“Anianto ti Pagilasinan ti Kaaddam?”
“Kaanonto a mapasamak dagitoy a bambanag, ket anianto ti pagilasinan ti kaaddam ken ti panungpalan ti sistema ti bambanag?”—MATEO 24:3.
1, 2. Ania ti mangipakita nga interesado dagiti tao iti masanguanan?
INTERESADO ti kaaduan a tao iti masanguanan. Dakayo ngay? Iti librona a Future Shock, nadakamat ni Propesor Alvin Toffler “ti kellaat a panagadu dagiti organisasion a mangad-adal iti masanguanan.” Innayonna: ‘Nakitami ti itataud dagiti grupo nga interesado iti masanguanan; ti panagparang dagiti pagiwarnak maipapan iti masanguanan idiay Inglaterra, Francia, Italia, Alemania ken Estados Unidos; ti panagsaknap dagiti kurso ti unibersidad iti panangipadles.’ Ingngudo ni Toffler: “Siempre, awan asinoman a ‘makaammo’ a naan-anay iti masanguanan.”
2 Kuna ti libro a Signs of Things to Come: “Ti panangipalad, bola a kristal, astrolohia, panangbasa iti baraha, I Ching ket narikut a pampamay-an a di makaipalgak a naan-anay kadatayo no ania a talaga ti masakbayantayo.” Ngem imbes nga agpannuray kadagiti pamay-an ti tao, nasaysayaat no agpannuraytayo iti napaneknekanen a gubuayan—ni Jehova.
3. Apay a mayanatup a ti Dios ti pagpannurayantayo iti pannakaammo iti masanguanan?
3 Kuna ti pudno a Dios: “Kas iti panangpanunotko, kastanto ti maaramid; ken kas iti pinanggepko, kastanto ti matungpal.” (Isaias 14:24, 27; 42:9) Wen, kabaelan ni Jehova a pakaammuan ti sangatauan no anianto ti mapasamak, masansan babaen dagiti tattao a pannakangiwatna. Insurat ti maysa kadagitoy a mammadto: “Awan ti aramiden ni Jehova no dina ipalgak nga umuna ti palimedna kadagiti adipenna a mammadto.”—Amos 3:7, 8; 2 Pedro 1:20, 21.
4, 5. (a) Apay a makatulong ni Jesus no maipapan iti masanguanan? (b) Ania a nagkaduat’-pasetna a saludsod ti inyimtuod dagiti apostolna?
4 Ni Jesu-Kristo ti kangrunaan a mammadto ti Dios. (Hebreo 1:1, 2) Intay itaeng ti imatangtayo iti maysa kadagiti kangrunaan a padto ni Jesus a nangipakpakauna kadagiti bambanag a mapaspasamak iti aglawlawtayo ita. Ipakita met daytoy a padto kadatayo no anianto ti mapasamak iti mabiiten bayat nga agpatingga ti agdama a dakes a sistema ti bambanag ken suktan ti Dios dayta iti naindagaan a paraiso.
5 Pinaneknekan ni Jesus nga isu ket maysa a mammadto. (Marcos 6:4; Lucas 13:33; 24:19; Juan 4:19; 6:14; 9:17) Gapuna, di pakasdaawan no apay nga idi agtugtugawda idiay Bantay dagiti Olibo a matantannawaganda ti Jerusalem, nagsaludsod dagiti apostol kenkuana maipapan iti masanguanan: “Kaanonto a mapasamak dagitoy a bambanag, ket anianto ti pagilasinan ti kaaddam ken ti panungpalan ti sistema ti bambanag?”—Mateo 24:3; Marcos 13:4.
6. Kasano nga agkakanaig ti Mateo 24, Marcos 13, ken Lucas 21; ket ania a saludsod ti rumbeng a paginteresantayo unay?
6 Masarakanyo ti saludsodda ken ti sungbat ni Jesus idiay Mateo kapitulo 24, Marcos kapitulo 13, ken Lucas kapitulo 21.a Iti adu a pamay-an, agkakanaig dagiti salaysay, ngem saanda nga agpapada. Kas pangarigan, ni laeng Lucas ti nangdakamat kadagiti ‘angol iti nadumaduma a disso.’ (Lucas 21:10, 11; Mateo 24:7; Marcos 13:8) Ngarud, rumbeng nga isaludsodtayo, Ipadpadto aya ni Jesus dagiti pasamak iti las-ud laeng ti panagbiag dagiti agdengdengngeg kenkuana, wenno inramanna ti panawentayo ken ti masanguanantayo?
Kayat a Maammuan Dagiti Apostol
7. Ania ti nangnangruna a sinaludsod dagiti apostol, ngem kasano kalawa ti sungbat ni Jesus?
7 Sumagmamano nga aldaw sakbay ti pannakapapatayna, kinuna ni Jesus a linaksiden ti Dios ti Jerusalem, ti kabisera dagiti Judio. Madadaelto ti siudad ken ti nangayed a templona. Iti kasta dimmawat dagiti dadduma nga apostol iti ‘pagilasinan ti kaadda ni Jesus ken ti panungpalan ti sistema ti bambanag.’ (Mateo 23:37–24:3) Awan duadua a sipapanunotda a nangnangruna iti sistema a Judio ken iti Jerusalem, ta saanda a naawatan ti kalawa ti mapasamak iti masanguanan. Ngem idi sungbatanna ida, kumitkita ni Jesus iti labes ti napasamak agingga iti ken bayat ti 70 K.P. idi dinadael dagiti Romano ti Jerusalem.—Lucas 19:11; Aramid 1:6, 7.
8.Ania dagiti sumagmamano a pasamak nga impadto ni Jesus?
8 Kas mabasayo iti salaysay dagiti tallo nga Ebanghelio, kinuna ni Jesus a tumakderto ti nasion a bumusor iti sabali a nasion ken ti pagarian a bumusor iti pagarian, addanto panagkirang ti taraon, ginggined, nakabutbuteng a buya, ken nailangitan a pagilasinan. Kadagiti tawen iti nagbaetan ti pannangted ni Jesus iti dayta a pagilasinan (33 K.P.) ken ti pannakalangalang ti Jerusalem (66-70 K.P.), tumaudto dagiti ulbod a mammadto ken ulbod a Kristo. Idadanesto dagiti Judio dagiti Kristiano, a mangikaskasaba iti mensahe ni Jesus.
9. Kasano a natungpal ti padto ni Jesus idi umuna a siglo K.P.?
9 Pudno a napasamak dagitoy a paset ti pagilasinan, kas pasingkedan ni historiador a Flavius Josephus. Insuratna a sakbay ti iraraut dagiti Romano, rimsua ti iyaalsa iti panangisungsong dagiti ulbod a Mesias. Adda dagiti nakabutbuteng a ginggined idiay Judea ken iti dadduma a disso. Bimtak dagiti gubat iti adu a paset ti Imperio ti Roma. Adda kadi dagiti nakaro a bisin? Wen, adda. (Idiligyo ti Aramid 11:27-30.) Ti ngay trabaho a panangikasaba iti Pagarian? Idi 60 wenno 61 K.P., idi a naisurat ti libro a Colosas, “ti namnama dayta naimbag a damag” ti Pagarian ti Dios ket nangngeganen iti nakasaksaknap idiay Africa, Asia, ken Europa.b—Colosas 1:23.
“ITI KASTA” Umayton ti Panungpalan
10. Apay a rumbeng nga imutektekantayo ti Griego a sao a toʹte, ken ania ti kayuloganna?
10 Iti dadduma a paset ti padtona, indatag ni Jesus dagiti pasamak nga agsasaruno a dumteng. Kinunana: “Daytoy naimbag a damag ti pagarian maikaskasabanto . . . , ket iti kasta umayton ti panungpalan.” Masansan nga usaren dagiti Biblia nga Ingles ti sao a “then” nga addaan simple a kaipapanan a “ngarud” wenno “ngem.” (Marcos 4:15, 17; Mr 13:23) Nupay kasta, idiay Mateo 24:14, naibatay ti “iti kasta” iti Griego nga adverb a toʹte.c Sigun kadagiti eksperto iti Griego, ti toʹte ket maysa a “demonstrative adverb of time” a maaramat a “mangiruangan iti sumaruno iti tiempo” wenno “mangiruangan iti sumaruno a mapasamak.” No kasta, impadto ni Jesus a maikaskasabanto ti Pagarian ket iti kasta (‘kalpasan dayta’ wenno ‘kasaruno dayta’) umayton “ti panungpalan.” Ania a panungpalan?
11. Kasano nga inturong ni Jesus ti atension kadagiti pasamak a direkta a nainaig iti pannakadadael ti Jerusalem?
11 Masarakan ti maysa a kaitungpalan ti padto ni Jesus kadagiti pasamak a nangiturong iti panungpalan ti sistema a Judio. Napasamak dagiti gubat, ginggined, panagkirang ti taraon, ken dadduma pay, nga impadto ni Jesus iti las-ud ti tallo a dekada. Ngem, mangrugi iti Mateo 24:15, Marcos 13:14, ken Lucas 21:20, mabasatayo dagiti pasamak a direkta a nainaig iti sumungsungad a pannakadadael, inton asideg unayen ti panungpalan.—Paliiwenyo ti maymaysa a puted-puted a linea iti tsart.
12. Kasano a nainaig dagiti buyot a Romano iti kaitungpalan ti Mateo 24:15?
12 Kas panagibales iti yaalsa dagiti Judio idi 66 K.P., rinaut dagiti Romano iti sidong ni Cestius Gallus ti Jerusalem, nga inalikubkobda daytoy a siudad nga imbilang dagiti Judio a nasantuan. (Mateo 5:35) Iti laksid ti panagibales dagiti Judio, impilit dagiti Romano ti simrek iti siudad. Iti kasta rinugianda ti ‘nagtakder iti nasantuan a disso,’ kas impadto ni Jesus idiay Mateo 24:15 ken Marcos 13:14. Kalpasanna adda di ninamnama a napasamak. Nupay naalikubkobdan ti siudad, kellaat a nagsanud dagiti Romano. Nailasin a dagus dagiti Kristiano ti kaitungpalan ti padto ni Jesus, ket ti panagsanud inikkanna ida iti gundaway a pumanaw idiay Judea ken agkamang iti kabambantayan iti ballasiw ti Jordan. Paneknekan ti historia a kasta ti inaramidda.
13. Apay a naipangag dagiti Kristiano ti pakdaar ni Jesus a pumanawda?
13 Ngem no pinanawan dagiti Romano ti Jerusalem, apay a kasapulan pay laeng a pumanaw ti asinoman? Impakita dagiti sasao ni Jesus a ti napasamak pinaneknekanna nga ‘asidegen ti pannakalangalang ti Jerusalem.’ (Lucas 21:20) Wen, pannakalangalang. Impadtona nga ‘addanto rigat a ti kasta di pay napasamak nanipud idi punganay ket dinto met mapasamak manen.’ Kalpasan ti agarup tallo ket kagudua a tawen, idi 70 K.P., aktual a napasaran ti Jerusalem ti “dakkel a rigat” nga impalak-am dagiti buyot a Romano iti sidong ni Heneral Tito. (Mateo 24:21; Marcos 13:19) Ngem, apay a kinuna ni Jesus a maysa daytoy a rigat a dakdakkel ngem iti aniaman a napasamak sakbayna wenno nanipud idi?
14. Apay a maikunatayo a ti napasamak iti Jerusalem idi 70 K.P. ket maysa a “dakkel a rigat” nga awan pay kasta a napasamak sakbayna wenno nanipud idi?
14 Dinadael dagiti taga-Babilonia ti Jerusalem idi 607 K.K.P., ken naimatangan ti siudad ti nakaam-amak a panagdadangadang iti agdama a siglotayo. Kaskasdi, naisalsalumina a dakkel a rigat ti napasamak idi 70 K.P. Iti maysa a kampania a nagpaut iti agarup lima a bulan, pinarmek dagiti buyot ni Tito dagiti Judio. Agarup 1,100,000 ti napapatayda ken nganngani 100,000 ti kinayawanda. Mainayon pay, rinebbek dagiti Romano ti Jerusalem. Pinaneknekan daytoy a permanente a naggibusen ti sistema ti sigud a naanamongan a panagdayaw dagiti Judio a naisentro iti templo. (Hebreo 1:2) Wen, dagiti pasamak idi 70 K.P. siuumiso a maibilang kas ‘rigat a ti kasta di pay napasamak [iti dayta a siudad, nasion, ken sistema] nanipud idi pangrugian ti lubong, ken dinto met mapasamak manen.’—Mateo 24:21.d
Kas Naipadto, Adu Pay ti Sumaruno
15. (a) Aniada a kita ti paspasamak ti impadto ni Jesus a dumteng kalpasan ti rigat iti Jerusalem? (b) Iti lawag ti Mateo 24:23-28, ania ti makunatayo maipapan iti kaitungpalan ti padto ni Jesus?
15 Nupay kasta, saan a kinedngan ni Jesus ti padtona iti rigat idi umuna a siglo. Ipakita ti Biblia nga adu pay ti sumaruno iti dayta a rigat, kas ipasimudaag ti pannakaaramat ti toʹte, wenno “iti kasta,” idiay Mateo 24:23 ken Marcos 13:21. Ania ti mapasamak iti panawen kalpasan ti 70 K.P.? Kalpasan ti rigat iti sistema a Judio, adu pay nga ulbod a Kristo ken ulbod a mammadto ti agparang. (Idiligyo ti Marcos 13:6 iti Mr 13:21-23.) Pasingkedan ti historia a timpuar dagiti kasta a tattao iti panaglabas dagiti siglo manipud iti pannakadadael ti Jerusalem idi 70 K.P., nupay saanda a naallilaw dagiti tattao nga addaan iti nalawag a naespirituan a panagkita ken mangpaspasungad “iti kaadda” ni Kristo. (Mateo 24:27, 28) Nupay kasta, ipamatmat dagitoy a pasamak kalpasan ti dakkel a rigat idi 70 K.P. a kumitkita ni Jesus iti labes dayta a rigat, a maysa laeng nga umuna a kaitungpalan.
16. Ania a paset ti padto ni Jesus ti innayon ti Lucas 21:24, ken ania ti kaipapanan daytoy?
16 No idiligtayo ti Mateo 24:15-28 ken Marcos 13:14-23 iti Lucas 21:20-24, masarakantayo ti maikadua a pammaneknek a dumanon ti padto ni Jesus iti labes ti pannakadadael ti Jerusalem. Laglagipenyo a ni laeng Lucas ti nangdakamat kadagiti angol. Kasta met, isu laeng ti nanggibus iti daytoy a benneg kadagiti sasao ni Jesus a: “Ti Jerusalem ibaddebaddekto dagiti nasion, agingga a ti naituding a pampanawen dagiti nasion [“pampanawen dagiti Gentil,” King James Version] matungpalda.”e (Lucas 21:24) Inikkat dagiti taga-Babilonia iti saadna ti maudi nga ari dagiti Judio idi 607 K.K.P., ket kalpasan dayta, naibaddebaddek ti Jerusalem, a mangitakder iti Pagarian ti Dios. (2 Ar-ari 25:1-26; 1 Cronicas 29:23; Ezequiel 21:25-27) Idiay Lucas 21:24, impamatmat ni Jesus nga agtultuloy daytoy a kasasaad iti masanguanan agingga a dumteng ti tiempo a panangipasdek manen ti Dios iti maysa a Pagarian.
17. Ania ti maikatlo a pammaneknek a dumanon ti padto ni Jesus iti adayo a masanguanan?
17 Adtoy ti maikatlo a pammaneknek a tuktukoyen met ni Jesus ti maysa a kaitungpalan kalpasan ti atiddog a panawen: Sigun kadagiti Kasuratan, matay ken mapagungarto ti Mesias, ket agtugawto iti makanawan ti Dios agingga nga ibaon ti Ama a mangparmek. (Salmo 110:1, 2) Nasao idi ni Jesus ti panagtugawna iti makanawan ni Amana. (Marcos 14:62) Pinasingkedan ni apostol Pablo nga adda ni napagungar a Jesus iti makanawan ni Jehova nga agur-uray iti tiempo inton agbalin nga Ari ken Mammapatay a dinutokan ti Dios.—Roma 8:34; Colosas 3:1; Hebreo 10:12, 13.
18, 19. Ania ti pakainaigan ti Apocalipsis 6:2-8 iti umasping a padto kadagiti Ebanghelio?
18 No maipanggep iti maikapat ken di masuppiat a pammaneknek nga agaplikar ti padto ni Jesus maipapan iti panungpalan ti sistema ti bambanag iti labes ti umuna a siglo, mabalintay ti agturong iti Apocalipsis kapitulo 6. Iti sinuratna sumagmamano a dekada kalpasan ti 70 K.P., inladawan ni apostol Juan ti makaawis a buya dagiti aktibo a nakakabalio. (Apocalipsis 6:2-8) Daytoy naimpadtuan a buya iti “aldaw ti Apo”—ti aldaw ti kaaddana—ilasinna ti maika-20 a siglotayo kas panawen ti dadakkel a gubat (Apo 6 bersikulo 4), nasaknap a panagkirang ti taraon (Apo 6 bersikulo 5 ken 6), ken “makapapatay a saplit” (Apo 6 bersikulo 8). Nalawag, maipada daytoy iti kinuna ni Jesus kadagiti Ebanghelio ken paneknekanna nga addaan ti padtona iti dakdakkel a kaitungpalan iti daytoy nga ‘aldaw ti Apo.’—Apocalipsis 1:10.
19 Bigbigen dagiti mannakaammo a tattao a nangrugi nga agparang ti ragup a pagilasinan a naipadto idiay Mateo 24:7-14 ken Apocalipsis 6:2-8 sipud ti umuna a panagbettak ti sangalubongan a gubat idi 1914. Ibumbunannag dagiti Saksi ni Jehova iti intero a lubong a mapaspasamak itan ti maikadua ken dakdakkel a kaitungpalan ti padto ni Jesus, kas paneknekan dagiti naulpit a gubat, napipigsa a ginggined, makapapatay a bisin, ken nasaknap a saksakit. Maipapan iti daytoy maudi a punto, kinuna ti U.S.News & World Report (Hulio 27, 1992): “Riniwriw ti matmatay iti sakit nga AIDS ket iti saan a mabayag nalabit a daytanto ti agbalin a kadadakkelan ti magastos ken kadadaksan a saplit iti historia. Ag-25 milion nga agsagsagaba a kararua ti pinatay ti Black Death idi maika-14 a siglo. Ngem iti tawen 2000, 30 milion agingga iti 110 milion a tao ti addaanton iti HIV, ti virus a mamatpataud iti AIDS. Agarup 12 milion ti addaan iti HIV ita. Iti kaawan ti agasna, sigurado a patay ti pagtungpalan amin dagitoy.”
20. Ania ti saklawen ti umuna a kaitungpalan ti Mateo 24:4-22, ngem ania ti nalawag a sabali pay a kaitungpalanna?
20 Ania ngarud ti makunatayo maipapan iti sungbat ni Jesus iti saludsod dagiti apostol? Siuumiso nga impakpakauna ti padtona dagiti bambanag a nangiturong iti pannakadadael ti Jerusalem, ken dinakamatna ti sumagmamano a banag a mapasamak kalpasan ti 70 K.P. Ngem kaaduan kadagitoy ti maaddaan iti maikadua ken dakdakkel a kaitungpalan iti masanguanan, nga agturong iti dakkel a rigat a manggibus iti agdama a dakes a sistema ti bambanag. Kaipapanan daytoy a natungpal ti padto ni Jesus idiay Mateo 24:4-22, ken dagiti katupagna a salaysay idiay Marcos ken Lucas, manipud 33 K.P. agingga iti rigat idi 70 K.P. Ngem, maaddaan dagiti isu met laeng a bersikulo iti maikadua a kaitungpalan, a ramanenna ti dakdakkel a rigat iti masanguanan. Mapaspasamaken daytoy dakdakkel a kaitungpalan iti kaaldawantayo; inaldaw a makitkitatayo.f
Agturong iti Ania?
21, 22. Sadinotay a masarakan ti naimpadtuan a pammaneknek nga adda pay dumteng a kanayonan a paspasamak?
21 Saan a ginibusan ni Jesus ti padtona iti panangdakamat kadagiti ulbod a mammadto a mangar-aramid kadagiti makaallilaw a tanda bayat ti atiddog a panawen sakbay ‘a matungpal ti naituding a pampanawen dagiti nasion.’ (Lucas 21:24; Mateo 24:23-26; Marcos 13:21-23) Intuloyna a dinakamat dagiti dadduma pay a nakabutbuteng a bambanag a mapasamak, bambanag a makitanto iti intero a daga. Mainaig dagitoy iti yaay ti Anak ti tao iti pannakabalin ken dayag. Maipapan iti tuloy ti padtona, kastoy ti nailanad idiay Marcos 13:24-27:
22 “Ngem kadagidiay nga aldaw, kalpasan dayta a rigat, agsipngetto ti init, ket ti bulan dinanto itden ti lawagna, ket dagiti bituen agtinnagdanto manipud langit, ket dagiti pannakabalin nga adda iti langlangit agkintayegdanto. Ket iti kasta makitadanto ti Anak ti tao nga um-umay kadagiti ulep agraman dakkel a pannakabalin ken dayag. Ket iti kasta ibaonnanto dagiti anghel ket urnongendanto a sangsangkamaysa dagiti pinilina manipud kadagiti uppat nga angin, manipud iti ungto ti daga agingga iti ungto ti langit.”
23. Apay a mainanamatayo a matungpal ti Mateo 24:29-31 kalpasan ti atiddog a panawen sipud idi umuna a siglo K.P.?
23 Ti Anak ti tao, ni napagungar a Jesu-Kristo, saan nga immay iti dayta nakaskasdaaw a pamay-an kalpasan ti pannakadadael ti sistema a Judio idi 70 K.P. Kinapudnona, isu ket saan a binigbig dagiti amin a tribo iti daga, kas ipakita ti Mateo 24:30, ken saan met nga inurnong idi dagiti nailangitan nga anghel amin dagiti napulotan a Kristiano manipud iti intero a daga. Ngarud, kaano a matungpal daytoy kanayonan a paset ti naindaklan a padto ni Jesus? Matungtungpalen aya kadagiti mapaspasamak iti aglawlawtayo ita, wenno ikkannatay ketdi iti nadibinuan a pannakaawat kadagiti bambanag a mainanamatayo iti asideg a masanguanan? Sigurado a kayattayo a maammuan, ta insurat ni Lucas ti pammagbaga ni Jesus a: “Bayat a dagitoy a bambanag mangrugida a mapasamak, tumakderkayo a sililinteg ket itangadyo dagiti uloyo, agsipud ta ti pannakaispalyo umas-asidegen.”—Lucas 21:28.
[Dagiti Footnote]
a Masarakan ti dadduma a paset dagitoy a kapitulo iti tsart iti pinanid 14 ken 15; namarkaan iti puted-puted a linea dagiti agpapada a benneg.
b Maipaay iti historikal a pannakasalaysay dagitoy a pasamak, kitaenyo ti The Watchtower nga Enero 15, 1970, pinanid 43-5.
c Agparang ti toʹte iti nasurok a 80 a daras iti Mateo (9 a daras idiay Mt kapitulo 24) ken 15 a daras iti libro a Lucas. Inusar ni Marcos ti toʹte iti innem laeng a daras, ngem uppat kadagitoy ti nainaig “iti pagilasinan.”
d Kinuna ti autor a Briton a ni Matthew Henry: “Nakaal-alingget ti pannakadadael ti Jerusalem iti ima dagiti Caldeo, ngem nakarkaro daytoy. Impangtana ti pannakaikisap amin . . . a Judio.”
e Adu ti nakapaliiw nga iti salaysay ni Lucas nagbaliw ti tema kalpasan ti Lucas 21:24. Kuna ni Dr. Leon Morris: “Intuloy ni Jesus ti nagsao maipapan iti pampanawen dagiti Gentil. . . . Iti kapanunotan ti kaaduan nga eskolar, naiturong itan ti atension iti yaay ti Anak ti tao.” Insurat ni Propesor R. Ginns: “Ti Yaay ti Anak ti Tao—(Mat 24:29-31; Mar 13:24-27). Ti pannakadakamat ti ‘pampanawen dagiti Gentil’ iruanganna daytoy a tema; ti salaysay [ni Lucas] dumanon itan iti labes ti pannakadadael ti Jerusalem iti masanguanan.”
f Insurat ni Propesor Walter L. Liefeld: “Maikuna a dua ti kaitungpalan dagiti padto ni Jesus: (1) dagiti pasamak idi 70 A.D. mainaig iti templo ken (2) dagiti pasamak iti adayo pay a masanguanan, a nailadawan iti naimpadtuan a sasao.” Kuna ti komentario nga inurnos ni J. R. Dummelow: “Maawatantayo ti adu kadagiti naririgat a paset daytoy naindaklan a diskurso no panunotentayo a saan a maymaysa a pasamak ti tinukoy ti Apo iti daytoy no di ket dua, ket ti umuna iladawanna ti maikadua. . . . Ipasimudaag ti [Lucas] 21:24 kangrunaanna, a nangdakamat iti ‘pampanawen dagiti Gentil,’ . . . ti di nakedngan a panawen iti nagbaetan ti pannakadadael ti Jerusalem ken ti panungpalan ti lubong.”
Malagipyo Kadi?
◻ Addaan ti sungbat ni Jesus iti saludsod idiay Mateo 24:3 iti ania a kaitungpalan a nangiturong iti 70 K.P.?
◻ Kasano a ti pannakaaramat ti sao a toʹte matulongannatayo a mangtarus iti padto ni Jesus?
◻ Iti ania a pamay-an nga adda “dakkel a rigat” idi umuna a siglo nga awan pay kasta a napasamak sakbayna?
◻ Tinukoy ni Lucas ti ania a dua a naisalsalumina a paset ti padto ni Jesus a pakainaigantayo ita?
◻ Ania ti mangipakita nga addaan ti padto idiay Mateo 24:4-22 iti maikadua ken dakdakkel a kaitungpalan?
[Tsart iti panid 14, 15]
4 “Kinuna ni Jesus kadakuada: ‘Kitaenyo nga awan asinoman a mangiyaw-awan kadakayo; 5 ta adunto ti umay maibatay iti naganko, a kunkunada, “Siak ti Kristo,” ket iyaw-awandanto dagiti adu. 6 Makangngegkayto kadagiti gubgubat ken dagiti damdamag ti gubgubat; kitaenyo a dikay mapabutngan. Ta dagitoy a bambanag masapul a maaramidda, ngem saan pay a panungpalan.
7 “‘Ta ti nasion tumakderto a bumusor iti nasion ket ti pagarian bumusor iti pagarian, ket addanto dagiti kinakirang ti taraon ken dagiti ginggined iti nadumaduma a disso. 8 Amin dagitoy a bambanag ket pangrugian dagiti ut-ot ti panagrigat.
9 “‘Kalpasanna dagiti tattao iyawatdakayto iti rigat ken papatayendakayto, ket puntiriakayto ti pananggura dagiti amin a nasnasion maigapu iti naganko. 10 Kalpasanna, met, adunto ti maitibkol ken liputandanto ti maysa ken maysa ken guraendanto ti maysa ken maysa. 11 Ket adu nga ulbod a mammadto ti tumakderto ket iyaw-awanda dagiti adu; 12 ket gapu iti iyaadu ti kinakillo lumamiisto ti ayat ti dakdakkel a bilang. 13 Ngem ti nakapagibtur agingga iti panungpalan isunto ti maisalakan. 14 Ket daytoy naimbag a damag ti pagarian maikaskasabanto iti isuamin a mapagnaedan a daga a maipaay a pangsaksi kadagiti isuamin a nasnasion; ket iti kasta umayton ti panungpalan.
------------------------------------------------------------------ 15 “‘Gapuna, inton makitayo ti makarimon a banag a mamataud iti panaglangalang, kas naisao babaen ken ni Daniel a mammadto, a sitatakder iti maysa a nasantuan a disso, (ti agbasa usarenna koma ti panangilasin,) 16 iti kasta dagidiay adda idiay Judea rugianda koma ti agkamang kadagiti bambantay. 17 Ti tao nga adda iti tuktok ti balay saan koma a bumaba tapno alaenna dagiti sanikua manipud iti balayna; 18 ket ti tao nga adda iti talon saan koma nga agsubli iti balay tapno alaenna ti makinruar a kawesna. 19 Asi pay dagiti masikog a babbai ken dagidiay agpaspasuso iti ubing kadagita nga aldaw! 20 Itultuloyyo nga ikararag a ti panagtalawyo saan koma a mapasamak iti panawen ti lam-ek, wenno iti aldaw ti sabbath; 21 ta iti kasta addanto dakkel a rigat a ti kasta di pay napasamak nanipud idi pangrugian ti lubong agingga ita, saan, dinto met mapasamak manen. 22 Iti kinapudnona, no di napaababa dagita nga aldaw, awanto ti lasag a maisalakan; ngem maigapu kadagiti napili dagita nga aldaw mapaababadanto.
------------------------------------------------------------------ 23 “‘Iti kasta no ti asinoman kunaenna kadakayo, “Adtoy! Adda ditoy ti Kristo,” wenno, “Adda idiay!” dikay patien dayta. 24 Ta dagiti ulbod a Kristo ken dagiti ulbod a mammadto tumakderdanto ket mangteddanto kadagiti dadakkel a pagilasinan ken datdatlag tapno mangiyaw-awanda, no mabalin, uray pay kadagiti napili. 25 Adtoy! Pinakdaarankayo a nasaksakbay. 26 Gapuna, no dagiti tattao kunaenda kadakayo, “Adtoy! Isu adda idiay let-ang,” dikay mapan; “Adtoy! Adda kadagiti makin-uneg a silsiled,” dikay patien dayta. 27 Ta kas iti kimat a rummuar iti makindaya a paspaset ket agsilnag agingga iti makinlaud a paspaset, kastanto ti kaadda ti Anak ti tao. 28 Sadinoman a yan ti bangkay, sadiay dagiti agila maurnongdanto a sangsangkamaysa.
------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------ 29 “‘Dagus kalpasan ti rigat kadagita nga aldaw agsipngetto ti init, ket ti bulan dinanto itden ti lawagna, ket dagiti bituen matnagdanto manipud langit, ket dagiti pannakabalin ti langlangit agkintayegdanto. 30 Ket iti kasta ti pagilasinan ti Anak ti tao agparangto iti langit, ket kalpasanna isuamin a tribo ti daga saplitendanto ti bagbagida iti panagun-unnoy, ket makitadanto ti Anak ti tao nga um-umay kadagiti ulep ti langit agraman pannakabalin ken dakkel a dayag. 31 Ket ibaonnanto dagiti anghelna a buyogen ti dakkel nga uni ti trumpeta, ket urnongendanto a sangsangkamaysa dagiti pinilina manipud kadagiti uppat nga angin, manipud iti maysa nga ungto ti langlangit agingga iti sabali nga ungtoda.’ ”
5 “Gapuna ni Jesus rinugianna a kunaen kadakuada: ‘Kitaenyo nga awan asinoman a mangiyaw-awan kadakayo. 6 Adunto ti umay maibatay iti naganko, a kunkunada, “Siak dayta,” ket iyaw-awandanto dagiti adu. 7 Mainayon pay, inton makangngegkayo iti gubgubat ken damdamag ti gubgubat, dikay mapabutngan; dagitoy a bambanag masapul a maaramidda, ngem saan pay a panungpalan.
8 “‘Ta ti nasion tumakderto a bumusor iti nasion ket ti pagarian bumusor iti pagarian, addanto dagiti ginggined iti nadumaduma a disso, addanto dagiti kinakirang ti taraon. Dagitoy ket pangrugian dagiti ut-ot ti panagrigat.
9 “‘No maipapan kadakayo, kitaenyo ti bagbagiyo; dagiti tattao iyawatdakayto kadagiti lokal a pangukoman, ket mabautkayto kadagiti sinagoga ket maisaklangkayo iti sanguanan dagiti gobernador ken ar-ari maigapu kaniak, a kas pangsaksi kadakuada. 10 Kasta met, iti isuamin a nasnasion masapul a maikaskasaba nga umuna ti naimbag a damag. 11 Ngem inton ipandakayo tapno iyawatdakayo, dikay maringgoran a nasaksakbay no ania ti sawenyo; no di ket aniaman a maited kadakayo iti dayta nga oras, sawenyo daytoy, ta saan a dakayo dagidiay agsasao, no di ket ti nasantuan nga espiritu. 12 Kanayonanna pay, ti kabsat a lalaki iyawatnanto ti kabsat a lalaki iti ipapatay, ket ti ama iyawatnanto ti anak, ket dagiti annak tumakderdanto a bumusor kadagiti nagannak ket papapatayda ida; 13 ket puntiriakayto ti pananggura dagiti amin a tattao maigapu iti naganko. Ngem ti nakapagibtur agingga iti panungpalan isunto ti maisalakan.
------------------------------------------------------------------ 14 “‘Nupay kasta, inton makitayo ti makarimon a banag a mamataud iti panaglangalang nga agtaktakder idiay saanna a rebbeng (ti agbasa usarenna koma ti panangilasin), iti kasta dagidiay adda idiay Judea rugianda koma ti agkamang kadagiti bambantay. 15 Ti tao nga adda iti tuktok ti balay saan koma a bumaba, wenno sumrek iti uneg tapno mangala iti aniaman a banag manipud iti balayna; 16 ket ti tao nga adda iti talon saan koma nga agsubli kadagiti bambanag iti likudan tapno alaenna ti makinruar a kawesna. 17 Asi pay dagiti masikog a babbai ken dagidiay agpaspasuso iti ubing kadagita nga aldaw! 18 Itultuloyyo nga ikararag a saan koma a mapasamak dayta iti panawen ti lam-ek; 19 ta dagidiay nga aldaw agbalindanto nga al-aldaw ti rigat a ti kasta di pay napasamak manipud idi panangrugi ti panamarsua a pinarsua ti Dios agingga iti dayta a tiempo, ket dinto mapasamak manen. 20 Iti kinapudnona, no di pinaababa ni Jehova ti al-aldaw, awanto ti lasag a maisalakan. Ngem maigapu kadagiti napili a pinilina pinaababana ti al-aldaw.
------------------------------------------------------------------ 21 “‘Iti kasta, met, no ti asinoman kunaenna kadakayo, “Kitaenyo! Adda ditoy ti Kristo,” “Kitaenyo! Isu adda idiay,” dikay patien dayta. 22 Ta dagiti ulbod a Kristo ken dagiti ulbod a mammadto tumakderdanto ket mangteddanto kadagiti pagilasinan ken datdatlag tapno iyaw-awanda, no mabalin, dagiti napili. 23 Dakayo, ngarud, agsiputkayo; imbagakon nga impakpakauna kadakayo dagiti amin a bambanag.
------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------ 24 “‘Ngem kadagidiay nga aldaw, kalpasan dayta a rigat, agsipngetto ti init, ket ti bulan dinanto itden ti lawagna, 25 ket dagiti bituen agtinnagdanto manipud langit, ket dagiti pannakabalin nga adda iti langlangit agkintayegdanto. 26 Ket iti kasta makitadanto ti Anak ti tao nga um-umay kadagiti ulep agraman dakkel a pannakabalin ken dayag. 27 Ket iti kasta ibaonnanto dagiti anghel ket urnongendanto a sangsangkamaysa dagiti pinilina manipud kadagiti uppat nga angin, manipud iti ungto ti daga agingga iti ungto ti langit.’ ”
8 “Kinunana: ‘Kitaenyo a dikay maiyaw-awan; ta adunto dagiti umay maibatay iti naganko, a kunkunada, “Siak dayta,” ken, “Ti naikeddeng a tiempo immasidegen.” Dikay sumurot kadakuada. 9 Kanayonanna pay, no makangngegkayo kadagiti gubat ken kadagiti riribuk, dikay mapabutngan. Ta dagitoy a bambanag masapul a mapasamakda nga umuna, ngem saan pay a mapasamak a dagus ti panungpalan.’
10 “Idin intultuloyna a kunaen kadakuada: ‘Ti nasion tumakderto a bumusor iti nasion, ken ti pagarian a bumusor iti pagarian; 11 ket addanto dagiti dadakkel a ginggined, ket iti nadumaduma a disso, dagiti angol ken dagiti kinakirang ti taraon; ket addanto dagiti nakabutbuteng a buya ken dagiti dadakkel a pagilasinan manipud langit.
12 “ ‘Ngem sakbay amin dagitoy a bambanag tiliwendakayto dagiti tattao ket idadanesdakayo, nga iyawatdakayo kadagiti sinagoga ken kadagiti pagbaludan, a maisaklangkayo iti sanguanan dagiti ar-ari ken dagiti gobernador maigapu iti naganko. 13 Agbanagto dayta kadakayo a kas pangsaksi. 14 Gapuna ikabilyo kadagiti pusoyo a dikay agensayo a nasaksakbay no kasano ti panangikalinteganyo, 15 ta ikkankayto iti ngiwat ken sirib, a dinto kabaelan a sarangten wenno suppiaten dagiti isuamin a bumusbusor kadakayo. 16 Mainayon pay, iyawatdakayto uray dagiti nagannak ken kakabsat a lallaki ken kakabagian ken gagayyem, ket papatayendanto ti sumagmamano kadakayo; 17 ket puntiriakayto ti pananggura dagiti amin a tattao maigapu iti naganko. 18 Ngem kaskasdi nga iti aniaman a pamay-an awanto ti mapukaw a maysa a buok ti uloyo. 19 Babaen iti panagibturyo magun-odanyonto dagiti kararuayo.
------------------------------------------------------------------ 20 “ ‘Kanayonanna pay, inton makitayo ti Jerusalem a nalikmut kadagiti nagpakarso a buybuyot, iti kasta ammuenyo a ti pannakalangalangna immasidegen. 21 Ket dagidiay adda idiay Judea rugianda koma ti agkamang kadagiti bambantay, ket dagidiay adda iti tengngana pumanawda koma, ket dagidiay adda kadagiti aw-away saanda koma a sumrek kenkuana; 22 agsipud ta dagitoy dagiti aldaw a panangipakat ti kinahustisia, tapno amin dagiti bambanag a naisurat matungpalda. 23 Asi pay dagiti masikog a babbai ken dagidiay agpaspasuso iti ubing kadagita nga aldaw! Ta addanto dakkel a panagkasapulan iti daga ken pungtot itoy nga ili; 24 ket mapasagdanto iti tadem ti kampilan ket maipandanto a makayawan kadagiti amin a nasion;
------------------------------------------------------------------ ket ti Jerusalem ibaddebaddekto dagiti nasion, agingga a ti naituding a pampanawen dagiti nasion matungpalda.
------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------ 25 “‘Kasta met, addanto dagiti pagilasinan iti init ken bulan ken kadagiti bitbituen, ket iti daga tuok dagiti nasion, a dida ammo ti ruaran gapu iti panagdaranudor ti baybay ken ti panagkiburna, 26 bayat a dagiti tattao matalimudawda gapu iti buteng ken panangpadpadaan kadagiti bambanag nga um-umay iti mapagnaedan a daga; ta dagiti pannakabalin ti langlangit mapagkintayegdanto. 27 Ket iti kasta makitadanto ti Anak ti tao nga um-umay iti ulep agraman pannakabalin ken dakkel a dayag. 28 Ngem bayat a dagitoy a bambanag mangrugida a mapasamak, tumakderkayo a sililinteg ket itangadyo dagiti uloyo, agsipud ta ti pannakaispalyo umas-asidegen.’ ”
[Ladawan iti panid 10]
Ti rigat idi 70 K.P. ti kadakkelan a napasaran ti Jerusalem ken ti sistema a Judio