Panagkamang nga Agturong iti Kinatalged Sakbay ti “Dakkel a Rigat”

“Inton makitayo ti Jerusalem a nalikmut kadagiti nagpakarso a buybuyot, . . . dagidiay adda idiay Judea rugianda koma ti agkamang kadagiti bambantay.”​—LUCAS 21:20, 21.

 1. Apay a ti panagkamang ket naganat kadagidiay paset pay laeng ti lubong?

KADAGITI amin a paset ti lubong ni Satanas, naganat ti panagkamang. Tapno maisalakanda inton mapunas ti agdama a sistema ti bambanag ditoy daga, masapul a makaipakitada iti makapnek a pammaneknek a sititibker a dimmasigdan ken ni Jehova ken saanen a paset ti lubong nga iturturayan ni Satanas.​—Santiago 4:4; 1 Juan 2:17.

2, 3. Ania dagiti saludsod mainaig iti sasao ni Jesus a nailanad iti Mateo 24:15-22 ti pagsasaritaantayo?

² Iti naindaklan a padtona maipapan iti panungpalan ti sistema ti bambanag, impaganetget ni Jesus ti kinaganat ti kasta a panagkamang. Masansan a mapagsasaritaantayo ti nailanad iti Mateo 24:4-14; ngem, nakapatpateg ti sumaganad. Paregtaendakayo a mangukrad itan iti Bibliayo ket basaenyo ti Mat 24 bersikulo 15 aginggat’ 22.

³ Aniat’ kayat a sawen dayta a padto? Idi umuna a siglo, ania “ti makarimon a banag a mamataud iti panaglangalang”? Aniat’ ipasimudaag ti kaaddana “iti maysa a nasantuan a disso”? Aniat’ kaipapanan dayta kadatayo?

“Ti Agbasa Usarenna Koma ti Panangilasin”

 4. (a) Ania ti kinuna ti Daniel 9:27 nga isut’ simmaganad iti panangilaksid dagiti Judio iti Mesias? (b) Idi dakdakamatenna daytoy, apay a nalawag a kinuna ni Jesus, “Ti agbasa usarenna koma ti panangilasin”?

⁴ Paliiwenyo iti Mateo 24:15 ta dinakamat ni Jesus ti naisurat iti libro ni Daniel. Impakpakauna ti Da kapitulo 9 dayta a libro ti padto ti iyaay ti Mesias ken ti pannakaukom a maipátaw iti Judio a nasion gapu iti panangilaksidda kenkuana. Kuna ti maud-udi a paset ti Da 9 bersikulo 27: “Ken iti payak dagiti makarimon a bambanag umayto ti maysa a mamagbalin a langalang.” Inyaplikar ti nagkauna a Judio a tradision dayta a paset ti padto ni Daniel iti panangtulaw ni Antiochus IV iti templo ni Jehova idiay Jerusalem idi maikadua a siglo K.K.P. Ngem namakdaar ni Jesus: “Ti agbasa usarenna koma ti panangilasin.” Ti panangtulaw ni Antiochus IV iti templo, nupay pudno a makarimon, saan a nagbanag iti pannakalangalang​—ti Jerusalem, ti templo, wenno ti Judio a nasion. Isu a nalawag a pakpakdaaran idi ni Jesus dagiti agdengdengngeg kenkuana a ti kaitungpalan daytoy ket saan nga iti napalabas no di ket iti masanguanan.

 5. (a) Kasanonatayo a matulongan ti panamagdilig kadagiti salaysay ti Ebanghelio tapno mailasintay ti umuna a siglo a “makarimon a banag”? (b) Apay a nangibaon ni Cestius Gallus kadagiti buyot a Romano idiay Jerusalem idi 66 K.P.?

⁵ Ania “ti makarimon a banag” a masapul a padaananda? Paliiwenyo ta kuna ti salaysay ni Mateo: “Inton makitayo ti makarimon a banag a mamataud iti panaglangalang . . . a sitatakder iti maysa a nasantuan a disso.” Nupay kasta, mabasa ti umasping a salaysay iti Lucas 21:20: “Inton makitayo ti Jerusalem a nalikmut kadagiti nagpakarso a buybuyot, iti kasta ammuenyo a ti pannakalangalangna immasidegen.” Idi 66 K.P., nakita dagiti Kristiano nga agnanaed idiay Jerusalem ti impadto ni Jesus. Dagiti agsasaruno a pasamak mainaig iti panagbinnusor dagiti Judio ken dagiti opisial a Romano ket nangiturong iti panagbalin ti Jerusalem a sentro ti iyaalsa maibusor iti Roma. Kas resultana, bimtak ti kinaranggas iti intero a Judea, Samaria, Galilea, ti Decapolis, ken Fenicia, amianan iti Siria, ken abagatan iti Egipto. Tapno maisubli ti talna iti dayta a paset ti Imperio Romano, nangibaon ni Cestius Gallus kadagiti buyot ti militar manipud Siria nga agturong idiay Jerusalem, nga inawagan dagiti Judio kas ti “nasantuan a siudad[da].”​—Nehemias 11:1; Isaias 52:1.

 6. Kasano a pudno a maysa a “makarimon a banag” a mamaglangalang ti ‘sitatakder idi iti maysa a nasantuan a disso’?

⁶ Ugali idi dagiti buyot ti Roma ti mangawit kadagiti bandera, wenno insignia, nga imbilangda a sagrado ngem imbilang dagiti Judio kas idolo. Makapainteres, ti Hebreo a sao a naipatarus iti “makarimon a banag” iti libro ni Daniel ket naaramat kangrunaanna kadagiti idolo ken iti idolatria.a (Deuteronomio 29:17) Iti baet ti ibubusor dagiti Judio, nakastrek ti buyot ti Roma nga addaan kadagiti idolatroso nga insignia idiay Jerusalem idi Nobiembre 66 K.P. sa kalpasanna rinugianda a rebbeken ti bakud ti templo iti amianan. Di pagduaduaan daytoy​—‘sitatakder idi iti maysa a nasantuan a disso’ ti “makarimon a banag” a mamaglangalang a naan-anay iti Jerusalem! Ngem kasano a makapagtalaw ti asinoman?

Naganat ti Panagkamang!

 7. Ania ti di ninamnama nga inaramid dagiti buyot ti Roma?

⁷ Kellaat ken iti awan gapgapuna no iti panangmatmat ti tao, idi kasla nalaka laeng koma a maparmek ti Jerusalem, nagsanud ti buyot ti Roma. Kinamakam dagiti rebelde a Judio dagiti agsansanud a Romano a soldado ngem agingga laeng idiay Antipatris, agarup 50 kilometro manipud Jerusalem. Kalpasanna nagsublida. Idi nakagtengdan idiay Jerusalem, nagtataripnongda idiay templo tapno iplano ti kanayonan nga estratehiada iti gubat. Naayaban dagiti agtutubo tapno palagdaenda dagiti sarikedked ken agsoldadoda. Makiraman ngata dagiti Kristiano iti daytoy? Uray pay no saanda a makiraman, addadanto pay la kadi iti napeggad a disso inton agsubli ti buyot ti Roma?

 8. Ania a naganat a panagtignay ti inaramid dagiti Kristiano kas panangipangag iti naimpadtuan a sasao ni Jesus?

⁸ Nangipangag dagiti Kristiano idiay Jerusalem ken iti amin a Judea iti naimpadtuan a pakdaar ni Jesu-Kristo ket pinanawanda ti napeggad a disso. Naganat ti panagkamang! Idi agangay nagturongda kadagiti kabambantayan a rehion, a sumagmamano ti posible a nagindeg idiay Pella, iti probinsia ti Perea. Dagidiay nangipangag iti pakdaar ni Jesus saanda a simamaag a pinadas ti agsubli a mangsalbar kadagiti material a sanikuada. (Idiligyo ti Lucas 14:33.) Ti itatalaw iti kakasta a kasasaad, sigurado a narigatan dagiti masikog a babbai ken agtagtagibi nga inna iti panagdaliasat a magmagna. Saan a nalapdan ti panagkamangda kadagiti restriksion iti aldaw ti Panaginana, ken nupay asideg idin ti tiempo ti lam-ek, dayta’t saan pay a dimteng. Dagidiay nangipangag iti pakdaar ni Jesus a sidadaras nga agkamang ti di nagbayag natalgeddan iti ruar ti Jerusalem ken Judea. Nagpannuray ti biagda iti daytoy.​—Idiligyo ti Santiago 3:17.

 9. Kaano a nagsubli dagiti buyot ti Roma, ket ania ti resultana?

⁹ Iti sumuno a tawen, idi 67 K.P., ginubat manen dagiti Romano dagiti Judio. Umuna, sinakupda ti Galilea. Iti simmaganad a tawen, nasinasina ti Judea. Idi 70 K.P., inalikubkob ti buyot ti Roma ti Jerusalem a mismo. (Lucas 19:43) Nakaro unay ti bisin. Nagraranget dagidiay napupok iti siudad. Napapatay ti asinoman a naggandat nga aglibas. Ti napasaranda ket, “dakkel a rigat,” kas kinuna ni Jesus.​—Mateo 24:21.

10. No basaentayo a buyogen ti panangilasin, ania pay ti madlawtayo?

¹⁰ Dayta kadi ti naan-anay a kaitungpalan ti impadto ni Jesus? Saan, adu pay ti mapasamak. Kas imbalakad ni Jesus, no basaentayo ti Kasuratan a buyogen ti pannakaawat, ditay mapaay a mangilasin iti adda pay laeng iti masanguanan. Sipapasnek a panunotentay met ti kaipapananna iti biagtayo.

Ti Moderno-Aldaw a “Makarimon a Banag”

11. Iti ania a sabali pay a dua a bersikulo ti nangdakamatan ni Daniel iti “makarimon a banag,” ket ania a periodo ti panawen ti masalsalaysay?

¹¹ Paliiwenyo ta, mainayon iti nakitatayon iti Daniel 9:27, iti Daniel 11:31 ken Da 12:11, adda kanayonan a pannakadakamat “ti makarimon a banag a mamaglangalang.” Saan a tuktukoyen iti aniaman kadagitoy ti pannakadadael ti Jerusalem. Kinapudnona, ti naikuna iti Daniel 12:11 ket agparang kalpasan laeng ti dua a bersikulo a nakadakamatan ti “panawen ti panungpalan.” (Daniel 12:9) Agbibiagtayon iti dayta a panawen manipud idi 1914. Isu a masapul a naalibtaktayo a mangilasin iti moderno-aldaw a “makarimon a banag a mamaglangalang” ket kalpasanna siguraduentay ti pumanaw iti napeggad a disso.

12, 13. Apay a maitutop nga iladawan ti Liga de Naciones kas ti moderno-aldaw a “makarimon a banag”?

¹² Ania dayta moderno-aldaw a “makarimon a banag”? Ipatuldo ti pammaneknek ti Liga de Naciones, a nangrugi a nagandar idi 1920, di nagbayag kalpasan ti iseserrek ti lubong iti panawen ti panungpalanna. Ngem kasano a nagbalin dayta a maysa a “makarimon a banag a mamaglangalang”?

¹³ Laglagipenyo, ti Hebreo a sao para iti “makarimon a banag” ket naaramat iti Biblia a nangnangruna a mainaig kadagiti idolo ken idolatroso nga ar-aramid. Mapagrukrukbaban kadi idi ti Liga? Wen, pudno a kasta! Insaad ti klero dayta “iti nasantuan a disso,” ket sipapasnek a pinagrukbaban dagiti pasurotda. Indeklara ti Federal Council of the Churches of Christ in America ti Liga kas “ti napolitikaan nga ebkas ti Pagarian ti Dios ditoy daga.” Nagdudupudop iti Senado ti E.U. dagiti surat manipud kadagiti narelihiosuan a grupo a mangparparegta iti daytoy a patalgedanda ti Tulag iti Liga de Naciones. Ti sapasap a gunglo dagiti Baptist, Congregationalist, ken Presbyterian idiay Britania intan-okna dayta kas “ti kakaisuna nga instrumento tapno matun-oy ti [talna ditoy daga].”​—Kitaenyo ti Apocalipsis 13:14, 15.

14, 15. Iti ania a pamay-an a ti Liga ken idi kamaudiananna ti Naciones Unidas ti adda “iti maysa a nasantuan a disso”?

¹⁴ Naipasdeken ti Mesianiko a Pagarian ti Dios idiay langit idi 1914, ngem intultuloy dagiti nasion ti makidangadang maipaay iti bukodda a turay. (Salmo 2:1-6) Idi nailungalong ti Liga de Naciones, dagiti nasion a kalkalpas laeng a naggugubat iti umuna a gubat sangalubongan, kasta met ti klero a nangbendision kadagiti soldadoda, ti nangipakitan a tinallikudanda ti linteg ti Dios. Saanda a binigbig ni Kristo kas Ari. Iti kasta, intudingda iti natauan nga organisasion ti akem ti Pagarian ti Dios; insaadda ti Liga de Naciones “iti maysa a nasantuan a disso,” maysa a disso a di rumbeng a pagsaadanna.

¹⁵ Kas suno ti Liga, nabuangay ti Naciones Unidas idi Oktubre 24, 1945. Kamaudiananna, intan-ok dagiti papa ti Roma ti Naciones Unidas kas “ti maudi a namnama iti panagkaykaysa ken talna” ken ti “katan-okan a gunglo para iti talna ken kinahustisia.” Wen, ti Liga de Naciones, agraman ti sunona, ti Naciones Unidas, pudpudno a nagbalin nga idolo, maysa a “makarimon a banag” iti imatang ti Dios ken ti ilina.

Panawanda ti Ania?

16. Manipud iti ania a kasapulan a pumanaw ita dagiti managayat iti kinalinteg?

¹⁶ No ‘makitada’ daytoy, no mabigbigda no ania a talaga dayta nga internasional nga organisasion ken no kasano a mapagrukrukbaban, masapul nga agkamang iti natalged dagiti managayat iti kinalinteg. Panawanda ti ania? Ti moderno-aldaw a katupag ti di-matalek a Jerusalem, nga isu ti Kakristianuan, ken amin a paset ti Babilonia a Dakkel, ti sangalubongan a sistema ti ulbod a relihion.​—Apocalipsis 18:4.

17, 18. Ania a panaglangalang ti ibanag ti moderno-aldaw a “makarimon a banag”?

¹⁷ Laglagipenyo met, nga idi immuna a siglo, idi a ti buyot ti Roma nga addaan kadagiti idolatroso a bandera, simrek iti nasantuan a siudad dagiti Judio, adda sadiay tapno dadaelenna ti Jerusalem ken ti sistema ti panagdaydayawna. Iti kaaldawantayo dumtengto ti pannakalangalang, saan laeng a ti maysa a siudad, wenno ti laeng Kakristianuan, no di ket iti intero a sangalubongan a sistema ti ulbod a relihion.​—Apocalipsis 18:5-8.

¹⁸ Iti Apocalipsis 17:16, naipadto a ti piguratibo a kolor eskarlata nga atap nga animal, a napaneknekan a ti Naciones Unidas, sublianannanto ti arig balangkantis a Babilonia a Dakkel ket siraranggas a dadaelennanto. Iti nalawag a sasao, kunana: “Dagiti sangapulo a sara a nakitam, ken ti atap nga animal, dagitoy guraendanto ti balangkantis ket pagbalinendanto a walangwalang ken lamolamo, ket kanendanto dagiti nalasag a paspasetna ket isu puorandanto a naan-anay iti apuy.” Nakaam-amak a panunoten ti kaipapanan daytoy. Agbanagto dayta iti panaggibus ti tunggal kita ti ulbod a relihion iti amin a paset ti daga. Daytoyto ti mangipakita a nangrugin ti dakkel a rigat.

19. Ania dagiti elemento a nagbalin a paset ti Naciones Unidas sipud idi pannakabukelna, ket apay a napateg daytoy?

¹⁹ Nakadidillaw ta sipud idi nangrugi a nagandar ti Naciones Unidas idi 1945, prominente kadagiti miembrona dagiti ateistiko, bumusbusor iti relihion nga elemento. Iti nadumaduma a tiempo iti intero a lubong, napateg unay idi dagiti kasta a radikal nga elemento iti man nainget a pananglimitar wenno naan-anay a panangipawil kadagiti narelihiosuan nga aramid. Ngem, iti napalabas a sumagmamano a tawen, medio limmag-anen iti adu a lugar ti panangimameg ti gobierno kadagiti narelihiosuan a grupo. Kadagiti dadduma a tattao, kasla saanen a pulos nga agpeggad ti relihion.

20. Ania a kita ti pakasarsaritaan ti inaramid dagiti relihion ti lubong iti bagida?

²⁰ Nupay kasta, agtultuloy dagiti relihion ti Babilonia a Dakkel a maysa a naranggas ken mangriribuk a puersa iti lubong. Masansan nga ipabigbig dagiti paulo ti damdamag dagiti aggugubat a bunggoy ken grupo dagiti terorista babaen ti pananginagan iti relihion a supsuportaranda. Dagiti riot police ken soldado rautenda no kua dagiti templo tapno pasardengen ti kinaranggas iti nagbabaetan dagiti relihioso a bunggoy. Supsuportaran iti pinansial dagiti relihioso a grupo ti napolitikaan a rebolusion. Kineltay ti narelihiosuan a guranggura ti panangikagumaan ti Naciones Unidas a mangtaginayon iti natalged a relasion dagiti etniko a grupo. Iti panangtun-oy iti kalat a talna ken talged, kayat dagiti dadduma a miembro ti Naciones Unidas a makita ti pannakaikkat ti aniaman a narelihiosuan nga impluensia a manglaplapped kadakuada.

21. (a) Asino ti makaikeddeng no kaano a madadael ti Babilonia a Dakkel? (b) Ania ngarud ti naganat nga aramiden sakbayna?

²¹ Adda maysa pay a napateg a banag nga usigen. Nupay mausarto dagiti namilitaran a sarsara iti Naciones Unidas a mangdadael iti Babilonia a Dakkel, dayta a pannakadadael iti kinapudnona maysanto nga ebkas ti nadibinuan a panangukom. Dumtengto ti panangukom iti naikeddeng a tiempo ti Dios. (Apocalipsis 17:17) Kabayatanna, aniat’ rumbeng nga aramidentayo? “Rummuarkayo kenkuana”​—rummuarkayo iti Babilonia a Dakkel​—ti sungbat ti Biblia.​—Apocalipsis 18:4.

22, 23. Ania ti mairaman iti kasta a panagkamang?

²² Daytoy a panagkamang nga agturong iti kinatalged ket saan nga iyaakar iti literal a disso, a kas ti inaramid dagiti Judio a Kristiano idi pinanawanda ti Jerusalem. Maysa dayta a panangpanaw kadagiti relihion ti Kakristianuan, wen, panangpanaw iti aniaman a paset ti Babilonia a Dakkel. Kaipapananna ti naan-anay nga isisina saan laeng a kadagiti ulbod a relihioso nga organisasion no di pay ket kadagiti kaugalianda ken iti espiritu a patpataudenda. Maysa a panagkamang nga agturong iti lugar a natalged iti las-ud ti teokratiko nga organisasion ni Jehova.​—Efeso 5:7-11.

²³ Idi damo nga inlatak dagiti napulotan nga adipen ni Jehova ti moderno-aldaw a makarimon a banag, ti Liga de Naciones, kalpasan ti Gubat Sangalubongan I, kasano a nagtignay dagiti Saksi? Ginupeddan dagiti pannakaikamengda kadagiti iglesia ti Kakristianuan. Ngem nagin-inut a nabigbigda nga an-annurotenda pay laeng ti dadduma kadagiti kaugalian ken aramid ti Kakristianuan, kas ti panagusar iti krus ken panangrambak iti Krismas ken dadduma pay a pinapagano a piesta. Idi naammuanda ti kinapudno maipapan kadagitoy a bambanag, nagtignayda a dagus. Impapusoda ti balakad iti Isaias 52:11: “Pumanawkayo, pumanawkayo, rummuarkayo sadiay, dikayo mangsagid iti aniaman a banag a di nadalus; pumanawkayo iti tengngana, dalusanyo ti bagiyo, dakayo a mangaw-awit kadagiti alikamen ni Jehova.”

24. Nangnangruna manipud idi 1935, asino ti kimmadua iti panagkamang?

²⁴ Nangruna manipud idi 1935, maysa a dumakdakkel a bunggoy dagiti sabsabali pay, tattao a nakaammo iti namnama nga agbiag nga agnanayon iti paraiso a daga, ti nangrugi a mangaramid met iti kasta. ‘Nakitada met ti makarimon a banag a sitatakder iti maysa a nasantuan a disso,’ ket nabigbigda ti kaipapananna. Idi maikeddengdan ti pumanaw, pinaikkatda ti nagnaganda iti listaan ti miembro dagiti organisasion a paset ti Babilonia a Dakkel.​—2 Corinto 6:14-17.

25. Ania ti makalikaguman malaksid pay iti panangguped iti aniaman a pannakainaig ti maysa a tao iti ulbod a relihion?

²⁵ Nupay kasta, saan laeng a ti panangpanaw iti ulbod a relihion ti ramanen ti iruruar iti Babilonia a Dakkel. Saan laeng a ti itatabuno iti sumagmamano a gimong iti Kingdom Hall wenno iruruar a mangikaskasaba iti naimbag a damag iti tay-ak ti serbisio iti maminsan wenno mamindua iti makabulan ti ramanenna. Mabalin a literal a nakaruaren ti maysa a tao iti Babilonia a Dakkel, ngem pudno kadi a pinanawannan dayta? Simmina kadin iti lubong a ti kangrunaan a pasetna isu ti Babilonia a Dakkel? Ar-aramidenna pay laeng kadi dagiti bambanag a mangyanninaw iti espirituna​—maysa nga espiritu a di mangikabkabilangan kadagiti nalinteg a pagalagadan ti Dios? Laglag-anenna kadi ti seksual a moralidad ken ti kinamatalek iti asawa? Ad-adda kadi a pakaseknanna dagiti personal ken material a bambanag ngem kadagiti naespirituan a bambanag? Masapul a dina palubosan ti bagina a masukog maitunos iti daytoy sistema dagiti bambanag.​—Mateo 6:24; 1 Pedro 4:3, 4.

Awan Koma ti Aniaman a Manglapped iti Panagkamangyo!

26. Ania ti tumulong kadatayo tapno saantay laeng a mangrugi a kumamang no di ket sibaballigi a turposentay dayta?

²⁶ Iti panagkamangtayo nga agturong iti kinatalged, masapul a ditay taliawenen dagiti bambanag nga intay tinallikudan. (Lucas 9:62) Masapul nga itultuloytay nga ipamaysa ti panunot ken pusotayo iti Pagarian ti Dios ken iti kinalintegna. Determinadotay kadi a mangiparangarang iti pammatitayo babaen ti panangbirok nga umuna kadagitoy, nga agtalektayo a bendisionan ni Jehova ti kasta a kinamatalek? (Mateo 6:31-33) Ti pammatitayo a naibatay iti Kasuratan gutugotennatay koma a mangaramid iti kasta a kalat bayat a sigagagar nga ur-urayentayo ti idadateng dagiti napateg a pasamak iti lubong.

27. Apay a nagpateg a panunoten a naimbag dagiti saludsod a napataud ditoy?

²⁷ Ti pannakaiwayat ti nadibinuan a panangukom mangrugi iti pannakadadael ti Babilonia a Dakkel. Mapukawton nga agnanayon dayta arig balangkantis nga imperio ti ulbod a relihion. Nakaas-asidegen dayta a tiempo! Anianto ngata ti takder ti tunggal maysa kadatayo inton dumteng dayta nagpateg a tiempo? Ket iti kangitingitan ti dakkel a rigat, inton madadael ti natda pay a paset ti dakes a sistema ni Satanas, sadinonto ngata a dasig ti ayantayo? No aramidentay ti kasapulan a panagtignay itan, sigurado ti kinatalgedtayo. Kuna ni Jehova kadatayo: “Siasinoman a mangipangag kaniak, agtalinaedto a sitatalged.” (Proverbio 1:33) Babaen ti panangitultuloytay a panagserbi ken Jehova buyogen ti kinasungdo ken kinarag-o bayat ti panungpalan daytoy a sistema, maikaritayto nga agserbi ken Jehova iti agnanayon.

[Footnote]

Malagipyo Kadi?

◻ Ania ti moderno-aldaw a “makarimon a banag”?

◻ Iti ania nga anag a ‘ti makarimon a banag . . . adda iti maysa a nasantuan a disso’?

◻ Aniat’ ramanen ti panagkamang nga agturong iti kinatalged itan?

◻ Apay a naganat ti kasta a panagtignay?

[Ladawan iti panid 16]

Tapno makalasat, kasapulan nga agkamang a di agtantan dagiti pasurot ni Jesus