Kasano a Mapilim ti Nasayaat a Patarus ti Biblia?

DAMO a naisurat ti Biblia iti nagkauna a Hebreo, Aramaico, ken Griego. Gapuna, kaaduan a tattao nga interesado a mangbasa iti Biblia ti masapul nga agpannuray iti naipatarusen.

Ita, ti Biblia ti kasaknapan ti pannakaipatarusna a libro iti intero a lubong​—magun-odan ti sumagmamano a pasetna iti nasurok a 2,400 a lenguahe. Adu a patarus ti magun-odan kadagiti dadduma a lenguahe. No adda pagpiliam a patarus iti lenguaheyo, sigurado a kayatmo nga usaren daydiay kasayaatan.

Tapno mapilim ti kasayaatan, nasken nga ammuem ti sungbat dagitoy a saludsod: Ania dagiti nagduduma a kita ti patarus a magun-odan? Ania dagiti pagsayaatan ken pagdaksan ti tunggal kita ti patarus? Ken apay a rumbeng a naannadka no basbasaem ti dadduma a patarus ti Biblia?

Dagiti Nagdudumaan ti Patarus

Adu ti nagduduma a kita ti patarus ti Biblia, ngem adda laeng tallo a kangrunaan a kategoriada. Ti maysa a kita ti patarus ket daydiay naglaon kadagiti teksto iti orihinal a lenguahe ken sao por sao ti pannakaipatarusna (interlinear).

Ti maikadua ket dagiti patarus a naibatay iti bukod nga interpretasion (paraphrase). Dagiti nagipatarus kadagitoy a bersion ket siwayawaya nga inyebkasda ti mensahe ti Biblia sigun iti pannakaawatda ken iti pamay-an a pagarupenda a makaay-ayo kadagiti agbasa.

Ti maikatlo a kategoria ket dagiti naannad a patarus a saan a nalabes a literal ken saan a naibatay iti bukod nga interpretasion. Dagitoy a bersion ti Biblia ikagumaanna nga iyallatiw ti kaipapanan ken natural a pannakayebkas ti orihinal a lenguahe ken nalaka pay a basaen.

Kasayaatan Kadi ti Sao Por Sao a Patarus?

Saan a kanayon a dayta ti kasayaatan a pamay-an tapno mayallatiw ti kaipapanan ti tunggal bersikulo ti Biblia. Apay? Adda nagduduma a rason. Adtoy ti dua:

 1. Awan ti dua a lenguahe a naan-anay nga agpada iti gramatika, bokabulario, ken pannakasangal ti sentensia. Sigun iti propesor ti Hebreo a ni S. R. Driver, dagiti lenguahe ket “nagduduma saan laeng nga iti gramatika ken bokabulario no di ket . . . iti pannakasangal dagiti ideya iti maysa a sentensia.” Dagiti tattao manipud iti nagduma a lenguahe iyebkasda ti maysa nga ideya iti nagduma a pamay-an. “Kas resultana,” intuloy ni Propesor Driver, “nagduduma ti pannakasangal ti sentensia ti tunggal lenguahe.”

Yantangay awan ti lenguahe nga eksakto a makatupag iti bokabulario ken gramatika ti Hebreo ken Griego a nausar iti Biblia, saan ngarud a nalawag wenno nalabit a mangyallatiw pay ketdi iti di umiso nga ideya no maipatarus a sao por sao ti Biblia. Usigem dagiti sumaganad a pagarigan.

Iti suratna kadagiti taga-Efeso, inusar ni apostol Pablo ti maysa nga ebkas a ti literal a pannakaipatarusna ket “iti dais ti tattao.” (Efeso 4:14, The Kingdom Interlinear Translation of the Greek Scriptures)a Tuktukoyen daytoy nga ebkas ti panangsaur babaen iti dais. Ngem iti kaaduan a lenguahe, saan a maawatan no literal a maipatarus daytoy. Nalawlawag ti kaipapanan dayta nga ebkas no maipatarus kas “ti panangallilaw dagiti tattao.”

Idi nagsurat ni Pablo kadagiti taga-Roma, inusarna ti Griego a sao a ti literal a kaipapananna ket “agburburek nga espiritu.” (Roma 12:11, Kingdom Interlinear) Maawatan kadi dayta iti lenguaheyo? Ti pudno a kaipapananna ket ‘nasged iti espiritu.’

Iti maysa kadagiti kalatakan a palawagna, nagusar ni Jesus iti ebkas a masansan a maipatpatarus a: “Nagasat dagidiay napanglaw iti espiritu.” (Mateo 5:3) Ngem ti literal a panangipatarus iti daytoy nga ebkas ket saan a nalawag iti adu a lenguahe. Iti dadduma a kasasaad, ti literal a pannakaipatarus dayta ti mangipasimudaag pay ketdi a saan a nasimbeng ti isip “dagidiay napanglaw iti espiritu” wenno agkakapsut ken awananda iti determinasion. Ngem iti daytoy a kasasaad, isursuro ni Jesus kadagiti tattao a ti kinaragsakda ket agpannuray iti panangbigbig a kasapulanda ti panangiwanwan ti Dios imbes nga iti panangpennek kadagiti pisikal a kasapulanda. (Lucas 6:20) Ngarud, ad-adda nga umiso ti pannakayallatiw ti kaipapanan daytoy nga ebkas no maipatarus kas “dagidiay sipapanunot iti naespirituan a kasapulanda,” wenno “dagidiay mangbigbig a kasapulanda ti Dios.”​—Mateo 5:3; The New Testament in Modern English.

 2. Mabalin nga agbaliw ti kaipapanan ti maysa a sao wenno ebkas sigun iti nakausaranna a konteksto. Kas pagarigan, ti Hebreo a sao a gagangay a maus-usar a pangtukoy iti ima ti tao ket mabalin nga adu ti kaipapananna. Depende iti konteksto, mabalin a maipatarus dayta a sao kas ‘panangituray,’ “kinaparabur,” wenno “pannakabalin.” (2 Samuel 8:3; 1 Ar-ari 10:13; Proverbio 18:21) Kinapudnona, naipatarus daytoy a sao iti nasurok nga 40 a nadumaduma a pamay-an iti Ingles nga edision ti Baro a Lubong a Patarus ti Nasantuan a Kasuratan.

Agsipud ta apektaran ti konteksto ti pannakaipatarus ti maysa a sao, nagusar ti Ingles a Baro a Lubong a Patarus iti dandani 16,000 nga ebkas tapno maipatarus ti agarup 5,500 a termino iti Griego a Biblia, ken nagusar iti nasurok a 27,000 nga ebkas tapno maipatarus ti agarup 8,500 a termino iti Hebreo.b Apay a nadumaduma ti pamay-an ti pannakaipatarus dagiti sasao? Inkeddeng ti komite dagiti managipatarus a napatpateg nga ikabilangan ti umiso a kaipapanan ti ebkas sigun iti konteksto ngem ti nainget a panangsurot iti literal a patarus. Kaskasdi, inkagumaan ti Baro a Lubong a Patarus nga usaren agingga a mabalin ti maysa laeng a sao a maitupag iti maysa a Hebreo wenno Griego a sao.

Nalawag a ti panagipatarus iti Biblia ket saan laeng a basta panangtupag iti isu met laeng a sao ti maysa a termino nga adda iti orihinal a lenguahe tunggal agparang daytoy. Nasken ngarud nga umiso ti pannakaawat dagiti agipatpatarus tapno siuumiso ken silalawag a mapilida ti sao a katupag dagiti ideya iti orihinal a lenguahe. Kanayonanna, nasken a sangalenda dagiti sasao no agipatarusda iti wagas a maitunos iti gramatika ti lenguaheda.

Dagiti Ngay Nawaya a Patarus?

No maipapan kadagiti agipatpatarus kadagiti Biblia a maibatay iti bukodda nga interpretasion wenno ti makunkuna a nawaya a patarus, inyebkasda iti bukodda a pamay-an dagiti teksto nga adda iti orihinal a lenguahe. Kasano? Mabalin nga innayonda ti bukodda a kapanunotan maipapan iti kaipapanan ti orihinal a teksto wenno inikkatda ti dadduma nga impormasion a linaon ti orihinal a teksto. Gapu ta nalaka a basaen, nalabit makaay-ayo dagiti patarus a naibatay iti bukod nga interpretasion. Ngem ti nawaya a pannakaipatarusda libegenna wenno baliwanna pay ketdi ti kaipapanan ti orihinal a teksto.

Usigem ti maysa a nawaya a patarus ti Biblia maipapan iti nalatak a pagtuladan a kararag nga insuro ni Jesus: “Amami nga adda sadi langit, ipalgakmo ti kinasiasinom.” (Mateo 6:9, The Message: The Bible in Contemporary Language) Iti sabali a bangir, kastoy ti ad-adda nga umiso a pannakaipatarus dagiti sasao ni Jesus: “Amami nga adda iti langlangit, masantipikar koma ti naganmo.” Usigem met ti pannakaipatarus ti Juan 17:26 iti dadduma a Biblia. Sigun iti maysa a nawaya a patarus, inkararag ni Jesus kenni Amana idi rabii ti pannakaarestona: “Impakaammoka kadakuada.” (Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia) Nupay kasta, kastoy ti ad-adda nga umiso a pannakaipatarus ti kararag ni Jesus: “Impakaammok kadakuada ti naganmo.” Madlawmo kadi no kasano a ti dadduma a managipatarus inlimedda ti kinapudno nga adda nagan ti Dios a rumbeng nga usaren ken idaydayaw?

Apay a Kasapulan ti Agannad?

Dadduma kadagiti nawaya a patarus dida pinagminar dagiti moral a pagalagadan a nailanad iti orihinal a teksto. Kas pagarigan, kinuna ti The Message: The Bible in Contemporary Language iti 1 Corinto 6:9, 10: “Diyo aya maamiris a saan a kastoy ti wagas ti panagbiag? Dagiti nakillo a tattao a di mangikankano iti pagayatan ti Dios didanto makiraman iti pagarianna. Dagidiay manggundaway ken mangabuso iti padana a tao, manggundaway ken mangabuso iti sekso, manggundaway ken mangabuso iti daga ken isuamin nga adda iti dayta, dida maikari nga agbalin nga iturayan ti pagarian ti Dios.”

Idiligmo dayta a bersion iti mas umiso a panangipaulog ti Baro a Lubong a Patarus: “Ania! Dikay aya ammo a dagiti nakillo a tattao didanto tawiden ti pagarian ti Dios? Dikay payaw-awan. Uray dagiti mannakiabig, wenno dagiti managrukbab iti idolo, wenno dagiti mannakikamalala, wenno dagiti lallaki a maipaay kadagiti di nainkasigudan a panggep, wenno dagiti lallaki a makikaidda kadagiti lallaki, wenno dagiti mannanakaw, wenno dagiti naagum a tattao, wenno dagiti managbarbartek, wenno dagiti manangrabngis, wenno dagiti manangkikil didanto tawiden ti pagarian ti Dios.” Imutektekam ta dagiti imbinsabinsa ni apostol Pablo maipapan iti partikular a kababalin a rumbeng a liklikantayo ket saan man la a nadakamat iti nawaya a patarus.

Ti bukod a pannakaawat kadagiti doktrina iti Biblia mabalin met nga apektaranna ti trabaho ti maysa nga agipatpatarus. Kas pagarigan, ti Today’s English Version, a gagangay a maaw-awagan iti Good News Bible, inlanadna a kastoy ti kinuna ni Jesus kadagiti pasurotna: “Sumrekkayo iti nailet a ruangan, agsipud ta nalawa ti ruangan nga agturong iti impierno ken nalaka ti dalan nga agturong iti dayta, ket adu dagidiay magna dita.” (Mateo 7:13) Innayon ti nagipatarus ti termino nga “impierno” idinto ta iti rekord ni Mateo, sibabatad nga imbagana a “pannakadadael.” Apay ngarud a kasta ti panangipatarusda? Posible a gapu ta kayatda a suportaran ti idea a dagiti managdakdakes ket agnanayon a matutuok imbes a madadael.c

Panangsapul iti Kasayaatan a Patarus

Naisurat ti Biblia iti gagangay a lenguahe nga inaldaw nga us-usaren dagiti kaaduan a tattao, kas kadagiti mannalon, pastor, ken mangngalap. (Nehemias 8:8, 12; Aramid 4:13) No kasta, ti nasayaat a patarus ti Biblia, idatagna ti mensahe a linaonna iti pamay-an a nalaka a maawatan dagiti napasnek a tattao, aniaman ti kasasaad ken kulturada. Ti nasayaat a patarus iramanna dagiti sumaganad:

◼ Siuumiso nga iyallatiwna ti orihinal a mensahe nga impaltiing ti Dios.​—2 Timoteo 3:16.

◼ Literal ti panangipatarusna kadagiti sasao no la ket ta dagiti sasao ken pannakasangal ti orihinal a teksto ket kapada ti lenguahe a nakaipatarusanna.

◼ Ipatarusna ti umiso nga anag ti sao wenno sasao no ti literal a panangipatarus iti orihinal a sao ket mangballikug wenno manglibeg iti kaipapananna.

◼ Agusar iti natural, nalaka a maawatan a lenguahe a mangiparegta iti panagbasa iti Biblia.

Adda kadi kasta a patarus a magun-odan? Minilion kadagiti agbasbasa iti daytoy a magasin, kaykayatda nga usaren ti Baro a Lubong a Patarus. Apay? Agsipud ta umanamongda iti wagas nga inannurot ti komite dagiti managipatarus kas nailanad iti pakauna ti damo nga edision iti Ingles: “Saanmi a gandat nga ipatarus ti Kasuratan iti bukodmi nga interpretasion. Inkagumaanmi nga impatarus dagiti sasao iti literal a pamay-an no la ket ta posible nga ipatarus ti idiomatiko nga ebkas a nausar iti moderno nga Ingles ken no ti literal a patarus ket silalawag nga iyebkasna ti pudno a kaipapanan ti sao.”

Ti Baro a Lubong a Patarus ket nayimprinta ti intero wenno sumagmamano a pasetna iti nasurok nga 60 a lenguahe, a no gupgopen ket nasurok a 145,000,000 a kopia ti nayimprinta! No magun-odan dayta iti lenguaheyo, apay a dika agkiddaw kadagiti Saksi ni Jehova iti maysa a kopia tapno makitam a mismo dagiti pagsayaatan daytoy umiso a patarus?

Dagiti napasnek nga estudiante ti Biblia kayatda a matarusan ti mensahe nga impaltiing ti Dios ken agtignayda a maitunos iti dayta. No maysaka kadakuada, kasapulam ngarud ti umiso a patarus ti Biblia. Wen, talaga a kasapulam dayta.

[Footnotes]

[Blurb iti panid 21]

Gapu ta nalaka a basaen, nalabit makaay-ayo dagiti patarus a naibatay iti bukod nga interpretasion. Ngem ti nawaya a pannakaipatarusda, no dadduma, libegen wenno baliwanna pay ketdi ti kaipapanan ti orihinal a teksto

[Blurb iti panid 22]

Ti Baro a Lubong a Patarus ti Nasantuan a Kasuratan ket nayimprinta ti intero wenno sumagmamano a pasetna iti nasurok nga 60 a lenguahe, a no gupgopen ket nasurok a 145,000,000 a kopia ti nayimprinta!

[Kahon/Ladawan iti panid 20]

NAGKAUNA A PATARUS A NAIBATAY ITI BUKOD NGA INTERPRETASION

Saanen a kabbaro dagiti panangipatarus iti Biblia a naibatay iti bukod nga interpretasion. Idi nagkauna a panawen, inurnong dagiti Judio ti maaw-awagan ita kas Aramaico a Targum, wenno panangipatarus ti Kasuratan a naibatay iti bukod nga interpretasion. Nupay saan nga umiso dagitoy a patarus, ipalgakda no ania ti pannakaawat dagiti Judio kadagiti sumagmamano a teksto ken makatulong kadagiti agipatpatarus tapno maikeddengda ti kaipapanan ti dadduma a narigat a teksto. Kas pagarigan, iti Job 38:7, ti ebkas nga “annak ti Dios” ket nailawlawag kas “bunggoy dagiti anghel.” Iti Genesis 10:9, ipakita ti Targum a ti Hebreo a sao a nausar a nangdeskribir ken Nimrod ket addaan iti kaipapanan a “maibusor” imbes a basta kaipapananna nga “iti sanguanan.” Dagitoy a patarus ket mausarda met a mangilawlawag kadagiti teksto ti Biblia, ngem saanda a nairanta a mangsandi iti mismo a Biblia.

[Ladawan]

MAYSA A PASET TI “BIBLIA POLYGLOTTA” NI WALTON, A NAKOMPLETO IDI 1657 JOB 38:1-15

Hebreo a teksto ti Biblia (napakuyogan iti Latin Interlinear Translation)

Teksto iti Aramaico a Targum

[Ladawan iti panid 19]

MAYSA A PASET TI “THE KINGDOM INTERLINEAR TRANSLATION OF THE GREEK SCRIPTURES,” EFESO 4:14

Ti makinkannigid a benneg ipakitana ti sao por sao a patarus. Ti makinkannawan a benneg ipakitana ti kaipapanan ti patarus

[Picture Credit Line iti panid 18]

Makinlikud a ladawan: Shrine of the Book, Israel Museum, Jerusalem