“Jehova, Dios a Manangngaasi ken Managparabur”

“Jehova, Jehova, Dios a manangngaasi ken managparabur, nainayad nga agpungtot, ken aglaplapusanan iti kinaimbag a siaayat ken kinapudno.”​—EXODO 34:6.

 1. (a) Ania a liwliwa ti itden ti Biblia kadagidiay a dagiti patpatgenda simiasida iti nasin-aw a panagdayaw? (b) Kasano ti panangmatmat ni Jehova kadagidiay nakabasol?

“IMBAGA kaniak ti balasangko a saannan a kayat ti agbalin a paset ti kongregasion Kristiano,” kuna ti maysa a Kristiano nga ama. “No mano nga aldaw, lawas, bulan pay ketdi, a nagpaspasanaangak kalpasanna. Nakarkaro pay dayta ngem ti ipapatay.” Pudno a nasaem no ti tao a patpatgenyo ket sumiasi iti dana ti nasin-aw a panagdayaw. Napasaranyo kadin dayta? No kasta, maliwliwakayo a makaammo a maawatannakayo ni Jehova. (Exodo 3:7; Isaias 63:9) Ngem kasano ti panangmatmatna kadagiti nakabasol? Ipakita ti Biblia a siaasi nga aw-awisen ida ni Jehova nga agsubli kenkuana. Impakpakaasina kadagiti nasukir a Judio idi kaaldawan ni Malakias: “Sumublikayo kaniak, ket siak sumubliakto kadakayo.”​—Malakias 3:7.

 2. Kasano nga ipakita ti Biblia a ti asi ket nainkasigudan a paset ti personalidad ni Jehova?

² Naipaganetget ken Moises idiay Bantay Sinai ti asi ti Dios. Impalgak sadiay ni Jehova ti bagina kas “Dios a manangngaasi ken managparabur, nainayad nga agpungtot, ken aglaplapusanan iti kinaimbag a siaayat ken kinapudno.” (Exodo 34:6) Ipaganetget dagita a sasao a ti asi ket nainkasigudan a paset ti personalidad ni Jehova. “Tarigagayanna a makagteng dagiti isuamin iti panagbabawi,” insurat ni Kristiano nga apostol Pedro. (2 Pedro 3:9) Siempre, adda pagpatinggaan ti asi ti Dios. “Uray kaanoman saanto a mangilaksid iti pannusa,” naibaga ken Moises. (Exodo 34:7, NW; 2 Pedro 2:9) Nupay kasta, “ti Dios ket ayat,” ket maysa ti asi a dakkel a paset dayta a kalidad. (1 Juan 4:8; Santiago 3:17) “Saan a taginayonen [ni Jehova] ti pungtotna iti agnanayon,” ken “pagay-ayatanna ti kinamanagayat.”​—Mikias 7:18, 19.

 3. Kasano a naiduma ti panangmatmat ni Jesus iti asi iti panangmatmat dagiti eskriba ken Fariseo?

³ Ni Jesus ti perpekto a ladawan ti nailangitan nga Amana. (Juan 5:19) Ti naasi a panangtratona kadagiti nakabasol dina kaipapanan a pinanuynoyanna dagiti basolda no di ket maysa dayta nga ebkas ti dungngo a kas iti impakitana kadagiti masakit. (Idiligyo ti Marcos 1:40, 41.) Wen, inraman ni Jesus ti asi kadagiti “nadagdagsen a bambanag” iti Linteg ti Dios. (Mateo 23:23) Iti kasupadina, usigenyo dagiti eskriba ken Fariseo. Gapu kadagiti nainget a kapanunotanda maipapan iti kinahustisia, kadawyanna nga inwaksida a namimpinsan ti asi. Idi nakitada ni Jesus a makilanglangen kadagiti managbasol, intanabutobda: “Daytoy a tao abrasaenna dagiti managbasol ket makipangan kadakuada.” (Lucas 15:1, 2) Sinungbatan ni Jesus dagiti nangbabalaw kenkuana babaen ti panangaramatna iti tallo nga ilustrasion, a tunggal maysa ipaganetgetna ti asi ti Dios.

 4. Ania a dua nga ilustrasion ti insalaysay ni Jesus, ket ania ti punto ti tunggal maysa kadagitoy?

⁴ Umuna, sinarita ni Jesus ti maipapan iti maysa a tao a pinanawanna ti 99 a karnero tapno mapanna biroken ti maysa a napukaw. Ti puntona? “Addanto ad-adu a rag-o sadi langit gapu iti maysa a managbasol nga agbabawi ngem iti siam a pulo ket siam a nalinteg a dida kasapulan ti panagbabawi.” Kalpasanna, sinarita ni Jesus ti maipapan iti maysa a babai a sinapulna ti napukaw a sinsilio a drakma ket kasta unay a ragsakna idi masarakanna. Ania ti puntona? “Adda panagrag-o kadagiti anghel ti Dios gapu iti maysa a managbasol nga agbabawi.” Insalaysay ni Jesus ti maikatlo nga ilustrasionna, a maysa a pangngarig.a Adu ti agkuna a dayta ti kapintasan pay laeng nga ababa a sarita. Ti panangusig iti daytoy a pangngarig tulongannatayo a mangapresiar ken mangtulad iti asi ti Dios.​—Lucas 15:3-10.

Pumanaw ti Nasukir nga Anak

5, 6. Kasano a ti inaudi nga anak iti maikatlo nga ilustrasion ni Jesus impakitana ti nakaro a kinaawan panangipateg?

⁵ “Maysa a tao addaan ti dua nga annak a lallaki. Ket ti ub-ubing kadakuada kinunana iti amana, ‘Ama, itedmo kaniak ti paset ti sanikua a maipaay a pannakabagik.’ Idin biningayna kadakuada dagiti pagbibiagna. Idi agangay, kalpasan ti saan nga adu nga aldaw, ti ub-ubing nga anak a lalaki inurnongna a sangsangkamaysa dagiti amin a bambanag ket nagdaliasat iti sabali a daga iti maysa nga adayo a pagilian, ket sadiay binusbosna a sibubuslon dagiti sanikuana babaen iti panagbiag iti kinagaramugam.”​—Lucas 15:11-13.b

⁶ Nakaro a kinaawan panangipateg ti impakita ditoy ti inaudi nga anak. Umuna, innalana ti tawidna sana sinayang “babaen iti panagbiag iti kinagaramugam.” Ti sasao a “panagbiag iti kinagaramugam” ket naipatarus manipud iti Griego a sao a kayuloganna “nariribuk a panagbiag.” Kuna ti maysa nga eskolar a dayta a sao “kaipapananna ti naan-anay a panangtallikud iti kinatakneng.” Maitutop ngarud a ti agtutubo a lalaki iti pangngarig ni Jesus ket maaw-awagan iti barayuboy, sao a mangdeskribir iti tao a gastador ken nadadak.

 7. Siasino ita ti pumada iti barayuboy, ket apay a kayat ti adu a kakasta a tattao ti agwaywayas iti “adayo a pagilian”?

⁷ Adda kadi dagiti tattao ita a kas iti barayuboy? Wen. Nakalkaldaang ta adda sumagmamano a nangpanaw iti natalged a “pagtaengan” ti nailangitan nga Amatayo, ni Jehova. (1 Timoteo 3:15) Ipagarup ti dadduma kadagitoy a nainget unay ti kasasaad iti sangakabbalayan ti Dios, a maysa a tubeng imbes a proteksion ti nasiput a mata ni Jehova. (Idiligyo ti Salmo 32:8.) Usigenyo ti maysa a Kristiano a babai a napadakkel a mayannurot kadagiti prinsipio ti Biblia ngem idi kamaudiananna nasumokna ti alkohol ken droga. Iti pananglagipna iti dayta a nalidem a panawen iti biagna, kunana: “Kayatko idi a paneknekan a kabaelak a pagbalinen a nasaysayaat ti biagko. Kayatko idi nga aramiden ti kayatko nga aramiden, ket diak kayat nga adda kumontra kaniak.” Kas iti barayuboy, kinaykayat daytoy a balasang ti agwaywayas. Nakalkaldaang, kasapulan idi a mailaksid iti kongregasion Kristiano gapu kadagiti di nainkasuratan nga aramidna.​—1 Corinto 5:11-13.

 8. (a) Ania a tulong ti mabalin nga ipaay kadagidiay agtarigagay nga agbiag a maikaniwas kadagiti pagalagadan ti Dios? (b) Apay a rumbeng nga usigen a naimbag ti maysa a tao ti desisionna maipapan iti panagdayaw?

⁸ Pudno a nasaem no tarigagayan ti maysa a kapammatian ti agbiag a maikaniwas kadagiti pagalagadan ti Dios. (Filipos 3:18) No mapasamak daytoy, ikagumaan dagiti panglakayen ken dagiti dadduma pay nga addaan naespirituan a kualipikasion nga ilinteg ti nakabasol. (Galacia 6:1) Nupay kasta, saan a mapilit ti asinoman a mangawat iti sangol ti panagbalin nga adalan ni Kristo. (Mateo 11:28-30; 16:24) No addadan iti husto nga edad, uray dagiti agtutubo masapul nga isuda a mismo ti agdesision no maipanggep iti panagdayaw. Total, nawaya nga agpili ti tunggal maysa kadatayo ket manungsungbattayto iti Dios. (Roma 14:12) Siempre, ‘apitentayto [met] ti immulatayo’​—maysa a leksion a nasursuro idi agangay daydi barayuboy iti pangngarig ni Jesus.​—Galacia 6:7, 8.

Kinaawan Namnama iti Adayo a Pagilian

9, 10. (a) Ania a panagbalbaliw ti kasasaad ti napasaran ti barayuboy, ket ania ti reaksionna iti dayta? (b) Iyilustraryo no kasano a dagiti dadduma ita a nangtallikud iti pudno a panagdayaw ket kasda la iti barayuboy.

⁹ “Idi nabusbosnan ti isuamin, napasamak ti nakaro a panagbisin iti amin a lugar dayta a pagilian, ket isu nangrugi nga agkasapulan. Napan pay ket nakikadua iti maysa kadagiti umili iti dayta a pagilian, ket isu imbaonna kadagiti talonna tapno agtaraken kadagiti baboy. Ket tinartarigagayanna idi ti mapnek kadagiti bunga ti algarroba a kankanen dagiti baboy, ket awan mangted kenkuana iti aniaman a banag.”​—Lucas 15:14-16.

¹⁰ Nupay mangirkiraosen, saan pay idi a napanunot ti barayuboy ti agsubli. Napan ketdi nagtrabaho a para taraken kadagiti baboy ti maysa kadagiti umili. Tangay naibilang dagiti baboy a narugit nga animal iti imatang ti Linteg Mosaiko, saan la ketdi nga awaten ti maysa a Judio ti kasta a trabaho. (Levitico 11:7, 8) Ngem no nakonsiensia man ti barayuboy, kasapulan nga ep-epenna dayta. Total, dina namnamaen a maseknan ti amongna, a maysa a lokal a makipagili, iti rikrikna ti maysa a marigrigat a ganggannaet. Ti nakakaasi a sasaaden ti barayuboy ket umasping iti kasasaad dagiti adu ita a nangpanaw iti nalinteg a dalan ti nasin-aw a panagdayaw. Masansan a maigamer dagiti kasta a tattao kadagiti aramid a karugitda idi. Kas pagarigan, iti edad a 17, sinupring ti maysa nga agtutubo a lalaki ti Nakristianuan a pannakapadakkelna. Inaminna: “Awan nagmaayanna dagiti naibatay-Biblia a sursuro a naitukit kaniak iti adu a tawen gapu iti imoralidad ken panagdroga.” Di nagbayag, naibalud daytoy nga agtutubo gapu iti panagtakaw a nagtagiarmas ken pammapatay. Nupay nakasubli met laeng iti naespirituan a kasasaadna, anian a nagsaem ti sinagabana gapu iti “temporario a panangtagiragsak iti basol”!​—Idiligyo ti Hebreo 11:24-26.

11. Kasano a dimmegdeg ti sasaaden ti barayuboy, ken kasano a dagiti dadduma ita natakuatanda a dagiti pangallukoy ti lubong ket “awan kapapay-anna a panangallilaw”?

¹¹ Dimmegdeg ti sasaaden ti barayuboy agsipud ta “awan mangted kenkuana iti aniaman a banag.” Sadino ti yan itan dagiti kabbaro a gagayyemna? Ita ta awanen ti kuartana, kasla ‘kaguradan.’ (Proverbio 14:20) Umasping iti dayta, adu ita kadagiti simiasi iti pammati ti nakatakuat a dagiti pangallukoy ken kapanunotan daytoy a lubong ket “awan kapapay-anna a panangallilaw.” (Colosas 2:8) “Nakaro a rigat ken saem ti sinagabak iti kaawan ti pannarabay ni Jehova,” kuna ti maysa nga agtutubo a babai a nangpanaw idi iti organisasion ti Dios. “Pinadasko ti makitunos iti lubong, ngem gapu ta saanak a talaga a kas kadagiti dadduma, linaksiddak. Kaslaak la maysa nga ubing a makasapul iti ama a mangidalan kaniak. Idin, nabigbigko a kasapulak ni Jehova. Uray kaanoman saankon a kayat nga iwaksi ni Jehova iti biagko.” Kasta met laeng ti naamiris ti barayuboy iti ilustrasion ni Jesus.

Makapanunot ti Barayuboy nga Anak

12, 13. Ania ti nakatulong kadagiti dadduma ita a nakapagpanunot? (Kitaenyo ti kahon.)

¹² “Idi a nakapagpanunot, kinunana, ‘Nagadu dagiti tattao a tangtangdanan ni amak nga aglaplapusanan iti tinapay, idinto ta matmatayak ditoy iti bisin! Tumakderakto ket agbaniagaak a mapan ken amak ket kunaek kenkuana: “Ama, nagbasolak a maibusor iti langit ken maibusor kenka. Diak maikarin a maawagan ti anakmo. Aramidennak a kas maysa kadagiti patangtangdanan a tattaom.”’ Gapuna timmakder ket napan ken amana.”​—Lucas 15:17-20.

¹³ “Nakapagpanunot” ti barayuboy nga anak. Naigamer idi iti panagragragsak, a kas man la agbibiag iti lubong ti arapaap. Ngem ita nabigbigna ti pudno a sasaadenna iti naespirituan. Wen, nupay nagbasol, adda pay la namnama daytoy nga agtutubo. Adda naimbag a masarakan kenkuana. (Proverbio 24:16; idiligyo ti 2 Cronicas 19:2, 3.) Dagiti ngay pumampanaw iti arban ti Dios ita? Nainkalintegan kadi a kunaen a bin-ig nga awanen a pulos ti namnamada, a ti panagtallikudda paneknekanna a nakabasolda iti nasantuan nga espiritu ti Dios? (Mateo 12:31, 32) Saan. Dagiti dadduma kadakuada matutuokda gapu iti pannakaiwawada, ket inton agangay adu kadagitoy ti makapanunot met laeng. Iti pananglagipna iti panawen a pannakayadayona iti organisasion ti Dios, kuna ti maysa a sister: “Pulos a diak nalipatan ni Jehova, uray iti maysa man la koma nga aldaw. Kanayon nga inkarkararagko nga uray kaskasano, awatennakto pay koma iti kinapudno.”​—Salmo 119:176.

14. Ania ti inkeddeng nga aramiden ti barayuboy, ket kasanona nga impakita ti kinapakumbaba iti panangaramid iti dayta?

¹⁴ Ngem ania ti mabalin nga aramiden dagidiay nayaw-awan maipapan iti kasasaadda? Iti pangngarig ni Jesus, inkeddeng ti barayuboy ti agsubli idiay balayda ket dumawat iti pammakawan ni tatangna. “Aramidennak a kas maysa kadagiti patangtangdanan a tattaom,” dayta ti inkeddeng ti barayuboy nga ibagananto. Aginaldaw ti panagtrabaho ti makitangtangdan nga adipen ket mabalin a pagawiden iti aniaman nga aldaw. Nanumnumo pay daytoy ngem iti tagabo, a no an-anagen, kasla miembron ti pamilia. Isu nga awan iti panunot ti barayuboy ti panangidawatna iti pannakaisubli ti sigud a kasasaadna kas anak. Sidadaan a mangawat iti kanunumuan a saad tapno ipaneknekna ti napabaro a kinasungdona iti amana iti panaglabas ti tunggal aldaw. Nupay kasta, adda napasamak a di ninamnama ti barayuboy.

Makaliwliwa a Panangawat

15-17. (a) Ania ti inaramid ti ama idi makitana ti anakna? (b) Ania ti ipasimudaag ti kawes, singsing, ken dagiti palluka nga inted ti ama iti anakna? (c) Ania ti ipamatmat ti panagpadayá ti ama?

¹⁵ “Bayat nga isu adayo pay laeng, nakita ni amana ket simnek ti asina, ket timmaray ket inappungolanna ti tengngedna ken inagkanna a sidudungngo. Idin ti anak kinunana kenkuana, ‘Ama, nagbasolak a maibusor iti langit ken maibusor kenka. Diak maikarin a maawagan ti anakmo. Aramidennak a kas maysa kadagiti patangtangdanan a tattaom.’ Ngem ti ama kinunana kadagiti adipenna, ‘Darasenyo! mangiruarkayo iti pagan-anay, ti kasayaatan, ket isu kawesanyo iti dayta, ket mangikabilkayo iti maysa a singsing iti imana ken palluka kadagiti sakana. Ket iyegyo ti pinalukmeg nga urbon a toro, partienyo dayta ket mangantayo ken agragragsaktayo, agsipud ta daytoy nga anakko natay ket nagbiag manen; napukaw ket nasarakan.’ Ket nangrugida nga agragragsak.”​—Lucas 15:20-24.

¹⁶ Sigurado nga il-iliwen ti asinoman a naayat a nagannak ti naespirituan a panagsubli ti maysa nga anak. No kasta, panunotentay laengen ti panangmatmatmat kada aldaw ti ama ti barayuboy iti dalan iti sanguanan ti balayna, a sigagagar a mangpadpadaan iti panagsubli ti anakna. Ita masaripatpatanna ti anakna a sumungsungad! Nagbaliw la ketdi ti langa ti agtutubo. Ngem nailasin latta ti ama bayat nga “adayo pay laeng.” Saanna nga inkankano ti rutayrutay a kawes ken ti naladingit a langa; ti anakna ti nakitana, ket timmaray a simmabat kenkuana!

¹⁷ Idi nakadanon ti ama iti anakna, inapungolna ti anakna sana sidudungngo nga inagkan. Kalpasanna, binilinna dagiti adipenna nga ikkanda ti anakna iti kawes, singsing, ken palluka. Saan a bastabasta laeng a kawes daytoy, no di ket “ti kasayaatan”​—nalabit maysa a nangayed a nabordaan a kagay a kas daydiay maikawes iti madaydayaw a sangaili. Tangay saan a gagangay para kadagiti adipen ti agaruat iti singsing ken palluka, sibabatad nga impakita ti ama a maawat ti anakna kas naan-anay a kameng ti pamilia. Ngem saan la a dayta ti inaramid ti ama. Nagpadayá kas panangrambak iti panagsubli ti anakna. Nalawag, saan a nadagsen ti rikna daytoy a tao a nangpakawan iti anakna wenno napilpilit gapu laeng ta nagsublin ti anakna; kayatna ti mamakawan. Pagrag-oanna nga aramiden dayta.

18, 19. (a) Ania ti isurona kadakayo maipanggep ken Jehova ti pangngarig maipapan iti barayuboy nga anak? (b) Kas naipakita iti pannakilangenna iti Juda ken Jerusalem, kasano nga ‘ur-urayen’ ni Jehova ti panagsubli ti managbasol?

¹⁸ No kasta, maipanggep iti Dios a pribilehiotayo a pagdaydayawan, ania ti isuro kadatayo ti pangngarig maipapan iti barayuboy? Umuna, ni Jehova ket “manangngaasi ken managparabur, nainayad nga agpungtot, ken aglaplapusanan iti kinaimbag a siaayat ken kinapudno.” (Exodo 34:6) Kinapudnona, asi ti maysa kadagiti kangrunaan a kalidad ti Dios. Dayta ti gagangay a pannakilangenna kadagidiay makasapul. Maysa pay, isuro kadatayo ti pangngarig ni Jesus a ni Jehova ‘sisasagana a mamakawan.’ (Salmo 86:5) Agsipsiput, no ar-arigen, a palpaliiwenna ti aniaman a panagbalbaliw ti puso dagiti managbasol a tattao a pangibatayanna a mangipakita iti asi.​—2 Cronicas 12:12; 16:9.

¹⁹ Panunotenyo, kas pagarigan, ti pannakilangen ti Dios iti Israel. Pinaltiingan ni Jehova ni propeta Isaias a mangdeskribir iti Juda ken Jerusalem kas ‘masakit manipud ulo agingga iti dapan.’ Ngem, kinunana pay: “Agurayto ni Jehova, tapno makaasiannakayo; ket iti kasta maitan-okto; tapno isu maaddaan iti panangngaasi kadakayo.” (Isaias 1:5, 6; 30:18; 55:7; Ezequiel 33:11) Kas iti ama iti pangngarig ni Jesus, ‘matmatmatan [ni Jehova] ti dalan,’ no ar-arigen. Sigagagar a padpadaananna ti panagsubli ti asinoman a nangpanaw iti balayna. Saan kadi a daytoy ti namnamaentayo iti naayat nga ama?​—Salmo 103:13.

20, 21. (a) Iti ania a pamay-an a ti asi ti Dios al-allukoyenna dagiti adu ita? (b) Ania ti maisalaysay iti sumaganad nga artikulo?

²⁰ Kada tawen, tigtignayen ti asi ni Jehova ti adu nga agpanunot ken agsubli iti pudno a panagdayaw. Anian a rag-o ti itden daytoy kadagiti patpatgenda! Alaentay a pagarigan ti Kristiano nga ama a nadakamat iti pangrugian. Makaparagsak ta nakasubli met laeng iti naespirituan a kasasaadna ti balasangna ket agserserbi itan kas amin-tiempo a ministro. “Naragsakak uray iti daytoy daan a sistema ti bambanag,” kunana. “Dagiti luak gapu iti ladingit ket nagbalin a lua gapu iti rag-o.” Sigurado a maragsakan met ni Jehova!​—Proverbio 27:11.

²¹ Ngem adda pay maadaltayo iti pangngarig maipapan iti barayuboy. Intuloy ni Jesus ti saritana tapno mapaggidiat ti asi ni Jehova ken ti nainget, manangukom a kababalin dagiti eskriba ken Fariseo. Maisalaysay iti sumaganad nga artikulo no kasanona nga inaramid dayta ken no ania ti kaipapanan daytoy kadatayo.

[Footnotes]

Kas Panangrepaso

◻ Kasano a naiduma ti panangmatmat ni Jesus iti asi iti panangmatmat dagiti Fariseo?

◻ Siasino ita ti kas iti barayuboy, ken kasano?

◻ Aniada a kasasaad ti namagpanunot iti barayuboy?

◻ Kasano nga impakita ti ama ti asi iti nagbabawi nga anakna?

[Kahon iti panid 11]

NAKAPAGPANUNOTDA

Ania ti nakatulong kadagiti dadduma a nailaksid iti kongregasion Kristiano ta nakapagpanunotda met laeng? Lawlawagan dagiti sumaganad a komento dayta a banag.

“Iti pusok, ammok pay la idi no sadino a masarakan ti kinapudno. Dakkel ti epekto kaniak ti panagadalko iti Biblia ken ti itatabunok kadagiti Nakristianuan a gimong iti las-ud ti adu a tawen. Kasano ngarud a tallikudak pay laeng ni Jehova? Dinak pinanawan; siak ti nangpanaw kenkuana. Idi kamaudiananna, nabigbigko a nagbiddutak ken nasubegak ket kanayon nga umiso ti Sao ni Jehova​—‘apitem ti immulam.’”​—C.W.

“Makapagsao idin ti maladaga nga anakko a babai, ket dayta ti nangtukay iti pusok ta kayatko nga isuro kenkuana dagiti banag a kas iti no siasino ni Jehova ken no kasano ti agkararag kenkuana. Diak makaturog, ket iti kaadalman ti maysa a rabii, nagkotseak a napan iti maysa a parke ket nagsangsangitak laeng sadiay. Nagsangitak, ket daydi ti damo a panagkararagko ken Jehova kalpasan ti nabayag a tiempo. Ammok a kasapulak manen ni Jehova iti biagko, ket ninamnamak a mapakawannak.”​—G.H.

“No mapagsasaritaan ti relihion, ibagak no kua kadagiti tattao a no pagpiliendak iti relihion a mangisursuro iti kinapudno, kayatko ti agbalin a maysa kadagiti Saksi ni Jehova. Sa ibagak a maysaak idi a Saksi, ngem diak masalimetmetan dayta, isu a timmallikudak. Iti pannakaamirisko iti daytoy, masansan a makonsiensia ken maladingitanak. Idi kamaudiananna inannugotko, ‘Nakaay-ay-ayak. Nasken a mangaramidak iti dakkel a panagbalbaliw.’”​—C.N.

“Nailaksidkami ken lakayko 35 a tawenen ti napalabas. Idi 1991, naragsakan ken naklaatkami idi binisitadakami ti dua a panglakayen ket imbagada a mabalinmi ti agsubli ken Jehova. Innem a bulan kalpasanna, nalaus ti ragsakmi ta nakasublikamin. Agtawenen ni lakayko iti 79 ket agtawenak metten iti 63.”​—C.A.