No Kasano a ti Nakristianuan a Pananginanama Kimmupas

IMBAGA ni Jesus kadagiti adalanna nga “agsalukagda” iti kaaddana ken iti iyaay ti Pagarianna. (Marcos 13:37) Nagadu a pammaneknek iti Kristiano a Griego a Kasuratan a dagiti Kristiano idi umuna a siglo kastat’ inaramidda. Kinapudnona, dadduma nagbalinda a dipay makaan-anusen. (2 Tesalonica 2:1, 2) Iti kasumbangirna, tapno maliklikan iti aniaman a panagkapuy ti Nakristianuan a pananginanama, da Pablo, Santiago, Pedro ken ni Juan nagipatulodda amin ti sursurat a binagbagaanda dagiti kakabsatda nga agtalinaedda koma a siririing iti naespirituan bayat a siaanus nga ur-urayenda ti “kaadda” ni Kristo ken ti “aldaw ni Jehova.”​—Hebreo 10:25, 37; Santiago 5:7, 8; 1 Pedro 4:7; 2 Pedro 3:1-15; 1 Juan 2:18, 28.

Dagiti libro a pagreperensiaan nga impablaak dagiti historiador ken teologo ti Kakristianuan binigbigda daytoy a kinapudno. Iti napuskol a Supplément, ti autoritatibo a Katoliko a Pranses a Dictionnaire de la Bible kunana: “Bareng-bareng laeng ti panangpadpadas iti inggat’ kabaelan nga ilibak ti kasasaad ti pananginanama ti panungpalan a nakabatbatad kadagiti adu a teksto ti Baro a Tulag. . . . Iti immuna a Kinakristiano . . . ti pananginanama ti Parousia [kaadda] ti addaan ti dakkel a paset ken nagtultuloy manipud maysa nga ungto ti B[aro] a T[ulag] agingga iti sabali nga ungtona.”

Ngem apay a dadduma kadagiti teologo ti Kakristianuan “pinadpadasda iti inggat’ kabaelanda nga ilibak ti kasasaad ti pananginanama ti panungpalan” a nakabatbatad kadagiti immuna a Kristiano? Awan duadua, tapno maabbongan ti kasasaad iti naespirituan a panaglaladot nga isut’ nakabatbatad ita kadagiti adu a makunkuna a Kristiano ken dagiti naespirituan a papanguloda. Kasano nga immay daytoy a panagbalbaliw?

No Kasano a Kimmupas ti Pananginanama

Ti panagkapuy ti Nakristianuan a pananginanama ket maysa kadagiti bungbunga ti apostasia a mangrugin a mangiparangarang ti bagina uray pay sakbay ti ipapatay dagiti apostoles ni Kristo. Namakdaar ni apostol Pablo a ti apostasia ket “agar-aramiden” iti unegen ti Nakristianuan a kongregasion idi kaaldawanna. (2 Tesalonica 2:3, 4, 7) Sumagmamano a tawen iti kamaudiananna, pinagalibtak ni apostol Pedro dagiti padana a Kristiano nga agbantayda maibusor kadagiti “ulbod a mannursuro” ken dagiti “managuy-uyaw” nga agkunanto: “Sadino ti yan ti pannakaikari ti kaaddana? Ta nanipud idi naturog dagiti amma, dagiti isuamin a bambanag agtultuloyda a kas met la idi punganay ti pannakaparsua.”​—2 Pedro 2:1; 3:3, 4.

Makapainteres, ta ti umiso a Nakristianuan a pananginanama ti nataginayon iti apagbiit babaen kadagidiay namati ti Nainkasuratan a kinapudno a ti naikari a “kaadda” ni Jesus ket iwaragawagna ti kaasidegen ti Sangaribo a Tawen a Panagturayna iti intero a daga. Ni Justin Martyr (a natay idi c. 165 K.P.), ni Irenaeus (a natay idi c. 202 K.P.), ken ni Tertullian (a natay kalpasan ti 220 K.P.) namatida amin iti Milenio a Panagturay ni Kristo ken inrekomendarda ti pananginanama iti panungpalan ti agdama a dakes a sistema dagiti bambanag.

Bayat ti panaglabas ti tiempo ken dimmakkelen ti apostasia, ti namnama ti milenio a mamagbalin iti daytoy a daga a sangaglobo a paraiso iti sidong ti Pagarian ni Kristo ti nagin-inot a nasukatan iti inar-arapaap laeng a pananginanama a naibatay iti pilosopikal a kapanunotan a Griego maipapan ti natawid a natauan nga immortalidad. Ti namnama ti Paraiso naiyallatiw manipud kaaddana ditoy daga a nagbalin a nailangitan, a magun-odan laeng iti ipapatay. Ti Nakristianuan a pananginanama ti parousia, wenno kaadda ni Kristo, ken ti iyaay ti Pagarianna kimmapuyen. ‘Apay nga ur-urayenyo a sigagagar ti pagilasinan ti kaadda ni Kristo,’ inrasonna ‘idinto a mabalinyo a namnamaen ti pannakikaddua ken Kristo idiay langit inton ipapatay?’

Daytoy a panagkupas ti Nakristianuan a panagsalukag ti nangtignay kadagiti apostata a Kristiano a nangorganisar ti bagbagida kas maysa a natibker nga iglesia a dagiti matada saanen a naisentro iti um-umay a parousia, wenno kaadda, ni Kristo, no di ket, iti panangdominar kadagiti miembroda ken, no mabalin, iti lubong. Ti The New Encyclopædia Britannica ti nagkuna: “Ti [agarup] pannakataktak ti Parousia ti nangibunga iti panagkapuy ti umad-adanin a pananginanama ti immuna nga iglesia. Iti daytoy a pamay-an ti ‘deeschatologizing,’ [ti panagkapuy iti panangisursuro ti “Maudi a Bambanag”] ti nagbalin nga institusion nga iglesia ti sipapardas a nangsukaten ti pananginanama ti Pagarian ti Dios. Ti pannakabuangay ti Iglesia Katolika kas maysa a herarkial nga institusion ti direkta a konektado iti panagpababa ti umad-adanin a pananginanama.”

Ti Makapapatay a Pangmalo ti Nagdisson

Ti “ama,” wenno “doktor,” ti iglesia a nangilayat ti makapapatay a malo ti Nakristianuan a kinasalukag awan duadua isu ni Augustine ti Hippo (354-430 K.P.). Iti nalatak a librona a The City of God, kuna ni Augustine: “Ti iglesia ita ditoy daga agpadpada isu ti pagarian ni Kristo ken ti pagarian ti langit.”

Ti The New Bible Dictionary inlawlawagna ti epekto daytoy a panangmatmat iti teolohia a Katoliko, a kunkunana: “Iti Romano Katoliko a teolohia ti naisalsalumina a paset isu ti pannakailasin ti pagarian ti Dios ken ti Iglesia iti naindagaan a pannakabingay, maysa a pannakailasin a kangrunaanna gapu iti impluensia ni Augustine. Babaen iti eclesiastikal a herarkia ni Kristo ti aktual kas Ari ti pagarian ti Dios. Ti sakup ti pagarian ket coterminous [addaan kadagiti isu met laeng a pagbeddengan] a dagiti masaksakupan ti pannakabalin ken autoridad ti Iglesia. Ti pagarian ti langit ti naidanon babaen iti mision ken iyaadelantar ti Iglesia iti lubong.”

Daytoy ti nangikkat iti isuamin a panagkasapulan nga “agsalukag” iti pagilasinan a mangipakpakita a ti Pagarian ti Dios ket asidegen. Iti panagsuratna idiay The New Encyclopædia Britannica, pinatalgedan daytoy ni Propesor E. W. Benz, a kunkunana: “Isu [ni Augustine] inikkatnan ti panangipaganetget ti orihinal nga asidegen a kaadda wenno pananginanama babaen ti panangiwaragawagna a ti Pagarian ti Dios ket nangrugin iti daytoy a lubong babaen iti pannakaipasdek ti iglesia; ti iglesia ket isu ti historikal a pannakabagi ti Pagarian ti Dios ditoy Daga. Ti umuna a panagungar, sigun ken Augustine, ti kanayon a mapaspasamak iti uneg ti iglesia iti langa dagiti sakramento ti Bautismo, nga isut’ pakaiserserkan dagiti matalek iti Pagarian ti Dios.”

Ni Augustine ket isu met daydiay maysa a nangileppas iti panangbaybay-a ti Kakristianuan iti Nainkasuratan a namnama iti Sangaribo Tawen a Panagturay ni Jesu-Kristo a bayat dayta isublinanto ti Paraiso ditoy daga. (Apocalipsis 20:1-3, 6; 21:1-5) Inadmitar ti The Catholic Encyclopedia: “Iti kamaudiananna sinalimetmetan ni San Augustine ti kombiksion wenno pammati nga awanton ti milenio. . . . Ti panaginana ti sangaribo a tawen kalpasan ti innem a ribo a tawen ti historia, isu ti interon a biag nga agnanayon; wenno, iti sabali a pannao, ti bilang a sangaribo a tawen ti nangiranta a mangiyebkas ti kinaperpekto.” Ti Britannica Macropædia (1977) innayonna: “Para kenkuana [ni Augustine] ti milenio ti nagbalinen a naespirituan a kasasaad a sangsangkamaysa a sinerkan ti iglesia idi Pentecostes. . . . Awanen ti manamnama nga asidegen a supernatural nga ibaballaet iti historia.” Gapuna, para kadagiti Katoliko, ti kararag nga “umay koma ti pagariam” ti nagbalinen nga awan mamaayna.

Kinasipnget idi Edad Media

Dagiti interpretasion ni Augustine, naibaga kadatayo, “nagbalinda a pagalagadan a doktrina idi edad media.” Ti Nakristianuan a panangnamnama, ngarud, bimmaba ti kasta unay. Mabasatayo: “Iti Kakristianuan iti edad media, ti Baro a Tulag a pannursuro kadagiti maudi a bambanag ti nasukatan iti lugarna iti maysa a dogmatiko a sistema a dagiti napilosopiaan a pundasion idi damo ti Platonistiko [manipud ti Griego a pilosopo a ni Plato] ken, ti kamaudiananna iti laud, Aristotelian [manipud Griego a pilosopo a ni Aristotle]. Dagiti tradisional a kapanunotan maipapan ti parousia, panagungar ken umas-asping kadagita naitiponda kadagiti kapanunotan a Griego maipapan ti kararua ken ti saan nga ipapatay. . . . Ti Kinakristiano iti edad media . . . [ti nangibati] ti bassit a lugar para iti panagayat nga eskatolohikal. Daytoy a panagayat, nupay kasta, ket saan a natay; daytat’ nagbiag kadagiti dadduma a movimiento ti kinaerehes.”​—Encyclopædia Britannica, edision ti 1970.

Ti Iglesia Katolika Romana agsasao a siinsulto kadagiti kakasta a “movimiento ti kinaerehes,” maaw-awagan ida kas “dagiti sekta ti milenialista.” Dagiti historiadorna agsasaoda a mangtagtagibassit iti dayta kas “Tawen-1000 a Panangbutbuteng.” Ngem asinot’ makimbasol nga adu kadagiti gagangay a tattao agbutbutengda a ti lubong ket agpatingga inton tawen 1000? Daytoy a “pamutbuteng” ket direkta a resulta ti teolohia ni Katoliko a “San” Augustine. Kunana a ni Satanas ti maparautan inton umuna nga iyaay ni Kristo. Gapu iti kuna ti Apocalipsis 20:3, 7, 8 a ni Satanas ti maparautan iti 1,000 a tawen ket kalpasanna “maluk-atanto . . . tapno allilawenna dagiti amin a nasnasion” (The Jerusalem Bible), saan ngaruden a pagsiddaawan a dadduma kadagiti tattao idi maikasangapulo a siglo agbutbutengda no aniantot’ mapasamak iti tawen 1000.

Natural, ti opisial nga Iglesia Katolika Romana kinondenarna daytoy a “pammutbuteng,” kas inaramidna ken Cistercian Abbot Joachim ti Flora, a nangipadto ti panungpalan ti panawen ti Kinakristiano iti tawen 1260. Kamaudiananna, idi 1516, iti Maikalima a Konsilio Laterano, pormal nga imparit ni Papa Leo X ti asinoman a Katoliko a mangipadles no kaano ti iyaay ti Antikristo ken ti Maudi a Panangukom. Ti panagsalungasing iti kasta a linteg ti mangyeg ti dusa ti ekskomunikasion!

Panagpampanunot a Protestante

Sigun iti teoria, ti maika-16 siglo a Repormasion, babaen iti maipagpagarup a panagsublina iti Biblia, rebbeng a nasaksianna koma ti panagsubli manen iti Nakristianuan a pananginanama. Ket kasta nga agpayso iti apagbiit. Ngem iti daytoy a banag, kas met laeng kadagiti adu a dadduma, ti Repormasion saanna a tinungpal dagiti karkarina. Saanna a tinandaan dayta ti panagsubli ti pudpudno a Kinakristiano ti Biblia. Dagiti iglesia a Protestante a naiyanak iti repormasion sidadaras a napukawda ti Nakristianuan a kinasalukagda ket nakitunosda iti agdama a lubong.

Mabastayo: “Dagiti ig-iglesia ti Repormasion, nupay kasta, idi nagbayag nagbalinda nga institusional nga iglesia iti teritoria [nasional], nga iti agangay minedmedanda ti panungpalan ti panawen a pananginanama, ket iti kasta ti doktrina dagiti ‘maudi a bambanag’ nagbalin nga apendise kadagiti dogmatiko.” “Iti rimkuas a narelihiusuan a liberalismo, nangnangruna kadagiti Protestante ken Judio, iti arinunos ti maika-18 ken agingga iti maika-19 a siglo, awan masarakan ti eskatolohia a lugarna. Daytat’ maibilbilang a paset ti nagaspang, daan, marunrunoten a kawes ti tradisional a relihion a saanen a pulos maakseptar iti panawen ti pannakalawlawag. Iti kaaduan a kaso, dagiti eskatolohikal nga idea interamente a nabaybay-anda, ket ti simple a kalpasan ti ipapatay nga immortalidad ti kararua ti naibayog kas panungpalan ti tao. Dadduma kadagiti teologo impatarusda manen ti pananginanama ti Pagarian ti Dios iti etikal, sinsinan-mistikal wenno sosial a termino.”​—Encyclopædia Britannica.

Gapuna, imbes a tultulongan dagiti Kristiano nga “agsalukag” a maipaay iti kaadda ni Kristo ken ti iyaay ti Pagarian ti Dios, dagiti teologo a Protestante pinalag-ananda ti pudpudno a Nakristianuan a panangnamnama. Kadagiti adu kadakuada, “ti pagarian ti Dios . . . ti napartuat iti kaaduanna iti indibidualistiko a pannakaawat; isu dayta ti kinasoberano ti ayat ken talna iti puspuso dagiti tattao.” Para kadagiti dadduma, “ti iyaay ti pagarian buklen ti panagabante dagiti sosial a kinalinteg ken komunal nga irarang-ay.”​—The New Bible Dictionary (Protestante).

Dagiti Panangnamnama a Katoliko

Iti teoria, dagiti Katoliko rebbengna nga agsalukagda koma iti naespirituan a maipaay iti kaadda ni Kristo. Agpapan pay teolohia ni Augustine a namagpatingga iti pananginanama ti Pagarian ken ti milenial a namnama para kadagiti Katoliko, ti dogma ti Iglesia a Romano kaskasdi inramanna pay met ti Nakristianuan nga annongen nga agsalukag a maipaay iti panagsubli ni Kristo. Kas pangarigan, ti Kongregasion a maipaay ti Doktrina ti Pammati ti Vaticano nangipatulod kadagiti obispo a Katoliko ti maysa a surat ti intero a lubong, nga inanamongan ni Papa Juan Paulo II ken napetsaan Mayo 17, 1979, a nagkuna: “Maitunos iti Kasuratan, ur-urayen ti Iglesia ‘ti nadayag a pannakaiparangarang ni Apotayo a Jesu-Kristo.’”

Kasta iti pannursuro ti Iglesia Katolika iti teoria. Ngem, sigun iti aramid, kasano kasansan a mangmangngegan ti gagangay a Katoliko ti padina a mangikaskasaba maipapan ti pannakasapul ti panagsalukag a maipaay iti kaadda ni Kristo ken ti iyaay ti Pagarian ti Dios? Makapainteres, ti mismo a panggep ti surat a naadaw iti ngato manipud iti Romano a Curia isu ti “panangpabileg ti pammati dagiti Kristiano kadagiti punto a mapagduaduaan.” Ngem apay a ti panagsubli ni Kristo ti mapagduaduaan dagiti makunkuna a Kristiano? Ti ngata sungbatna maisingasing kadagiti sumaganad a panagadaw manipud iti The New Encyclopædia Britannica? “Nabayagen a liniwayan ti iglesia ti panangisuro maipapan ti intero a paset dagiti maudi a bambanag.” “Nanipud idi Repormasion, ti Iglesia Romana ti aktual saanen nga apektado kadagiti eskatolohikal a movimiento.”

Ti Nakristianuan a Panagsalukag Saan Pay a Natay

Ti Nakristianuan a pananginanama ti kimmupasen iti uneg dagiti iglesia dagiti Kakristianuan agsipud ta tinallikudanda dagiti nalawag a kinapudno ti Biblia ket pinilida a suroten ti Griego a pilosopia ken ti teolohia ni “San” Augustine. Dagiti sumaganad nga artikulo ipakitada a dagiti pudno nga ad-adipen ti Dios kanayon nga agbibiagda a mangin-inanama ti kaadda ni Kristo, ken adda itatta tattao a pinaneknekanda ti Nakristianuan a kinasalukagda kadagiti adun a tawtawen ken nadiskobreda manen dagiti nakaskasdaaw a namnama a mabalin met a tagikuaenyo. Pangngaasiyo ta ituloyyo ti agbasa, ken kalpasanna ikalikagum iti maysa kadagiti Saksi ni Jehova a tulongannakayo nga “agsalukag” a maipaay ti kaitungpalan dayta a namnama ti Biblia.

[Blurb iti panid 5]

“Barengbareng laeng . . . ti panangilibak ti kasasaad ti pananginanama ti panungpalan a naiparangarang kadagiti kaaduan a teksto ti Baro a Tulag”

[Ladawan iti panid 6]

Kuna ni Augustine a ti iglesia ditoy daga isut’ Pagarian ni Kristo

[Ladawan iti panid 7]

Imparit ni Papa Leo X ti asinoman a Katoliko a mangipadles no kaano ti iyaay ti Maudi a Panangukom