AGPALPALAMA, PANNAKILIMOS

Ti panagpalama wenno pannakilimos ket kanayon a panagdawat iti tulong manipud iti publiko.

Ti urnos dagiti patriarka, nga addan sakbay ken kalpasan ti sangalubongan a Layus idi kaaldawan ni Noe kas ipatuldo ti Biblia, awan duadua a dakkel ti naaramidanna iti pananglapped kadagiti kasasaad a dagiti indibidual agbalinda a naiputputong, agrigrigat, ken agpampannuray iti pammarabur ti publiko, ket ngarud nalapdan daytoy ti itataud dagiti nakurapay. Manipud kadagiti kadaanan a tiempo agparang a sibubulos a maan-annurot idin ti kinamanagpadagus agpaay kadagiti ganggannaet wenno agdaldaliasat; kadagiti salaysay ti Biblia, adda pannakayanninaw ti kasta a kinamanagpadagus, malaksid iti sumagmamano laeng a kasasaad. (Ge 19:1-3; Ex 2:18-20; Uk 19:15-21) Ti itatanor dagiti siudad ket maysa a nakaigapuan ti ikakapuy ti urnos dagiti patriarka, ket posible a daytoy, agraman ti managimbubukodan a pagannayasan a manggundaway iti kinamanagpadagus wenno kinamanagparabur ti dadduma, imbungana ti itatanor ti pannakilimos dagiti tattao.

Ti pannakilimos, wenno panagpalama, nalawag a namunganay iti nagkauna unay a tiempo iti dagdaga ti Daya. Daytoy ti mamagbalin nga ad-adda a nabatad ti kinapudno nga iti Hebreo a Kasuratan awan pasimudaag nga adda aniaman a pannakilimos wenno naibilang dayta kas maysa a parikut iti nasion ti Israel manipud idi tiempo a pannakabukel ti nasion agingga a naidestiero idiay Babilonia. Idi pinanawanda ti Egipto ken ti pannakaadipenda iti dayta a daga, dagiti Israelita “nagkiddawda [maysa a porma ti Heb. a berbo a sha·ʼalʹ] kadagiti Egipcio iti ar-aruaten a pirak ken ar-aruaten a balitok ken kagkagay. . . . ket binakasanda dagiti Egipcio.” (Ex 12:35, 36) Nupay kasta, maitunos daytoy iti bilin ken padto ti Dios, ket nabatad a namatmatan kas nainkalintegan a subad iti napaut a tawtawen a panagbannogda kas adipen ken kadagiti di kinahustisia nga inibturanda iti im-ima dagiti Egipcio. (Ex 3:21, 22; idiligyo ti De 15:12-15.) Saan a nangipasdek dayta iti pagtuladan iti aramid a pannakilimos.

Ti Mosaiko a Linteg naglaon iti nabileg a paglintegan maipagapu kadagiti napanglaw, a no masalimetmetan, ikkatenna amin a pakaigapuan ti pannakilimos. (Le 19:9, 10; De 15:7-10; 24:19-21; kitaenyo ti SAGSAGUT TI ASI.) Ti Hebreo a Kasuratan sibibileg nga iyebkasna ti panagtalek iti panangiwanwan ti Dios kadagidiay mangan-annurot iti kinalinteg, kas met laeng iti inyebkas ni David idi lakayen: “Saanak a nakakita iti asinoman a nalinteg a naan-anay a nabaybay-an, wenno uray dagiti putotna nga agsapsapul [“makilimlimos,” KJ; maysa a porma ti Heb. a biq·qeshʹ] iti tinapay,” nupay naipakita a nabuslon ti kinamanagparabur ti kakasta a nalinteg a tattao. (Sal 37:25, 26; igidiatyo iti kapadasan ti apostata a Jerusalem iti Un 1:11; 4:4.) Iti sabali a bangir, iladawan ti Proverbio 20:4 ti nasadut a tao kas ‘makilimlimos iti tiempo ti panagapit,’ ket ti Salmo 109:10 deskribirenna a gapu iti pannakaipakat ti dusa iti nadangkes mapilitan ti ‘annakna nga agallaalla; ket makilimosdanto, ket agsapuldanto iti taraon manipud kadagiti langalang a dissoda.’ Kadagitoy dua a naud-udi a teksto, ti sao a ‘makilimlimos’ isu ti pakaipatarusan ti Hebreo a sha·ʼalʹ, a dayta a termino kangrunaan a kaipapananna ti “agkiddaw” (Ex 3:22; 1Ar 3:11); nupay kasta, kadagitoy dua a kaso, iparipiripna a ti panagkiddaw naaramid iti aktibo, ken nalabit iti napanayag, a pamay-an a mangipamatmat iti pannakilimos.

Agparang a bayat ti periodo manipud tiempo ti isusubli dagiti Judio manipud pannakaidestiero (537 K.K.P.) agingga iti tiempo ti panagparang ni Jesus ditoy daga, timmanor iti nagtetengngaan dagiti Judio ti kapanunotan a ti aramid a panangted iti limos, wenno sagsagut a pammarabur, ket nasken iti pannakaisalakan. Paneknekan daytoy ti sasao a linaon ti Apokripa a libro ti Eclesiastico (3:30) (naisurat iti nasapa a paset ti maikadua a siglo K.K.P.) a ti “panangted iti limos abbonganna ti basbasol.” Ti kasta a panangmatmat awan duadua a nagpaay a mangiparegta iti pannakilimos. (Idiligyo ti napalalo ti pannakaiwaragawagna a panangted a kinondenar ni Jesus iti Mt 6:2.)

Ti panangituray dagiti ganggannaet a pannakabalin nangyeg iti pannakairurumen kadagiti umili a Judio ken awan duadua a nakaigapuan ti kasta unay a pannakasinga ti pannakayaplikar ti Mosaiko a Linteg maipapan kadagiti kalintegan iti daga dagiti inapo ken kadagiti umasping a probision. Daytoy, agraman dagiti ulbod a narelihiosuan a pilosopia, a napaay a mangyukuok iti pudpudno ken naibatay-prinsipio nga ayat iti pada a tao (Mt 23:23; Lu 10:29-31), nalabit nakaigapuan met ti iyaadu ti pannakilimos idiay Palestina. Gapuna iti Kristiano a Griego a Kasuratan makasaraktayo iti adu a pannakatukoy dagiti agpalpalama iti dayta a daga.

Ti bulsek, ti pilay, ken ti masaksakit nairamanda kadagiti agpalpalama a nadeskribir idi tiempo ni Jesus ken dagiti apostol. Ti ophthalmia (maysa a sakit ti mata a kadawyan pay laeng iti Makintengnga a Daya) nalabit isu ti nakaigapuan ti panagbulsek dagitoy a lallaki. (Mr 10:46-49; Lu 16:20, 22; 18:35-43; Jn 9:1-8; Ara 3:2-10) Kas kadagiti agpalpalama iti agdama, masansan a nagyanda kadagiti publiko a pagdalanan wenno iti asideg ti luglugar nga ayuyang dagiti bunggoy, kas iti templo. Nupay naglatak ti panangted iti limos, maum-umsi idi dagiti agpalpalama, iti kasta kinuna ti mayordomo iti pangngarig ni Jesus, “Mabainak nga agpalimos.”​—Lu 16:3.

Ti dua a Griego a berbo a naaramat a tumukoy iti panagpalama ket nainaig iti ai·teʹo, kaipapananna ti “agdawat.”​—Mt 7:7.

Ti Griego a sao a pto·khosʹ, nga inaramat ni Lucas (16:20, 22) iti panangilanadna iti panangtukoy ni Jesus ken Lazaro kas agpalpalama, deskribirenna ti maysa a kumkumleb ken agtultulmeng, ket tumukoy dayta kadagiti nakapangpanglaw, taltalipungawen, agpalpalama. Daytoy met laeng a termino ket naaramat iti Mateo 5:3 mainaig kadagidiay “sipapanunot iti naespirituan a kasapulanda [“dagidiay agpalpalama maipaay iti espiritu,” Rbi8 ftn]” (“napanglaw iti espiritu,” KJ). Maipapan iti pannakaaramat ti pto·khosʹ iti daytoy a teksto, ti Word Studies in the New Testament (1957, Tomo I, p. 36) ni M. R. Vincent kunaenna a “dayta ket nakabatbatad ken maitutop ditoy, kas mangipasimudaag iti naan-anay a naespirituan a pannakatalipungaw, a ti panagbalin a sipapanunot iti dayta nasken maipaay iti iseserrek iti pagarian ti Dios, ket saan a mabalin a sandian iti kabukbukodan a panagregget ti maysa, no di ket babaen laeng iti awan bayadna nga asi ti Dios.”

Iti Galacia 4:9 inaramat met ni Pablo daytoy a termino iti panangyebkasna iti pannakaseknanna kadagidiay ‘agsubsubli manen iti nakapuy ken nanumo [pto·khaʹ] a pagdamdamuan a bambanag’ a sigud nga inannurotda. Ti kasta a bambanag ket “nanumo,” arigna nga agpalpalama, no maidilig kadagiti naespirituan a kinabaknang a magun-odan babaen ken Kristo Jesus.

Nupay ni Jesus ken dagiti apostolna nangipakitada iti kinamanangngaasi kadagiti agpalpalama, saanda nga imparegta ti pannakilimos; nupay siyayaman nga inawatda ti kinamanagpadagus, saanda a nakilimos. Kadagidiay simmurot kenkuana tapno laeng makagun-odda iti tinapay, imbaga ni Jesus a ti pakaseknanda koma ket, saan a maipaay iti “taraon a madadael, no di ket maipaay iti taraon a mataginayon maipaay iti biag nga agnanayon.” (Jn 6:26, 27) Imbaga ni Pedro iti maysa a pilay nga agpalpalama iti templo: “Awan ik-ikutak a pirak ken balitok, ngem ti adda kaniak isu ti itedko kenka,” nga inaramatna dagiti naespirituan a sagutna tapno paimbagenna ti lalaki. (Ara 3:6) Nupay no dadduma mabisinda, awananda iti pagtaengan, ken agkurang ti kawesda, nagbannog dagiti apostol, ‘a nagtrabahoda babaen iti bukodda nga im-ima, iti rabii ken aldaw, tapno saan a dadagsen kadagiti dadduma.’ (1Co 4:11, 12; 1Te 2:9) Ti pagalagadan kadagiti Kristiano ket: “No ti asinoman saanna a kayat ti agtrabaho, saan met koma a mangan.”​—2Te 3:10-12.