PEDRO

[Maysa a Bato].

Daytoy nga apostol ni Jesu-Kristo ket naawagan iti lima a nagduduma a pamay-an iti Kasuratan: ti Hebreo a “Simeon,” ti Griego a “Simon” (nagtaud iti Heb. a sao a kaipapananna ti “denggen; imdengan”), “Pedro” (Gr. a nagan nga is-isu laeng ti makinnagan iti Kasuratan), ti Semitiko a katupagna a “Cefas” (nalabit nainaig iti Heb. a ke·phimʹ [batbato] a nausar iti Job 30:6; Jer 4:29), ken ti nagtipon a “Simon Pedro.”​—Ara 15:14; Mt 10:2; 16:16; Jn 1:42.

Ni Pedro ket anak ni Juan, wenno Jonas. (Mt 16:17; Jn 1:42) Naipakita nga agnanaed idi damo idiay Betsaida (Jn 1:44) ngem idi agangay idiayen Capernaum (Lu 4:31, 38), a dagitoy a lugar ket agpada a masarakan iti makin-amianan a takdang ti Baybay ti Galilea. Panagkalap idi ti trabaho ni Pedro ken ti kabsatna a ni Andres, nabatad a kakadua ida da Santiago ken Juan, ti annak ni Zebedeo, “a kasugpon ni Simon.” (Lu 5:7, 10; Mt 4:18-22; Mr 1:16-21) No kasta, ni Pedro ket saan nga agsolsolo a mangngalap no di ket kameng ti maysa a grupo. Nupay dagiti Judio a panguluen imbilangda da Pedro ken Juan kas ‘tattao nga awan adalna ken gagangay,’ ngem saan a kayat a sawen daytoy a saanda nga ammo ti agbasa ken agsurat wenno saanda a nageskuela. Maipapan iti termino nga a·gramʹma·tos a naaramat maipaay kadakuada, kunaen ti Dictionary of the Bible ni Hastings (1905, Tomo III, p. 757) nga iti panangmatmat ti maysa a Judio “kaipapanan dayta ti maysa a saan a nasursuruan iti Rabbiniko nga eskuelaan mainaig iti Kasuratan.”​—Idiligyo ti Jn 7:14, 15; Ara 4:13.

Nadakamat nga adda asawa ni Pedro, ket nabatad a kalpasan ti sumagmamano a tawen kimmuyog kenkuana ti asawana iti adu nga annongenna (wenno iti dadduma kadagita), kas ti inaramid ti assawa ti dadduma nga apostol. (1Co 9:5) Ti katuganganna a babai ket nagnaed iti pagtaenganna, daydiay nagyananda a dua ken kabsatna nga Andres.​—Mr 1:29-31.

Panagministerio a Kadua ni Jesus. Maysa ni Pedro kadagiti kaunaan nga adalan ni Jesus, a naiturong ken Jesus babaen ken Andres a maysa nga adalan ni Juan a Manangbautisar. (Jn 1:35-42) Iti daydi a gundaway, isu pinanaganan ni Jesus iti Cefas (Pedro) (Jn 1:42; Mr 3:16), ket nalabit adda naimpadtuan a kaipapanan dayta. Yantangay nakita ni Jesus a ni Natanael ket ‘awanan iti allilaw,’ ammona met ti personalidad ni Pedro. Kinapudnona, nangiparangarang ni Pedro kadagiti natibker a kababalin a kas iti bato, nangruna kalpasan ti ipapatay ken panagungar ni Jesus, a nangpabileg kadagiti padana a Kristiano.​—Jn 1:47, 48; 2:25; Lu 22:32.

Idi adda idiay Galilea ni Pedro, ni Andres a kabsatna, ken ti kakaduada a da Santiago ken Juan, inayaban ida ni Jesus a sumurotda kenkuana ket agbalinda a “dumadaklis iti tattao.” (Jn 1:35-42; Mt 4:18-22; Mr 1:16-18) Ti barangay ni Pedro ti pinili ni Jesus tapno sadiay nga agpalawag kadagiti umariwekwek nga adda iti takdang. Kalpasanna, namilagruan a timmulong ni Jesus iti panagkalapda iti ikan, a dayta ti makagapu no apay a sibubuteng a nagruknoy ni Pedro ken Jesus, nupay nagduadua idi damo. Isu ken dagiti tallo a kakaduana saanda a bimdeng a nangpanaw iti trabahoda tapno sumurotda ken Jesus. (Lu 5:1-11) Kalpasan ti agarup makatawen a panagbalinna nga adalan, maysa ni Pedro kadagidiay 12 a napili nga agbalin nga “apostol,” wenno ‘naibaon.’​—Mr 3:13-19.

Dagiti apostol a da Pedro, Santiago, ken Juan ti namin-adu a pinili ni Jesus a kumuyog kenkuana kadagiti naisangayan a pasamak, kas idi nagbalbaliw ti langana (Mt 17:1, 2; Mr 9:2; Lu 9:28, 29), idi pinagungarna ti anak a babai ni Jairo (Mr 5:22-24, 35-42), ken idi nasubok a mismo ni Jesus idiay minuyongan ti Getsemani (Mt 26:36-46; Mr 14:32-42). Dagitoy a tallo, agraman ni Andres, ti nagsaludsod ken Jesus maipapan iti pannakadadael ti Jerusalem, iti kaadda ni Jesus iti masanguanan, ken iti panungpalan ti sistema ti bambanag. (Mr 13:1-3; Mt 24:3) Nupay nainaig ni Pedro iti kabsatna a ni Andres iti listaan dagiti apostol, masansan a nadakamat a kaduana ni Juan iti nairekord a paspasamak, agpadpada sakbay ken kalpasan ti ipapatay ken panagungar ni Jesus (Lu 22:8; Jn 13:24; 20:2; 21:7; Ara 3:1; 8:14; idiligyo ti Ara 1:13; Ga 2:9.) Saan nga ammo no daytoy ket gapu ta aggayyem ken agkabagianda wenno gapu ta dinutokan ida ni Jesus tapno agkaduada iti trabaho.​—Idiligyo ti Mr 6:7.

Ad-adu ti nailanad a sasao ni Pedro kadagiti salaysay ti Ebanghelio ngem iti siasinoman kadagiti 11 nga apostol. Nalawag a siguden a naganaygay ti kababalinna, saan a managbabain wenno bumbumdeng. Di pagduaduaan a daytoy ti makagapu nga isu ti umun-una nga agsao wenno mangyebkas iti pampanunotenna idinto ta nagulimek laeng ti dadduma. Nangibangon kadagiti saludsod a nakaigapuan ti panangilawlawag ken panangpalawa ni Jesus iti kaipapanan dagiti pangngarig. (Mt 15:15; 18:21; 19:27-29; Lu 12:41; Jn 13:36-38; idiligyo ti Mr 11:21-25.) No dadduma nagsao a sidadarasudos, wenno sidudursok pay ketdi. Nariknana a masapul nga agsao idi nakitana ti sirmata ti panagbalbaliw ti langa ni Jesus. (Mr 9:1-6; Lu 9:33) Babaen iti kasla matartaranta a panagsaona maipapan iti kinapateg ti kaaddada sadiay ken iti panangitukonna a maibangon ti tallo a tolda, nabatad nga ipaspasimudaagna a saan koma nga agngudo ti sirmata (a sadiay da Moises ken Elias suminsinadan ken Jesus) no di ket agtultuloy. Iti rabii ti maudi a Paskua, idi damo nagkedked ni Pedro a bugguan ni Jesus ti saksakana, ngem idi natubngar, kayatna pay a bugguan ni Jesus ti ulo ken im-imana. (Jn 13:5-10) Nupay kasta, matarusan kadagiti sasao ni Pedro a nayebkasna dayta gapu iti napalalo a gagarna ken aktibo a panunotna, a nabuyogan iti napalaus a rikrikna. Napateg dagita yantangay nailanadda iti rekord ti Biblia, nupay no dadduma ipalgakda ti sumagmamano a natauan a pagkapkapuyan ni Pedro.

Gapuna, idi naitibkol ken pimmanaw ti adu nga adalan gapu iti pannursuro ni Jesus, nagsao ni Pedro a mangibagi kadagiti amin nga apostol babaen ti panangpasingkedna iti determinasionda nga agtalinaed a kadua ti Apoda, Daydiay addaan iti “sasao ti agnanayon a biag . . . Daydiay Santo ti Dios.” (Jn 6:66-69) Kalpasan a nasungbatanen ti amin nga apostol ti saludsod ni Jesus no ania ti panagkuna dagiti tattao maipapan iti kinasiasinona, ni Pedro manen ti nangyebkas iti natibker a pammati: “Sika ti Kristo, ti Anak ti sibibiag a Dios,” nga iti dayta kinuna ni Jesus a bendito ni Pedro, wenno ‘naragsak.’​—Mt 16:13-17.

Yantangay kanayon a ni Pedro ti umuna nga agsao, mayanatup laeng a masansan nga isu ti mailinteg, matubngar, wenno mababalaw. Nupay maasian ken Jesus, nagbiddut idi impaknina ken binabalawna ti Apona gapu ta imbaga ni Jesus nga agsagabanto ken matay kas Mesias. Simmango ni Jesus ken Pedro, nga inawaganna kas bumusbusor, wenno Satanas, agsipud ta ti panagrasrasonna ket maikontra iti pampanunot ti Dios a masarakan iti padto. (Mt 16:21-23) Ngem mapaliiw nga idi imbaga ni Jesus daytoy ‘kimmita kadagiti dadduma pay nga adalan,’ nalabit mangipasimudaag nga ammona a ti inyebkas ni Pedro ket pumada iti rikna ti dadduma pay nga adalan. (Mr 8:32, 33) Idi nagsao ni Pedro a mangibagi ken Jesus maipapan iti panagbayad iti maysa a kita ti buis, siaalumamay a tinulongan ni Jesus tapno mabigbig ni Pedro a kasapulan nga agpanunot a nalaing sakbay nga agsao. (Mt 17:24-27) Imparangarang ni Pedro ti nalabes a panagtalekna iti bagina ken ti riknana a natantan-ok ngem iti dadduma a 11 idi kinunana a nupay maitibkolda mainaig ken Jesus, saannanto a pulos mapasamak dayta kenkuana ta sitatallugod a maibalud wenno uray matay a maikanunong ken Jesus. Pudno nga imbagada amin a saanto a mapasamak dayta kadakuada, ngem ni Pedro ti immuna a nangibaga iti dayta ket ‘impapilitna pay.’ Kalpasanna, impadto ni Jesus a mamitlo nga ilibak ni Pedro.​—Mt 26:31-35; Mr 14:30, 31; Lu 22:33, 34.

Saan laeng a nalaing nga agsao ni Pedro no di ket nalaing met nga agtignay, a nangiparangarang iti disnudo a panagtignay ken kinatured, kasta met iti natibker a relasionna iti Apona. Idi napan ni Jesus iti langalang a disso tapno agkararag sakbay nga agbannawag, indauluan ni Simon dagiti kakaduana tapno ‘sapulenda’ ni Jesus. (Mr 1:35-37) Ni Pedro manen ti nangibaga ken Jesus ken nagkiddaw kenkuana a magna iti rabaw ti danum nga iyal-allon ti bagyo tapno sumabat ken Jesus, isu a nakapagna met iti pangadaywen sakbay a nagduadua ken nangrugi a lumned.​—Mt 14:25-32.

Idiay minuyongan ti Getsemani bayat ti maudi a rabii ti biag ni Jesus ditoy daga, naaddaan ni Pedro, agraman da Santiago ken Juan, iti pribilehio a kumuyog ken Jesus a mapan iti maysa a disso tapno sadiay nga agkararag iti nasged. Nakaturog ni Pedro gapu iti bannog ken ladingitna, kas met iti dadduma pay nga apostol. Awan duadua a gapu ta impapilit ni Pedro nga agtalinaed iti sibay ni Jesus, isu ti mismo a kasarsarita ni Jesus idi kinunana: “Saanyo aya a kabaelan ti uray makipagbantay laeng kaniak iti maysa nga oras?” (Mt 26:36-45; Lu 22:39-46) Saan a ‘nagtultuloy a nagkararag’ ni Pedro ket sinagabana dagiti nagbanagan dayta.

Idi nakita dagiti adalan ti bunggoy dagiti managderraaw a mangalan ken Jesus, inimtuodda no rumbeng a makirupakda; ngem nagtignay a dagus ni Pedro a saannan nga inuray ti sungbat, ket piningasanna ti lapayag ti maysa a lalaki babaen iti kampilan (nupay mabalin a nakarkaro pay a panangdangran ti kayat nga aramiden ti mangngalap) ket tinubngar ni Jesus. (Mt 26:51, 52; Lu 22:49-51; Jn 18:10, 11) Nupay ni Jesus ket pinanawan ni Pedro ken ti dadduma pay nga adalan, simmurot met laeng ni Pedro iti immay nangaresto a bunggoy dagiti managderraaw iti “kalalainganna a kaadayo,” a nalawag a saanna nga ammo ti aramidenna gapu ta iyamakna ti biagna ken maseknan unay no ania ti mapasamak ken Jesus.​—Mt 26:57, 58.

Simrek ni Pedro iti mismo a paraangan babaen iti tulong ti sabali pay nga adalan, a nabatad simmurot wenno kimmuyog kenkuana a napan iti pagtaengan ti nangato a padi. (Jn 18:15, 16) Saan a nagul-ulimek lattan iti maysa a nasipnget a suli no di ket napan sa naginudo iti sibay ti apuy. Gapu iti lawag ti apuy nailasin ti sabsabali nga isu ket kadua ni Jesus, ket ad-adda pay a nagatapda gapu iti Galileano nga ayugna. Idi naakusar, namitlo nga inlibak ni Pedro nga am-ammona ni Jesus, a nagsapata pay ketdi idi agangay gapu iti nakaro a panaglibakna. Iti uneg ti siudad, nagtaraok ti maysa a kawitan iti maikadua a gundaway, ket ‘timmaliaw ni Jesus sa minatmatanna ni Pedro.’ Napan itan ni Pedro iti ruar, a saanna a nagawidan ti riknana ket nagsangit a sipapait. (Mt 26:69-75; Mr 14:66-72; Lu 22:54-62; Jn 18:17, 18; kitaenyo ti KAWITAN, PANAGTARAOK TI; SAPATA.) Nupay kasta, nasungbatan ti immun-una nga araraw ni Jesus mainaig ken Pedro, ket saan a naan-anay a kimmapuy ti pammati ni Pedro.​—Lu 22:31, 32.

Kalpasan ti ipapatay ken panagungar ni Jesus, ti anghel nga adda iti tanem binilinna dagiti babbai a mapanda “kadagiti adalanna ken ni Pedro” ket ibagada ti napasamak. (Mr 16:1-7; Mt 28:1-10) Impadamag dayta ni Maria Magdalena kada Pedro ken Juan, ket nagtarayda a napan iti tanem, ngem immun-una a nakadanon ni Juan. Nagsardeng ni Juan iti sanguanan ti tanem ken kimmita laeng iti uneg, ngem simrek a mismo ni Pedro, a sinaruno met ni Juan. (Jn 20:1-8) Sumagmamano a tiempo sakbay a nagparang ni Jesus iti grupo dagiti adalanna, nagparang nga umuna ken Pedro. Daytoy a panagparang ni Jesus, agraman ti pananginagan ti anghel ken Pedro, ti nangipasigurado iti agbabbabawi a ni Pedro a ti namitlo a panaglibakna ket saan a namagpatingga iti relasionna iti Apo.​—Lu 24:34; 1Co 15:5.

Sakbay ti panagpakita ni Jesus kadagiti adalan idiay Baybay ti Galilea (Tiberias), ti naganaygay a ni Pedro impakaammona a mapan agdaklis, ket kimmuyog kenkuana ti dadduma. Idi agangay, idi nailasin ni Juan a ni Jesus ti adda iti igid ti baybay, dagus a naglangoy a nagpatakdang ni Pedro, a binaybay-anna ti dadduma a mangisanglad iti barangay, ket idi nagkiddaw ni Jesus iti ikan, nagtignay ni Pedro babaen ti panangiguyodna iti iket iti takdang. (Jn 21:1-13) Iti daytoy a gundaway, namitlo a nagsaludsod ni Jesus ken Pedro (a namitlo a nangilibak iti Apona) maipapan iti ayatna kenkuana, nga intedna ken Pedro ti rebbengen a ‘mangipastor iti karnerona.’ Impadto pay ni Jesus ti wagas nga ipapatay ni Pedro, iti kasta insaludsod ni Pedro idi nakitana ni apostol Juan: “Apo, anianto ti aramiden daytoy a tao?” Naminsan pay nga inlinteg ni Jesus ti panangmatmat ni Pedro, nga impaganetgetna ti kinapateg ti ‘panagbalin a pasurotna’ a saanna a pakaseknan ti mabalin nga aramiden ti dadduma.​—Jn 21:15-22.

Ministeriona Idi Agangay. Idi ‘nakasublin’ ni Pedro manipud pannakatnagna iti silo ti panagbuteng a nangnangruna a gapu iti nalabes a panagtalek iti bagi (idiligyo ti Pr 29:25), ‘pabilgenna itan ti kakabsatna’ ken aramidenna ti trabaho a panangipastor kadagiti karnero ni Jesus (Jn 21:15-17) kas kaitungpalan ti pammagbaga ni Kristo. (Lu 22:32) Maitunos iti daytoy, makitatayo nga addaan ni Pedro iti napateg a paset iti aktibidad dagiti adalan kalpasan ti iyuuli ni Jesus idiay langit. Sakbay ti Pentecostes ti 33 K.P., ni Pedro ti nangiruangan iti pannakasukat ti di matalek a ni Judas, a nangidatag iti Nainkasuratan a pammaneknek a mangpatalged iti kasta a tignay. Nagtignay ti bunggoy dagiti adalan maitunos iti rekomendasionna. (Ara 1:15-26) Idi Pentecostes, iti sidong ti panangiwanwan ti nasantuan nga espiritu, nagakem manen ni Pedro kas pannakangiwat dagiti apostol ket inaramatna ti umuna kadagiti “tulbek” nga inted kenkuana ni Jesus, iti kasta linuktanna ti dalan maipaay kadagiti Judio nga agbalin a kamkameng ti Pagarian.​—Ara 2:1-41; kitaenyo ti TULBEK.

Ti kinalatakna iti nagkauna a kongregasion Kristiano ket saan laeng nga idi Pentecostes. Kadagiti immuna nga apostol, isuda laeng ken Juan ti nainaganan kalpasanna iti libro Dagiti Aramid, malaksid iti ababa a pannakadakamat ti pannakapapatay ni “Santiago a kabsat ni Juan,” a maysa kadagiti tallo nga apostol a nagbalin a kasingedan a kakadua ni Jesus. (Ara 12:2) Agparang a ni Pedro ti pagaammo a nagaramid kadagiti milagro. (Ara 3:1-26; 5:12-16; idiligyo ti Ga 2:8.) Babaen ti tulong ti nasantuan nga espiritu, situtured a nagsao kadagiti Judio nga agtuturay a nangipaaresto kadakuada ken Juan (Ara 4:1-21), ket iti maikadua a gundaway nagakem kas pannakangiwat dagiti amin nga apostol iti sanguanan ti Sanhedrin, a sititibker nga indeklarana ti determinasionda nga ‘agtulnog iti Dios kas agturay’ imbes a kadagiti tattao a bumusbusor iti pagayatan ti Dios. (Ara 5:17-31) Sigurado a naragsakan unay ni Pedro iti dakkel a panagbalbaliw ti kababalinna manipud iti daydi rabii a panangilibakna ken Jesus kasta met iti panagibturna iti panangsapsaplit kenkuana dagiti agtuturay. (Ara 5:40-42) Sakbay ti maikadua a pannakaarestona, napaltiingan ni Pedro a mangibutaktak iti kinamanaginsisingpet da Ananias ken Safira ket insawangna ti panangukom kadakuada ti Dios.​—Ara 5:1-11.

Di nagbayag kalpasan ti pannakapapatay ni Esteban kas martir, idi tinulongan ni Felipe (ti managebanghelio) ken binautisaranna ti adu a manamati idiay Samaria, nagdaliasat sadiay da Pedro ken Juan tapno dagitoy a manamati umawatda iti nasantuan nga espiritu. Inusar ni Pedro sadiay ti maikadua a ‘tulbek ti pagarian.’ Kalpasanna, idi nagsubli idiay Jerusalem da Pedro ken Juan, “indekdeklarada ti naimbag a damag” iti adu a Samaritano a purok. (Ara 8:5-25) Agparang a napan manen ni Pedro iti maysa a mision, a bayat nga adda idiay Lidda pinaimbagna ni Eneas a paralisado iti walo a tawen, ken pinagungarna ti babai a ni Dorcas a taga Joppe. (Ara 9:32-43) Manipud Joppe, naiwanwan ni Pedro a mangusar iti maikatlo a ‘tulbek ti pagarian.’ Iti kasta, nagdaliasat idiay Cesarea tapno mangasaba ken Cornelio ken iti kakabagian ken gagayyemna, a nagbanag iti panagbalinda kas kaunaan a di nakugit a manamati a Gentil nga umawat iti nasantuan nga espiritu kas makipagtawid iti Pagarian. Idi nagsubli ni Pedro idiay Jerusalem, kinasapulan a sanguenna dagiti di umanamong iti daytoy a tignay, ngem immanamongda met laeng kalpasan nga indatagna dagiti pammaneknek a nagtignay babaen ti panangiwanwan ti Dios.​—Ara 10:1–11:18; idiligyo ti Mt 16:19.

Mabalin nga iti daytoy met laeng a tawen (36 K.P.) ti damo nga isasarungkar ni Pablo idiay Jerusalem kas Kristiano a nakomberte ken apostol. Napanna ‘sinarungkaran ni Cefas [Pedro],’ a 15 nga aldaw a nakikadkadua kenkuana ken nakitana met ni Santiago (ti kabsat ni Jesus) ngem awan ti dadduma pay nga immuna nga apostol.​—Ga 1:18, 19; kitaenyo ti APOSTOL (Kinaapostol iti Kongregasion).

Sigun iti magun-odan nga ebidensia, idi 44 K.P. a pinapatay ni Herodes Agripa I ti apostol a ni Santiago, ket idi nakitana a naragsakan dagiti panguluen a Judio, simmaruno nga inarestona ni Pedro. (Ara 12:1-4) Nagtultuloy a ‘nasged a nagkarkararag’ ti kongregasion maipaay ken Pedro, ket isu winayawayaan ti anghel ni Jehova manipud iti pagbaludan (ken iti posible nga ipapatay). Kalpasan a naisalaysay ni Pedro kadagidiay adda iti pagtaengan ni Juan Marcos ti maipapan iti namilagruan a pannakaluk-atna, kiniddawna a maipadamag daytoy ken “Santiago ken kadagiti kakabsat,” ket kalpasanna “nagbaniaga iti sabali a lugar.”​—Ara 12:5-17; idiligyo ti Jn 7:1; 11:53, 54.

Simmaganad a nadakamat ni Pedro iti salaysay Dagiti Aramid iti panaguummong “dagiti apostol ken dagiti lallakay” a naangay idiay Jerusalem tapno usigenda ti isyu ti panagkugit dagiti nakomberte a Gentil, nalabit idi tawen 49 K.P. Kalpasan ti adu a panagsusupiat, timmakder ni Pedro ket nangidatag iti ebidensia ti pannakilangen ti Dios kadagiti manamati a Gentil. Ti ‘panagulimek ti intero nga umariwekwek’ ket pammaneknek a nabileg ti argumentona ken nalabit gapu met iti panagraemda kenkuana. Ni Pedro, kas kada Pablo ken Bernabe a simmaruno met a nangipaay iti pammaneknekda, arigna timmakder kas saksi iti sanguanan ti ummong. (Ara 15:1-29) Nalawag a dayta a gundaway ti tuktukoyen ni Pablo idi dinakamatna ni Pedro agraman da Santiago ken Juan kas “naisangsangayan a lallaki,” “dagidiay kasla ad-adigi” iti kongregasion.​—Ga 2:1, 2, 6-9.

Manipud iti pakabuklan ti salaysay, nabatad a nupay nalatak ken mararaem unay ni Pedro, saanna nga inturayan dagiti apostol maibatay iti naituding kenkuana a saad wenno akem. Iti kasta, idi nagbalin a nabunga ti trabaho ni Felipe idiay Samaria, kunaen ti salaysay a nabatad a nagtignay dagiti apostol kas maymaysa a grupo ket “imbaonda . . . da Pedro ken Juan” iti maysa nga annongen idiay Samaria. (Ara 8:14) Saan a permanente a nagtalinaed ni Pedro idiay Jerusalem a kasla ket tay kasapulan ti kaaddana tapno umiso ti pannakatarawidwid ti kongregasion Kristiano. (Ara 8:25; 9:32; 12:17; kitaenyo met ti LAKAY; MANANGAYWAN.) Aktibo ni Pedro idiay Antioquia, Siria, iti tiempo a kaadda met laeng sadiay ni Pablo, ket iti naminsan narikna ni Pablo a nasken a tubngarenna ni Pedro (Cefas) iti “rupanrupa . . . iti sanguananda amin” gapu ta imbain ni Pedro ti makipangan ken makitimpuyog kadagiti Gentil a Kristiano gapu iti kaadda ti sumagmamano a Judio a Kristiano a naggapu ken Santiago idiay Jerusalem.​—Ga 2:11-14.

Ti kanayonan nga impormasion maipapan iti isyu mainaig iti akem ni Pedro iti kongregasion Kristiano ket nausig iti sidong ti DAKKEL A BATO. Ti panangipapan nga adda ni Pedro idiay Roma ken indauluanna ti kongregasion sadiay ket suportaran laeng ti mapagduaduaan a tradision ken saan a tumunos iti kunaen ti Kasuratan. Maipapan iti daytoy a punto, ken iti panagnaed ni Pedro idiay Babilonia kasta met iti panangisuratna sadiay iti dua a suratna, kitaenyo ti PEDRO, SURSURAT NI.