Ti Trinidad​—Isursuro Aya ti Biblia?

“Ti Pammati dagiti Katoliko isu daytoy, a daydayawentayo ti maymaysa a Dios a Trinidad ken Trinidad a Maymaysa. . . . Isu a ti Ama Dios, ti Anak Dios, ken ti Espiritu Santo Dios. Ket kaskasdi a saanda a Tallo a Dios, no di ket Maymaysa a Dios.”

KASTA ti panangiladawan ti Kredo ni Atanacio iti kangrunaan a doktrina ti Kakristianuan​—ti Trinidad.a No maysakayo a kameng ti iglesia, Katoliko man wenno Protestante, mabalin nga imbagada kadakayo nga isu daytoy ti kapatgan a sursuro a masapul a patienyo. Ngem mailawlawagyo kadi dayta a doktrina? Inannugot ti sumagmamano kadagiti kasariritan a tattao iti Kakristianuan a saanda a matarusan ti Trinidad.

Apay ngarud a mamatida iti dayta? Gapu kadi ta isursuro ti Biblia dayta a doktrina? Nangted daydi obispo nga Anglicano a ni John Robinson iti mamagpanunot a sungbat iti daytoy a saludsod iti nalatak a librona nga Honest to God. Insuratna:

“Kaaduanna a ti ikaskasaba ken isursuroda isut’ sobrenatural a kasasaad ni Kristo a saan a paneknekan ti Baro a Tulag. Kunada a ni Jesus isu ti Dios, isu a maymaysa ti tuktukoyen dagiti termino a ‘Kristo’ ken ‘Dios.’ Ngem pulos a di masarakan iti Biblia ti kasta a kapanunotan. Kunaen ti Baro a Tulag a ni Jesus isu ti Sao ti Dios, kunaenna a ti Dios adda ken Kristo, kunaenna a ni Jesus isu ti Anak ti Dios; ngem saanna a kunaen a ni Jesus isu ti Dios, kasta laeng.”

Maysa a kontrobersial nga obispo iti Iglesia Anglicana daydi John Robinson. Nupay kasta, umiso kadi ti panagkunana a pulos a saan nga ibagbaga ti “Baro a Tulag” a “ni Jesus isu ti Dios, kasta laeng”?

No Ania ti Ibagbaga ti Biblia

Dagiti dadduma mabalin a sungbatanda dayta a saludsod babaen ti panangadawda iti bersikulo a pangrugian ti Ebanghelio ni Juan: “Idi punganay adda ti Sao, ket ti Sao adda iti Dios, ket ti Sao isu ti Dios.” (Juan 1:1, King James Version) Suppiaten kadi dayta ti imbaga ti obispo nga Anglicano? Saan. Kas awan duadua a pagaammo ni John Robinson, saan nga anamongan dagiti dadduma a moderno a managipatarus ti panangipaulog ti King James Version iti dayta a teksto. Apay? Agsipud ta dagiti ebkas a “ti Sao isu ti Dios” iti orihinal a Griego, ti sao para iti “Dios” awan piho nga artikulona a “ti.” Kadagiti immun-una nga ebkas a “ti Sao adda iti Dios,” ti sao para iti “Dios” ket piho, kayatna a sawen, adda piho nga artikulona. Saan ngarud a mabalin a maymaysa ti kayulogan dagiti dua a sao.

Gapuna, impakita dagiti dadduma a patarus ti qualitative (maipapan iti galad) a kaipapanan [ti sao] kadagiti patarusda. Kas pangarigan, kastoy ti panangipaulog dagiti dadduma: “Ti Sao nadibinuan.” (An American Translation, Schonfield) Kastoy met ti panangipaulog ni Moffat: “Ti Logos nadibinuan.” Nupay kasta, iti panangipakitada a ti “nadibinuan” ket saan a tumutop a panangipaulog ditoy, kinuna da John Robinson ken ti textual critic a Briton a ni Sir Frederick Kenyon a no dayta ti kayat nga ipaganetget ni Juan, inaramatna koma ti Griego a sao para iti “nadibinuan,” theiʹos. Ti New World Translation, iti siuumiso a panangmatmatna iti sao a “Dios” kas di piho, kasta met iti panangipakitana iti qualitative a kaipapanan dayta kas ipasimudaag ti Griego a sao, inusarna ti piho nga artikulo iti Ingles: “The Word was a god” (“Ti Sao maysa a dios”).

Maipapan iti kastoy a panangipaulog, kunaen ni Propesor C. H. Dodd, direktor iti proyekto a New English Bible: “Ti posible a panangipatarus . . . isu daytoy, ‘Ti Sao maysa a dios’. No sao-por-sao a panangipatarus, umiso dayta.” Ngem, saan a kasta ti panangipaulog ti The New English Bible iti dayta a bersikulo. Kastoy ketdi ti mabasa idiay Juan 1:1 iti dayta a bersion: “Idi mangrugi amin a banag, addan ti Sao. Ti Sao adda idi iti Dios, ket no ania ti Dios, kasta met ti Sao.” Apay a saan a pinili dagiti nagipatarus ti mas simple a panangipaulog? Sumungbat ni Propesor Dodd: “Saanmi nga awaten dayta agsipud ta maisupadi iti kapanunotan ni Juan, ken iti Nakristianuan a kapanunotan iti pangkaaduan.”​—Technical Papers for the Bible Translator, Tomo 28, Enero 1977.

Ti Nabatad a Kaipapanan ti Kasuratan

Ti kadi ideya a ni Jesus ket maysa a dios ken saan nga isu met laeng ti Dios a Namarsua suppiatenna ti kapanunotan ni apostol Juan, agraman ti Nakristianuan a kapanunotan? Intay sukimaten ti sumagmamano a teksto ti Biblia a mangtukoy ken Jesus ken iti Dios, ket kitaentayo no ania ti kuna ti dadduma kadagiti komentarista a nagbiag sakbay ti pannakabukel ti Kredo ni Atanacio maipapan kadagidiay a teksto.

“Siak ken ni Ama maymaysakami.”​—JUAN 10:30.

Kinuna ni Novatianus (c. 200-258 K.P.): “Yantangay imbagana a ‘maymaysa’ a banag,[b] maawatan koma dagiti erehes a saanna nga imbaga a ‘maymaysa’ a persona. Idinto ta adda ti maymaysa iti neuter, kaipapanan dayta ti panagtunos a kas agkadua, saan a panagmaymaysa ti persona. . . . Mainayon pay, iti panagkunana a maymaysa[da], tuktukoyenna ti panagtunos, ken ti panagpada ti pangngeddeng, ken ti naayat a panagkadua a mismo, isu a ti Ama ken Anak maymaysada iti panagtunos, iti ayat, ken iti rikna.”​—Treatise Concerning the Trinity, kapitulo 27.

“Ti Ama dakdakkel ngem siak.”​—JUAN 14:28.

Irenaeus (c. 130-200 K.P.): “Maammuantayo babaen Kenkuana [ni Kristo] a ti Ama isu ti kangatuan iti amin a banag. Ta ‘ti Ama,’ kunana, ‘dakdakkel ngem siak.’ Gapuna, imbaga ti Apotayo a ti Ama natantan-ok no iti pannakaammo.”​—Against Heresies, Libro II, kapitulo 28.8.

“Daytoy kaipapananna ti biag nga agnanayon, ti pananggun-odda iti pannakaammo kenka, ti maymaysa a pudno a Dios, ken ni Jesu-Kristo nga imbaonmo.”​—JUAN 17:3.

Clemente a taga-Alexandria (c. 150-215 K.P.): “Tapno maammuan ti agnanayon a Dios, ti paggapuan dagiti banag nga agnanayon, ken babaen ti pannakaammo ken pannakaawat maipapan iti Dios, nga isu ti umuna, ken kangatuan, ken maymaysa, ken naimbag. . . . Daydiay agtarigagay a mangsurot iti napaypayso a biag masapul nga ammuenna pay nga umuna ti Dios ‘nga awan ti makaammo, malaksid no (Isu) ket ipalgak ti Anak.’ (Mat. 11:27) Kalpasanna masapul nga ammuenna ti kinatan-ok ti Manangisalakan a sumarsaruno Kenkuana.”​—Who Is the Rich Man That Shall Be Saved? VII, VIII.

“Maysa a Dios ken Ama ti amin a tao, nga adda iti ngatuen ti amin, ken adda iti nagtengngaan ti amin, ken adda iti amin.”​—EFESO 4:6.

Irenaeus: “Gapuna a naipakaammo ti maysa a Dios Ama, nga adda iti ngatuen ti amin, ken adda iti nagtengngaan ti amin, ken adda iti amin. Pudno unay a ti Ama adda iti ngatuen ti amin, ket Isu ti Ulo ni Kristo.”​—Against Heresies, Libro V, kapitulo 18.2.

Naawatan a naimbag dagitoy nagkauna a mannurat a dagitoy a bersikulo tuktukoyenda ti Ama kas katan-okan, a masakopanna amin a banag ken tunggal maysa agraman ni Jesu-Kristo. Awan a pulos ti iparipirip dagiti komentoda a namatida iti Trinidad.

Ipalgak ti Nasantuan nga Espiritu ti Amin a Kinapudno

Inkari ni Jesus kadagiti adalanna a kalpasan ti ipapatay ken panagungarna, maitedto kadakuada ti nasantuan nga espiritu a kas maysa a manangtulong. Inkarina: “Inton umay daydiay, ti espiritu ti kinapudno, idalannakayto iti amin a kinapudno, . . . ket ipakaammonanto kadakayo dagiti bambanag a mapasamakto.”​—Juan 14:16, 17; 15:26; 16:13.

Kalpasan ti ipapatay ni Jesus, natungpal dayta a kari. Nailanad iti Biblia no kasano a naipalgak wenno nailawlawag dagiti baro a doktrina iti kongregasion Kristiano babaen ti tulong ti nasantuan nga espiritu. Naisurat dagitoy a baro a sursuro kadagiti libro nga idi kamaudiananna nagbalin a maikadua a paset ti Biblia, ti Kristiano a Griego a Kasuratan, wenno ti “Baro a Tulag.” Iti daytoy a panagayus ti baro a pannakalawlawag, adda kadi aniaman a naipalgak maipapan iti kaadda ti Trinidad? Awan. Naiduma unay ti ipalgak ti nasantuan nga espiritu maipapan iti Dios ken ni Jesus.

Kas pangarigan, idi Pentecostes 33 K.P., kalpasan ti yaay ti nasantuan nga espiritu kadagiti adalan a naguurnong idiay Jerusalem, nangpaneknek ni apostol Pedro kadagiti adu a tattao nga adda iti ruar maipapan ken ni Jesus. Adda kadi nadakamatna maipapan iti Trinidad? Usigenyo ti dadduma nga imbagana, ket dakayo ti mangikeddeng: “Ni Jesus . . . , lalaki a pinaneknekan ti Dios kadakayo babaen kadagiti pannakabalin ken nakaskasdaaw ken kadagiti pagilasinan nga inaramid ti Dios babaen kenkuana iti nagtengngaanyo.” “Daytoy a Jesus pinagungar ti Dios, isu a masaksianmi amin.” “Daytoy Jesus nga inlansayo, inaramid ti Dios nga Apo ken Kristo.” (Aramid 2:22, 32, 36) Imbes nga isurona ti Trinidad, dagitoy nga ebkas ni Pedro a sipupunno iti espiritu silalawag nga ipakitada a nababbaba ni Jesus ngem iti Amana, nga isu ti us-usaren ti Dios a mangibanag iti pagayatanna.

Di nagbayag kalpasanna, nagsao maipapan ken Jesus ti maysa pay a matalek a Kristiano. Naisaklang ni Esteban iti Sanhedrin tapno sungbatanna dagiti darum. Ngem dagiti ketdi nangidarum kenkuana ti pinabasolna. Kinunana nga awan dumada kadagiti nasukir nga ammada. Kamaudiananna, kunaen ti kasuratan: “Ngem isu, idinto a sipupunno iti nasantuan nga espiritu, sipeperreng dagiti matana sadi langit ket nakitana ti dayag ti Dios ken ni Jesus nga agtaktakder iti makannawan ti Dios, ket kinunana: ‘Adtoy! Makitak dagiti langit a silulukat ken ti Anak ti tao nga agtaktakder iti makannawan ti Dios.’” (Aramid 7:55, 56) Apay a ti nasantuan nga espiritu impalgakna ni Jesus kas “Anak ti tao” laeng a sitatakder iti makannawan ti Dios ken saan a paset ti kinadios a maipatas iti Amana? Nalawag, awan iti panunot ni Esteban ti aniaman a maipapan iti Trinidad.

Idi impakaammo ni Pedro ken ni Cornelio ti naimbag a damag maipapan ken Jesus, maysa koma manen daytoy a gundaway a panangipalgak iti doktrina a Trinidad. Ania ti napasamak? Inlawlawag ni Pedro a ni Jesus “ti Apo ti isuamin.” Ngem intuloyna nga inlawlawag a ti kinaapona nagtaud iti nangatngato a gubuayan. Ni Jesus “ti insaad ti Dios nga ukom dagiti nabiag ken natay.” Kalpasan ti panagungar ni Jesus, isut’ “pinatgan [pinalubosan ni Amana] nga agparang” kadagiti pasurotna. Ti ngay nasantuan nga espiritu? Nagparang iti daytoy a panagsasarita ngem saan a kas maikatlo a persona ti Trinidad. Imbes ketdi, “ti Dios pinulotanna [ni Jesus] iti nasantuan nga espiritu ken pannakabalin.” Gapuna, ti nasantuan nga espiritu, a pulos a saan a maysa a persona, naipakita a kas impersonal, kas iti “pannakabalin” a nadakamat met iti dayta a bersikulo. (Aramid 10:36, 38, 40, 42) Sukimatenyo a naimbag ti Biblia, ket makitayo dagiti kanayonan a pammaneknek a ti nasantuan nga espiritu ket saan a maysa a persona no di ket aktibo a puersa a mangpunno kadagiti tattao, mangtignay kadakuada, mangparegta kadakuada, ken maiparukpok kadakuada.

Kamaudiananna, naaddaan ni apostol Pablo iti nasayaat a gundaway a mangilawlawag iti Trinidad​—no koma pudno a doktrina dayta​—idi a kaskasabaanna dagiti taga-Atenas. Iti palawagna, tinukoyna ti altarda a “Maipaay iti Dios a Di Am-ammo” ket kinunana: “Daydiay pangipapaayanyo iti nadiosan a debosion a diyo am-ammo, isu ita ti iwaragawagko kadakayo.” Inwaragawagna aya ti maysa a Trinidad? Saan. Impakaammona ti “Dios a nangaramid iti lubong ken kadagiti amin a banag nga adda kenkuana, idinto nga isu ti Apo ti langit ken daga.” Ngem ti met ngay maipapan ken Jesus? “[Ti Dios] intudingna ti maysa nga aldaw a panangukomnanto a sililinteg iti mapagnaedan a daga babaen ti maysa a tao a tinudinganna.” (Aramid 17:23, 24, 31) Awan a pulos ti iparipiripna maipapan iti Trinidad!

Kinapudnona, adda inlawlawag ni Pablo maipapan kadagiti panggep ti Dios a mangipakita a ni Jesus ken ni Amana imposible nga agpadada a paset ti Trinidad. Insuratna: “Ti Dios ‘impasakopna dagiti amin a banag iti babaen dagiti saka [ni Jesus].’ Ngem no kunana a ‘dagiti amin a banag naipasakopdan,’ nalawag a dina iraman daydiay nangipasakop kadagiti amin a banag kenkuana. Ngem inton dagiti amin a banag naipasakopen kenkuana, iti kasta ti Anak a mismo agpasakopto met iti Daydiay a nangipasakop kadagiti amin a banag kenkuana, tapno ti Dios agbalinto nga amin a banag iti tunggal maysa.” (1 Corinto 15:27, 28) Gapuna, ti Dios ti kangatuanto pay laeng kadagiti amin, agraman ni Jesus.

Ngarud, isursuro aya ti Biblia ti Trinidad? Saan. Umiso ni John Robinson. Saan a masarakan dayta iti Biblia, ket saan met a paset ti “Nakristianuan a kapanunotan.” Ibilangyo met laeng kadi daytoy a napateg iti panagdaydayawyo? Masapul. Kinuna ni Jesus: “Daytoy kaipapananna ti biag nga agnanayon, ti pananggun-odda iti pannakaammo kenka, ti maymaysa a pudno a Dios, ken ni Jesu-Kristo nga imbaonmo.” (Juan 17:3) No napasnek ti panagdaydayawtayo iti Dios, nasken nga ammotayo ti agpayso a kinasiasinona, kas iti impakaammona maipapan iti bagina kadatayo. Iti kasta napaypayso a maikunatayo a maysatayo kadagiti “pudno a managdaydayaw” nga “agdaydayaw iti Ama iti espiritu ken kinapudno.”​—Juan 4:23.

[Dagiti Footnote]

[Blurb iti panid 28]

Ti nabatad a kaipapanan ti Kasuratan nalawag nga ipakitana a ni Jesus ken ti Amana saanda a maymaysa a Dios

[Blurb iti panid 29]

Apay a saan nga impalgak ti nasantuan nga espiritu kalpasan ti Pentecostes 33 K.P. a ni Jesus isu ti Dios?