KAWES

Malaksid iti pannakadakamat ti nadumaduma a ramit iti pagan-anay iti Biblia, agraman sumagmamano a pannakailadawan dagita, bassit ti impormasion iti pakasaritaan no maipapan iti kawes dagiti Hebreo​—basbassit nga amang ngem iti impormasion maipapan iti kawes dagiti Egipcio ken dagiti Asirio. Daytoy ket gapu ta ti nasion ti Israel saan a nagipatakder kadagiti monumento wenno nagaramid kadagiti kitikit a mangpadpadayaw kadagiti nagballigi a kameng ti militarda, buyogen kadagiti ladawan ti bagbagida a pakaalaantayo koma iti pamalatpatan maipapan iti estilo ti kawesda. Adu a timmambukor a kitikit ti Egipto ken Asiria, kasta met ti sabsabali pay a nasion, mangipaayda iti panangiladawan iti kawes dagiti bukodda nga umili, ket ti sumagmamano a kitikit mangipakitada kadagiti kautibo manipud nadumaduma a pagilian. Patien ti adu a ti sumagmamano kadagidiay nailadawan ket Hebreo, ngem awan pammaneknek maipaay iti daytoy. Nupay kasta, agparang a nainkalintegan a ti sumagmamano kadagiti pagan-anay dagiti tattao ita iti dagdaga a nadakamat iti Biblia mabalin a gistay umasping iti naaramat adu a siglo ti napalabasen, yantangay isu met laeng a panggep ti nagpaayanda ken yantangay ti sumagmamano a kaugalian nagtalinaed a di nabaliwan iti adu a siglo. Iti sabali a bangir, kas ipakita ti pammaneknek ti arkeolohia, agparang a dagiti Hebreo nagusarda iti maris iti kawesda nga ad-adda pay ngem dagiti agdama nga Arabo a Bedouin. Kanayonanna, ti kawes dagiti agdama-aldaw a Judio ken ti dadduma pay a tattao kadagidiay a daga masansan nga inimpluensiaan unay ti relihion ken dagiti kaugalian dagiti Griego, Romano, ken ti Lumaud, iti kasta pangkaaduan a pamalatpatan laeng ti maalatayo kas pangidiligan.

Dagiti Material. Ti kaunaan unay a material ti pagan-anay ket bulong ti higos. Da Adan ken Eva nagdaitda a namagsasaip iti bulbulong ti higos tapno mangaramidda kadagiti abbong ti lomo. (Ge 3:7) Idi agangay, inyaramidan ida ni Jehova kadagiti nagayad a kawes a lalat. (Ge 3:21) Maysa a “kawes a muldot” ti inusar ni Elias ken ni Eliseo kas “opisial a kawes” iti panagipadto a ministerioda. Nagusar met ni Elias iti sinturon a lalat. Kasta met laeng ti aruaten idi ni Juan a Manangbautisar. (2Ar 1:8; 2:13; Heb 11:37; Mt 3:4) Ti tinakpil, gagangay a naaramid iti buok (Apo 6:12), ket inkawes dagiti agledleddaang. (Est 4:1; Sal 69:10, 11; Apo 11:3) Lienso ken delana dagiti kangrunaan a tela. (Le 13:47-59; Pr 31:13) Dagiti nakerkersang a tela dagiti napanglaw ket naaramid iti dutdot ti kalding ken dutdot ti kamelio, nupay nagaramatda met iti delana. Ti lienso ket nanginngina a material. Mabalin a naaramat met ti kapas. Maymaysa laeng a paset iti Biblia ti masigurado a nakadakamatan ti seda. Nailanad dayta kas tagilako iti komersio ti Babilonia a Dakkel. (Apo 18:12) Dagiti kawes nadumaduma ti marisda, buritektek, ken garitgaritanda, ket nabordaan ti sumagmamano. (Uk 5:30) Adda idi nadumaduma nga abel. Ti puraw a lienso a nagayad a pagan-anay ti nangato a padi ket naabel “a nakellekelleng.” (Ex 28:39) Dagiti Israelita a saan a papadi mabalin nga agkawesda iti kawes a lienso ken kawes a delana ngem ti linteg ti Dios pinaritanna ida a mangikawes iti kawes a dua a kita ti sinulidna, a napaglaok.​—Le 19:19; De 22:11; kitaenyo ti LUPOT; TINA, PANAGTINA.

Dadduma Pay a Kita ti Kawes. Ti pangkaaduan a termino maipaay iti kawes a gistay kanayon a nausar iti Hebreo a Kasuratan ket beʹghedh. Nausar ti dadduma pay a termino, masansan nga iti pangkaaduan a pamay-an, ngem agparangda met iti sabsabali pay a teksto kas agaplikar kadagiti espesipiko a ramit iti pagan-anay.

Makin-uneg a kawkawes. Agparang nga adda makin-uneg amin a kawes a ti pormana ket lupot iti lomo, wenno nalabit sapin, a naikawes a dumna a mismo iti kudil, ta nakababain ti pannakaipanayag ti naan-anay a kinalamolamo. Nakalikaguman nga agaruat ti papadi kadagiti lienso a sapin (Heb., mikh·na·saʹyim) tapno malapdan a maipanayag ti ibainda no agserbida idi iti altar. No dadduma lamolamo a nagserbi ti pagano a papadi, maysa a banag a makarimon ken Jehova.​—Ex 28:42, 43.

Ti sa·dhinʹ (Heb.) ket makin-uneg a kawes nga inkawes agpadpada ti lallaki ken babbai. (Isa 3:23) Pagarupen ti dadduma a ti maysa a porma daytoy a makin-uneg a ramit iti pagan-anay ket kas iti maibalabal a kawes. Uray awan dagiti makinruar a kawes, maikawes dayta dagiti trabahador iti taltalon wenno dagiti mangngalap, dagiti allawagi, dagiti agtiktikap iti kayo, dagiti agsaksakdo iti danum, ken dadduma pay. No maikawes iti uneg ti makinruar a pagan-anay, ti estilona agparang a kasla kamisadentro, a dumanon kadagiti tumeng wenno iti baba dagiti tumeng, addaan kadagiti manggas ken naikawes nga addaan wenno awanan iti sintas. Naaramid dayta iti delana wenno lienso.

Ti Hebreo a kut·toʹneth, maysa a kita ti nagayad a pagan-anay, agparang a katupagna ti Griego a khi·tonʹ. Dagitoy a dua a termino ti kasaknapan ti pannakaaramatna a pangtukoy iti tunika wenno kasla kamisadentro a ramit iti pagan-anay, atiddog wenno kagudua ti manggasna, dumanon kadagiti tumeng wenno kadagiti palaypalay. Dayta ti kawes a naar-aramat iti uneg ti balay ken kadagiti masansan a pappapanan iti ruar ti balay. Iti sumagmamano nga estilo ti kut·toʹneth, wenno khi·tonʹ, ti tela mabalin a nayarpaw nga aguyaoy iti maysa nga abaga, a ti bangir nga abaga nakalukas, ken puraw dayta wenno nadumaduma ti marisna. Ti at-atiddog nga estilo mabalin nga adda riangna iti agsumbangir a sikigan manipud gayadan nga agpangato agarup 30 cm (1 pie) tapno nawaya ti pannagna. Ti sumagmamano ket naaramid iti lienso ngem nalabit ad-adda a masansan a naaramid iti delana, nangnangruna kadagiti napanglaw. Daytoy met ti inkawes agpadpada ti lallaki ken babbai, a ti pagan-anay ti babai mabalin a nagaygayad.

Kut·toʹneth ti sao a naaramat maipaay iti nagayad a pagan-anay ti nangato a padi ken ti katulongan a papadi. (Ex 28:39, 40) Ti sao naaramat met maipaay iti nagayad a garitgaritan a kasla kamisadentro a kawes ni Jose (Ge 37:3) ken iti garitgaritan a nagayad a pagan-anay ni Tamar, a rinay-abna gapu iti ladingit ken pannakaibabainna. (2Sm 13:18) Ti makin-uneg a kawes (khi·tonʹ) ni Jesus, a nagbibinnunotan dagiti soldado, ket naabel a maymaysa a pessat nga awan nagsaipanna. (Jn 19:23, 24) Ti kut·toʹneth, wenno khi·tonʹ, mabalin a maikawes nga addaan iti sintas, kas iti wagas iti papadi, wenno awanan iti sintas; iti kaaduan a kaso, mabalbalin a naaramat ti maysa a sintas. Nalabit nadumaduma nga estilo dayta ti naikawes, agpannuray iti aramiden ti agkawes iti dayta. Ti maysa nga adda tartrabahuenna wenno agbambannog mayanatup a mangikawes iti ab-ababa a kita dayta a kawes, tapno nawaywaya a makapaggunay. Maikanatad ti panangiladawan ni Judas, iti Jud bersikulo 23, ta ti khi·tonʹ dumna iti lasag.

Makinruar a kawkawes. Ti meʽilʹ, awan manggasna a lambon a masansan a nakalukat iti sango, ket naikawes a nairutap iti kut·toʹneth wenno iti puraw a lienso a nagayad a pagan-anay ti nangato a padi. (Le 8:7) Nupay kasta, ti meʽilʹ saan a nagpaay laeng iti papadi no di ket kadawyan dayta a ramit iti pagan-anay. Da Samuel, Saul, David, kasta met ni Job ken ti tallo a kakaduana karamanda kadagidiay nadakamat a nagkawes kadagiti awan manggasna a lambon. (1Sm 2:19; 15:27; 18:4; 24:4; 1Cr 15:27; Job 1:20; 2:12) Iti tunggal kaso, nabatad a tumukoy dayta iti makinrabaw wenno segundario a kawes a nairutap iti sabali pay a kawes. No dadduma, ipatarus ti Septuagint ti meʽilʹ iti Griego kas sto·leʹ ken hi·maʹti·on. Dagitoy ket termino a tumukoy iti makinrabaw a kawes. Daytoy a ramit iti kawes masansan a nagaygayad idi ngem iti kut·toʹneth. Ti sal·mahʹ (Heb.) mabalin a maysa pay idi a porma ti makinruar a kawes.

Ti sto·leʹ, kas natukoy iti Kristiano a Griego a Kasuratan, ket nadaeg a nagayad a pagan-anay a dumanon kadagiti saka. Binabalaw ni Jesus dagiti eskriba ta pagay-ayatda ti agkawes iti kastoy a kita ti nagayad a pagan-anay kadagiti publiko a lugar tapno awisenda ti atension ken tapno padayawan ida dagiti tattao gapu iti kinapategda. (Lu 20:46) Ti anghel iti tanem ni Jesus sikakawes iti kastoy a porma ti pagan-anay. (Mr 16:5) Daytoy idi a nagayad a pagan-anay, “ti kasayaatan,” ti naikawes iti bayanggudaw nga anak idi nagsubli. (Lu 15:22) Ket dagiti namartir nga adipen ti Dios iti sirmata ni Juan sikakawesda iti sto·leʹ (Apo 6:11), kasta met dagiti kameng ti “dakkel a bunggoy.”​—Apo 7:9, 13, 14.

Ti e·sthesʹ (Gr.) gagangay a nainaig iti nagayad a pagan-anay wenno kawes a nalabor ken nangayed. Kasta ti pagan-anay dagiti anghel no agparangda idi. (Lu 24:4; kitaenyo met ti San 2:2, 3.) Bilang pangrabrabak, ni Herodes kinawesanna ni Jesus iti kasta a nagayad a pagan-anay. (Lu 23:11) Kalpasan ti pannakasaplit ni Jesus kas imbilin ni Pilato, isu kinawesan dagiti soldado iti kagay nga eskarlata (khla·mysʹ) (Mt 27:28, 31), wenno hi·maʹti·on. (Jn 19:2, 5) Nalawag a kagay daytoy wenno nagayad a pagan-anay nga inkawes ti ar-ari, mahistrado, opisial ti militar, ken dadduma pay.

Ti sim·lahʹ (Heb.), “kagay,” ket makinruar amin a kawes nga inkawes ti kaaduan. Dayta met ti kadakkelan ken kadagsenan, naaramid iti delana, lienso, wenno dutdot ti kalding, ken nalabit naaramid iti lalat ti karnero wenno lalat ti kalding, iti sumagmamano a kaso. Ti kagay isu ti masansan a kawes a naray-ab tapno iyebkas ti panagladingit. (Ge 37:34; 44:13; Jos 7:6) Agparang a dayta ket dakkel a rektanggulo a pessat ti material, gagangay a mayabaday iti makannigid nga abaga, maawid a maipasirok iti makannawan a takiag manipud likudan, maiballasiw iti barukong ken mayabaday manen iti makannigid nga abaga, iti kasta nawaya a makagunay ti makannawan a takiag. Iti dakes a paniempo, nair-irut ti pannakaibalabal dayta iti bagi, mayarpaw kadagiti dua a takiag, ken abbonganna pay ti ulo. Masansan a ti pormana ket dakkel a kuadrado a pedaso ti material nga addaan kadagiti riang maipaay kadagiti takiag. Ti kagay adda pakipadaanna iti palingaytayo, mabalin nga aramaten kas pangabbong (Ge 9:23), kas lupot iti pagiddaan (Ex 22:27; De 22:17), ken pangpatapat wenno pangbungon iti ramramit wenno alikamen.​—Ex 12:34; Uk 8:25; 1Sm 21:9.

Ti sim·lahʹ ket inkawes agpadpada ti lallaki ken babbai, a ti pangbabai naiduma iti panglalaki, nalabit iti kadakkel, maris, ken arkos kas iti borda. Ti Dios imbilinna a ti babai rebbeng a saan nga agkawes iti kawes ti lalaki, ti lalaki saan met nga agkawes iti kagay ti babai; awan duadua a naited daytoy a bilin tapno malapdan dagiti panagabuso a nainaig iti sekso.​—De 22:5.

Mabalin a maymaysa laeng ti kagay ti napanglaw a tao, ngem ti nasaliwanwan addaan sumagmamano a pagsukatan. (Ex 22:27; De 10:18; Ge 45:22) Yantangay abbong dayta ti napanglaw a tao bayat dagiti nalam-ek a rabii, naiparit ti panangala iti kawes ti balo a babai kas tani wenno ti panangikut iti agpatnag iti kawes ti napanglaw a tao. Ti kangrunaanna a matuktukoy ditoy isu ti kagay.​—De 24:13, 17.

Ti Griego a hi·maʹti·on, “makinruar a kawes,” nalabit kangrunaanna a katupagna ti kagay (sim·lahʹ) iti Hebreo a Kasuratan. Iti sumagmamano a kaso agparang a dayta ket nalawa a nagayad a pagan-anay, ngem ad-adda a masansan a rektanggulo dayta a pessat ti material. Silalaka idi a maikawes ken mauksob. Gagangay nga uksoben ti makinkukua iti dayta no adda tartrabahuenna iti asideg. (Mt 24:18; Mr 10:50; Jn 13:4; Ara 7:58) Dinakamat ni Jesus daytoy a pagan-anay idi kinunana: “Kenkuana a mangala iti makinruar a kawesmo [hi·maʹti·on], dika igawid uray pay ti makin-uneg a kawes [khi·toʹna].” (Lu 6:29) Mabalin a tuktukoyenna ditoy ti pinilit wenno saan a legal a panangikkat kadagiti kawes, a ti makinruar a kawes ti kadawyanna nga umuna a mauksob. Iti Mateo 5:40, binaliktad ni Jesus ti panagsaganad. Sadiay sarsaritaenna ti legal a tignay, nga iti dayta mabalin a ti khi·tonʹ, ti makin-uneg a kawes, a basbassit ti pategna, ti umuna nga ited dagiti ukom iti daydiay agrekreklamo.

Kas naipatuldo kadagiti salaysay da Mateo ken Marcos maipapan iti pannakausig ni Jesus, masansan a mapagsinsinnukat a maaramat ti hi·maʹti·on ken khi·tonʹ a kaipapananda ti “kawes.” Ti nangato a padi rinay-abna ti pagan-anayna tapno sibibileg nga iparangarangna ti napeklan kampay idi nga aligagaw ken pungtotna. Us-usaren ditoy ni Mateo ti sao a hi·maʹti·on, idinto ta us-usaren ni Marcos ti khi·tonʹ. (Mt 26:65; Mr 14:63) Wenno posible a gapu iti nasged a riknana, rinay-abna ti maysa a kawes, kalpasanna ti sabali pay.

Ti phe·loʹnes (Gr.), a kiniddaw ni Pablo nga iyeg ni Timoteo kenkuana iti pagbaludan, mabalbalin a maysa a pagdaliasat a kagay maipaay a salaknib iti lamiis wenno nabagyo a paniempo. Saan a narelihiosuan wenno eklesiastikal a pagan-anay dayta.​—2Ti 4:13.

Ti ʼad·deʹreth (Heb.) ket opisial a kawes ti mammadto wenno ari. (2Ar 2:8; Jon 3:6) Ti opisial a kawes ti mammadto mabalbalin a naaramid iti dutdot ti kamelio wenno muldot, wenno dutdot, ti kalding. (2Ar 1:8; Mt 3:4; Mr 1:6; idiligyo ti Ge 25:25.) Ni Elias dinutokanna ni Eliseo kas sunona babaen ti panangipalladawna kenkuana ti opisial a kawesna, ket innala ni Eliseo daytoy a kawes kalpasan ti iyuuli ni Elias iti langlangit iti maysa nga allawig. (1Ar 19:19; 2Ar 2:13) Maysa nga opisial a kawes manipud Sinar ti innala ni Acan manipud iti siudad ti Jerico a “naikeddeng” iti pannakadadael, kas panangsalungasing iti bilin ni Jehova.​—Jos 7:1, 21.

Ti Griego a sao nga enʹdy·ma naaramat mainaig iti kawes a pakiboda (Mt 22:11, 12), iti pagan-anay ti anghel idiay tanem ni Jesus (Mt 28:3), iti pagan-anay ni Juan a Manangbautisar a naaramid iti dutdot ti kamelio, ken kadagiti kawes iti pangkaaduan.​—Mt 3:4; 6:25, 28; Lu 12:23.

Abbungot. Ti “dalungdong” wenno “abbungot” ti babai a dinakamat ni apostol Pablo mainaig iti simbolo ti panagpasakup ti babai iti kinaulo ket pe·ri·boʹlai·on (Gr.), maysa a banag a maibalabal, maysa a pagbalkut. (1Co 11:15) Naiduma dayta iti abbungot ti rupa, wenno abbong, nga inaramat ni Moises idi nagsilnag ti rupana tapno saan a makita dagiti Israelita. (Ex 34:33-35; 2Co 3:13) Nagaramat ni Rebecca iti alidungdong idi simmabet ken Isaac, ti pakiasawaanna, tapno ipamatmatna ti panagpasakupna. (Ge 24:65) Ti nausar ditoy a Hebreo a sao a tsa·ʽiphʹ ket naipatarus a “palingay” (NW) ken “abbungot” (AT, RS) iti Genesis 38:14, 19.

Sintas, sinturon, wenno barikes. Ti sintas masansan a naibarikes iti rabaw ti makin-uneg wenno makinruar a kawkawes. No ti maysa a tao mangar-aramid iti maysa a kita ti pisikal nga aramid wenno trabaho, “bariksanna dagiti padingpadingna” babaen ti panagusarna iti sintas. Masansan nga ilislisna dagiti gayadan ti kawes agingga iti nagbaetan dagiti luppona ket isuksokna dagitoy iti sintas tapno nawaya a makapaggunay. (1Ar 18:46; 2Ar 4:29; 9:1) Ti nangato a padi nangibarikes iti inabel a sintas iti rabaw ti nagayad a pagan-anayna a lienso, ket no ikawesna ti efod, naaramat ti maysa a barikes a naaramid iti isu met laeng a material tapno ti makinlikud ken makinsango a paspaset ti arig bidang nga efod mapairutan iti siket. (Ex 28:4, 8, 39; 39:29) Ti sinturon wenno barikes ket ramit a gagangay a naaramat gapu ta nanam-ay a pangtengngel kadagiti adda kalubanna a punial wenno kampilan, pangisalikadan iti kuarta, tintero ti sekretario, ken dadduma pay.​—Uk 3:16; 2Sm 20:8; Eze 9:3.

Yantangay dagidiay mangar-aramid iti maysa a kita ti trabaho, ken dagiti adipen wenno tagabo, nagaramatda iti sintas wenno barikes, nagbalin dayta a mangisimbolo iti panagserbi wenno iti maysa nga agserserbi iti sabsabali. Ti sasao ni Jesus a “mabariksan koma dagiti lomoyo” piguratibo a deskribirenna ti kinamanagsagana dagiti adipen ti Dios maipaay iti naespirituan nga aramid. (Lu 12:35) Impakni ni Jesus dagiti makinruar a kawesna iti igid ket binariksanna ti bagina iti tualia. Kalpasanna, nagserbi kadagiti apostolna babaen ti panangbuggona iti saksakada, iti kasta insurona kadakuada, babaen iti ulidan, a pagserbianda ti kakabsatda. Dagiti anghel a nakita ni Juan iti sirmata addaanda kadagiti nabalitokan a barikes, a mangipasimudaag iti kapatgan a panagserbi.​—Jn 13:1-16; Apo 15:6.

Nagaramat ni Elias iti sinturon (Heb., ʼe·zohrʹ) a lalat “a naibarikes kadagiti lomona,” kas ken Juan a Manangbautisar (a ti zoʹne isu ti Gr. a sao maipaay iti barikes ni Juan).​—2Ar 1:8; Mt 3:4.

Dagiti barayubay ken dagiti garaygay. Ti Dios binilinna dagiti Israelita a mangaramidda kadagiti nabarayubayan a pingir kadagiti pandiling ti kawkawesda, nga adda asul a linas iti ngatuen ti barayubay. Agparang a naisalsalumina daytoy iti kawes dagiti Israelita ken nagpaay bilang makita a pammalagip a nailasinda kas maysa nga ili a nasantuan ken Jehova. Pagtalinaeden dayta iti atensionda ti kinapudno a rumbeng nga agtulnogda kadagiti bilin ni Jehova. (Nu 15:38-41) Ti uppat a pingir ti pagan-anayda maikkan met kadagiti garaygay; mabalin nga adda pakainaigan daytoy iti uppat a suli ti kagay. (De 22:12) Ti gayadan ti asul nga awan manggasna a lambon ti nangato a padi nabarayubayan kadagiti balitok a kampanilia a naballaballaetan iti granada a naaramid iti lupot.​—Ex 28:33, 34.

Dagiti aspili. No masapul a maikapet ti nagayad a pagan-anay wenno ti sintas, mabalin a nagaramat dagiti Hebreo iti aspili. Dagiti aspili a nasarakan idiay Makintengnga a Daya ket natirad iti maysa a murdongda ken addaan abut iti tengnga a kasla iti abut ti dagum, nga iti dayta ti pakaisiglotan ti singdan. Maikapet ti kawes babaen ti panangidalubdob iti aspili iti dayta ket kalpasanna maipulipol ti singdan iti agdawdawadaw a murdong ti aspili. Agparang nga idi agarup maikasangapulo a siglo K.K.P., mabalin a nairugi a naaramat iti kadaanan nga Israel ti maysa a porma ti alpiler nga umar-arngi iti alpilertayo iti agdama a tiempo.

Umiso ken Di Umiso a Panangmatmat iti Kawes. Naibaga iti ili ni Jehova a saanda a maringgoran unay maipapan iti kaadda ti umdas a pagan-anay. (Mt 6:25-32) Napakdaaran ti Kristiano a babai a saan a ti nangina, naparammag a kawes wenno estilo ti ikagumaanna a sapulen no di ket ti pagan-anayna naemma koma, a naimbag ti pannakaurnosna, ken mangiparparangarang iti kinasimbeng ti panunot. Gapuna, ti kawesna ipaayanna koma iti atension, ngem rebbeng nga ipangpangrunana ti pagan-anay ti naulimek ken naalumamay nga espiritu. (1Ti 2:9; 1Pe 3:3-5) Kaskasdi, kas deskribiren ti masirib a mannurat ti Proverbio, ti nasayaat nga asawa a babai siguraduenna a nasayaat ti pannakakawes ti pamiliana, ket sigagaget a mangaramid kadagiti kawes babaen iti mismo nga im-imana.​—Pr 31:13, 21, 24.

Iti sabali a bangir, adu a babbai kadagidi tiempo ti Biblia inaramatda dagiti pagan-anayda kas pamay-an a panggun-od kadagiti agimbubukodan a panggepda. Dagiti babbai kadagiti pagano a siudad, no kautibuen idan ti kabusor, kaugalianda idi nga ikawes ti kasayaatan a pagan-anayda tapno allukoyenda dagiti soldado a mabalin a mangala kadakuada kas assawa. Ngem, no kas pagarigan ti maysa a kautibo a babai alaen idi ti maysa nga Israelita a soldado, sakbay a mabalinna nga asawaen, nakalikaguman iti babai nga iwaksina ti ramramit iti kawesna, a ti dadduma kadagita mabalin a nainaig iti pagano a relihion.​—De 21:10-13.

Kalpasan ti pannakatnag ti Israel iti adu nga idolatroso ken imoral nga ar-aramid, kinondenar ni Jehova ti babbai ti nasion gapu ta sitatangsit a kinawesan ken inarkosanda ti bagbagida tapno allukoyenda ti lallaki, ti mismo a lallaki ti sabsabali a nasion, ken gapu ta inarkosanda ti bagbagida kadagiti pagarkos ti ulbod a relihion.​—Isa 3:16-23; idiligyo ti Pr 7:10.

Piguratibo a Pannakausar. Iladawan ni Jehova ti Jerusalem kas iti naminsan piguratibo a kinawesanna iti napintas a kawkawes. Ngem ti Jerusalem nagtalek iti kinalibnosna ket nakitimpuyog kadagiti pagano a nasion, nga inarkosanna ti bagina tapno agbalin a makaay-ayo, kas maysa a balangkantis.​—Eze 16:10-14; kitaenyo met ti Eze 23:26, 27; Jer 4:30, 31.

Ti pagan-anay simboliko a nausar iti adu a teksto ti Biblia. Iladawan ni Jehova ti bagina kas nakawesan iti dayaw, kinangayed, kinatan-ok, lawag, kinalinteg, regta, ken pammales. (Sal 93:1; 104:1, 2; Isa 59:17) Naikuna a kawesanna ti ilina kadagiti pagan-anay ti kinalinteg ken pannakaisalakan. (Sal 132:9; Isa 61:10) Dagiti kabusorna makawesanto iti bain ken pannakaipababa. (Sal 35:26) Binilin ni Pablo dagiti Kristiano nga uksobenda ti daan a personalidad ket kawesanda ti bagbagida iti baro a personalidad, a ti sumagmamano kadagiti aspeto dayta ket kinalailo ti pannakipagrikna, kinamanangngaasi, kinapakumbaba iti panagpampanunot, mabayag a panagitured, ken, kangrunaanna, ayat.​—Col 3:9-14.

Adda adu a sabsabali pay a simboliko a pannakatukoy ti pagan-anay. No kasano a ti maysa nga uniporme wenno naisangsangayan a pagan-anay ipabigbigna ti maysa a tao kas kameng ti maysa nga organisasion wenno kas mangsupsuporta iti maysa a mobimiento, kasta met a ti pagan-anay, sigun iti simboliko a pannakausarna iti Biblia, ipatuldona ti pakabigbigan ti maysa a tao babaen iti takder nga alaenna ken ti ar-aramidna maitunos iti dayta, kas iti kaso iti pangngarig ni Jesus maipapan iti kawes a pakiboda. (Mt 22:11, 12; kitaenyo ti DALUNGDONG; PALLOKA.) Iti Apocalipsis 16:14, 15, namakdaar ni Apo Jesu-Kristo maibusor iti pannaturog iti naespirituan ken pannakauksob ti pakabigbigan ti maysa kas matalek a saksi ti pudno a Dios. Makadidigra daytoy iti kasakbayan unay ti “gubat ti naindaklan nga aldaw ti Dios a Mannakabalin-amin.”

[Ladawan iti panid 1383]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Ti ramramit iti kawes dagiti Israelita

Simlah

Meʽil

Kuttoneth