Agserbi ken Jehova a Sangsangkatunos
“Iti kasta itdekto kadagiti il-ili nadalus a pagsasao, tapno isuda amin awaganda koma ti nagan ni Jehova, tapno agserbida a situtunos kenkuana.”—Sofonias 3:9, American Standard Version.
1, 2. (a) Ni Jehova ti mangipatpatungpal itan iti ania a padto? (b) Daytoy a padto ti mangpataud iti ania a salsaludsod?
ADDA ar-aramiden ni Jehova a Dios itatta a nikaanoman di maaramidan a bukbukod dagiti tattao. Agarup 3,000 a pagsasao itattan ti maus-usar iti daytoy nasinasina a lubong, ngem ti Dios mangiyegen iti kaitungpalan daytoy a padto: “Ket itdekto kadagiti il-ili ti panagbalbaliw iti maysa a nadalus a pagsasao, tapno isuda amin maawaganda koma iti nagan ni Jehova, tapno agserbida a sangsangkatunos kenkuana.”—Sofonias 3:9.
2 Ania daytoy “nadalus a pagsasao”? Asinot’ agsasao iti dayta? Ket aniat’ kaipapanan iti ‘agserbidanto a sangsangkatunos iti Dios’?
Sasawenda ti “Nadalus a Pagsasao”
3. Ania ti “nadalus a pagsasao,” ket apay a dagidiay agsasao iti dayta saanda a nasinasina?
3 Idi aldaw ti Pentecostes 33 K.P., naiparukpok ti nasantuan nga espiritu ti Dios kadagiti ad-adalan ni Jesu-Kristo, nga inikkanna ida ti pannakabalin nga agsao iti pagsasao a dida pulos am-ammo. Daytoy ti nakatulong kadakuada nga ibaga kadagiti tattao iti adu a pagsasao “kadagiti nakaskasdaaw nga aramid ti Dios.” Gapuna rinugian ni Jehova ti panangiyeg kadagiti tattao iti isuamin nga etniko a pagtaudan iti panagkaykaysa. (Aramid 2:1-21,37-42) Idi dagiti manamati a Gentil iti kamaudiananna nagbalindan a paspasurot ni Jesus, dagiti adadipen ti Dios pudno a nagbalindan a multilingual (adu a pagsasao), multiracial (adu a rasa) nga ili. Nupay kasta, nikaanoman saandan a nasinasina babaen kadagiti nailubongan a lapped, agsipud ta agsasaoda amin iti “nadalus a pagsasao.” Isu daytoy ti sangsangkamaysa a pagsasao ti Nainkasuratan a kinapudno a naipadto idiay Sofonias 3:9. (Efeso 4:25) Dagidiay agsasao ti “nadalus a pagsasao” ket saanda a nasinasina no di ket “agsaoda a sangsangkamaysa,” ta isuda ti addaan ti “panagtitimpuyog iti maymaysa a panunot ken maymaysa a panagrikna.”—1 Corinto 1:10.
4. Kasano ti panangitudo ti Sofonias 3:9 iti multilingual ken multiracial a panagtutunos, ket sadinot’ pakasarakan iti dayta itatta?
4 Ti “nadalus a pagsasao” isut’ mamagbalin kadagiti tattao iti isuamin a nasnasion ken rasa a makapagserbi ken ni Jehova a “sangsangkatunos,” iti literal, ‘iti maymaysa nga abaga.’ Agserbida iti Dios “a buyogen iti maymaysa a pammalubos” (The New English Bible); “buyogen iti panagtutunos” (The New American Bible); wenno “babaen iti sangsangkamaysa a panangipalubos ken sansangkamaysa nga abaga.” (The Amplified Bible) Ti sabali a bersion ket mabasa pay: “Ket pagbalinekto ti bibig amin nga il-ili a nadalus, tapno aminda umawagda iti nagan ni Jehova ket makitunos iti serbisiona.” (Byington) Ti kasta a multilingual ken multiracial a panagtutunos iti serbisio ti Dios ket masarakan laeng kadagiti Saksi ni Jehova.
5. Iti ania a pakausaran ti pangipaayan dagiti Saksi ni Jehova iti aniaman a natauan a pagsasao?
5 Yantangay amin dagiti Saksi ni Jehova sasawenda ti “nadalus a pagsasao” iti Nainkasuratan a kinapudno, mabalinanda nga ikabil ti aniaman a natauan a pagsasao iti katan-okan unay a panangusar—ti panangidayaw iti Dios ken ti panangiwaragawag ti naimbag a damag ti Pagarian. (Marcos 13:10; Tito 2:7, 8; Hebreo 13:15) Anian a nagsayaat a ti “nadalus a pagsasao” mapagbalinna dagiti isuamin nga etniko a grupo nga agserbi a sangsangkatunos ken ni Jehova!
6. Kasanot’ panangmatmat ni Jehova kadagiti tattao, ngem aniat’ makatulong no adda ti bassit a panangidumduma nga adda iti puso ti maysa a Kristiano?
6 Idi a mangaskasaba ni Pedro ken ni Cornelio ken kadagiti dadduma a Gentil, kinunana: “Kinapudnona a maawatak a ti Dios saan a mangidumduma, no di ket uray ania a nasion dagiti agbuteng ken agaramid ti kinalinteg makaay-ayoda kenkuana.” (Aramid 10:34, 35, By) Sigun kadagiti dadduma a bersion, ni Jehova “ket saan a Manangrespeto kadagiti persona,” “saan a manangidumduma kadagiti tattao,” ken “saan a mangipakpakita ti paboritismo.” (The Emphatic Diaglott; Phillips; New International Version) Kas ad-adipen ni Jehova, rebbeng a matmatantayo dagiti tattao iti amin nga etniko a grupo kas iti panangmatmatna. Ngem ania ngay no adda bassit mabatbati a panangidumduma iti puso iti maysa a Kristiano? Ngarud makatulong a maawatan no kasano a ti awan panangidumdumana a Diostayo makilangen kadagiti ad-adipenna iti tunggal nasion, tribo, ili, ken pagsasao.—Kitaenyo met ti Agriingkayo! a Marso 8, 1985, pages 3-11.
Isuda ti Makaay-ayo
7. No maipapan iti pannakirelasion iti Dios, kasano a ti maysa a Kristiano saan a naiduma iti sabali iti aniaman a nasion wenno rasa?
7 No maysakayo a nabautisaranen a saksi ni Jehova, mabalbalin a naminsan ‘agsasaibbekkayo ken agsangsangitkayo gapu kadagiti amin a kinarimon’ a maar-aramid iti daytoy dakes a sistema. (Ezequiel 9:4) ‘Nataykayon kadagiti basbasolyo,’ ngem ti Dios siaasi nga inyasidegnakayo kenkuana babaen ken Jesu-Kristo. (Efeso 2:1-5; Juan 6:44) Kadagitoy a bambanag, saankayo a naiduma kadagiti sabsabali nga isuda itan ti padayo a manamati. Uray isuda met ket mariribukanda kadagiti kinadakes, ‘natayda metten iti basbasolda,’ ket immawatda iti asi ti Dios babaen ken Jesu-Kristo. Ken agpapan pay aniaman ti rasa wenno nasionalidadtayo, babaen laeng iti pammati a ti asinoman kadatayo ita ti maaddaan iti panagtakder ken Jehova a Dios kas dagiti saksina.—Roma 11:20.
8. Kasano a matungtungpal itan ti Haggeo 2:7?
8 Ti naimpadtuan a sasao ti Haggeo 2:7 tulongannatayo a makakita no kasanot’ rebbeng a panangmatmattay kadagiti kapammatiantayo iti nagduduma a nasionalidad. Sadiay kuna ni Jehova: “Ket pagkintayegekto dagiti amin a nasnasion, ket dagiti napateg a gameng dagiti amin a nasnasion umaydanto; ket pusekekto daytoy a balay iti kinadayag.” Daytoy naipadto a pannakaitan-ok ti nadalus a relihion ket mapaspasamaken idiay pudno a templo ti Dios, ti masakupan ti panagdaydayaw kenkuana. (Juan 4:23, 24) Ngem ania dagiti “napateg a gameng dagiti amin a nasnasion”? Isuda dagiti rinibribo a managayat ti kinalinteg nga umaw-awat a paborable iti trabaho a pannakaikaskasaba ti Pagarian. Manipud amin a nasion ken rasa, agay-ayusdan ‘iti bantay ti balay ni Jehova,’ agbalinda kas dagiti nabautisaranen a saksina ken paset ti internasional a “dakkel a bunggoy.” (Isaias 2:2-4; Apocalipsis 7:9) Dagidiay agdaydayaw ken ni Jehova kas paset ti naindagaan nga organisasionna isuda dagiti nadalus, addaan moral, nadiosan a tattao—pudno a matarigagayanda unay. Pudno, ngarud, tunggal pudno a Kristiano tarigagayanna nga ipakita ti nainkabsatan a panagayat kadagitoy amin a makaay-ayo a tattao a makaay-ayo met iti Amatayo sadi langit.
Ti Personalidadda Ket Baro
9. Uray pay no idi napalabas di umiso ti panagpampanunottayo kadagiti ganggannaet, apay a dagiti bambanag rebbeng a naidumada koma itan ta Kristianotayon?
9 Dagiti naespirituan a kakabsattayo a lallaki ken babbai iti intero a daga ket makaay-ayoda met agsipud ta impangagda ti balakad nga ‘uksoben ti daan a personalidad agraman dagiti ar-aramidna ket inkawesda ti baro a personalidad.’ “[Isu] a mapabpabaro iti umiso a pannakaammo nga umasping iti Daydiay namarsua kenkuana, a kenkuana awan ti Griego wenno Judio, pannakakugit ken ti di pannakakugit, uray ganggannaet, uray Escita, uray adipen, agwayawaya, no di ket ni Kristo ti isuamin ket adda kadagiti isuamin.” (Colosas 3:9-11) No ti maysa nga indibidual dati a di umiso ti panagpampanunotna iti maysa a Judio, Griego, wenno ti dadduma pay a ganggannaet kenkuana, dagiti bambanag nagbalinda a naiduma itan ta isu ket maysan a Kristiano. Agpapan pay aniaman ti rasa, nasionalidad, wenno kultura, dagidiay agikut “ti baro a personalidad” sukayen ken idemostrada ti bunga ti nasantuan nga espiritu ti Dios—ayat, rag-o, kinatalna, mabayag a panagitured, kinamanangngaasi, kinaimbag, pammati, kinaanus, ken panagteppel. (Galacia 5:22, 23) Daytoy ti mamagbalin kadakuada a nakaay-ayat kadagiti padada a managdaydayaw ken ni Jehova.
10. No masulisogtayo a mangaramid iti sapasap a di nasayaat a komento maipapan kadagiti kapammatiantayo iti aniaman a rasa wenno nasion, kasano a ti Tito 1:5-12 tulongannatayo?
10 Saan a kas kadagiti ad-adipen ni Jehova, dadduma a tattao addaanda kadagiti mangtagibassit a komento maipapan kadagiti tattao iti etniko a kasasaad a naiduma kadakuada. Ta, maipapan kadagiti mismo a kailianda, naminsan kinuna ti maysa a mammadto a taga Creta: “Dagiti taga Creta agnanayon a natirida, dakes nga an-animal, nabuklis a nasadut”! Napalagipan ni apostol Pablo kadagidiay a sasao idi kasapulan ti panangpaulimekna kadagiti ulbod a mannursuro kadagiti Kristiano nga adda idiay isla ti Creta. Ngem siempre saan nga ibagbaga ni Pablo: ‘Amin dagiti Kristiano a taga Creta natirida ken dakesda, sadutda, ken buklisda.’ (Tito 1:5-12) Saan, ta dagiti Kristiano saanda nga agsasao iti makapabain iti maysa ken maysa. Mainayon pay, ti kaaduan kadagidiay a Kristiano a taga Creta ket inkawesdan “ti baro a personalidad,” ken dadduma ket kualipikadodan iti naespirituan a madutokan kas panglakayen. Maikari daytoy iti serioso a panagpanunot no masulisogtayo nga agaramid iti manglapunos a di makaay-ayo a komento maipapan kadagiti naespirituan a kakabsattayo a lallaki ken babbai iti maysa a partikular a rasa wenno nasionalidad.
Ibilang dagiti Dadduma a Natantan-ok
11. No adda aniaman a kita ti panangidumduma iti puso ti maysa a Kristiano, aniat’ mabalin a maaramidanna?
11 Iti kasumbangirna, no ti maysa a Kristiano adda ti panangidumdumana iti maysa a rasa wenno nasionalidad, mabalin a di ilatak daytoy babaen ti sasaona wenno ar-aramidna. Ket, daytoyto ti mangpataud ti pakadangranan ti rikrikna, nangnangruna ti kongregasion a buklen dagiti tattao iti nadumaduma nga etniko a nalikudan. Pudno unay, awan Kristiano nga agayat a mangikabil iti kasta a pakapadagsenan wenno pakadadaelan iti panagkaykaysa iti ili ti Dios. (Salmo 133:1-3) Gapuna no adda aniaman a panangidumduma iti puso ti maysa a Kristiano, nasayaat no ikararagna: “Usigennak, O Dios, ket ammuem toy pusok. Padasennak, ket ammuem dagiti pampanunotek, ket kitaem no adda kinadangkes a dalan kaniak, ket iturongnak iti dalan nga agnanayon.”—Salmo 139:23, 24.
12. Apay a ditay rebbeng a pagtangsit iti bagitayo wenno kadagiti sabsabali ti etniko a nagtaudantayo?
12 Nasayaat ti panangala iti realistiko a panangmatmat nga amintayo ket imperpekto a tattao a saan a makapagtakder a pulos iti imatang ti Dios no saan a gapu iti daton ni Jesu-Kristo. (1 Juan 1:8–2:2) Ngarud, aniat’ mangiduma kadatayo manipud sabsabali? Yantangay awan ti adda kadatayo a ditay inawat, apay a pagtangsittayo iti bagbagitayo wenno kadagiti dadduma ti etniko a nagtaudantayo?—Idiligyo iti 1 Corinto 4:6, 7.
13. Kasano a makatulongtayo iti panagkaykaysa ti kongregasion, ket aniat’ maadal manipud Filipos 2:1-11?
13 Mabalintay ti makatulong iti panagkaykaysa ti kongregasion no bigbigentayo ken ipakita ti panangipateg kadagiti naimbag a kualidad dagiti dadduma. Ni Judio nga apostol Pablo inikkannatay amin ti pagpampanunotantayo idi a kinunana kadagiti Gentil a taga Filipos: “Anayenyo ti rag-ok nga agmaymaysa koma ti panggepyo ken adda agmaymaysa nga ayatyo, maymaysa a panagtitimpuyog, ken agmaymaysa a nakem, nga awan koma ti maaramid gapu iti suppiat wenno iti kinatangsit no di ket mabuyogan koma iti kinapakumbaba a tunggal maysa padayawanna ti sabali a kas natantan-ok ngem isu met laeng.” Ti umiso a kababalin nga ipamatmattay kadagiti padatayo a tattao iti aniaman a rasa wenno nasionalidad ket imparangarang ni Jesu-Kristo. Nupay isut’ mannakabalin nga espiritu a parsua, isu “naaramid a kapadpada dagiti tao” ket nagpakumbaba agingga ken patay iti kayo a pagtutuokan nga agpaay kadagiti managbasol a tattao iti tunggal rasa ken nasion. (Filipos 2:1-11) Kas paspasurot ni Jesus, ngarud, ditay aya rebbeng ti agbalin a naayat, napakumbaba, ken nadungngo, a bigbigen a dagiti dadduma natantan-okda ngem datayo?
Agdengngeg ken Agpaliiw
14. Kasano a matulongantayo a mangibilang kadagiti dadduma a natantan-ok ngem kadatayo?
14 Mabalin a matulongantayo a mangibilang kadagiti dadduma a natantan-ok ngem datayo no pudpudno a dumngegtayo no agsasaoda ken paliiwentay a naimbag ti kababalinda. Kas pangarigan, mabalin a sipupudno nga admitirentayo iti bagbagitayo a ti padatayo a panglakayen—nalabit iti sabali a rasa—ti nanglab-aw kadatayo iti abilidad a mangted iti epektibo a balakad iti Teokratiko a Pagadalan ti Panagministro. Mabalin a maawatantayo a ti espiritualidadna, saan a nangnangruna ti panagibalikasna wenno panagsasaona, ti namagbalin kenkuana a makaala kadagiti nasaysayaat a resulta ti panangtulong kadagiti kapammatianna nga agbalin a nalalaing a manangiwaragawag ti Pagarian. Ket nalawag a bembendisionan ni Jehova ti panagreggetna.
15.
15 No makipatpatangtayo kadagiti kakabsat a lallaki ken babbai wenno denggentay ti panagkomentoda iti panaggigimong, mabalin a matarusantayo a dadduma kadakuada ti addaan ti nasaysayaat a pannakaawat kadagiti dadduma a Nainkasuratan a kinapudno ngem kadatayo. Mabalin a maawatantayo a ti nainkabsatan nga ayatda ket agparang a napigpigsa, kasla ad-adu ti pammatida, wenno mangmangtedda ti pammaneknek iti dakdakkel a panagtalek ken Jehova. Gapuna uray no addaantay ti agpadpada nga etniko a nalikudan wenno saan, paregtaendatayo iti ayat ken nasayaat nga ar-aramid, makatulong a mangpapigsa iti pammatitayo, ket tignayendatayo nga agtalek a naan-anay iti nailangitan nga Amatayo. (Proverbio 3:5, 6; Hebreo 10:24, 25, 39) Kaawatan a ni Jehova ti asideg kadakuada, ket kasta met koma kadatayo.—Idiligyo iti Santiago 4:8.
Nabendisionan ken Napapigsa
16, 17. Iyilustrar ti kinapudno a ni Jehova saan a manangidumduma iti panangbendisionna kadagiti ad-adipenna iti aniaman a nasionalidad wenno rasa?
16 Ni Jehova saan a manangidumduma iti panangbendision kadagiti ad-adipenna iti aniaman a nasionalidad wenno rasa. Kas pangarigan, panunotenyo ti pagilian ti Brazil. Saan a manipud kadagiti ganggannaet a misionero no di ket kadagiti bibig dagiti walo a Braziliano a marinero nga immuna a nangngegan dagiti tattao ti mensahe ti Pagarian idi agarup tawen 1920. Ti bendision ti Dios ket nabatad, ta idi 1987 a tawen serbisio, addan ti kangatuan a bilang a 216,216 a manangiwaragawag ti Pagarian iti dayta a daga ti 141,302,000 nga umili—a ti ratio ket 1 nga agibumbunannag iti 654.
17 Usigenyo pay met ti sabali a pangarigan ti nadiosan a bendision. Idi Abril 1923 dua a nangisit a saksi ni Jehova manipud isla ti Caribbean a Trinidad ti naibaon a mangiwaragawag ti mensahe ti Pagarian idiay Makinlaud nga Africa. Gapuna ni Brother ken Sister W. R. Brown nagserbida sadiay iti adu a tawtawen, nga isu ti naammuan kas “Bible Brown.” “Nagmulada” ket “ti Dios ti nangpadakkel” kas dagiti dadduma a nagtrabaho iti dayta a naglawaan a lugar. (1 Corinto 3:5-9) Itatta, dagiti manangiwaragawag ti Pagarian ket adda bilangdan a nasurok a 32,600 idiay Ghana ken nasursurok a 133,800 idiay Nigeria laeng.
18, 19. Mangted kadagiti pangrigan no kasano a ti di manangidumduma a Diostayo papigsaenna dagiti ad-adipenna iti amin a rasa ken nasion.
18 Ni Jehova saanna laeng a bendisionan dagiti ad-adipenna iti isuamin a nasion ken rasa no di ket pabilgenna pay ida. Kas pangarigan, usigenyo ti kaso ti dua a Hapones a saksi ni Jehova. Idi Hunio 21, 1939, ni Katsuo Miura ken ti asawana ket di nainkalintegan a naarestoda, naibaludda, ken naisina manipud iti singko-años nga anakda a lalaki, nga isut’ masapul nga aywanan ti lolada. Ni Sister Miura ket nawayawayaan kalpasan ti walo a bulan, ngem ni Brother Miura ti naibalud iti nasurok a dua a tawen sakbay nga isu ti naiyeg iti korte. Isut’ nagsagaba iti pannakamaltrato, nasarakan a nakabasol, ket immawat ti lima a tawen a sentensia. Idiay pagbaludan sadi Hiroshima, isu ti pinabileg ti Dios babaen iti Kasuratan, nga isut’ nangted iti di mapaay a liwliwa ken pannakapapigsa. Babaen iti kasla milagro, nakalasat ni Brother Miura idi Agosto 6, 1945, idi ti bomba atomika ti nangrebbek iti pagbaludan nga ayanna. Dua a bulan kamaudiananna, nabalinanna ti timmipon iti asawana ken ti anakna a lalaki idiay amianan ti Japan.
19 Bayat ti Gubat Sangalubongan II, dagiti nabara a pannakaidadanes ti nalak-aman dagiti Saksi ni Jehova iti adu a dagdaga. Kas pangarigan, ni Robert A. Winkler ket maysa a kabsat nga Aleman a nagsagaba kadagiti kampo konsentrasion a Nazi idiay Alemania ken Netherlands. Agsipud ta saanna a nagtraidoran dagiti padana a Saksi, isu ti siuulpit a binugbogda nga isut’ saan a mailangaan. Ngem isut’ nagsurat: “Dagiti pampanunot iti karkari ni Jehova a mangtulong iti maysa iti isuamin a kita ti pakarigatan ti nangted kaniak iti liwliwa ken pammigsa a nangibtur amin kadagitoy. . . . Iti Sabado siak ti kinabkabil dagiti Gestapo, ket iti sumaruno a Lunes siak manen ti nagsalsaludsodanda. Ania ti mapasamak itan ken ania ti innak aramiden? Nagturongak ken ni Jehova iti kararag, a nagtalekak kadagiti karkarina. Ammok a kaipapanan daytoy ti panangusar iti teokratiko nga estratehia ti gubat a maipaay iti trabaho ti Pagarian ken pannalaknib kadagiti Kristiano a kakabsatko. Daytat’ dakkel a suot kaniak a makapagibtur ket idi maika-sangapulo ket pito nga aldaw nakakapkapuyak unayen, ngem nagyamanak ken Jehova a gapu iti pigsana naibturak daytoy a pannakasuot ket nasalimetmetak ti kinatarnawko.”—Salmo 18:35; 55:22; 94:18.
Siyayaman iti Panagkakabsattayo
20. Kasano a ti panagraemtayo kadagiti kapammatiantayo iti tunggal rasa ken nasion ket maparang-ay?
20 Awan duadua, bendisionan ken papigsaen ni Jehova dagiti saksina iti tunggal nasion ken rasa. Isut’ saan a manangidumduma, ken kas dagiti dedikado nga ad-adipenna, awan pambar wenno rasontayo a mangipakita iti panangidaduma. Mainayon pay, ti panagraemtayo kadagiti kakabsattayo a lallaki ken babbai iti tunggal rasa ken nasion ti rumang-ay no panunotentayo dagiti pamay-an ken wagas a natantan-okda ngem kadatayo. Uray isuda met iyap-aplikarda ti nailangitan a kinasirib, nga isut’ dida panangar-aramid ti panangidaddaduma ngem mangipapaay kadagiti ekselente a bunga. (Santiago 3:13-18) Wen, ken ti kinamanangngaasida, kinamanagparaburda, ayatda, ken dadduma pay a nadiosan a kualidad ti mangipaay kadatayo kadagiti nagsayaat nga ulidan.
21. Aniat’ rebbeng a determinado nga aramidentayo?
21 Ngarud, anian ti panagyamantayo, a maipaay iti multiracial, multinational a panagkakabsattayo! Babaen ti tulong ken bendision ti nailangitan nga Amatayo, “agserbitayo a sangsangkatunos” iti nainkabsatan nga ayat ken buyogen iti panagraem iti maysa ken maysa. Pudno unay, rebbeng koma a tarigagayantayo ti napasnek ken natibker a pangngeddengtayo nga agserbi ken ni Jehova a sangsangkatunos.
Ania Dagiti Komentoyo
◻ Ti “nadalus a pagsasao” ti mamagbalin kadagiti ad-adipen ni Jehova iti isuamin nga etniko a nalikudan a mangaramid iti ania?
◻ Kasano a matungtungpal itan ti Haggeo 2:7, ket kasano ti rebbeng a panangapektar daytoy iti panangmatmattayo kadagiti dadduma nga ad-adipen ti Dios?
◻ Kasano nga apektaran ti Filipos 2:3 ti pannakirelasiontayo kadagiti tattao iti tunggal rasa ken nasion?
◻ No agdengngeg ken agpaliiwkayo, aniat’ maawatantayo maipapan kadagiti kapammatiantayo iti naiduma a nasional a nalikudan?
[Dagiti ladawan iti panid 17]
Dagiti tattao iti tunggal rasa ken nasion ket agdaydayawda ken Jehova a sangsangkatunos
[Ladawan iti panid 18]
Dumngegkayo a naimbag ken agpaliiwkayo. Matignaykayto babaen iti ayat ken pammati a nabatad babaen kadagiti sasao ken ar-aramid dagiti dadduma a saksi ni Jehova