BISIN

Nakaro a kinakirang ti taraon; kasta met, kinakurang ti panagdengngeg iti sasao ni Jehova, a dayta ket naespirituan a bisin. (Am 8:11) Maysa ti bisin kadagiti saplit a dumteng iti simboliko a Babilonia a Dakkel.​—Apo 18:8.

Makagapu ken Epekto Dagiti Bisin. Ti tikag, makadadael a bagyo dagiti uraro (Ex 9:23-25), peste, pannakakset ken buot kadagiti apit, kasta met ti gubat, karamanda kadagiti gagangay a pakaigapuan ti bisin kadagidi tiempo ti Biblia. (Am 4:7-10; Hag 2:17) Dagiti dudon, a no dadduma dumtengda kas dadakkel a pangen, ket nangnangruna a makadadael kadagiti apit. (Ex 10:15) No dadduma, ti parikut saan a ti kaawan ti tudo, no di ket ti tudo iti di umiso a panawen, kas pagarigan, no kabayatan ti panagani iti trigo wenno sebada.​—Idiligyo ti Le 26:4; 1Sm 12:17, 18.

Nainkasigudan ti pannakarikna iti temporario a panagbisin, ngem ti mabayag a panagbisin, kas pagarigan, gapu iti nakaro a bisin, ket makapadakes unay iti mental ken pisikal a salun-at. Tumaud dagiti nakadkadlaw a panagtuglep, mabibineg ti rikrikna, ken adda mental a kinaaleng-aleng. Ti panunot ket ringbawan ti panagtarigagay iti taraon. (Idiligyo ti Ex 16:3.) Agrakaya dagiti moral a pagalagadan. (Idiligyo ti Isa 8:21.) Ti aktual a panagbisin mabalin nga ikkatenna dagiti nasayaat a galad ti kinatao, a mangibunga iti panagtakaw, pammapatay, ken uray pay iti kanibalismo. Ti bisin masansan a napakuyogan iti panagsakit ken epidemia gapu iti kimmapuy a kasasaad dagidiay naapektaran.​—Idiligyo ti De 32:24.

Bisbisin Idi Un-unana. Ti damo a pudpudno a bisin iti pakasaritaan isu daydiay nakapilitan ni Abram (Abraham) a pumanaw iti Canaan ken agnaed kas ganggannaet idiay Egipto. (Ge 12:10) Idi kaaldawan ni Isaac, napasamak ti sabali pay a nakaro a bisin, ngem imbaga kenkuana ni Jehova a saan a mapan idiay Egipto. (Ge 26:1, 2) Ti pito a tawen a nakaro a bisin a dimteng iti Egipto bayat ti panagserbi ni Jose kas primero ministro ken administrador ti taraon nabatad a dimmanon iti labes pay dagiti beddeng ti Egipto, ta “dagiti tattao iti intero a daga immayda iti Egipto tapno gumatangda [iti taraon] ken Jose.”​—Ge 41:54-57.

Nupay siaannad a liniklikan dagiti kitikit ti Egipto ti aniaman a panangtukoy iti temporario a panagnaed ti Israel idiay Egipto, adda dagiti kadaanan a teksto ti Egipto a mangdesdeskribir kadagiti periodo ti nakaro a bisin gapu iti di umdas a panagdakkel ti Karayan Nilo. Ti maysa a teksto deskribirenna ti periodo a pito a tawen a di makaanay a panagdakkel ti Nilo ken ti imbungana a nakaro a bisin. Sigun iti salaysay, adda dagiti benneg ti daga a naipaay iti papadi idi dimteng ti tulong gapu iti nakaro a bisin. Nupay napataud ti isyu no ti dokumento “pinalsipikar ti papadi iti maysa a naud-udi a periodo, a mangpatalged iti panagtagikuada kadagiti pribilehio iti teritoria,” uray kaskasano makitatayo a nayanninaw iti dayta ti maysa a sarsarita maipapan iti periodo a pito a tawen ti gawat.​—Ancient Near Eastern Texts, inurnos ni J. Pritchard, 1974, p. 31.

Sakbay ti iseserrek ti Israel iti Naikari a Daga, ni Jehova, babaen ken Moises, impasiguradona kadakuada a maaddaanda iti naruay a taraon no agtultuloyda nga agserbi Kenkuana buyogen ti kinamatalek. (De 28:11, 12) Nupay kasta, ti nakaro a bisin ket maysa kadagiti nakabutbuteng a pagbanagan a dumteng iti Israel gapu iti di kinamatalek. (De 28:23, 38-42) Maysa a nakaro a bisin idi kaaldawan ti Uk-ukom ti namagtignay iti asawa ni Noemi a ni Elimelec ti Betlehem nga agnaed a kaduana ti pamiliana kas ganggannaet idiay Moab. (Ru 1:1, 2) Nangipagteng ni Jehova iti tallo a tawen a nakaro a bisin iti daga ti Israel idi kaaldawan ni David gapu iti pannakabasol iti dara a nagsaad iti balay ni Saul mainaig kadagiti Gabaonita. (2Sm 21:1-6) Ti tallo ket kagudua a tawen a tikag a nangibunga iti nakaro a bisin dimteng iti di matalek nga Israel kas sungbat iti kararag ni Elias. (San 5:17; 1Ar 17) Mainayon kadagiti sapasap a nakaro a bisin idi kaaldawan ni Eliseo, adda bisin a pinataud ti pananglakub dagiti Sirio iti Samaria, a bayat dayta adda naipadamag a maysa a kaso ti kanibalismo.​—2Ar 4:38; 8:1; 6:24-29.

Nupay impakdaar dagiti mammadto ti Dios a ti apostasia mangyeg iti ipapatay gapu iti nakaro a bisin, angol, ken kampilan, kinaykayat dagiti di matalek a Judeano ti dumngeg kadagiti ulbod a mammadtoda, a nangipanamnama kadakuada nga awan dumteng a kasta a didigra. (Jer 14:11-18; Eze 5:12-17) Nupay kasta pimmudno ti sasao dagiti mammadto ti Dios. Nakaro unay idi ti bisin idiay Jerusalem bayat ti pananglakub dagiti taga Babilonia (609-607 K.K.P.) ta dagiti babbai inlambong ken kinnanda ti bukodda nga annak.​—Un 4:1-10; 5:10; 2Ar 25:1-3; Jer 52:4-6; idiligyo ti De 28:51-53.

Babaen ken mammadto Joel, nasaksakbay nga impakdaar ni Jehova iti Israel ti maipapan iti nakaam-amak a saplit dagiti insekto a mamagwalangwalang iti daga ken mangipagteng iti nakaro a bisin sakbay ti iyaay ti “aldaw ni Jehova.”​—Joe 1.

Sinigsiglo kalpasanna, impadto ni Jesus dagiti panagkirang iti taraon kas karaman kadagiti pakailasinan a mangtanda iti panungpalan ti “sistema ti bambanag.” (Mt 24:3, 7; idiligyo ti Apo 6:5, 6.) Kas nasaksakbay nga inwaragawag ni Agabo, maysa a Kristiano a mammadto, adda dakkel a panagbisin a napasamak idi tiempo ni Emperador Claudio (41-54 K.P.). (Ara 11:28) Sumagmamano a tawen a nasapsapa, idi tawen 42 K.P., adda nakaro a bisin a simmalapun iti Egipto, a paggigianan idi ti adu a Judio. Ket ti “dakkel a panagkasapulan” dimteng iti Judea ken Jerusalem idi a dagiti Romano a buyot iti sidong ni Heneral Tito linakubda ti Jerusalem ken kamaudiananna dinadaelda dayta idi 70 K.P. (Lu 21:23) Salaysayen ni Josephus dagiti nakaam-ames a kasasaad ti panagbisin iti siudad, a gapu kadagita bimmaw-ing dagiti umili iti pannangan iti lalat, ruot, ken garami, ket iti maysa a gundaway, ti maysa nga ina intuno ken kinnanna pay ketdi ti anakna. (The Jewish War, VI, 193-213 [iii, 3, 4]) Idi ipadpadtona ti kakasta a kinakirang ti taraon, nupay kasta, impasimudaag ni Jesus a pampanunotenna saan laeng a dagiti pasamak sakbay ti pannakadadael ti Jerusalem no di ket ti mapasamak met inton dumteng ti tiempo nga isusubli ti Anak ti tao iti dayag ti Pagarianna.​—Lu 21:11, 27, 31; idiligyo ti Apo 6:5, 6.

Wayawaya Manipud Bisin. Mangipaay ni Kristo Jesus iti pammasiguro a sungbatan ti Dios ti kararag dagiti matalek nga adipenna maipaay iti inaldaw a tinapayda ket mataraonan dagidiay mangyun-una iti Pagarian ti Dios. (Mt 6:11, 33; idiligyo ti Sal 33:19; 37:19, 25.) Nupay kasta, gapu iti ibubusor ken pannakaidadanes, impakita ni Jesus a no dadduma mabalin nga agsagaba dagiti adipenna iti panagbisin. (Mt 25:35, 37, 40) Salaysayen a mismo ni apostol Pablo a sinagabana agpadpada ti panagbisin ken pannakawaw iti adu a daras bayat nga ar-aramidenna ti ministeriona iti sidong dagiti narigat a kasasaad. (1Co 4:11-13; 2Co 11:27; Fil 4:12) Nupay kasta inyebkasna ti panagtalek a ti pisikal a panagbisin saanna a pulos maisina dagiti matalek nga adipen ti Dios manipud iti mangsaranay a bileg ti ayat ti Dios.​—Ro 8:35, 38, 39; idiligyo ti Lu 6:25.

Dagidiay addaan iti umiso a panagbisin ken pannakawaw iti kinalinteg ken kinapudno kanayondanto a mapennek iti naespirituan. (Mt 5:6; Jn 6:35) Ramanen daytoy dagiti kameng ti “dakkel a bunggoy” nga addaan iti namnama a makalasat iti “dakkel a rigat” ken maipapan kadakuada naisurat a “saandanto nga agbisinen wenno mawaw iti uray kaanoman.” (Apo 7:9, 13-17) Ket iti sidong ti turay ti Pagarian ti Dios addanto met kinaruay a mangpennek iti pisikal a panagbisin ti intero a sangatauan.​—Sal 72:16; Isa 25:6.