Adda Kalinteganyo nga Agpili

Adda agdama a medikal a wagas (naawagan analisis ti pagdaksan/pagimbagan) a mangpalaka iti panagtinnulong dagiti doktor ken pasiente tapno maliklikandat’ agaramat iti dara. Tingitingen dagiti doktor dagiti banag a kas iti pagdaksan (risgo) a parnuayen ti maysa nga agas wenno operasion agraman manamnama a pagimbaganna (bentahena). Makiraman met dagiti pasientet’ kasta a panaganalisar.

Mangusartayo ti maysa nga ehemplo a nalaka a maawatan dagiti agnanaed iti nadumaduma a lugar—ti agsubli-subli a tonsilitis. No kastoy ti problemayo, nalabit inkay iti doktor. Kinapudnona, dua siguro ti pagkonsultaanyo, yantangay irekomenda dagiti ekspertot’ salun-at ti panangalayo ti maikadua nga opinion. Ti maysa nalabit irekomendana ti operasion. Balabalaennat’ kaipapanan dayta: ti kawatiwat ti pannakayospitalyo, ti kasakitna, ken ti magasto. No maipapan kadagiti pagdaksan, ibagana a mammano dagiti agpadara ket natakkon ti matay iti kasta nga operasion. Ngem ti doktor a nangted iti maikadua nga opinion idagadagna ti panagtomaryo iti antibiotic. Ilawlawagna ti klase ti agas, ti posibilidad ti yiimbagyo, ken ti magasto. No maipapan iti pagdaksan, kunana a mammano la a pasiente ti addaan reaksion iti dayta nga agas a mangdangran iti biagda.

Amin a nalaing a doktor nalabit inamirisda dagiti pagdaksan ken pagimbagan, ngem ita dakayon ti mangtimbeng kadagiti risgo ken posible a bentaheyo, agraman dadduma pay a problema a kabisadoyo unay. (Dakayo ti kalaingan a manganag kadagiti aspeto kas iti emosional wenno naespirituan a kiredyo, pinansial a kasasaadyo, epektona iti pamiliayo, ken ti mismo a moralidadyo.) Sakayto pilien ti kayatyo. Nalabit nainsiriban nga ipalubosyo ti maysa a klase ti panangagas ngem diyo kayat daydiay maikadua.

Kasta met lat’ mapasamak no anakyo dayta agtonsilitis. Balabalaenda kadakayo, a naayat a nagannak dagiti risgo, bentahe, ken agas, ta dakayo ti direktamente a maapektaran ken dakayto ti responsable a mangsaranget kadagiti ibunga dayta. Inton maanagyon amin nga aspetona, nainsiribanyonton a pilien ti mayataday iti salun-at ti anakyo agraman pay iti biagna. Nalabit operasion ti kayatyo, agraman kadagiti risgo dayta. Dagiti dadduma a nagannak nalabit kaykayatda ti antibiotic, agraman risgona. No kasano nga aggigiddiat ti balakad dagiti doktor, aggigiddiat met ti ipapan dagiti pasiente wenno nagannak a kasayaatan para kadakuada. Kasta ti nalawag a parte ti nainsiriban a panagpili (iti pagdaksan/pagimbagan).

Ti panagusar ngay iti dara? Asinoman a mangusig nga awan ilemna kadagiti pudno a pasamak dina negaren a ti panangyalison iti dara kayuloganna ti dakkel a risgo. Imbatad unay dayta ni Dr. Charles Huggins, a direktor ti panangyalison idiay nakalawlawa a Massachusetts General Hospital: “Nataltalged itan ti dara. Ngem maammuanda koma a di maikkat ti risgona. Daytoy ti kapepeligruan a sustansia nga us-usarentayo iti medisina.”—The Boston Globe Magazine, Pebrero 4, 1990.

Maitutop ngarud, a nabalakadan dagiti mangngagas: “Nesesita a baliwan nga anagen ti risgo ti pagimbagan/pagdaksan a relasion ti panangyalison iti dara ket makalikaguman koma dagiti sandi.” (Dakam ti nangitaliko.)—Perioperative Red Cell Transfusion, National Institutes of Health conference, Hunio 27-29, 1988.

Mabalin nga agsusuppiat dagiti doktor kadagiti bentahe wenno risgo ti panagusar iti dara. Ti maysa nalabit namin-adun a nagusar iti dara ket kumbinsido nga umno dayta nupay narisgo. Ti met sabali ipapanna a delikado dagita a risgo, yantangay mayat met ti resulta ti panagoperana nupay di nagusar iti dara. Ngem, inton agangay, dakayo, a pasiente wenno naganak, ti agdesidir. Apay a dakayo? Ngamin bagiyo (wenno anakyo), biagyo, moralidadyo, ken nangnangruna unay, relasionyo iti Dios ti naisinggalut.

BIGBIGENDA TI KALINTEGANYO

Kadagiti adu a lugar itatta, ti pasiente addaan sagrado a kalintegan a mangdesidir no ania a panangagas ti akseptarenna. “Ti linteg ti nainsiriban a pammalubos [informed consent] naibasar iti dua a pagbatayan: umuna, ti pasiente adda kalinteganna nga umawat iti umdas nga impormasion tapno nainsiriban a pilienna ti nairekomenda nga agas; ket maikadua, ti pasiente mabalinna nga akseptaren wenno laksiden ti rekomendasion ti doktor. . . . No di mabigbig ti kalintegan dagiti pasiente a manglaksid, wenno mangakseptar, agraman adda kondisionna a panangakseptar, awan serserbina ti makuna a nainsiriban a pammalubos.”—Informed Consent—Legal Theory and Clinical Practice, 1987.a

Adda dagiti pasiente a sinarangetdat’ ibubusor idi inalagadda ti kalinteganda. Nalabit ti gayyemda sintirenna unay ti operasion iti tonsil wenno ti pannakausar dagiti antibiotic. Wenno daydiay doktor kumbinsido unay a ti balakadna ket umiso. Adda pay siguro opisial ti ospital a kimmontra, gapu iti legal wenno pinansial a paginteresanna.

“Adu [a doktor] nga orthopaedist dida kayat nga operaen ti [Saksi a] pasienteda,” kunan Dr. Carl L. Nelson. “Mamatikami a ti pasiente adda kalinteganna a mangilaksid iti aniaman a klase a panangagas. No la ket mabalin a maopera a sitatalged a di ipakat ti sabali a remedio, kas iti panangyalison, masapul ngarud a libre koma nga agpili.”—The Journal of Bone and Joint Surgery, Marso 1986.

Ti mannakaawat a pasiente dina koma piliten nga agusar ti doktorna iti dina kabisado a panangagas. Ngem, kas inlawlawag ni Dr. Nelson, kabaelan dagiti adu a dedikado a doktor a pagustuan ti pammati dagiti pasienteda. Imbalakad ti maysa nga opisial ti Alemania: “Di mabalin a ti maysa a doktor agkitakit a tumulong . . . a pagpambarna a kadagiti Saksi ni Jehova awan umdas a medikal a sandi nga usarenna. Kaskasdi a rebbengnat’ tumulong uray pay no kurang ti sidadaan a pamuspusanna.” (Der Frauenarzt, Mayo-Hunio, 1983) Kasta pay met, dagiti ospital saanda a nairanta nga agganansia laeng no di ket pagserbianda koma amin a tattao nga awan idumdumada. Kinuna ni Richard J. Devine a Katoliko a teologo: “Nupay no ti ospital ket usarenna amin a medikal a pamuspusan tapno masalbarna ti biag ken salun-at ti pasiente, siguraduenna koma a ti panangagasna dina supringen ti konsiensia [ti pasiente]. Sa, di koma mangpilit, nga al-aliogenna ti pasiente wenno agpatulong iti korte a mangipuersat’ pannakayalison iti dara.”—Health Progress, Hunio 1989.

IMBES A KADAGITI KORTE

Adu dagiti umanamong a ti korte saan nga isut’ lugar a pangrisutan kadagiti medikal nga isyu. Aniat’ riknayo ngay no antibiotic ti kayatyo nga agas ngem adda tao nga agpatulong iti korte tapno pilitenna nga ikkaten ti tonsilyo? Nalabit kayat ti doktor nga ipakat ti kunana a kasayaatan nga agasyo, ngem awan kalinteganna a mangala iti legal nga aksion tapno ibaddekna ti pamunganayan a kalinteganyo. Ket yantangay ti Biblia pagpatasenna ti moralidad ti panangliklik iti dara ken panangliklik iti pannakiabig, ti panangipuersat’ dara iti maysa a Kristiano kaparehona ti panangpilit—panangrames.—Aramid 15:28, 29.

Kaskasdi, inreport ti Informed Consent for Blood Transfusion (1989) nga adda dagiti korte a madukotan unay no ti pasiente akseptarenna a situtulok dagiti risgo maipuon iti relihiuso a kalinteganna “gapuna mamartuat [ti korte] iti legal a kuestion—legal a sarsarita, iti sabali a pannao—tapno maipalubos ti panangyalison.” Mabalin nga ipambarda a delikado ti sikogna wenno kunada nga adda dagiti ubbing a masapul a mataming. “Legal a sarsarita dagita,” kuna ti libro. “Dagiti nataengan nga umnot’ isipda adda kalinteganda a di agpaagas.”

Dagidiay mangipilit iti dara malipatanda a dagiti Saksi dida laksiden amin a klaset’ panangagas. Maysa la a klase ti dida kayat, a dayta sigun kadagiti eksperto ket nagadut’ peggadna. Kaaduan a sakit mabalin a pakatan ti nagduduma a panangagas. Ti maysa kastoy ti risgona, ti sabali kasdiay ti risgona. Kabaelan kadi ti korte wenno doktor nga ammuen a kasla apo a mangituray no ania a risgo “ti agpaay a pagsayaatanyo”? Dakayo ti makaikeddeng iti dayta. Natibker ti takder dagiti Saksi ni Jehova a dida kayat nga adda sabali a mangikeddeng para kadakuada; sungsungbatanda a personal dayta iti saklang ti Dios.

No ipilit ti korte kadakayo ti nakaal-allingget a panangagas, kasano nga apektaranna daytoy ti konsiensiayo ken ti nakapatpateg a tarigagayyo nga agbiag? Insurat ni Dr. Konrad Drebinger: “Sigurado a kamali a medikal nga ambision ti mangitagad iti maysa tapno pilitenna ti pasientena a mangakseptar iti kayatna nga agas, a supringenna ti konsiensiana, tapno maagasanna ti pasientena no iti pisikal ngem dadaelenna met no iti naespirituan.”—Der Praktische Arzt, Hulio 1978.

NAAYAT A PANANGASIKASO KADAGITI ANNAK

Dagiti kaso ti korte maipapan iti dara ad-adda a saklawenna dagiti annak. Adda tiempo, a no dagiti naayat a nagannak siraraem a kiddawenda a di koma mausar ti dara, dadduma a mangngagas ti nagpatulong kadagiti korte tapno ipilitda ti dara. Siempre, anamongan dagiti Kristiano dagiti linteg wenno aksion ti korte a mangliklik iti pannakaabuso wenno pannakabaybay-a ti ubing. Nalabit nakabasakayon kadagiti kaso a ti naganak binugbogna ti anakna wenno dina pulos pinaagasan dayta. Anian a nakalkaldaang! Nabatad, ti Estado kabaelanna ket makibiang koma tapno masalakniban dayta nabaybay-an nga ubing. Kaskasdi, nakalawlawag a naigiddiat unay no ti maysa a naasi a naganak kalikagumanna ti dekalidad a panangagas a di mausar ti dara.

Dagitoy a kasot’ korte kadarato isentroda ti atension iti ubing nga adda idiay ospital. Kasano a dimmanon sadiay dayta nga agtutubo, ken apay? Gistay kanayon a dagiti maseknan a nagannak inyospitalda dayta tapno nasayaat ti pannakaasikasona. No kasano nga interesadon Jesus idi kadagiti ubbing, dagiti Kristiano a nagannak tamingenda dagiti annakda. Saritaen ti Biblia ‘ti agtagibi nga ina a dungdunguenna dagiti annakna.’ Dagiti Saksi ni Jehova kastat’ napalaus a panagayatda kadagiti annakda.—1 Tesalonica 2:7; Mateo 7:11; 19:13-15.

Natural, amin a nagannak desisionanda ti aniaman a mangapektar iti kinatalged ken biag ti anakda: Gas kadi wenno koriente ti usaren ti pamilia a pagluto? Itugotda kadi ti anakda nga agbiahe iti adayo a lugar? Ipalubosda kadi a mapan aglangoy? Dagita a problema adda risgona, a biag wenno ipapatay. Ngem ti kagimongan bigbigenna ti pangngeddeng dagiti nagannak, iti kasta maipalubos a dagiti nagannak ti kangrunaan nga agsao iti gistay amin a desision a mangapektar kadagiti annakda.

Idi 1979, kinuna a sibabatad ti Korte Suprema ti E. U.: “Ti konsepto ti linteg maipapan iti pamilia agpannuray iti panangipapan a dagiti nagannak sulnitanda ti pagkurangan ti ubing no iti kinataengan, kapadasan, ken kapasidad nga agikeddeng a nesesita para kadagiti narikut a desision iti biag. . . . Saan a gapu ta ti desision ti naganak [no iti medikal a kaso] ket saklawenna dagiti risgo ket automatikon a ti pannakabalin nga agdesision maikkat kadagiti nagannak ket mayalis iti maysa nga ahensia wenno opisial ti gobierno.”—Parham v. J.R.

Iti daydi met la a tawen impaulog ti New York Court of Appeals: “Ti kangrunaan a banag a pangsierto no ti ubing ket di naipaayan ti umiso a pannakaagas . . . isut’ panangammo no dagiti nagannak impakatda ti maakseptar a kita ti panangagas para iti anakda sigun kadagiti amin a sirkumstansia a nanglikmut kadakuada. Di nga isentro daytoy a panangusig no dagiti nagannak ket ‘umiso’ wenno ‘kamali’ ti desisionda, yantangay ti agdama a kasasaad ti medisina, nupay progresibo, imposible a makaipaay ti piho a konklusion. Ti met korte dina mabalin nga akmen ti paset a para tagibi.”—In re Hofbauer.

Lagipenyo tay ehemplo a dagiti nagannak pilienda no operasion wenno antibiotic ti kayatda. Tunggal klase adda bukodna a risgo. Dagiti naayat a nagannak rebbengenda a tingitingen dagiti risgo, bentahe, ken dadduma pay a problema sadanto agpili. Naisinggalut itoy, ni Dr. Jon Samuels (Anesthesiology News, Oktubre 1989) insingasingna a marepaso koma ti Guides to the Judge in Medical Orders Affecting Children, a kastoy ti takderna:

“Ti medikal nga adal saan pay nga umdas ti panagprogresona tapno masigurado ti doktor no agbiag wenno matay ti pasientena . . . No adda pagpilian a pamuspusan—no, kas pangarigan, irekomenda ti doktor ti operasion a 80 porsiento ti tsansana nga agballigi isuna laeng ta di anamongan dagiti nagannak dayta, ket dagiti nagannak akseptarenda ti operasion nga 40 porsiento laeng ti tsansana nga agballigi—masapul a suroten ti doktor daydiay operasion nga akseptaren dagiti nagannak nupay no iti medikal ket mas delikado dayta.”

Yantangay nagadun ti rimsua a makapapatay a risgo ti medikal a panangusar iti dara ken agsipud ta adu dagiti epektibo a sandi a pamuspusan, di ngata basbassit ti peggadna ti panangliklik iti dara?

Natural, adu a banag ti tingitingen dagiti Kristiano no masapul a maopera ti anakda. Tunggal operasion, agusar man ti dara wenno saan, adda risgona. Asino a siruhano ti makagarantia? Mabalin a nadamag dagiti nagannak nga adda dagiti nasigo a doktor a nagballigi a nangopera kadagiti annak ti Saksi a di nausar ti dara. Gapuna uray no sabalit’ kayat ti doktor wenno opisial ti ospital, imbes nga asikasuendanto ti makautoy ken makabusbos tiempo nga asunto, di ngata rasonable no makibinnadangda kadagiti nagannak? Wenno iyalis dagiti nagannak ti anakda iti sabali nga ospital a mas eksperiensiado dagiti mangngagas iti kasta a kaso ken situtulokda a mangasikaso. Kinapudnona, ti panangagas a di mausar ti dara agbanagto a dekalidad a panangagas, yantangay tulonganna ti pamilia “tapno maragpat dagiti lehitimo a medikal ken di medikal a kalat,” kas nakuna itayen.

[Footnote]

[Kahon iti panid 18]

MALIKLIKAN DAGITI ASUNTO

Mayimtuodyo, ‘Apay a dadduma a doktor ken ospital alistoda a mangala iti mandar ti korte a mangipilit iti dara?’ Kadagiti dadduma a lugar ti amakda a maidarum isut’ kaaduan a rason.

Di nesesita dagiti kasta nga asunto no pilien dagiti Saksi ni Jehova ti operasion nga awan darana. Insurat ti maysa a doktor ti Albert Einstein College of Medicine (E.U.A.): “Kaaduan [a Saksi] sidadaanda a pirmaan ti porma ti American Medical Association tapno di maidarum dagiti doktor ken ospital, ket adu kadakuadat’ siaawit iti Medical Alert [card]. Ti napirmaan ken napetsaan a porma a ‘Refusal to Accept Blood Products’ maibilang a kontrata ket obligadoda a mangbigbig iti dayta.”—Anesthesiology News, Oktubre 1989.

Wen, siaayat dagiti Saksi ni Jehova a mangipaay ti legal a garantia a ti doktor wenno ti ospital dida maidarum no patgenda ti kiddaw a di mausar ti dara. Kas inrekomenda dagiti ekspertot’ medisina, tunggal Saksi siaawit iti Medical Document card. Tinawen a mapabaro daytoy ket pirmaan ti makinkukua ken dagiti agtestigo, a masansan ti kaasitgan a kabagianna.

Idi Marso 1990, ti Korte Suprema ti Ontario, Canada, intandudonat’ desision a nanganamong iti kasta a dokumento: “Dayta a card isut’ naisurat a deklarasion iti nainkalintegan a takder dayta makintarheta, a legal a nagpaisurat ti restriksion kas kontratana iti doktor.” Sigun iti Medicinsk Etik (1985), insurat ni Propesor Daniel Andersen: “No adda nabatad a naisurat a deklarasion ti pasiente a kunaenna nga isu ket Saksi ni Jehova ket dina pulos a kayat ti dara, gaput’ panagraem iti bukod a pangngeddeng ti pasiente masapul a marespetar daytoy a kalikagum, a kas met la koma no berbal nga inyebkasna dayta.”

Pirmaan pay dagiti Saksi ti porma a manglibre kadagiti ospital. Adda kasta a pormat’ ospital idiay Freiburg, Alemania, nga adda espasio a pangdeskribiran ti doktor iti impormasion nga intedna iti pasiente maipapan iti agas a maipakat. Sa, iti ngatuen ti pirma ti doktor ken ti pasiente, nainayon daytoy: “Kas miembro ti relihiuso a gunglo dagiti Saksi ni Jehova, interamente a diak kayat a mausar ti ganggannaet a dara wenno sangkap ti dara bayat a maoperaak. Maawatak a ti kasapulak nga operasion ket napegpeggad gaput’ komplikasion ti panagpadara. Kalpasan a nailawlawag unay kaniak dayta, kiddawek a ti operasionko di koma mausar ti ganggannaet a dara wenno sangkap ti dara.”—Herz Kreislauf, Agosto 1987.

Kinapudnona, basbassit ti risgo ti agas nga awan darana. Ngem ti punto isut’ panangiwalin dagiti pasiente a Saksi kadagiti aniaman a pakadukotan tapno dagiti mangngagas agtignaydan ket tamingenda dayta obligasionda, a paimbagen dagiti masakit. Daytoy a panagtinnulong paglaingan dagiti isuamin, kas impakita ni Dr. Angelos A. Kambouris iti “Major Abdominal Operations on Jehovah’s Witnesses”:

“Aniaman a nagtulagan sakbay ti operasion matmatan koma kas obligasion ti siruhano ket matungpal koma uray no aniat’ mapasamak bayat ken kalpasan ti operasion. [Daytoy ti] mamagbalin kadagiti pasiente a positibo no iti operasionda, ket iwalinna ti atension ti siruhano kadagiti legal ken pilosopikal a problema ket asikasuenna dagiti medikal ken teknikal a banag, iti kasta, maipaayna ti kaimbagan a panangtaming ket asikasuenna ti kasayaatan a paglaingan ti pasientena.”—The American Surgeon, Hunio 1987.

[Kahon iti panid 19]

“Ti sobra a pannakaipakat ti medikal a teknolohia isut’ kangrunaan a makagapu iti yaadut’ agdama a magasgasto no iti panangagas. . . . Ad-adda pay a pakaseknan ti panangyalison iti dara gapu iti nginana ken ti dakkel a risgona. Maikanatad, a ti panangyalison iti dara ket imbilang ti American Joint Commission on Accreditation of Hospitals kas ‘nawadwad unay, delikado unay ken adut’ kamalina.’”—“Transfusion,” Hulio-Agosto 1989.

[Kahon iti panid 20]

Alemania: “Ti kalintegan ti pasiente nga agikeddeng nasnasken ngem ti prinsipio a panangtulong ken panangispal iti biag. Kas resultana: di mayalison ti dara no di kayat ti pasiente.”—“Herz Kreislauf,” Agosto 1987.

España: “Ti panangyalison iti dara wenno sangkap ti dara iti pasiente a Saksi ni Jehova, a nataengan, normal ti panunotna, ken maikontrat’ siwayawaya nga inyebkasna a pagayatan, nalabit di legal gapu ta masalungasing ti pamunganayan a kalinteganna. Ket, no iti opinionmi, nalawag nga imoral dayta.”—Revista Española de Cardiologia, Setiembre-Oktubre 1981.

Olanda: “Obligado kadi a talaga ti doktor a mangraem iti panagkitakitda [a mangusar iti dara]? Di pagduaduaan a kasta sigun kadagiti eksperto no kadagiti kalintegan iti salun-at. [Prop. Dr. H. J. J.] Impasimudaag ni Leenan a ti kalintegan nga agikeddeng isut’ punganay dagiti kalintegan ti pasiente . . . ‘Ti pasiente laeng ti addaan kalintegan a mangikeddeng no maipapan iti biagna.’”—Actuele Zaken, Agosto/Setiembre 1988.

[Kahon iti panid 21]

“Natakkuatak a ti pamilia [dagiti Saksi ni Jehova] nasinged ken naayatda,” impadamag ni Dr. Lawrence S. Frankel. “Ti annakda edukado, nadungngo, ken managraem. . . . Agparang pay a natultulnogda kadagiti kalikaguman dagiti mangngagas, a daytat’ pakailasinan ti panangakseptarda iti pannakibiang dagiti mangngagas basta ipalubos ti pammatida.”—Department of Pediatrics, M. D. Anderson Hospital and Tumor Institute, Houston, E.U.A., 1985.

[Kahon iti panid 22]

“Maamakak ta kadarato,” inkomento ni Dr. James L. Fletcher, Jr., “a ti propesional a kinaarogante sandianna ti medikal a pangngeddeng. Dagiti agas a makuna a ‘kasayaatan itatta’ mabaliwan wenno mailaksid inton bigat. Aniat’ ad-adda a delikado, ti ‘relihiuso a naganak’ wenno ti arogante a doktor a kumbinsido a ti panangagasna ket absoluto a nesesita?”—“Pediatrics,” Oktubre 1988.