BIAG

Ti kasasaad kas sibibiag; ti kaadda ti maysa nga indibidual kas sibibiag, wenno kapaut ti kaaddana kas sibibiag. No maipapan iti naindagaan, pisikal a biag, ti bambanag nga agik-ikut iti biag gagangay nga addaanda iti pannakabael iti idadakkel, metabolismo, panagtignay kadagiti impluensia ti aglawlaw, ken panagpaadu. Ti Hebreo a sao a nausar iti Kasuratan isu ti chai·yimʹ, ket ti Griego a sao isu ti zo·eʹ. Ti Hebreo a sao a neʹphesh ken ti Griego a sao a psy·kheʹ, nga agpada a kaipapananda ti “kararua,” maar-aramatda met a pangtukoy iti biag, saan nga iti sapasap a kaipapanan, no di ket iti biag kas maysa a persona wenno maysa nga animal. (Pagdiligenyo ti sasao a “kararua” ken “biag,” kas nausar iti Job 10:1; Sal 66:9; Pr 3:22.) Ti mulmula addaan iti biag, ti prinsipio ti biag nga agan-andar iti dayta, ngem saan a biag a kas kararua. Ti biag iti naan-anay a kaipapananna, kas agaplikar kadagiti nasaririt a persona, ket naan-anay a kaadda buyogen ti kalintegan iti dayta.

Ni Jehova a Dios ti Gubuayan. Kankanayon nga adda biag, agsipud ta ni Jehova a Dios isu ti sibibiag a Dios, ti Ubbog ti biag, ket awan pangrugian wenno pagpatinggaan ti kaaddana. (Jer 10:10; Da 6:20, 26; Jn 6:57; 2Co 3:3; 6:16; 1Te 1:9; 1Ti 1:17; Sal 36:9; Jer 17:13) Ti kaunaan kadagiti parsuana ket naikkan iti biag, awan sabali, ti bugbugtong nga Anakna, ti Sao. (Jn 1:1-3; Col 1:15) Babaen iti daytoy nga Anak, naparsua ti dadduma pay a sibibiag nga angheliko nga annak ti Dios. (Job 38:4-7; Col 1:16, 17) Idi agangay, napaadda ti pisikal nga uniberso (Ge 1:1, 2), ket iti maikatlo kadagiti “aldaw” ti panagparsua ditoy daga, napaadda dagiti kaunaan a porma ti pisikal a biag: ruot, mulmula, ken agbunga a kaykayo. Iti aldaw a maikalima, naparsua ti sibibiag a naindagaan a karkararua, an-animal iti baybay, ken nagpayak nga agtayab a parparsua, ket iti aldaw a maikanem, an-animal iti takdang ken, kamaudiananna, ti tao.​—Ge 1:11-13, 20-23, 24-31; Ara 17:25; kitaenyo ti ALDAW; PANAMARSUA, PARSUA.

Gapuna, ti biag ditoy daga saanna a kinasapulan ti aguray iti pannakapasamak ti naiparparna a panaglalaok dagiti kemikal iti sidong ti sumagmamano nga apag-isu a kasasaad. Awan pay naimatangan a kasta a banag ken, iti kinapudnona, imposible dayta. Napaadda ti biag ditoy daga kas imbunga ti direkta a panagbilin ni Jehova a Dios a Gubuayan ti biag ken babaen iti direkta a panagtignay ti Anakna iti panangitungpalna iti dayta a bilin. Ti biag laeng ti makapataud iti biag. Iti tunggal gundaway ibaga kadatayo ti salaysay ti Biblia a ti banag a naparsua nangpatanor iti annak a kalanglangana, wenno, “sigun iti kakikitana.” (Ge 1:12, 21, 25; 5:3) Natakuatan dagiti sientista a pudno unay nga adda pugsat iti nagbabaetan dagiti nadumaduma a “kakikita,” ket, malaksid iti isyu maipapan iti namunganayan, daytoy ti kangrunaan nga abbeng iti teoria ti ebolusion.​—Kitaenyo ti KAKIKITA.

Puersa ti biag, ken anges. Kadagiti naindagaan a parsua, wenno ‘karkararua,’ agpadpada nga adda ti aktibo a puersa ti biag, wenno “espiritu” a mangbibiag kadakuada, ken ti anges a mangtaginayon iti dayta a puersa ti biag. Agpadpada a ti espiritu (puersa ti biag) ken ti anges ket probision manipud iti Dios, ket kabalinanna a dadaelen ti biag babaen ti panangikkat iti aniaman kadagita. (Sal 104:29; Isa 42:5) Idi tiempo ti Layus, nalmes dagiti animal ken tattao; nagessat ti angesda ket naiddep ti puersa ti biag. Nagpukaw dayta. “Isuamin nga iti dayta aktibo kadagiti abut ti agongna ti anges ti puersa ti biag [iti literal, “nga iti dayta [adda] ti anges ti aktibo a puersa (espiritu) ti biag”], kayatna a sawen, isuamin nga adda iti namaga a daga, natay.”​—Ge 7:22; idiligyo ti patarus ni Robert Young; kitaenyo ti ESPIRITU.

Organismo. Amin a banag nga addaan biag, naespirituan wenno nainlasagan, ket addaan iti organismo, wenno bagi. Ti biag a mismo ket saan a persona, awan namaterialan a pormana, yantangay prinsipio laeng dayta ti biag. Iti panangilawlawagna iti kita ti bagi a maaddanto iti mapagungar a tattao, ilawlawag ni apostol Pablo a dagidiay maparsua maipaay iti nadumaduma nga aglawlaw addaanda iti nagduduma a bagi. No maipapan kadagidiay addaan biag ditoy daga, kunana: “Saan nga amin a lasag ket agpapada a lasag, no di ket adda maysa iti sangatauan, ken adda sabali a lasag iti an-animal, ken sabali a lasag kadagiti tumatayab, ken sabali iti ikan.” Kunaenna pay nga “adda nailangitan a bagbagi, ken naindagaan a bagbagi; ngem ti dayag ti nailangitan a bagbagi maysa a kita, ket ti naindagaan a bagbagi sabali a kita.”​—1Co 15:39, 40.

Maipapan iti nagdumaan ti lasag ti nadumaduma a naindagaan a bagi, kunaen ti 1942 nga edision ti Encyclopædia Britannica (Tomo 14, p. 42): “Ti sabali pay nga aspeto isu ti kemikal a kinanaisalsalumina a maiparparangarang iti sadinoman, ta ti tunggal naisalsalumina a kita ti organismo agparang nga addaan iti kabukbukodanna a nagpaiduma a protina, ken mangisalumina a kapartak wenno annayas ti metabolismo. Ngarud, iti sidong ti pangkaaduan a kualidad a kinaagtultuloy agpapan pay di agressat a metabolismo, adda tallo a kinapudno: (1) ti panagpataud kadagiti protina a manglitup kadagidiay madaddadael, (2) ti kaadda dagitoy a protina iti colloidal [nagisaygisay] a kasasaad ken (3) ti kinanaisalsaluminada manipud tunggal kita.”​—Dakami ti nangyitaliko.

Pannakayallatiw ti Puersa ti Biag. Ti puersa ti biag nga adda iti parparsua, nga inrugi a pinagtignay ni Jehova iti umuna a parsua iti tunggal kakikita (kas pagarigan, iti umuna a natauan a pagassawaan), maipasa ngarud kadagiti annak babaen iti proseso ti panagputot. Kadagiti mamalia, kalpasan ti panaginaw mangyabasto ti ina iti oksihena ken dadduma pay a pagtaraon agingga iti panagpasngay, no ti maladaga mangrugin nga umanges babaen kadagiti abut ti agongna, matagibi, ken inton agangay, mangan.

Idi maparsua ni Adan, ti Dios binukelna ti bagi ti tao. Tapno agbiag ken agtultuloy a sibibiag dayta a kaparparsua a bagi, agpadpada a kasapulan ti espiritu (puersa ti biag) ken panaganges. Kunaen ti Genesis 2:7 a ti Dios “impuyotna kadagiti abut ti agongna ti anges [porma ti nesha·mahʹ] ti biag, ket ti tao nagbalin a kararua a sibibiag.” Ad-adda pay ngem anges laeng wenno angin a sumsumrek iti bara ti tukoyen la ketdi “ti anges ti biag.” Nabatad a ti Dios impaayanna ni Adan agpadpada iti espiritu wenno rissik ti biag ken iti anges a kasapulan tapno agtalinaed a sibibiag. Itan nangrugi a maaddaan ni Adan iti biag kas maysa a persona, a mangiparangarang kadagiti kababalin kas maysa a tao, ket babaen iti panagsao ken tigtignayna maipanayagna nga isu nangatngato ngem dagiti animal, nga isu ket “anak ti Dios,” naaramid iti langa ken ladawanna.​—Ge 1:27; Lu 3:38.

Ti biag ti tao ken an-animal agpannuray agpadpada iti puersa ti biag a nangrugi a nagandar iti umuna a parsua iti tunggal kakikita ken iti anges a mangtaginayon iti dayta a puersa ti biag. Daytoy a kinapudno ket paneknekan ti biolohikal a siensia. Nabatad daytoy iti wagas a panangikagumaan ti sumagmamano nga autoridad a mangklasipikar iti nadumaduma nga aspeto ti proseso ti ipapatay: Klinikal nga ipapatay, ti panagsardeng ti panagandar dagiti organo iti panaganges ken sirkulatorio; ipapatay ti utek, naan-anay ken din malapdan a panagsardeng ti panagandar ti utek; somatiko nga ipapatay, ti in-inut ken, inton agangay, naan-anay a panagpukaw dagiti nasken a panagandar nga agtaud iti amin nga organo ken tisyu ti bagi. Isu nga uray pay kalpasan a nagsardengen ti panaganges, panagpitik ti puso, ken panagandar ti utek, ti puersa ti biag agtalinaed pay iti maysa a tiempo kadagiti tisyu ti bagi.

Panaglakay ken Ipapatay. Amin a porma ti biag ti mulmula, kasta met ti an-animal ket apagbiit. Ti nabayagen a saludsod dagiti sientista ket, Apay a lumakay ken matay ti tao?

Kunkunaen ti sumagmamano a sientista a, maibatay iti genetiko, addan naikeddeng a kapaut ti biag ti tunggal selula. Kas pammatalged ipatuldoda dagiti eksperimento a kadagita dagiti selula a napatanor iti artipisial nga aglawlaw natakuatan a sumardengda nga agbingay kalpasan ti agarup 50 a daras a panagbingay. Nupay kasta, irupir ti dadduma a sientista a dagiti kasta nga eksperimento saanda a mangipaay iti pannakatarus no apay a lumakay ti intero nga organismo. Naidatag ti nadumaduma a sabsabali pay a panangilawlawag, a pakairamanan ti teoria a ti utek mangiparuar kadagiti hormone nga addaan dakkel nga akem iti panaglakay ken iti ipapatay kalpasanna. Ti punto a ti maysa a tao masapul nga agannad maipapan iti panangakseptar iti maysa a teoria a nangnangruna ngem iti sabali ket naipasimudaag kadagiti komento ni Roy L. Walford, M.D., a nagkuna: “Saan a pakadanagan wenno uray pay pakasdaawan a ti padron ni Hayflick [ti teoria a ti panaglakay naisiguden kadagiti genetiko ti selula] mabalin a mapaneknekan a palso inton kamaudiananna, wenno masuktan iti nasaysayaat a padron ngem inton kamaudiananna kaskasdi a palso latta dayta. Ti tunggal banag ket pudno iti kabukbukodanna a tiempo.”​—Maximum Life Span, 1983, p. 75.

Iti panangusig kadagiti takuat ken konklusion dagiti sientista, maimutektekan a ti kaaduan saanda a bigbigen a ti biag nagtaud iti maysa a Namarsua. Babaen kadagiti bukodda a panagregget, mangnamnamada a matakuatanda ti palimed iti panaglakay ken ipapatay tapno mayatiddogda ti biag ti tao iti di nakedngan a tiempo. Saanda nga ikabilangan ti kinapudno a ti Namarsua a mismo inyetnagna ti sentensia nga ipapatay iti umuna a natauan a pagassawaan, nga imbanagna dayta a sentensia iti wagas a saan a naan-anay a matarusan ti tao; umasping iti dayta, ik-ikutanna ti gunggona a biag nga agnanayon kadagidiay mangwatwat iti pammati iti Anakna.​—Ge 2:16, 17; 3:16-19; Jn 3:16.

Naipukaw ni Adan ti biag maipaay iti bagina ken kadagiti putotna. Idi naparsua ni Adan, ti Dios inkabilna “ti kayo ti biag” iti minuyongan ti Eden. (Ge 2:9) Nabatad nga iti bunga daytoy a kayo, awan dagiti nainkasigudan a mangted-biag a sangkap, no di ket inladawanna ti pammasiguro ti Dios iti biag “agingga iti tiempo a di nakedngan” iti daydiay palubosan ti Dios a mangan iti bungana. Yantangay ti kayo inkabil sadiay ti Dios maipaay iti maysa a panggep, di pagduaduaan a napalubosan koma a mangan ni Adan iti daytoy a bunga kalpasan a mapaneknekan a matalek agingga iti punto nga ibilang ti Dios kas makapnek ken umdasen. Idi nagsalungasing ni Adan, nalapdan a maaddaan iti gundaway a mangan manipud iti kayo, a kinuna ni Jehova: “Ita tapno saanna a mayunnat ti imana ket pudno a mangala met iti bunga manipud iti kayo ti biag ket mangan ket agbiag agingga iti tiempo a di nakedngan,​—.” Kalpasanna nagtignay ni Jehova maitunos iti sasaona. Ti asinoman a saan a maikari iti biag saanna a palubosan nga agnaed iti minuyongan a naaramid maipaay iti nalinteg a tattao ken mangan iti kayo ti biag.​—Ge 3:22, 23.

Ni Adan, a nangtagiragsak iti perpekto a biag nga agpampannuray iti panagtulnog ken Jehova (Ge 2:17; De 32:4), napasaranna itan iti bagina dagiti panagtignay ti basol ken ti bungana, nga ipapatay. Nupay kasta, nabileg pay laeng ti kinakired ti biagna. Uray pay iti nakas-ang a kasasaadna, a nagessat manipud iti Dios ken iti pudno nga espiritualidad, nagbiag iti 930 a tawen sakbay a dimteng ti ipapatayna. Kabayatanna, nabalinanna nga ipasa kadagiti annakna, saan a ti naan-anay a biag, no di ket ti maysa a rukod ti biag, nga adu kadakuada ti nagbiag manipud 700 agingga iti 900 a tawen. (Ge 5:3-32) Ngem ti proseso a naaramid ken Adan dineskribir ni Santiago a kabsat ni Jesus iti ina: “Tunggal maysa masuot babaen ti pananggargari ken panangsulbog ti bukodna a derrep. Kalpasanna ti derrep, inton nayinawen, mangipasngay iti basol; kalpasanna, ti basol, inton naibanagen, mangpatanor iti ipapatay.”​—San 1:14, 15.

Ti Kasapulan ti Tao Tapno Makapagbiag. Kaaduan nga agsuksukisok iti siensia saanda laeng a di ikabilangan ti makagapu iti ipapatay iti intero a sangatauan, no di ket napatpateg pay, saanda nga ikankano ti kangrunaan a banag a makalikaguman maipaay iti agnanayon a biag. Nupay nasken a patinayon a mataraonan ti natauan a bagi ken mapasalibukag babaen ti panaganges, iyiinum, ken pannangan, adda banag nga adayo a napatpateg pay tapno makapagtultuloy a sibibiag. Ti prinsipio ket inyebkas ni Jehova: “Saan a babaen iti tinapay laeng nga agbiag ti tao no di ket babaen iti tunggal ebkas ti ngiwat ni Jehova nga agbiag ti tao.” (De 8:3) Inulit ni Jesu-Kristo daytoy a sasao ket kinunana met: “Ti taraonko isu ti panangaramidko iti pagayatan daydiay nangibaon kaniak ken panangturposko iti trabahona.” (Jn 4:34; Mt 4:4) Iti sabali pay a gundaway indeklarana: “No kasano a ti sibibiag nga Ama imbaonnak ken agbiagak gapu iti Ama, kasta met a ti agtaraon kaniak, uray dayta ket agbiagto gapu kaniak.”​—Jn 6:57.

Idi naparsua ti tao, isu naaramid iti ladawan ti Dios, sigun iti langana. (Ge 1:26, 27) Siempre, saan a ti pisikal a ladawan wenno langa ti kayat a sawen daytoy, ta ti Dios ket Espiritu, ket ti tao lasag. (Ge 6:3; Jn 4:24) Kaipapananna a ti tao, naiduma iti “awanan nakem nga an-animal” (2Pe 2:12), ket addaan pannakabalin nga agrason; addaan kadagiti galad a kas kadagiti galad ti Dios, kas iti ayat, pannakarikna iti kinahustisia, sirib, ken pannakabalin. (Idiligyo ti Col 3:10.) Addaan iti abilidad a mangtarus no apay nga isu adda ken no ania ti panggep kenkuana ti Namarsuana. Gapuna, saan a kas kadagiti animal, isu naipaayan iti pannakabael maipaay iti espiritualidad. Kabalinanna nga ipateg ken daydayawen ti Namarsuana. Daytoy a pannakabael pinatanorna ken Adan ti maysa a panagkasapulan. Kasapulanna ti ad-adda pay ngem iti literal a taraon; kasapulan a maaddaan iti naespirituan a pannakataraon; ti espiritualidadna kasapulan a mawatwat maipaay iti mental ken pisikal a pagimbaganna.

Gapuna, no awan ni Jehova a Dios ken dagiti naespirituan a probisionna, awan panagtultuloy ti biag iti di nakedngan a tiempo. No maipapan iti panagbiag iti agnanayon, kinuna ni Jesus: “Daytoy kaipapananna ti agnanayon a biag, ti pananggun-odda iti pannakaammo maipapan kenka, ti maymaysa a pudno a Dios, ken iti daydiay imbaonmo, ni Jesu-Kristo.”​—Jn 17:3.

Pannakapabaro. Tapno maisubli iti sangatauan ti perpekto a bagi ken ti inanama iti agnanayon a biag, impaay ni Jehova ti kinapudno, ti “sao ti biag.” (Jn 17:17; Fil 2:16) Ti panangsurot iti kinapudno iturongna ti maysa a tao iti pannakaammo iti panangipaay ti Dios ken Jesu-Kristo, a nangipaay iti bagina kas “subbot a kasukat dagiti adu.” (Mt 20:28) Babaen laeng itoy a wagas a ti tao maipasubli iti naan-anay nga espiritualidad kasta met iti pisikal a kinanaan-anay.​—Ara 4:12; 1Co 1:30; 15:23-26; 2Co 5:21; kitaenyo ti SUBBOT.

No kasta, ti pannakapabaro nga agturong iti biag dumteng babaen ken Jesu-Kristo. Isu maawagan “ti maudi nga Adan . . . a mangted-biag nga espiritu.” (1Co 15:45) Isu awagan ti padto kas “Agnanayon nga Ama” (Isa 9:6) ken kas daydiay ‘nangiparukpok iti kararuana agingga iti mismo nga ipapatay,’ a ti kararuana ‘naisaad kas daton gapu iti babak.’ Isu, bilang kasta nga “Ama,” kabaelanna a pabaruen ti sangatauan, iti kasta mangipaay iti biag kadagidiay mangwatwat iti pammati iti pannakaidaton ti kararuana ken kadagidiay natulnog.​—Isa 53:10-12.

Namnama ti tattao kadagidi kadaanan a tiempo. Ti matalek a tattao kadagidi kadaanan a tiempo addaanda iti namnama iti biag. Ipatuldo ni apostol Pablo daytoy a kinapudno. Sublianna ti napalabas a tukoyenna ti putputot ni Abraham sakbay a naited ti Linteg, ket dakamatenna ti bagina, a maysa a Hebreo, a kasla sibibiag idin, iti anag nga isu adda kadagiti lomo dagiti inapona. Ikalinteganna: “Iti naminsan sibibiagak a naisina iti linteg; ngem idi dimteng ti bilin, ti basol nagbiag manen, ngem natayak. Ket ti bilin nga agpaay iti biag, daytoy nasarakak nga agpaay iti ipapatay.” (Ro 7:9, 10; idiligyo ti Heb 7:9, 10.) Dagiti lallaki a kas kada Abel, Enoc, Noe, ken Abraham nanginanamada iti Dios. Namatida iti “bin-i” a mangdunor iti ulo ti serpiente, a kaipapananna ti pannakaispal. (Ge 3:15; 22:16-18) Nanginanamada iti Pagarian ti Dios, ti “siudad nga addaan kadagiti pudpudno a pamuon.” Namatida iti panagungar dagiti natay agturong iti biag.​—Heb 11:10, 16, 35.

Iti pannakaited ti Linteg, kinuna ni Jehova: “Masapul a salimetmetanyo dagiti paglintegak ken dagiti hudisial a pangngeddengko, a no aramidento ti maysa a tao, agbiagto met babaen kadakuada.” (Le 18:5) Awan duadua a dagidiay nga Israelita nga immawat iti Linteg intandudoda dayta kas mangididiaya kadakuada iti namnama iti biag. Ti Linteg “nasantuan ken nalinteg” ket markaanna kas naan-anay a nalinteg daydiay makapagtignay a naan-anay maitunos kadagiti pagalagadan dayta. (Ro 7:12) Ngem, imbes a mangipaay iti biag, ti Linteg imbatadna nga imperpekto ken managbasol ti intero nga Israel, ken ti sapasap a sangatauan. Kanayonanna pay, kinondenarna dagiti Judio iti ipapatay. (Ga 3:19; 1Ti 1:8-10) Pudno unay, kas kunaen ni Pablo, “idi dimteng ti bilin, ti basol nagbiag manen, ngem natayak.” Gapuna, ti biag saan a dumteng babaen iti Linteg.

Ikalintegan ti apostol: “No naited ti maysa a linteg a makabalin a mangted iti biag, ti kinalinteg ket pudno a babaen koma iti linteg.” (Ga 3:21) Ita, dagiti Judio, yantangay kinondenar ti Linteg, saanda laeng a naibatad a managbasol kas putputot ni Adan no di ket addada met iti sidong ti kanayonan a kinaawan kabaelan. Gapu itoy, natay ni Kristo iti kayo a pagtutuokan, kas kunaen ni Pablo: “Babaen ti pananggatang linuk-atannatayo ni Kristo manipud iti lunod ti Linteg babaen ti panagbalinna a lunod imbes a datayo, agsipud ta adda a naisurat: ‘Nailunod ti tunggal tao a naibitin iti kayo.’” (Ga 3:13) Babaen ti panangikkat iti daytoy nga abbeng, awan sabali, ti lunod a naipagteng kadagiti Judio gapu iti panangsalungasingda iti Linteg, inikkat ni Jesu-Kristo daytoy a lapped iti biag maipaay kadagiti Judio, nga impaayanna ida iti gundaway maipaay iti biag. Gapuna, ti subbotna magunggonaanna ida kasta met ti sabsabali.

Agnanayon a biag, maysa a gunggona manipud iti Dios. Nabatad iti intero a Biblia a ti namnama dagiti adipen ni Jehova isu ti panangawat iti agnanayon a biag iti im-ima ti Dios. Daytoy a namnama ti nangparegta kadakuada a mangtaginayon iti kinamatalek. Ket saan nga agimbubukodan a namnama dayta. Ilanad ti apostol: “Mainayon pay, no awan ti pammati isu di mabalin nga ay-aywen a naan-anay, ta ti umadani iti Dios masapul a patienna nga isu adda ken isu agbalin a mananggunggona kadagidiay sipapasnek a mangsapsapul kenkuana.” (Heb 11:6) Kasta ti Dios; maysa dayta kadagiti kualidad a makagapu nga isu maikari iti naan-anay a debosion manipud parparsuana.

Imortalidad, di panagrupsa, nadibinuan a biag. Ti Biblia dakamatenna ni Jehova kas imortal ken di agrupsa. (1Ti 1:17) Ti anakna ti immuna nga impaayanna iti daytoy. Idi tiempo a ni apostol Pablo nagsurat ken Timoteo, ni Kristo ti kakaisuna a naipaayan iti imortalidad. (1Ti 6:16) Ngem naikari dayta iti sabsabali pay, dagidiay agbalin a naespirituan a kakabsat ni Kristo. (Ro 2:7; 1Co 15:53, 54) Kasta met, agbalin dagitoy a makiramraman iti “nadibinuan a nakaparsuaan”; makiramanda ken Kristo iti dayagna. (2Pe 1:4) Dagiti anghel ket espiritu a parparsua, ngem saanda nga imortal, ta madadaelto dagidiay nagbalin a nadangkes a sairo.​—Mt 25:41; Lu 4:33, 34; Apo 20:10, 14; kitaenyo ti DI PANAGRUPSA; IMORTALIDAD.

Naindagaan a biag nga awanan panagrupsa. Dagiti met ngay sabsabali pay iti sangatauan a saan nga umawat iti nailangitan a biag? Ni apostol Juan adawenna ni Jesus a nagkuna: “Ta ti Dios inayatna ti lubong iti kasta unay isu nga intedna ti bugbugtong nga Anakna, tapno tunggal maysa a mangwatwat iti pammati kenkuana saan koma a madadael no di ket maaddaan iti agnanayon a biag.” (Jn 3:16) Iti pangngarigna maipapan kadagiti karnero ken kadagiti kalding, dagiti kameng ti nasnasion a nailasin iti makannawan ni Jesus kas karkarnero sumrekda “iti agnanayon a biag.” (Mt 25:46) Dakamaten ni Pablo ti “annak ti Dios” ken dagiti “makipagtawid ken Kristo” ket kunaenna a “ti sigagagar a panagsegga ti sangaparsuaan ket agur-uray iti pannakaipanayag ti annak ti Dios.” Kalpasanna kunaenna, “ti mismo a sangaparsuaan met mawayawayaanto iti pannakaadipen iti panagrupsa ken maaddaan iti nadayag a wayawaya ti annak ti Dios.” (Ro 8:14-23) Idi naparsua kas perpekto a tao, ni Adan ket maysa nga “anak ti Dios.” (Lu 3:38) Ti naimpadtuan a sirmata iti Apocalipsis 21:1-4 ipatuldona ti tiempo ti “maysa a baro a langit” ken “maysa a baro a daga” ket ikarina nga iti dayta a tiempo “awanton ni patay, awanto metten ti panagleddaang wenno panagsangit wenno ut-ot.” Yantangay daytoy a kari naipaay, saan a kadagiti espiritu a parsua, no di ket espesipiko nga iti “sangatauan,” ipasiguradona a ti maysa a baro a naindagaan a kagimongan ti sangatauan nga agbibiag iti sidong ti “baro a langit” mapasarannanto ti pannakaipasubli ti isip ken bagi iti naan-anay a kinasalun-at ken agnanayon a biag kas naindagaan nga “annak ti Dios.”

Iti bilinna ken Adan, impamatmat ti Dios a no agtulnog ni Adan, saan a matay. (Ge 2:17) Kasta met iti natulnog a sangatauan, inton mapukawen ti kaudian a kabusor ti tao, ti ipapatay, awanton basol nga agtignay kadagiti bagida a mangyeg iti ipapatay. Saandanton a kasapulan ti matay agingga iti tiempo a di nakedngan. (1Co 15:26) Daytoy a pannakapukaw ti ipapatay mapasamak iti pagnguduan ti panagturay ni Kristo, a 1,000 a tawen ti kapautna kas ipakita ti libro ti Apocalipsis. Ditoy naikuna maipapan kadagidiay agbalin nga ar-ari ken papadi a kadua ni Kristo a “nagbiagda ket nakipagturayda ken Kristo kas ar-ari iti sangaribu a tawen.” “Ti dadduma kadagiti natay” a saan a nagbiag “agingga a maturpos ti sangaribu a tawen” isuda la ketdi dagidiay sibibiag iti panagngudo ti sangaribu a tawen, ngem sakbay a maluk-atan ni Satanas manipud iti mangliwengliweng ken iyegna ti kamaudianan a pannubok iti sangatauan. Iti pagnguduan ti sangaribu a tawen, dagiti tattao ditoy daga nagtengandanton ti natauan a kinaperpekto, kas iti kasasaad da Adan ken Eva sakbay ti panagbasolda. Pudno unay a maaddaandanton iti biag iti kinaperpekto. Kalpasanna dagidiay makalasat iti pannubok inton maluk-atan ni Satanas iti apagbiit manipud mangliwengliweng mabalinandanton a tagiragsaken dayta a biag iti agnanayon.​—Apo 20:4-10.

Ti Dalan ti Biag. Ni Jehova, ti Ubbog ti biag, impalgakna ti dalan ti biag babaen iti Saona a kinapudno. Ni Apo Jesu-Kristo “nangipaay ti lawag iti biag ken di panagrupsa babaen ti naimbag a damag.” (2Ti 1:10) Imbagana kadagiti adalanna: “Ti espiritu isu ti mangted-biag; ti lasag awan a pulos ti usarna. Ti sasao nga insaok kadakayo ket espiritu ken biag.” Apagbiit kalpasanna sinaludsodan ni Jesus dagiti apostolna no isu panawanda, kas iti inaramid ti dadduma. Insungbat ni Pedro: “Apo, iti siasino ti papananminto? Addaanka iti sasao ti agnanayon a biag.” (Jn 6:63, 66-68) Ni apostol Juan inawaganna ni Jesus kas ti “sao ti biag,” ket kinunana: “Babaen kenkuana isu ti biag.”​—1Jn 1:1, 2; Jn 1:4.

Manipud iti sasao ni Jesus, nabatad a barengbareng dagiti natauan a panagregget a mangpaatiddog iti biag iti di nakedngan a tiempo wenno dagiti teoria nga adda dagiti pagtaraon wenno alagaden iti dieta ken salun-at a mangyeg biag iti sangatauan. Temporario laeng a napasayaat a salun-at ti kabaelanda nga iyeg. Ti kakaisuna a dalan ti biag isu ti panagtulnog iti naimbag a damag, ti “sao ti biag.” (Fil 2:16) Tapno magun-od ti biag, masapul a ti indibidual pagtalinaedenna a naipamaysa ti panunotna “iti bambanag sadi ngato, saan nga iti bambanag iti rabaw ti daga.” (Col 3:1, 2) Kinuna ni Jesus kadagiti dumdumngeg kenkuana: “Ti dumngeg iti saok ken mamati iti daydiay nangibaon kaniak addaan iti agnanayon a biag, ket saan nga umay iti pannakaukom no di ket bumallasiw manipud ken patay nga agturong iti biag.” (Jn 5:24; 6:40) Saandan a nakondenar a managbasol, nga adda iti dalan ni patay. Insurat ni apostol Pablo: “Gapuna dagidiay naikaykaysa ken Kristo Jesus awan pannakakondenarda. Ta ti linteg dayta nga espiritu a mangted iti biag iti pannakikaykaysa ken Kristo Jesus winayawayaannakayo manipud iti linteg ti basol ken ti ipapatay.” (Ro 8:1, 2) Kunaen ni Juan nga ammo ti maysa a Kristiano nga isu ‘immakar manipud ken patay nga agturong iti biag’ no ay-ayatenna dagiti kakabsatna.​—1Jn 3:14.

Yantangay “awan ti sabali a nagan iti baba ti langit a naited kadagiti tattao a masapul a pakaisalakanantayo,” daydiay mangragragpat iti biag masapul a surotenna ni Kristo. (Ara 4:12) Impakita ni Jesus a ti tao masapul a sipapanunot iti naespirituan a kasapulanna; masapul a mabisin ken mawaw iti kinalinteg. (Mt 5:3, 6) Saan laeng a masapul nga imdenganna ti naimbag a damag no di ket masapul a watwatenna ti pammati ken Jesu-Kristo ket babaen kenkuana umawag iti nagan ni Jehova. (Ro 10:13-15) Kas panangsurot iti ulidan ni Jesus, isu mabautisaran iti danum. (Mt 3:13-15; Efe 4:5) Masapul ngarud nga itultuloyna a sapulen ti Pagarian ken ti kinalinteg ni Jehova.​—Mt 6:33.

Saluadan ti Puso. Ti tao a nagbalin nga adalan ni Jesu-Kristo masapul nga agtalinaed iti dalan ti biag. Napakdaaran: “Ti mangipagarup nga isu sitatakder agannad koma a saan a maikulbo.” (1Co 10:12) Nabalakadan: “Ad-adda ngem iti isuamin a sabali pay a maaluadan, saluadam ta pusom, ta aggubuay iti dayta dagiti ubbog ti biag.” (Pr 4:23) Impakita ni Jesus a ti puso ti paggubuayan dagiti nadangkes a panagrasrason, pannakikamalala, panangpapatay, ken dadduma pay. Dagitoy a banag mangiturongda iti ipapatay. (Mt 15:19, 20) Ti panagaluad kadagiti kasta a panagrasrason ti puso babaen ti panangpunno iti puso iti makaited-biag a naespirituan a pagtaraon, ti kinapudno manipud nasin-aw nga Ubbog ti biag, lapdanna ti puso iti panagbalin a dakes ken iti panangisiasi iti tao manipud dalan ti biag.​—Ro 8:6; kitaenyo ti PUSO.

Iti panangsaluad iti biag ti maysa babaen ti panangaluad iti puso, masapul a mamedmedan ti dila. “Ti ipapatay ken biag addada iti pannakabalin ti dila, ket daydiay mangay-ayat iti dayta kanennanto ti bungana.” (Pr 18:21) Inlawlawag ni Jesus ti rason: “Dagiti banag a rummuar manipud ngiwat agtaudda iti puso, ket dagidiay a banag ti mangtulaw iti tao.” (Mt 15:18; San 3:5-10) Ngem babaen ti umiso a panangaramat iti dila iti panangidaydayaw iti Dios ken panagsao iti nalinteg a bambanag, ti maysa makapagtalinaed iti dalan ti biag.​—Sal 34:12-14; 63:3; Pr 15:4.

Daytoy Agdama a Biag. Ni Ari Solomon, kalpasan ti panangpadasna iti amin a banag a maitukon daytoy a biag babaen iti kinabaknang, balbalay, minuyongan, ken kadagiti kita ti paglinglingayan, nagtenganna ti konklusion: “Ginurak ti biag, agsipud ta ti aramid a naaramid iti baba ti init makadidigra iti panangmatmatko, ta isuamin kinaubbaw ken panangkamkamat iti angin.” (Ec 2:17) Saan a ginura ni Solomon ti biag a mismo, ta dayta ket ‘naimbag a sagut ken naan-anay a rangkap nga aggapu iti ngato.’ (San 1:17) Ginura ni Solomon ti makadidigra, ubbaw a biag a mapasaran ti maysa iti panagbiagna a kas iti mapaspasaran ti agdama a lubong ti sangatauan, a naipasakup iti kinabarengbareng. (Ro 8:20) Iti ngudo ti librona, impaay ni Solomon ti pammagbaga nga agbuteng iti pudno a Dios ken salimetmetan dagiti bilinna, nga isu ti dalan ti pudpudno a biag. (Ec 12:13, 14; 1Ti 6:19) Nagsao ni apostol Pablo maipapan iti bagina ken kadagiti padana a Kristiano, a kinunana a, kalpasan a sipipinget a nangaskasabada ken nangsaksida maipapan ken Kristo ken iti panagungar uray iti sango ti pannakaidadanes, “no iti daytoy laeng a biag a nanginanamatayo ken Kristo, kadagiti amin a tattao datayo ti nakakaasi unay.” Apay? Agsipud ta mabalin a nagkammatalekda iti ulbod a namnama. “Nupay kasta,” intuloy ni Pablo, “ita ni Kristo naibangonen manipud kadagiti natay.” “Iti kasta, dungdungnguek a kakabsat,” inngudona, “agbalinkayo a natibker, di magaraw, a kankanayon nga aduankayo ti aramiden iti trabaho ti Apo, nga ammoyo a ti panagbannogyo saan nga ubbaw mainaig iti Apo.”​—1Co 15:19, 20, 58.

Kaykayo ti Biag. Malaksid pay iti kayo ti biag idiay Eden (Ge 2:9), a naibinsabinsan ditoy, ti sasao a “[kay]kayo ti biag” agparang iti sumagmamano pay a daras iti Kasuratan, kankanayon a piguratibo, wenno simboliko, ti kaipapananna. Ti sirib naawagan “kayo ti biag kadagidiay mangpetpetpet iti dayta,” ta ipaayanna ida iti daydiay kasapulanda, saan laeng a tapno tagiragsakenda ti agdama a biagda no di ket tapno umawatda met iti agnanayon a biag, awan sabali, ti pannakaammo iti Dios ken ti pannakatarus ken ti nasayaat a panagpampanunot nga agtulnog kadagiti bilinna.​—Pr 3:18; 16:22.

“Ti bunga daydiay nalinteg maysa a kayo ti biag, ket daydiay makagun-od kadagiti kararua masirib,” kuna ti sabali pay a proverbio. (Pr 11:30) Ti nalinteg a tao, babaen iti sasao ken ulidan, makagun-od kadagiti kararua, kayatna a sawen, babaen iti panagimdeng kenkuana, makagun-od dagiti tattao iti naespirituan a pannakataraon, maiturongda nga agserbi iti Dios, ken umawatda iti biag a pagbalinen a posible ti Dios. Umasping iti dayta, “ti kinatalinaay ti dila ket kayo ti biag, ngem ti kinakillo iti dayta kaipapananna ti pannakarba iti espiritu.” (Pr 15:4) Ti natalinaay a panagsao ti masirib a tao tulongan ken pabang-aranna ti espiritu dagidiay dumngeg kenkuana, patanorenna kadakuada dagiti nasayaat a kualidad, tulonganna ida a magna iti dalan ti biag, ngem ti kinakillo iti dila ket kas iti dakes a bunga; mangyeg iti riribuk ken pannakaupay, a dadaelenna dagidiay dumngeg iti dayta.

Mabasa iti Proverbio 13:12: “Ti inanama a maitantan pagsakitenna ti puso, ngem ti banag a tinarigagayan maysa a kayo ti biag no dumteng dayta.” Ti pannakatungpal ti nabayagen nga ur-urayen a tarigagay ket makapabileg ken makapabang-ar, a mangaddukay iti kired.

Ti naipadayag a ni Jesu-Kristo ikarina iti agballigi a Kristiano nga ipalubosnanto a mangan iti “kayo ti biag, nga adda iti paraiso ti Dios.” (Apo 2:7) Manen, kadagiti maudi a bersikulo ti libro ti Apocalipsis, mabasatayo: “Ket no ti asinoman ikkatenna ti aniaman manipud iti sasao ti lukot daytoy a padto, ti Dios ikkatennanto ti bingayna manipud kadagiti kayo ti biag ken manipud iti nasantuan a siudad, ti bambanag a naisurat iti daytoy a lukot.” (Apo 22:19) Iti konteksto dagitoy dua a teksto iti Kasuratan, agsasao ni Kristo Jesus kadagidiay agballigi, a saanto a “madangran ti maikadua nga ipapatay” (Apo 2:11), a maikkanto iti “autoridad kadagiti nasion” (Apo 2:26), isuda a mapagbalinto nga “adigi iti templo ti Diosko” (Apo 3:12), ken makikatugawto ken Kristo iti nailangitan a tronona. (Apo 3:21) Gapuna saan a mabalin a literal ti kayo wenno kaykayo, ta dagiti mangan a nagballigi isuda dagidiay makiraman iti nailangitan a pannakaayab (Heb 3:1), nga adda naisagana a luglugar idiay langit maipaay kadakuada. (Jn 14:2, 3; 2Pe 1:3, 4) No kasta, ti (kay)kayo ket mangisimbolo iti probision ti Dios a pangtaginayon iti biag, iti daytoy a kaso, ti nailangitan, imortal a biag a naited kadagidiay matalek kas nagballigi a maikanunong ken Kristo.

Adda pannakadakamat ti “kaykayo ti biag” iti naiduma a konteksto, iti Apocalipsis 22:1, 2. Ditoy maipakpakita dagiti nasion kas makiramraman iti bulbulong dagiti kayo maipaay iti pannakaagas. Addada iti igid ti karayan nga agay-ayus manipud iti templo-palasio ti Dios, nga isu ti tronona. Ti ladawan agparang kalpasan ti buya ti pannakaipasdek ti baro a langit ken ti baro a daga ken ti sasao a “ti tolda ti Dios adda iti sangatauan.” (Apo 21:1-3, 22, 24) Ngarud, iti simboliko a pamay-an, dagitoy ket makaagas, mangtaginayon-biag a probision maipaay iti sangatauan, agpaay iti agnanayon a biagda inton kamaudianan. Ti gubuayan dagiti kasta a probision isu ti naarian a trono ti Dios ken ti Kordero a ni Jesu-Kristo.

Adda sumagmamano a panangtukoy iti “lukot ti biag” wenno iti “libro” ti Dios. Nabatad nga aglaon dayta iti nagnagan dagidiay amin a, gapu iti pammatida, nakaliniada nga umawat iti gunggona nga agnanayon a biag idiay langit wenno ditoy daga. Aglaon iti nagnagan dagiti adipen ni Jehova “manipud pannakabangon ti lubong,” awan sabali, ti lubong ti sangatauan a mabalin a masubbot. Gapuna, ti nagan ni nalinteg nga Abel ti nalawag a kaunaan a nagan a naisurat iti “lukot.”​—Apo 17:8; Mt 23:35; Lu 11:50, 51.

Ania ti ipasimudaag ti pannakaisurat ti nagan ti maysa iti “libro” ti Dios wenno “lukot ti biag”?

Ti pannakaisurat ti nagan ti maysa a tao iti “libro ti biag” saanna a nasaksakbay nga ikeddeng dayta a tao iti agnanayon a biag. Ti panagtalinaed ti naganna sadiay agpannuray iti kinatulnogna. Gapuna ni Moises nagpakaasi ken Jehova maipagapu iti Israel: “Ita no pakawanemto ti basolda,​—ket no saan, punasennak, pangngaasim, iti librom nga insuratmo.” Insungbat ni Jehova: “Siasinoman a nagbasol maikaniwas kaniak, punasekto iti librok.” (Ex 32:32, 33) Ipasimudaag daytoy a ti listaan ti nagnagan iti “libro” mabalin nga agbalbaliw gapu iti kinasukir iti biang ti sumagmamano, a dagiti naganda ‘mapunas’ manipud iti “libro.”​—Apo 3:5.

Iti buya ti panangukom iti Apocalipsis 20:11-15, bayat ti Milenio a Panagturay ni Kristo, naipakita a ti “lukot ti biag” naluktan tapno umawat iti kanayonan a nagnagan; naluktan met dagiti lukot ti pammilin. Dagidiay agsubli inton ‘panagungar dagiti nakillo’ maaddaandanto ngarud iti gundaway a maisurat dagiti naganda iti “lukot ti biag,” no la ket ta situtulnog nga aramidenda ti ar-aramid a maitunos kadagiti lukot ti pammilin. (Ara 24:15) Siempre, dagiti matalek nga adipen ti Dios nga agsubli inton ‘panagungar dagiti nalinteg’ maisuratton ti nagnaganda iti “lukot ti biag.” Babaen ti nasungdo a panagtulnogda kadagiti nadibinuan a pammilin, mapagtalinaeddanto ti nagnaganda iti dayta.

Kasano a ti maysa a tao mapagtalinaedna a permanente ti naganna iti “libro ti biag”? Kadagidiay nakalinia nga umawat iti nailangitan a biag, dayta ket babaen ti ‘panagballigi’ iti daytoy a lubong babaen ti pammati, a paneknekanda ti bagbagida a “matalek uray agingga ken patay.” (Apo 2:10; 3:5) Kadagidiay nakalinia nga umawat iti biag ditoy daga, dayta ket babaen ti panagbalinda a nasungdo ken Jehova iti ilalasat iti kamaudianan a pannubok iti panagngudo ti Milenio a Panagturay ni Kristo. (Apo 20:7, 8) Dagidiay mangtaginayon iti kinatarnaw iti dayta a maudi a pannubok permanente a pagtalinaedento ti Dios ti nagnaganda iti “libro ti biag,” iti kasta bigbigen ni Jehova a nalintegda iti naan-anay a kaipapanan ken maikarida iti kalintegan iti agnanayon a biag ditoy daga.​—Ro 8:33.

‘Lukot ti Kordero.’ “Ti lukot ti biag a kukua ti Kordero” ket naiduma a lukot, nalawag a naglaon laeng iti nagnagan dagidiay makiraman iti Kordero, ni Jesu-Kristo, iti turay ti Pagarianna, a pakairamanan dagidiay adda pay laeng ditoy daga a nakalinia nga umawat iti nailangitan a biag. (Apo 13:8; idiligyo ti Apo 14:1, 4.) Dagidiay naipasalista iti ‘lukot ti Kordero’ nadakamatda kas sumsumrek iti nasantuan a siudad, ti Baro a Jerusalem, iti kasta agbalinda a paset ti nailangitan a Mesianiko a Pagarian. (Apo 21:2, 22-27) Ti nagnaganda naisurat agpadpada iti ‘lukot ti Kordero’ ken iti sabali pay a lukot, ti kukua ti Dios a “libro ti biag.”​—Fil 4:3; Apo 3:5.

Karayan ti Danum ti Biag. Iti sirmata ni Juan iti libro ti Apocalipsis, nakakita iti “karayan ti danum ti biag, nalitnaw a kas kristal, nga agay-ayus manipud iti trono ti Dios ken iti Kordero” nga agpababa iti tengnga ti akaba a dalan ti nasantuan a siudad, ti Baro a Jerusalem. (Apo 22:1, 2; 21:2) Ti danum ket nasken maipaay iti biag. Ti sirmata mangrugi a matungpal bayat ti ‘aldaw ti Apo,’ di agbayag kalpasan ti pannakaipasdek ti Pagarian ti Dios. (Apo 1:10) Dayta ket tiempo a dagiti kameng ti klase ‘nobia’ addada pay laeng ditoy daga tapno personal nga itukonda ti awis iti “asinoman a mawaw” nga uminum iti dandanum ti biag nga awan bayadna. (Apo 22:17) Kalpasan ti pannakadadael ti agdama a sistema ti bambanag, agtultuloy ti panagayus daytoy a karayan, a dumakkel a dumakkel ti ayusna, iti baro a lubong. Ti sirmata dakamatenna ti maipapan iti kaykayo iti igid ti karayan nga agpatpataudda iti bunga, ken iti bulbulong nga agpaay iti pannakaagas dagiti nasion. No kasta, ti mangted-biag a dandanum isu dagiti probision ni Jehova maipaay iti biag babaen iti Kordero, ni Jesu-Kristo, agpaay iti isuamin nga adda ditoy daga nga umawatto iti biag.

‘Alnaab ti Biag.’ Iti Salmo 32:1-5 ipakita ni David ti kinaragsak a maipakuyog iti pannakapakawan, nupay ipalgakna met ti tuok a mapasaran sakbay ti panangipudno ken Jehova iti salungasing ken iyaawat iti pammakawan ti Dios. Sakbay ti panagpudnona ken bayat ti panangpadasna a mangilimed iti biddutna, marirriribukan ti konsiensia ti salmista ket kunaenna: “Ti alnaab ti biagko nagbaliw kas iti namaga a pudot ti kalgaw.” Ti pananggandat a mangep-ep iti nakabasol a konsiensia ti nangpapaksuy kenkuana, ket ti tuok pinakapsutna ti kiredna no kasano a ti maysa a kayo mapukawna ti mangted-biag nga alnaab bayat ti tikag wenno iti nakaro a namaga a pudot ti kalgaw. Agparang nga ipasimudaag ti sasao ni David a napasaranna dagiti dakes nga epekto agpadpada iti isip ken iti pisikal, wenno napukawna pay ketdi ti kaaduan a rag-ona iti biag, gapu iti saanna a panangipudno iti basolna. Ti laeng panagipudno ken Jehova ti makaiyeg iti pannakapakawan ken gin-awa.​—Pr 28:13.

Ti “Supot ti Biag.” Idi a ni Abigail nagpakaasi ken David nga agbaw-ing manipud misionna a mangbales ken Nabal, iti kasta linapdanna manipud iseserrek iti panagbasol iti dara, kinunana: “No tumakder ti maysa a tao tapno kamatennaka ken sapulenna ta kararuam, ti kararua ti apok sigurado a mabungonto iti supot ti biag ken Jehova a Diosmo; ngem, no maipapan iti kararua dagiti kabusormo, ipallatibongnanto dayta a kasla naggapu iti uneg ti lungog ti pallatibong.” (1Sm 25:29-33) No kasano a ti maysa a tao bungonenna ti maysa a banag a napateg tapno salakniban ken italimengna dayta, kasta met a ti biag ni David kas indibidual adda iti im-ima ti sibibiag a Dios, ket italimengna ti biag ni David manipud kabkabusorna, no la ket ta saan a padpadasen ni David nga isalakan ti bagina babaen iti bukodna nga ima, no di ket agpannuray ken Jehova. Nupay kasta, ti Dios ibellengna ti kararua ti kabkabusor ni David.