Itultuloyyo nga Aramiden ti Naimbag
“Itultuloyyo nga . . . aramiden ti naimbag.”—LUC. 6:35.
1, 2. Apay a masansan a narigat ti agaramid iti naimbag kadagiti sabsabali?
MABALIN a narigat ti agaramid iti naimbag kadagiti sabsabali. Mabalin a di agsubad dagidiay pangipakitaantayo iti ayat. Nupay ikagkagumaantayo a tulongan dagiti tattao iti naespirituan babaen ti panangiranud kadakuada iti “nadayag a naimbag a damag ti naragsak a Dios” ken ti Anakna, mabalin nga aleng-alengda wenno awan panagyamanda. (1 Tim. 1:11) Pampaneknekan ti dadduma nga isuda dagiti gumurgura a “kabkabusor ti kayo a pagtutuokan ni Kristo.” (Fil. 3:18) Kas Kristiano, kasano ti rumbeng a panangtratotayo kadakuada?
2 Kinuna ni Jesu-Kristo kadagiti adalanna: “Itultuloyyo nga ayaten dagiti kabusoryo ken aramiden ti naimbag.” (Luc. 6:35) Usigentayo a naimbag ita dayta a patigmaan. Magunggonaantayo met manipud iti dadduma pay a punto a pinagminar ni Jesus maipapan iti panagaramid iti naimbag kadagiti sabsabali.
‘Ayatenyo Dagiti Kabusoryo’
3. (a) Iti bukodmo a sasao, gupgopem ti kinuna ni Jesus a nailanad idiay Mateo 5:43-45. (b) Ania a panangmatmat maipapan kadagiti Judio ken di Judio ti rimsua kadagiti panguluen ti relihion dagiti Judio idi umuna a siglo?
3 Iti nalatak a Sermonna iti Bantay, kinuna ni Jesus kadagiti dumdumngeg kenkuana nga ayatenda dagiti kabusorda ken ikararaganda dagidiay mangidaddadanes kadakuada. (Basaen ti Mateo 5:43-45.) Judio dagidiay dumdumngeg idi iti dayta a kanito isu a kabesadoda daytoy a bilin ti Dios: “Dika agibales wenno maaddaan iti sakit ti nakem iti annak dagiti kailiam; ket masapul nga ayatem ti padam a tao a kas iti bagim.” (Lev. 19:18) Impagarup dagiti panguluen ti relihion dagiti Judio idi umuna a siglo a kadagiti laeng Judio nga agaplikar ti “annak dagiti kailiam” ken “ti padam a tao.” Kalikaguman ti Mosaiko a Linteg kadagiti Israelita nga agtalinaedda a naisina manipud iti dadduma a nasion, ngem rimsua ti panangmatmat nga amin a di Judio ket kabusor a rumbeng a guraen kas indibidual.
4. Kasano koma ti rumbeng a panangtrato dagiti adalan ni Jesus kadagiti kabusorda?
4 Maisupadi iti dayta, kinuna ni Jesus: “Itultuloyyo nga ayaten dagiti kabusoryo ken ikararagan dagidiay mangidaddadanes kadakayo.” (Mat. 5:44) Dagiti adalanna ket rumbeng nga agtignayda iti naayat a wagas kadagiti gumurgura kadakuada. Sigun ken Lucas, a mannurat iti Ebanghelio, kinuna ni Jesus: “Kunak kadakayo nga agim-imdeng, itultuloyyo nga ayaten dagiti kabusoryo, nga aramiden ti naimbag kadagidiay manggurgura kadakayo, a bendisionan dagidiay mangilunlunod kadakayo, nga ikararagan dagidiay mangin-insulto kadakayo.” (Luc. 6:27, 28) Kas kadagiti tattao idi umuna a siglo a nangipapuso iti kinuna ni Jesus, ‘aramidentayo ti naimbag kadagidiay manggurgura kadatayo’ babaen ti makaay-ayo a panagtignaytayo kas pangsubad iti pananggurada kadatayo. ‘Bendisionantayo dagidiay mangilunlunod’ kadatayo babaen ti nadayaw a pannakisaritatayo kadakuada. Kasta met, ‘ikararagantayo dagidiay mangidaddadanes’ kadatayo, wenno dagidiay mangrangranggas wenno dagidiay ‘mangin-insulto’ kadatayo iti nadumaduma a pamay-an. Dagita nga araraw ket naayat a kiddaw a lumukneng koma ti puso dagidiay mangidaddadanes kadatayo ket agtignayda iti wagas a magun-odanda ti anamong ni Jehova.
5, 6. Apay a rumbeng nga ayatentayo dagiti kabusortayo?
5 Apay nga ayatentayo dagiti kabusortayo? “Tapno mapaneknekanyo ti bagbagiyo nga annak ni Amayo nga adda iti langlangit,” kinuna ni Jesus. (Mat. 5:45) No ipangagtayo dayta a balakad, agbalintayo nga “annak” ti Dios iti anag a tultuladentayo ni Jehova a “pagleggakenna ti initna kadagiti nadangkes a tattao ken kadagiti naimbag ket pagtuduenna kadagiti nalinteg a tattao ken kadagiti nakillo.” Kas ipatuldo ti salaysay ni Lucas, ti Dios ket “manangngaasi kadagiti awanan panagyaman ken nadangkes.”—Luc. 6:35.
6 Tapno ipaganetgetna no kasano kapateg ti ‘agtultuloy a panangayat dagiti adalanna kadagiti kabusorda,’ kinuna ni Jesus: “No ayatenyo dagidiay mangay-ayat kadakayo, ania a gunggona ti adda kadakayo? Saan aya nga ar-aramiden met dagiti agsingsingir iti buis ti isu met laeng a banag? Ket no ti kakabsatyo laeng ti kablaawanyo, ania a naisangsangayan a banag ti ar-aramidenyo? Saan aya nga ar-aramiden met dagiti tattao iti nasnasion ti isu met laeng a banag?” (Mat. 5:46, 47) No dagiti laeng mangayat kadatayo ti ayatentayo, awan ti aniaman a “gunggona,” wenno anamong a magun-odantayo iti Dios. Uray dagiti agsingsingir iti buis, a kaaduanna a malalais ket ay-ayatenda dagidiay mangay-ayat kadakuada.—Luc. 5:30; 7:34.
7. Apay a saan a naisangsangayan no dagiti laeng ‘kakabsattayo’ ti kablaawantayo?
7 Ti kadawyan a kablaaw dagiti Judio ket karamanna ti sao a “talna.” (Uk. 19:20; Juan 20:19) Maysa dayta a direkta a kalikagum agpaay iti kinasalun-at, pagimbagan, ken kinarang-ay ti makablaawan. Saan a “naisangsangayan a banag” dayta no dagiti laeng ibilangtayo a ‘kakabsattayo’ ti kablaawantayo. Kas impatuldo ni Jesus, kasta met ti ar-aramiden ‘dagiti tattao kadagiti nasnasion.’
8. Ania ti iparparegta ni Jesus idi kinunana kadagiti agdengdengngeg kenkuana a ‘masapul nga agbalinda a perpekto’?
8 Gapu iti natawidda a basol, dagiti adalan ni Kristo ket imposible nga awanen ti pakapilawanda wenno didan agkamali. (Roma 5:12) Ngem kas panangingudo ni Jesus iti palawagna, kinunana: “Ngarud masapul nga agbalinkayo a perpekto, a kas iti nailangitan nga Amayo a perpekto.” (Mat. 5:48) Gapuna, iparparegtana kadagiti dumdumngeg kenkuana a tuladenda ti ‘nailangitan nga Amada’ a ni Jehova, babaen ti panangan-anayda iti ayatda—a palawaenda dayta babaen ti panangayatda kadagiti kabusorda. Kasta met laeng ti mainanama nga aramidentayo.
Apay nga Agbalintayo a Manangpakawan?
9. Ania ti kaipapanan ti sasao a: “Pakawanennakami kadagiti utangmi”?
9 Maitultuloytayo nga aramiden ti naimbag no siaasi a pakawanentayo daydiay nakabasol kadatayo. Kinapudnona, kastoy ti karaman iti pagtuladan a kararag nga insuro ni Jesus: “Pakawanennakami kadagiti utangmi, a kas met iti panangpakawanmi kadagiti nakautang kadakami.” (Mat. 6:12) Siempre, saan a tuktukoyen dayta ti panangpakawan kadagiti pinansial nga utang. Ipakita ti Ebanghelio ni Lucas a dagiti ‘utang’ a pampanunoten idi ni Jesus ket dagiti basbasol, ta kunana: “Pakawanennakami iti basbasolmi, ta pakawanenmi met ti tunggal maysa a nakautang kadakami.”—Luc. 11:4.
10. No maipapan iti panangpakawan, kasanotay a matulad ti Dios?
10 Masapul a tuladentayo ti Dios, a sibubulos a mamakawan kadagiti agbabbabawi a nakabasol. Insurat ni apostol Pablo: “Agbalinkayo a manangngaasi iti maysa ken maysa, nadungngo a mannakipagrikna, a sibubulos a pakawanenyo ti maysa ken maysa no kasano a ti Dios sibubulos a nangpakawan met kadakayo babaen ken Kristo.” (Efe. 4:32) Inkanta ni salmista David: “Ni Jehova naasi ken managparabur, nabannayat nga agunget ken naruay iti naayat a kinamanangngaasi. . . . Saanna nga inaramid kadatayo ti mismo a maitutop kadagiti basoltayo; saanna met nga inyeg kadatayo ti maikari kadatayo sigun kadagiti bidduttayo. . . . Kas iti kaadayo ti leleggakan ti init manipud iti lelennekan ti init, kasta ti kaadayona manipud kadatayo ti nangikabilanna kadagiti salungasingtayo. Kas iti maysa nga ama mangipakita iti asi iti annakna, ni Jehova nangipakita iti asi kadagidiay agbuteng kenkuana. Ta pagaammona unay ti pannakapormatayo, a laglagipenna a tapoktayo.”—Sal. 103:8-14.
11. Siasino dagiti pakawanen ti Dios?
11 Dagiti tattao ket pakawanen laeng ti Dios no napakawandan dagidiay nakabasol kadakuada. (Mar. 11:25) Kas panangipaganetget iti dayta a punto, innayon ni Jesus: “Ta no pakawanenyo dagiti tattao kadagiti labsingda, pakawanennakayto met ti nailangitan nga Amayo; idinto ta no saanyo a pakawanen dagiti tattao kadagiti labsingda, uray ni Amayo saannanto a pakawanen dagiti labsingyo.” (Mat. 6:14, 15) Wen, ti laeng pakawanen ti Dios ket dagidiay sibubulos a mangpakawan iti sabsabali. Ken ti maysa a pamay-an tapno maitultuloytayo ti panagaramid iti naimbag ket ti panangyaplikartayo iti daytoy a balakad ni Pablo: “Kas iti sibubulos a panangpakawan kadakayo ni Jehova, kasta met ti aramidenyo.”—Col. 3:13.
“Isardengyo ti Mangukom”
12. Ania ti imbalakad ni Jesus maipapan iti panangukom iti sabsabali?
12 Ti maysa pay a wagas tapno maaramidtayo ti naimbag ket nadakamat iti Sermon iti Bantay idi imbaga ni Jesus kadagiti dumdumngeg kenkuana nga isardengda ti mangukom. Kalpasanna, nagusar iti nabileg nga ilustrasion tapno maipaganetgetna dayta a punto. (Basaen ti Mateo 7:1-5.) Usigentayo ti kayat a sawen ni Jesus idi kinunana: “Isardengyo ti mangukom.”
13. Kasano a dagiti dumdumngeg ken Jesus ‘maitultuloyda ti mangluk-at’?
13 Ti Ebanghelio ni Mateo inadawna ti kinuna ni Jesus: “Isardengyo ti mangukom tapno saankayo a maukom.” (Mat. 7:1) Sigun ken Lucas, kinuna ni Jesus: “Isardengyo ti mangukom, ket saankayto a pulos maukom; ken isardengyo ti mangkonkondenar, ket saankayto a pulos makondenar. Itultuloyyo ti mangluk-at, ket maluk-atankayto.” (Luc. 6:37) Dagiti Fariseo idi umuna a siglo siiinget nga inukomda ti sabsabali sigun kadagiti di Nainkasuratan a tradisionda. Asinoman kadagiti dumdumngeg idi ken Jesus a mangar-aramid iti kasta ket nasken nga ‘isardengnan ti mangukom.’ Imbes ketdi, masapul nga ‘itultuloyda ti mangluk-at,’ kayatna a sawen a pakawanenda ti pagkurkurangan ti sabsabali. Nangted ni apostol Pablo iti umasping a balakad maipapan iti panangpakawan kas iti nadakamaten.
14. Babaen ti panangpakawan dagiti adalan ni Jesus, matignayda dagiti tattao a mangaramid iti ania?
14 Babaen ti panangpakawanda, dagiti adalan ni Jesus ket matignayda dagiti tattao a mangpakawan met. “Iti panangukom a panguk-ukomyo, maukomkayto,” kinuna ni Jesus, “ket ti rukod a pangrukrukodyo, pangrukoddanto kadakayo.” (Mat. 7:2) No maipapan iti panangtratotayo iti sabsabali, apitentayo ti aniaman nga imulatayo.—Gal. 6:7.
15. Kasano nga impakita ni Jesus a di umiso ti agbalin a nalabes a manangkritikar?
15 Lagipenyo a tapno maipabigbigna no apay a di umiso ti nalabes a panangkritikar, inyimtuod ni Jesus: “Apay, ngarud, a matmatam ti garami iti mata ni kabsatmo, ngem saanmo nga imutektekan ti pasanggir iti bukodmo a mata? Wenno kasano a maikunam ken kabsatmo, ‘Palubosannak a mangikkat iti garami iti matam’; idinto ta, adtoy! maysa a pasanggir ti adda iti bukodmo a mata?” (Mat. 7:3, 4) Ti maysa nga agannayas a mangkritikar iti sabali ket makitana ti nagbassit a depekto iti “mata” ti kabsatna. Ipampamatmat ti manangkritikar a ti kabsatna ket nakapuy ti panangamirisna kadagiti bambanag ken di umiso ti pangngeddengna. Nupay nagbassit ti kamali—a kas iti kabassit ti garami—ituktukon ti manangkritikar nga ‘ikkatenna dayta.’ Aginsisingpet nga agboluntario a tumulong iti kabsatna a mangamiris kadagiti bambanag iti nalawlawag a wagas.
16. Apay a maikunatayo a dagiti Fariseo ket addaanda iti “maysa a pasanggir” iti matada?
16 Dagiti panguluen ti relihion dagiti Judio ti nangnangruna a manangkritikar unay. Kas panangyilustrar: Idi imbaga ti maysa a bulsek a lalaki a pinaimbag ni Kristo a ni Jesus ket naggapu la ketdi iti Dios, sipupungtot a kinuna dagiti Fariseo: “Naan-anay a nayanakka iti basbasol, ket kaskasdi nga isursuronakami aya?” (Juan 9:30-34) No maipapan iti nalawag a naespirituan a panangmatmat ken ti abilidadda a mangukom a siuumiso, dagiti Fariseo ket addaan iti “maysa a pasanggir” iti bukodda a mata ken naan-anay a bulsekda. Gapuna, kinuna ni Jesus: “Managinsisingpet! Umuna nga ikkatem ti pasanggir iti bukodmo a mata, ket kalpasanna makitamto a silalawag no kasano nga ikkaten ti garami iti mata ni kabsatmo.” (Mat. 7:5; Luc. 6:42) No determinadotayo a mangaramid iti naimbag ken mangtrato a sisasayaat kadagiti sabsabali, ditay agbalin a nalabes a manangkritikar, a mangbirbirok laeng ti kasla garami nga adda iti mata ti kabsattayo. Imbes ketdi, bigbigentayo nga imperpektotayo isu a liklikantayo ti mangukom ken mangkritikar kadagiti kapammatiantayo.
No Kasano ti Rumbeng a Panangtratotayo iti Sabsabali
17. Maitunos iti Mateo 7:12, kasano ti rumbeng a panangtratotayo iti sabsabali?
17 Iti Sermonna iti Bantay, pinagminar ni Jesus a kas iti ama ti pannakilangen ti Dios kadagiti adipenna babaen ti panangsungbatna kadagiti kararagda. (Basaen ti Mateo 7:7-12.) Makapainteres unay nga insuro ni Jesus daytoy a pagannurotan iti kababalin: “Amin a bambanag, ngarud, a kayatyo nga aramiden kadakayo dagiti tattao, masapul a kasta met ti aramidenyo kadakuada.” (Mat. 7:12) No laeng tratuentayo dagiti kapammatiantayo iti kasta a wagas a mapaneknekantayo a datayo dagiti pudno a pasurot ni Jesu-Kristo.
18. Kasano nga impakita “ti Linteg” a ti rumbeng a panangtratotayo iti sabsabali ket kas iti wagas ti kayattayo a panangtratoda kadatayo?
18 Kalpasan ti panangibagana a rumbeng a tratuentayo ti sabsabali a kas iti kayattayo a panangtratoda kadatayo, innayon ni Jesus: “Iti kinapudnona, daytoy ti kaipapanan ti Linteg ken dagiti Mammadto.” No tratuentayo ti sabsabali iti wagas nga insuro ni Jesus, agtigtignaytayo a maitunos iti panggep “ti Linteg”—dagiti sursurat a mangbukel kadagiti libro iti Biblia a Genesis agingga iti Deuteronomio. Malaksid iti panangipalgakda iti panggep ni Jehova a mangpataud iti bin-i a mangpukaw iti kinadakes, dagita a libro sagudayenda ti Linteg nga inted ti Dios iti nasion ti Israel babaen ken Moises idi 1513 K.K.P. (Gen. 3:15) Karaman kadagiti dadduma a banag, pinagminar ti Linteg a dagiti Israelita ket rumbeng nga agbalin a nalinteg, saan a manangidumduma, ken agaramidda iti naimbag kadagiti marigrigatan ken ganggannaet iti daga.—Lev. 19:9, 10, 15, 34.
19. Kasano nga ipakita “dagiti Mammadto” a rumbeng nga agaramidtayo iti naimbag?
19 Iti panangdakamatna ‘kadagiti Mammadto,’ pampanunoten idi ni Jesus dagiti naimpadtuan a libro iti Hebreo a Kasuratan. Naglaon dagita kadagiti Mesianiko a padto a natungpal babaen ken Kristo a mismo. Ipakita pay dagita a surat a bendisionan ti Dios ti ilina no aramidenda ti umiso iti imatangna ken umiso ti panangtratoda iti sabsabali. Kas pagarigan, kastoy ti balakad ti padto ni Isaias kadagiti Israelita: “Daytoy ti kinuna ni Jehova: ‘Salimetmetanyo ti kinahustisia, ket agaramidkayo iti nalinteg. . . . Naragsak ti mortal a tao a mangaramid iti daytoy, ken ti anak ti tao a mangpetpet iti dayta, . . . ay-aywananna ti imana tapno saan a makaaramid iti aniaman a kita ti kinadakes.’” (Isa. 56:1, 2) Wen, namnamaen ti Dios iti ilina nga itultuloyda ti agaramid iti naimbag.
Kanayon nga Agaramidtayo iti Naimbag iti Sabsabali
20, 21. Ania ti reaksion ti bunggoy iti Sermon ni Jesus iti Bantay ken apay a rumbeng nga utobem dayta?
20 Nausigtayo ti sumagmamano laeng kadagiti adu nga agkakapateg a punto a pinagminar ni Jesus iti awan kaaspingna a Sermonna iti Bantay. Nupay kasta, mailadawantayon a dagus no ania ti reaksion dagidiay nakangngeg kadagiti imbagana iti dayta a tiempo. Kuna ti naipaltiing a salaysay: “Itan idi nalpas ni Jesus dagitoy a sasao, ti imbungana ket nagsiddaaw unay dagiti bunggoy iti wagas ti panangisurona; ta insursurona ida a kas maysa a tao nga addaan kinaturay, ket saan a kas kadagiti eskribada.”—Mat. 7:28, 29.
21 Awan duadua a pinaneknekan ni Jesu-Kristo nga isu a talaga ti naipakpakauna a “Nakaskasdaaw a Manangbalakad.” (Isa. 9:6) Ti Sermonna iti Bantay ti kangrunaan a pagarigan a pagaammo ni Jesus ti panangmatmat ti Nailangitan nga Amana kadagiti bambanag. Kas nayon dagiti punto nga inusigtayo, dayta a palawag ket dakkel ti maipakaammona maipapan iti pudpudno a kinaragsak, no kasano a liklikan ti imoralidad, no kasano ti panangaramid iti kinalinteg, no ania ti nasken nga aramidentayo tapno masagraptayo ti natalged ken naragsak a masakbayan, ken adu pay a bambanag. Apay a dimo basaen manen a siaannad a nabuyogan iti kararag ti Mateo kapitulo 5 agingga iti 7? Utobem ti nakaskasdaaw a balakad ni Jesus a nailanad sadiay. Iyaplikarmo iti biagmo ti kinuna ni Kristo iti Sermonna iti Bantay. Iti kasta, ad-addanto a maparagsakmo ni Jehova, nasaysayaatto ti panangtratom iti sabsabali ken maitultuloymo ti agaramid iti naimbag.
Ania ti Sungbatmo?
• Kasano ti rumbeng a panangtratotayo kadagiti kabusortayo?
• Apay a rumbeng nga agbalintayo a manangpakawan?
• Ania ti imbaga ni Jesus maipapan iti panangukom kadagiti tattao?
• Sigun iti Mateo 7:12, kasano ti rumbeng a panangtratotayo iti sabsabali?
[Blurb iti panid 10]
Ammom kadi no apay a kinuna ni Jesus: “Isardengyo ti mangukom”?
[Ladawan iti panid 8]
Apay a rumbeng nga ikararagantayo dagidiay mangidaddadanes kadatayo?
[Ladawan iti panid 10]
Kanayon kadi a ti panangtratom iti sabsabali ket kas iti kayatmo a panangtratoda kenka?