano ti codex?

¹⁹ Kamaudiananna, usigenyo no kasano nga inikkan ni Jehova ti ilina iti gundaway a mabenepisiaran kadagiti dimmur-asan ti teknolohia. Nupay saan a nagbiag dagiti nagkauna a Kristiano iti panawen ti napartak nga idudur-as ti teknolohia, ti maysa a partuat nga inusarda isu ti codex, wenno bulong ti libro. Ti codex ti simmukat iti nadagsen a lukot. Kastoy ti kuna ti libro a The Birth of the Codex: “Maigidiat iti nabannayat ken in-inut a pannakaisukat ti codex iti lukot kadagiti sekular a literatura, agparang a sapasap nga inusar a dagus dagiti Kristiano ti codex.” Kuna pay daytoy a reperensia: “Dagiti Kristiano idi maikadua a siglo sapasap unay ti panangusarda iti codex. Nangrugi la ketdi ngarud a naaramat dayta sakbay ti A.D. 100.” Nalaklaka nga usaren ti codex ngem ti lukot. Nabibiit a mabirokan dagiti kasuratan. Sigurado a nakatulong daytoy kadagiti nagkauna a Kristiano a, kas ken Pablo, saanda laeng nga inlawlawag dagiti Kasuratan no di pay ket ‘pinaneknekanda babaen kadagiti reperensia’ dagiti banag nga isursuroda.​—Aramid 17:2, 3.

20. Kasano nga inusar ti ili ti Dios ti moderno a teknolohia iti sangalubongan a trabaho a panangasaba, ken apay?

²⁰ Nakaskasdaaw ti dimmur-asan ti teknolohia iti siglotayo. Nakatulong dagiti napapartak a pagimprentaan iti pannakaipablaak nga aggigiddan dagiti naibatay-Biblia a literatura iti adu a pagsasao. Ti moderno a teknolohia pinapartakna ti pannakaipatarus ti Biblia. Dagiti bagon, tren, barko, ken eroplano pinapardasda ti pannakaibiahe dagiti naibatay-Biblia a literatura iti intero a daga. Mabalin itan ti makikomunikar nga awan taktak babaen dagiti telepono ken fax machine. Babaen ti espirituna, tinignay ni Jehova dagiti adipenna a mangaramat iti kasta a teknolohia tapno maisaknap ti naimbag a damag iti intero a lubong. Saanda nga us-usaren dagiti kasta a banag gapu laeng ta kayatda a maammuan ken aramaten ti aniaman a kabaruanan iti daytoy a lubong. Imbes ketdi, ti umuna ken kangrunaan a paginteresanda isu ti aniaman a makatulong kadakuada a mangitungpal iti trabahoda a panangasaba iti kaepektibuan a pamay-an.

21. Ania ti masiguradotayo?

²¹ “Daytoy naimbag a damag ti pagarian maikaskasabanto iti isuamin a mapagnaedan a daga,” impadto ni Jesus. (Mateo 24:14) Kas kadagiti nagkauna a Kristiano a nakitada ti kaitungpalan dayta a padto, makitatayo a matungtungpal met dayta ita iti sangalubongan. Iti laksid ti kinadakkel ken kinarigat ti trabaho, nasayaat man wenno dakes ti tiempo, iti baet dagiti agbaliwbaliw a linteg ken kababalin, iti gubat ken iti talna, ken iti sidong ti amin a kita ti irarang-ay ti teknolohia, naikaskasaban ken agdama a maikaskasaba ti naimbag a damag. Dinakay kadi pagamangaen daytoy iti sirib ken nakaskasdaaw a pannakabalin ni Jehova a mangammo iti masanguanan? Masiguradotayo a mairingpasto a naan-anay ti trabaho a panangasaba sigun iti tiempo nga intuding ni Jehova ket matungpalto ti naayat a panggepna a pakabendisionan dagiti nalinteg. Tagikuaendanto ti daga ket agbiagdanto nga agnanayon iti dayta. (Salmo 37:29; Habacuc 2:3) No agbiagtayo a maitunos iti panggep ni Jehova, mairamantayto kadakuada.​—1 Timoteo 4:16.

[Footnote]

Dagiti Punto a Marepaso

◻ Apay a maysa a karit ti panangikasaba iti naimbag a damag?

◻Kadagiti ania a pamay-an a dagiti urnos ti gobierno ken ti natalged a kasasaad ti kagimongan ket nakatulong iti trabaho dagiti Kristiano?

◻ Ti panangbendision ni Jehova iti trabaho a panangasaba ipanamnamana kadatayo ti ania maipapan iti masanguanan?