Yallatiwyo Amin a Pakaringgoranyo ken ni Jehova

“Ipakumbabayo ti bagbagiyo . . . iti babaen ti mannakabalin nga ima ti Dios, tapno itan-oknakayo iti naikeddeng a tiempo; bayat nga iyallatiwyo kenkuana amin a pakaringgoranyo, agsipud ta isu maseknan kadakayo.”​—1 PEDRO 5:6, 7.

 1. Kasanonatay a maapektaran ti danag, ket kasano a mayilustrar daytoy?

TI DANAG mabalin nga apektaranna iti kasta unay ti biagtayo. Mayarig dayta iti karasakas a mangsinga no dadduma iti naimnas a tokar a mangngegan iti radio. No awan dagiti makasinga nga uni iti radio, maay-ayatan ken magin-awaantayo a dumdumngeg kadagiti makaay-ayo a tokar. Nupay kasta, ti kumarasakas nga uni perdienna uray ti kasam-itan nga ayug, a mamagrurod ken mangupay kadatayo. Mabalin a kasta met ti epekto ti danag iti kinatalinaay ti riknatayo. Mabalin a padagsenannatay iti kasta unay ta ditay maasikason dagiti napateg a banag. Kinapudnona, “ti danag iti puso ti maysa a tao mamagdumog kenkuana.”​—Proverbio 12:25.

 2. Aniat’ kinuna ni Jesu-Kristo maipapan kadagiti “pakaringgoran iti biag”?

² Nasao ni Jesu-Kristo ti maipapan iti peggad ti pannakasinga iti nalabes a panagdandanag. Iti padtona maipapan iti maudi nga al-aldaw, indagadagna: “Asikasuenyo ti bagbagiyo tapno dagiti pusoyo dida pulos madagsenan iti nalabes a pampannangan ken nakaro a panagin-inum ken kadagiti pakaringgoran iti biag, ket giddato a dayta nga aldaw kellaat nga umay kadakayo a kas maysa a silo. Ta dumtengto dayta kadagidiay amin nga agnanaed iti rabaw ti intero a daga. Ngarud, agtalinaedkayo a siririing iti isuamin a tiempo nga umar-ararawkayo tapno makapagballigikayo iti pananglisi kadagitoy amin a bambanag a naikeddeng a mapasamak, ken iti panagtakder iti sanguanan ti Anak ti tao.” (Lucas 21:34-36) No kasano a pakapuyen ti nalabes a panagbussog ken ti panagbartek ti panunot, ti pannakalmes kadagiti “pakaringgoran iti biag” mabalin a pukawenna met ti umiso a panangmatmattayo kadagiti bambanag, ket mabalin a nakas-ang dagiti pagbanaganna.

No Ania ti Danag

 3. Aniat’ kaipapanan ti “danag,” ket ania dagiti sumagmamano a makagapu iti dayta?

³ Ti “danag” kaipapananna ti “nasaem wenno addaan amak a pannakariribuk ti panunot, kaaduanna gapu iti mangipangpangta wenno mapadpadaanan a didigra.” Kaipapanan dayta ti “sibubuteng a pannakaseknan wenno panaginteres” kasta met ti “abnormal ken nalabes a panagamak ken panagbuteng, a masansan a mapakuyogan kadagiti pisiolohikal a pagilasinan (kas iti panagling-et, irteng, ken napartak a panagbitik ti puso), gapu iti panagduadua iti kinapudno ken kita ti pangta, ken gapu iti panagduadua iti abilidad ti maysa a mangsaranget iti dayta.” (Webster’s Ninth New Collegiate Dictionary) Isu a ti danag ket mabalin a maysa a narikut a parikut. Karaman kadagiti adu a makagapu iti daytoy ti sakit, panaglakay, panagbuteng iti krimen, pannakapukaw iti panggedan, ken pannakaseknan iti pagimbagan ti pamilia.

 4. (a) Aniat’ nasayaat a laglagipen maipapan kadagiti tattao ken kadagiti pakaringgoranda? (b) No maringringgorantayo, aniat’ mabalintay nga aramiden?

⁴ Nalawag, adda nadumaduma a rukod ti danag, no kasano nga adda nadumaduma a kasasaad wenno sirkumstansia a mangpataud iti dayta. Saan nga agpapada ti reaksion dagiti tattao iti isu met laeng a kasasaad. Gapuna, nasken a bigbigentayo nga uray no dinatay buriboren ti maysa a banag, mabalin a pakadanagan unay dayta dagiti dadduma a padatayo nga agdaydayaw ken ni Jehova. Aniat’ maaramidantayo no ditay maipamaysa ti panunottayo kadagiti agtutunos ken makaay-ayo a kinapudno iti Sao ti Dios gapu iti pakaringgorantayo? Kasanon no maringgorantay iti kasta unay ta saantayon a maipamaysa a naan-anay ti panunottayo iti isyu mainaig iti kinasoberano ni Jehova ken ti kinatarnawtayo kas Kristiano? Mabalin a ditay mabalbaliwan ti kasasaadtayo. Imbes ketdi, nasken a mangsapultayo kadagiti Nainkasuratan a punto a makatulong kadatayo a mangsaranget iti nalabes a panagdandanag gapu kadagiti nasiit a parikut iti biag.

Magun-odan ti Tulong

 5. Kasanotay a makapagtignay a maitunos iti Salmo 55:22?

⁵ No kasapulan dagiti Kristiano ti naespirituan a tulong ken madagdagsenanda kadagiti pakaringgoran, makagun-odda iti liwliwa manipud iti Sao ti Dios. Mangipaay dayta iti mapagtalkan a giya ken ikkannatay iti adu a pammatalged a saantay nga agmaymaysa kas nasungdo nga ad-adipen ni Jehova. Kas pagarigan, inkanta ni salmista a David: “Yallatiwmo ta awitmo ken ni Jehova, ket saranayennakanto. Dinanto ipalubos a magaraw ti nalinteg.” (Salmo 55:22) Kasanotay a makapagtignay a maitunos kadagitoy a sasao? Babaen ti panangyallatiw iti amin a pakaringgoran, pakadanagan, pagbutbutngan, ken pakaupayantayo iti naayat a nailangitan nga Amatayo. Makatulong daytoy kadatayo a maaddaan iti natalged a rikna ken nalinak a puso.

 6. Sigun iti Filipos 4:6, 7, aniat’ maaramidan ti kararag kadatayo?

⁶ Nagpateg ti naynay a naimpusuan a panagkararag iti panangyallatiw iti awittayo, a pakairamanan dagiti amin a pakaringgorantayo, ken ni Jehova. Ikkannatay daytoy iti natalna a rikna, ta insurat ni apostol Pablo: “Dikay maringgoran iti aniaman, no di ket iti amin a banag babaen ti kararag ken araraw agraman panagyaman maipakaammo koma dagiti dawdawatyo iti Dios; ket ti talna ti Dios a mangringbaw iti amin a panunot aywanannanto dagiti pusoyo ken dagiti pannakabalin ti isipyo babaen ken Kristo Jesus.” (Filipos 4:6, 7) Ti awan kaaspingna a “talna ti Dios” ket naisangsangayan a kinatalingenngen a tagtagiragsaken dagiti dedikado nga adipen ni Jehova uray kadagiti narikut unay a kasasaad. Bunga dayta ti nasinged a personal a pannakirelasiontayo iti Dios. No agkararagtayo a dumawat iti nasantuan nga espiritu ket agpaidalantayo iti dayta, saantay a makalung-aw iti amin a parikut iti biag, ngem matagiragsaktayo ti bunga ti espiritu a talna. (Lucas 11:13; Galacia 5:22, 23) Saantay a malmes iti danag, ta ammotayo a ni Jehova ‘isaadna iti kinatalged’ dagiti amin a matalek a tattaona ket pulos a dina ipalubos a mapasamak ti aniaman a banag a pakadangrantayo iti agnanayon.​—Salmo 4:8.

 7. Aniat’ akem dagiti Kristiano a panglakayen iti panangtulong kadatayo a mangsaranget iti pakaringgoran?

⁷ Kaskasdi, kasanon no di agsardeng ti panagdandanagtayo, uray pay no ut-utobentayo dagiti Kasuratan ken kanayontay nga agkarkararag? (Roma 12:12) Impaayannatay met ni Jehova kadagiti nadutokan a panglakayen iti kongregasion a tumulong kadatayo iti naespirituan. Maliwliwa ken matulongandatayo babaen ti panangaramatda iti Sao ti Dios ken pannakipagkararag ken panagkararagda a maipaay kadatayo. (Santiago 5:13-16) Indagadag ni apostol Pedro kadagiti padana a panglakayen nga ipastoranda ti arban ti Dios a situtulok, sigagagar, ken iti mapagulidanan a pamay-an. (1 Pedro 5:1-4) Sipapasnek a maseknan dagitoy a lallaki iti pagimbagantayo ken kayatda ti makatulong. Siempre, tapno magunggonaantay a naan-anay iti tulong dagiti panglakayen ken tapno nasayaat ti pagbanagantayo iti naespirituan iti uneg ti kongregasion, rumbeng a surotentayo amin ti balakad ni Pedro: “Dakayo nga ub-ubing a lallaki, agpasakopkayo kadagiti lallakay. Ngem dakayo amin bariksanyo ti bagbagiyo iti kinapakumbaba iti panagpampanunot maipaay iti maysa ken maysa, agsipud ta ti Dios busorenna dagiti natangsit, ngem mangted iti di kaikarian a kinamanangaasi kadagiti napakumbaba.”​—1 Pedro 5:5.

8, 9. Ania a liwliwa ti magun-odan manipud iti 1 Pedro 5:6-11?

⁸ Innayon ni Pedro: “Ipakumbabayo ti bagbagiyo, ngarud, iti babaen ti mannakabalin nga ima ti Dios, tapno itan-oknakayo iti naikeddeng a tiempo; bayat nga iyallatiwyo kenkuana amin a pakaringgoranyo, agsipud ta isu maseknan kadakayo. Agtalinaedkayo a sipupuot, managbantaykayo koma. Ti kabusoryo, ti Diablo, agsursursor a kasla leon a ngumerngernger, nga agsapsapul iti asinoman nga alun-onenna. Ngem agtakderkayo a bumusor kenkuana, natibker iti pammati, yantangay ammoyo a dagiti isu met laeng a bambanag a sagsagabaen maitungtungpalda iti intero a timpuyog dagiti kakabsatyo ditoy lubong. Ngem, kalpasan ti panagsagabayo iti apagbiit, ti Dios ti isuamin a di kaikarian a kinamanangaasi, a nangayab kadakayo iti agnanayon a kinadayagna a maikaykaysa ken Kristo, turposennanto a mismo ti panagsanayyo, patibkerennakayto, papigsaennakayto. Maipaay koma kenkuana ti pannakabalin iti agnanayon. Amen.”​—1 Pedro 5:6-11.

⁹ Anian a makaliwliwa a panunoten a mabalintay a ‘yallatiw amin a pakaringgorantayo iti Dios agsipud ta maseknan kadatayo’! Ket no ti dadduma a pakaringgorantayo ket bunga ti panangikagumaan ti Diablo a mangdadael iti pannakirelasiontayo ken ni Jehova babaen ti panangyegna iti pannakaidadanes ken dadduma pay a pakarigatan kadatayo, saan aya a nagsayaat a maammuan a naimbagto ti tungpal ti amin para kadagiti agtalinaed a natarnaw? Wen, kalpasan ti panagsagabatayo iti apagbiit, ti Dios ti isuamin a di kaikarian a kinamanangaasi turposennanto ti panagsanaytayo ket patibkeren ken papigsaennatayo.

10. Ania dagiti tallo a kababalin nga ipasimudaag ti 1 Pedro 5:6, 7 a makatulong a mangep-ep iti danag?

¹⁰ Adda tallo a kababalin nga ipasimudaag ti 1 Pedro 5:6, 7 a makatulong kadatayo a mangsaranget iti pakaringgoran. Ti maysa isu ti kinapakumbaba, wenno “kinapakumbaba iti panagpampanunot.” Naggibus ti 1Pe 5 bersikulo 6 babaen ti sasao nga “iti naikeddeng a tiempo,” a mangipasimudaag a nasken nga aganustayo. Ipakita ti 1Pe 5 bersikulo 7 a mabalintay a yallatiw amin a pakaringgorantayo iti Dios buyogen ti panagtalek ‘agsipud ta maseknan kadatayo,’ ket dagitoy a sasao iparegtada ti naan-anay a panagtalek ken ni Jehova. Isu a kitaentayo no kasano a makatulong a mangep-ep iti danag ti kinapakumbaba, anus, ken naan-anay a panagtalek iti Dios.

No Kasano a Makatulong ti Kinapakumbaba

11. Kasano a matulongannatay ti kinapakumbaba a mangsaranget iti pakaringgoran?

¹¹ No napakumbabatayo, bigbigentayo a natantan-ok nga amang ti pampanunot ti Dios ngem ti pampanunottayo. (Isaias 55:8, 9) Tulongannatay ti kinapakumbaba a mangbigbig a limitado ti kabaelantayo nga agpanunot no maidilig iti di matukod a panagpampanunot ni Jehova. Makitana dagiti banag a ditay maawatan, kas naipakita iti kaso ti nalinteg a tao a ni Job. (Job 1:7-12; 2:1-6) Babaen ti panagpakumbabatayo “iti babaen ti mannakabalin nga ima ti Dios,” bigbigbigentayo ti nanumo a kasasaadtayo no maidilig iti Katan-okan a Soberano. Iti kasta, matulongannatay daytoy a mangsaranget kadagiti kasasaad nga ipalubosna. Mabalin a tarigagayan ti pusotayo ti insigida a pannakabang-ar, ngem yantangay naan-anay ti pannakatimbeng dagiti kababalin ni Jehova, ammona nga apag-isu no kaano ken kasano ti panagtignayna a maipaay kadatayo. Gapuna, kas kadagiti babassit nga ubbing, sipapakumbaba a kumpettayo iti mannakabalin nga ima ni Jehova, nga agtalektayo a tulongannatay a mangsaranget kadagiti pakaringgorantayo.​—Isaias 41:8-13.

12. Kasano a maapektaran ti pannakaaburido iti material a kinatalged no sipapakumbaba a yaplikartayo ti sasao ti Hebreo 13:5?

¹² Ti kinapakumbaba ramanenna ti kinatulok a mangyaplikar iti balakad ti Sao ti Dios, a masansan a mangkissay iti danag. Kas pagarigan, no ti panagdandanagtayo ket bunga ti pannakakumikomtayo a mangragpat kadagiti namaterialan a kalat, nasayaat no utobentayo ti balakad ni Pablo: “Ti wagas ti panagbiagyo siwayawaya koma iti panagayat iti kuarta, bayat a mapnekkayo kadagiti agdama a bambanag. Ta kinuna [ti Dios]: ‘Saankanto a pulos panawan ket saankanto a pulos baybay-an.’” (Hebreo 13:5) Babaen ti sipapakumbaba a panangyaplikarda iti kasta a balakad, adut’ nakalung-aw iti nakaro a pannakaringgor iti material a kinatalged. Nupay mabalin a saan a simmayaat ti pinansial a kasasaadda, saan a dayta ti kangrunaan a pampanunotenda iti pagdaksan ti espiritualidadda.

Ti Paset ti Kinaanus

13, 14. (a) Maipanggep iti naanus a panagibtur, ania nga ulidan ti impaay ni Job? (b) Aniat’ maaramidan kadatayo ti panaguray a siaanus ken ni Jehova?

¹³ Ti sasao nga “iti naikeddeng a tiempo” idiay 1 Pedro 5:6, ipasimudaagna a nasken ti panagibtur a siaanus. No dadduma, agpaut ti maysa a parikut, ket mabalin a pakaruenna ti panagdandanagtayo. Nangnangruna ngarud a kasapulantay nga itaklin dagiti bambanag iti ima ni Jehova. Insurat ni adalan a Santiago: “Kunaentayo a naragsak dagidiay nakapagibtur. Nangngegyo ti panagibtur ni Job ket nakitayo ti nagbanagan nga impaay ni Jehova, a ni Jehova nadungngo unay iti panagayat ken naasi.” (Santiago 5:11) Napadasan ni Job ti napukawan iti sanikua, naawanan iti sangapulo nga annak gapu iti ipapatay, nagsagaba iti nakaar-ariek a sakit, ken sibibiddut nga inukom dagiti sinsinan a manangliwliwa. Gagangay laeng ti maringgoran iti sidong ti kakasta a kasasaad.

¹⁴ Nupay kasta, ni Job ket mapagulidanan iti naanus a panagibtur. No mapaspasarantay ti nakaro a pakasuotan ti pammati, nalabit kasapulan nga aguraytay iti pannakabang-ar, kas iti inaramidna. Ngem nagtignay ti Dios a maipaay kenkuana, nga iti kamaudiananna inaonna ni Job iti panagsagabana ket sibubuslon a ginunggonaanna. (Job 42:10-17) Ti panaguray a siaanus ken ni Jehova patanorenna ti panagibturtayo ken ipakitana ti kauneg ti debosiontayo kenkuana.​—Santiago 1:2-4.

Panagtalek ken ni Jehova

15. Apay a rumbeng nga agtalektay a naan-anay ken ni Jehova?

¹⁵ Indagadag ni Pedro kadagiti kapammatianna a ‘yallatiwda amin a pakaringgoranda iti Dios agsipud ta maseknan kadakuada.’ (1 Pedro 5:7) Isu a mabalin ken rumbeng nga agtalektay a naan-anay ken ni Jehova. Kuna ti Proverbio 3:5, 6: “Agtalekka ken ni Jehova iti amin a pusom ket dika agtalged iti pannakaawatmo met laeng. Kadagiti amin a dalanmo isu ti bigbigem, ket isu iturongnanto dagiti desdesmo.” Gapu kadagiti napalabas a kapadasanda, dagiti dadduma a maringgoran unay marigatanda nga agtalek kadagiti dadduma a tattao. Ngem addaantay iti amin a rason nga agtalek iti Namarsua kadatayo, ti mismo a Gubuayan ken Mangtagtaginayon iti biag. Uray pay no saantay nga agtalek iti bukodtayo a reaksion iti maysa a banag, makapagtalektay a kanayon ken ni Jehova a mangispal kadatayo kadagiti didigra [a dumteng iti biagtayo].​—Salmo 34:18, 19; 36:9; 56:3, 4.

16. Aniat’ kinuna ni Jesu-Kristo maipapan iti pannakaaburido kadagiti material a banag?

¹⁶ Ti panagtalek iti Dios ramanenna ti panagtulnog iti Anakna, ni Jesu-Kristo, a nangisuro iti naadalna manipud iti Amana. (Juan 7:16) Indagadag ni Jesus kadagiti adalanna nga ‘agurnongda kadagiti gameng idiay langit’ babaen ti panagserbi ken ni Jehova. Ngem kasanon dagiti material a kasapulan, a pakairamanan ti taraon, kawes, ken balay? “Isardengyo ti maringgoran,” imbalakad ni Jesus. Impakitana a tartaraonan ti Dios dagiti tumatayab. Nakapimpintas ti panangkawesna kadagiti sabsabong. Saan aya a napatpateg dagiti tao nga ad-adipen ti Dios ngem dagitoy? Pudno a kasta. Gapuna, indagadag ni Jesus: “Itultuloyyo, ngarud, a sapulen nga umuna ti pagarian ken ti kinalinteg [ti Dios], ket isuamin dagitoy sabsabali pay a bambanag mainayondanto kadakayo.” Intuloy a kinuna ni Jesus: “Gapuna, dikay pulos maringgoran maipapan iti sumaganad nga aldaw, ta ti sumaganad nga aldaw addaanto iti bukodna a pakaringgoran.” (Mateo 6:20, 25-34) Wen, kasapulantay ti taraon, inumen, pagan-anay, ken pagtaengan, ngem no agtalektayo ken ni Jehova, ditay pakadanagan unay dagitoy a bambanag.

17. Kasanotay a mayilustrar ti pannakasapul a biroken nga umuna ti Pagarian?

¹⁷ Iti panangbirok nga umuna iti Pagarian, rumbeng nga agtalektayo iti Dios ket sanguentayo dagiti nasken a yun-una iti umiso nga urnos. Ti maysa a bumabatok nga awanan iti aruaten tapno makaanges ket mabalin a bumatok iti tukok tapno agsapul iti tirem a naglaon iti perlas. Daytoy ti pangbiagna iti pamiliana. Pudno a nagpateg dayta! Ngem aniat’ napatpateg? Angin! Masapul a lumung-aw a kanayon tapno makargaan iti angin ti barána. Napatpateg ti angin. Kasta met, mabalin a kasapulan a makiramantayo kadagiti aktibidad daytoy a sistema ti bambanag tapno magun-odtay dagiti kasapulantayo iti biag. Nupay kasta, masapul a maipangpangruna dagiti naespirituan a banag agsipud ta agpannuray kadagitoy a banag ti mismo a biag ti sangakabbalayantayo. Tapno maliklikan ti nalabes a pannakaaburido kadagiti material a kasapulan, masapul nga agtalektay a naan-anay iti Dios. Mainayon pay, ti panagbalin nga ‘aduan ti aramiden iti trabaho ti Apo’ makatulong a mangep-ep iti danag agsipud ta “ti rag-o ni Jehova” isu ti pigsatayo.​—1 Corinto 15:58; Nehemias 8:10.

Itultuloyyo a Yallatiw ti Pakaringgoranyo ken ni Jehova

18. Aniat’ mangpaneknek a talaga a makatulong kadatayo ti panangyallatiw iti amin a pakaringgorantayo ken ni Jehova?

¹⁸ Tapno kanayon a naipamaysa ti panunottayo kadagiti naespirituan a banag, masapul nga itultuloytay a yallatiw amin a pakaringgorantayo ken ni Jehova. Laglagipenyo a kanayon nga isu ket pudpudno a maseknan kadagiti adipenna. Kas panangiladawan: Gapu iti panangliput ni lakayna kenkuana, kimmaro ti pannakariribuk ti maysa a Kristiano a babai nga uray la di makaturog. (Idiligyo ti Salmo 119:28.) Nupay kasta, iti iddana, yallatiwna amin a pakaringgoranna ken ni Jehova. Ibukbokna ti linaon ti pusona iti Dios, a yes-esngawna kenkuana ti saem a sagsagabaenna ken dagiti dua a babassit nga annakna a babbai. Kalpasan ti napasnek a panagdawdawatna iti tulong, kanayonen a makaturog, ta nagtalek a ni Jehova aywananna ida nga agiina. Naragsak itan daytoy a babai a Nainkasuratan ti pannakisinana iti denna ti maysa a panglakayen a nakiasawaanna.

19, 20. (a) Ania dagiti sumagmamano a pamay-an a masarangettay ti pakaringgoran? (b) Aniat’ rumbeng nga itultuloytay nga aramiden iti amin a pakaringgorantayo?

¹⁹ Kas ili ni Jehova, addaantay iti nadumaduma a pamay-an a mangsaranget iti pakaringgoran. Makatulong la unay ti panangyaplikar iti Sao ti Dios. Addaantay iti nabaknang a naespirituan a taraon nga ipapaay ti Dios babaen “ti matalek ken masirib nga adipen,” agraman dagiti makatulong ken makapabang-ar nga artikulo a naipablaak iti Pagwanawanan ken Agriingkayo! (Mateo 24:45-47) Tultulongannatayo ti nasantuan nga espiritu ti Dios. Dakkel ti maitulong kadatayo ti kanayon ken napasnek a panagkararag. Madadaan ken situtulok dagiti nadutokan a Kristiano a panglakayen a mangipaay iti naespirituan a tulong ken liwliwa.

²⁰ Makatulong la unay ti kinapakumbaba ken anus iti panangsaranget iti pakaringgorantayo. Nangnangruna a napateg ti panagtalek a naan-anay ken ni Jehova, ta tumibker ti pammatitayo bayat a mariknatayo ti tulong ken panangidalanna. Ket ti pammati iti Dios tulongannatayo tapno saantay unay a mariribukan. (Juan 14:1) Ti pammati tignayennatay a mangbirok nga umuna iti Pagarian ken agtalinaed nga okupado iti naragsak a trabaho ti Apo, a makatulong kadatayo a mangsaranget iti pakaringgoran. Ti kasta nga aramid patalgedenna ti riknatayo iti tengnga dagidiay mangikantanto ti daydayaw iti Dios iti agnanayon. (Salmo 104:33) Gapuna, yallatiwtay amin a pakaringgorantayo ken ni Jehova.

Kasanoyo a Sungbatan?

◻ Aniat’ kaipapanan ti danag?

◻ Ania dagiti sumagmamano a pamay-an a masarangettay ti pakaringgoran?

◻ Kasano a makatulong ti kinapakumbaba ken anus a mangep-ep iti danag?

◻ Iti panangsaranget iti pakaringgoran, apay a nagpateg ti panagtalek a naan-anay ken ni Jehova?

◻ Apay a rumbeng nga itultuloytay a yallatiw amin a pakaringgorantayo ken ni Jehova?

[Ladawan iti panid 24]

Ammoyo kadi no apay a kinuna ni Jesus, “Isardengyo ti maringgoran”?