Situtured nga Iwaragawag ti Pagarian ni Jehova!
“Siaasi nga immawat kadagiti amin a simmarungkar kenkuana, nga inkaskasabana ti pagarian ti Dios kadakuada.”—ARAMID 28:30, 31.
1, 2. Aniat’ nagun-od ni apostol Pablo nga ebidensia nga isut’ sinaranay ti Dios, ket ania nga ulidan ti intedna?
NI Jehova kanayon nga alangonenna dagiti mangiwaragawag iti Pagarian. Anian a pudno dayta ken apostol Pablo! Buyogen ti nadiosan a pannaranay, isu nagparang kadagiti agtuturay, inibturannat’ ibubusor dagiti nagderraaw, ket situtured nga inwaragawagna ti Pagarian ni Jehova.
2 Uray idi sibabalud idiay Roma, ni Pablo “siaasi nga immawat kadagiti amin a simmarungkar kenkuana, nga inkaskasabana ti pagarian ti Dios kadakuada.” (Aramid 28:30, 31) Anian a nagsayaat a pagulidanan itatta dagiti Saksi ni Jehova! Adut’ maadaltayo maipapan iti ministerio ni Pablo sigun ti inreport ni Lucas kadagiti maudi a kapitulo ti librot’ Biblia nga Aramid.—20:1–28:31.
Napabileg dagiti Kapammatian
3. Aniat’ napasamak idiay Troas, ket aniat’ katupagna dayta iti daytoy tiempotayo?
3 Idi timmalnan ti panagariwawada idiay Efeso, intuloy ni Pablo ti maikatlo a panagbaniagana kas misionero. (20:1-12) Idi dandanin aglayag nga agpa-Siria, nupay kasta, nadamagna nga inggakat dagiti Judio a papatayen. Yantangay mabalin nga implanoda nga aglugan iti isu met la a barko sadanto papatayen, ni Pablo nagpa-Macedonia. Idiay Troas, nakalawasna sadiay a nangpabpabileg kadagiti kapammatian kas ar-aramiden ita dagiti agbambaniaga a manangaywan kadagiti Saksi ni Jehova. Idi karabiyan ti ipapanawna, inyatiddog ni Pablo ti diskursona aginggat’ ngalay ti rabii. Ni Eutico, a nakatugaw iti tawa, ket siguro nabannog iti dayta nga aldaw. Naisugel ket natnag manipud maikatlo a grado ket natay, ngem isut’ pinagungar ni Pablo. Anian a ragsak ti mabalin nga imbunga daytoy! Panunotenyo ngarud, ti ragsak nga ibunganto ti pannakapagungar dagiti adu a milion iti um-umayen a baro a lubong.—Juan 5:28, 29.
4. No maipapan iti ministerio, aniat’ insuro ni Pablo kadagiti panglakayen ti Efeso?
4 Idi agpa-Jerusalem, idiay Mileto, inummong ni Pablo dagiti panglakayen ti Efeso. (20:13-21) Impalagipna kadakuada nga insurona ida “iti binalaybalay” ket “naan-anay a pinaneknekan[na] nga agpada kadagiti Judio ken kadagiti Griego ti panagbabawi iti Dios ken ti pammati ken Apotayo a Jesus.” Dagidiay nagbalin a panglakayen iti kamaudiananna nagbabawidan ken addaandat’ pammati. Sinansanay met ti apostol ida a mangiwaragawag a situtured iti Pagarian kadagiti di mamati sigun iti binalaybalay a ministerio kas ar-aramiden itatta dagiti Saksi ni Jehova.
5. (a) Kasano a mapagulidanan ni Pablo no iti panagpaidalanna iti nasantuan nga espiritu? (b) Apay a kasapulan dagiti panglakayen ti balakad a ‘panangtaming iti amin nga arban’?
5 Mapagulidanan ni Pablo no iti panagpaidalanna iti nasantuan nga espiritu ti Dios. (20:22-30) Gapu ta “naisinggalut iti espiritu,” wenno inkapilitan a surotennat’ panangiturongna, agturong idi ti apostol sadi Jerusalem, nupay agur-uray kenkuana sadiay dagiti pannakabalud ken adu a rigat. Impategnat’ biagna, ngem ti panagtalinaedna a natarnaw iti Dios isut’ kangrunaan a banag kenkuana, a kas met koma ita kadatayo. Indagadag ni Pablo kadagiti panglakayen nga ‘aywananda amin nga arban nga isu ti nangdutokan ti nasantuan nga espiritu kadakuada kas manangaywan.’ Kalpasan ti ‘ipapanawna’ (nabatad a ken patay), “dagiti narawet a lobo” didanto “tamingen a siaasi ti arban.” Ti kasta a lallaki tumauddanto a mismo manipud kadagiti panglakayen, ket dagiti di naridam a disipulo akseptarendanto dagiti tiritir a pannursuroda.—2 Tesalonica 2:6.
6. (a) Apay a sitatalek ni Pablo nga ikumit dagiti panglakayen iti Dios? (b) Kasano nga inannurot ni Pablo ti prinsipiot’ Aramid 20:35?
6 Masapul nga agtalinaed nga alibtak iti naespirituan dagiti panglakayen tapno malabananda ti apostasia. (20:31-38) Insuro idi ti apostol ida kadagiti Hebreo a Kasuratan ken kadagiti sursuro ni Jesus, a dagita adda puersada a mangsantipikar tapno tumulong kadakuada nga umawat iti nailangitan a Pagarian, “ti tawid dagiti amin a napagsanto.” Gaput’ panagbannogna tapno masuportaranna ti bagina ken dagiti kakaduana, pinaregta ni Pablo dagiti panglakayen nga agbannogda met. (Aramid 18:1-3; 1 Tesalonica 2:9) No kasta met la a kurso ti surotentayo ken tulongantay dagiti dadduma a gumun-od iti biag nga agnanayon, apresiarentayto dagiti saon Jesus: “Naragragsak ti mangted ngem ti umawat.” Ti kababagas daytoy a balikas masarakan kadagiti Ebanghelio ngem inadaw laeng ni Pablo, a mabalin nga inawatna dayta a berbal wenno iti pammaltiing. Sagrapentayto ti adu a ragsak no managsakripisiotayo a kas ken Pablo. Wen, napalalot’ panangiburayna iti bagina nga uray la a nagladingit dagiti panglakayen ti Efeso idi isut’ pimmanaw!
Maaramid Koma ti Pagayatan ni Jehova
7. Kasano a nangted ni Pablo iti ulidan no iti panagpasakup iti pagayatan ti Dios?
7 Idi dandanin agngudo ti maikatlo a panagbaniaga ni Pablo kas misionero (c. 56 K.P.), nangted ti nagsayaat nga ulidan no iti panagpasakup iti pagayatan ti Dios. (21:1-14) Idiay Cesarea isu ken dagiti kakaduana nakipagtaengda ken Felipe, nga addaan uppat nga annak a babbalasang a “nagipadto,” nga impakpakaunada dagiti mapasamak babaen iti nasantuan nga espiritu. Sadiay ni Agabo a Kristiano a propeta rineppetna dagiti ima ken sakana iti barikes ni Pablo ket tinignay ti espiritu a nagkuna a dagiti Judio reppetendanto ti makinbarikes, idiay Jerusalem ket yawatdanto iti ima dagiti Gentil. “Saan laeng nga addaak a sisasagana a maparautan no di ket matay pay idiay Jerusalem maipuon iti nagan ni Apo Jesus,” kunan Pablo. Timmulok dagiti disipulo, a kunkunada: “Maaramid koma ti pagayatan ni Jehova.”
8. No kasla rigatentay ti mabalakadan, ania komat’ laglagipentayo?
8 Imbaga ni Pablo kadagiti panglakayen sadi Jerusalem ti inaramid ti Dios kadagiti Gentil babaen ti ministerio ni Pablo. (21:15-26) No kasla rigatentay ti mabalakadan, lagipentay no kasano nga inakseptar dayta ni Pablo. Tapno paneknekanna a dina insuro kadagiti Judio nga adda kadagiti daga a Gentil “ti panagapostasia ken Moises,” impangagna ti balakad dagiti panglakayen nga aramidenna ti seremonial a pannakagugor ket masupusopan ti gastosna ken gastos dagiti uppat pay a sabali. Nupay ti ipapatay ni Jesus ket inwalinnan ti Linteg, awan nagdaksanna ti panangalagad ni Pablo kadagiti paset a nainaig kadagiti kari.—Roma 7:12-14.
Binusor dagiti Nagderraaw Ngem Di Nagamak
9. No maipapan iti kinaranggas dagiti nagderraaw, aniat’ pagpadaan dagiti kapadasan ni Pablo ken kadagidiay Saksi ni Jehova itatta?
9 Dagiti Saksi ni Jehova kadarato a tinaginayondat’ kinatarnawda iti Dios nupay sinarangetda ti naranggas a derraaw. (Kas ehemplo, kitaenyo ti 1975 Yearbook of Jehovah’s Witnesses, pinanid 180-90.) Dagiti Judio a taga Asia Menor sinugsoganda met ti derraaw a maibusor ken Pablo. (21:27-40) Gapu ta nakitada a kakuyogna ni Trofimo a taga Efeso, siuulbodda nga inakusar ti apostol a nangtulaw iti templo gaput’ panangiserrekna kano kadagiti Griego iti dayta. Dandanidan mapatay ni Pablo idi pinasardeng ni Claudio Lisias a Romano a koronel ken dagiti soldadona daydi a derraaw! Kas naipadto (ngem gapuanan dagiti Judio), imbilin ni Lisias a kawarandan Pablo. (Aramid 21:11) Ipanda koman ti apostol iti kampo dagiti soldado iti denna ti korte ti templo idi naammuan ni Lisias a ni Pablo saan a sedisionista no di ket Judio a mapalubosan a sumrek iti paraangan ti templo. Idi pinalugodanda nga agsao, diniskursuan ni Pablo iti Hebreo dagiti umili.
10. Kasano nga inawat dagidi Judio sadi Jerusalem ti palawag ni Pablo, ket apay a dida sinaplit?
10 Natured a panangasaba ti inted ni Pablo. (22:1-30) Inyam-ammona ti bagina kas Judio a sinursuruan ni natan-ok a Gamaliel. Inlawlawag ni Pablo nga idi isu ket agpa-Damasco tapno idadanesna dagiti pasurot Ti Dalan, nabulsek idi nakitana ni naipadayag a Jesu-Kristo, ngem insubli ni Ananias ti panagkitana. Idi kuan, kinuna ti Apo ken Pablo: “Inka, ta ibaonkanto iti adayo kadagiti nasion.” Dagita a sao kasda la rissik ti apuy iti kabakiran. Idi inyikkisda a ni Pablo di maikari nga agbiag, impuruak ti umariwekwek ti makinruar a pagan-anayda sada inwaris ti tapok iti tangatang gaput’ pungtotda. Gapuna imbilin ni Lisias nga ipanda ni Pablo idiay kampo dagiti soldado a palutpotenda a sapliten no apay a karurod idi dagiti Judio. Naliklikan ni Pablo ti saplit (latigo a lalat ti ungtona a nasiglu-siglot wenno namulaan kadagiti barot wenno tulang) idi dinamagna: ‘Maipalubos aya kadakayo a sapliten ti maysa a Romano a dipay naukom?’ Idi naammuanna a ni Pablo ket Romano nga umili, nagamak ni Lisias ket insaklangna iti Sanhedrin tapno maammuanna no apay inakusar dagiti Judio.
11. Kasano a ni Pablo ket maysa a Fariseo?
11 Idi rinugian ni Pablo nga idepensa ti bagina iti saklang ti Sanhedrin a kinunana a nagbiag “agraman nadalus a konsiensia iti sanguanan ti Dios,” imbilin ni Ananias a Nangato a Padi a timamenda koma. (23:1-10) Kunan Pablo, “Ti Dios kabilennakanto, sika a pader a pinapudaw.” “Pagsasawam kadi ti nangato a padi?”’ inyimtuodda. Gaput’ kinakapsut ti matana nalabit saan a nabigbig ni Pablo ni Ananias. Idi nadlawna a ti konsilio ket buklen dagiti Fariseo ken Saduceo, kinunan Pablo: ‘Maysaak a Fariseo a mauk-ukom gapu iti namnama ti panagungar.’ Daytoy ti nanggudua iti Sanhedrin, ta dagiti Fariseo mamatida iti panagungar idinto ta dagiti Saduceo ket saan. Gaput’ nakaro a panagsusuppiatda imbilin ni Lisias a rabsutenda sadiay ti apostol.
12. Kasano a naliklikan ni Pablo ti panangipangtadat’ biagna idiay Jerusalem?
12 Simmaruno, naliklikan ni Pablo ti pannakaipangta ti biagna. (23:11-35) Uppat a pulo a Judio ti nagsapata a didanto mangan wenno uminum agingga nga isu ket dida mapapatay. Ti kaanakan ni Pablo ti nangipulong kenkuana iti daytoy kasta met ken Lisias. Ni Pablo, a kinuyog dagiti soldado, naisaklang ken Gobernador Antonio Felix idiay Cesarea, ti Romano nga administratibo a kabisera ti Judea. Idi inkarina ken Pablo a denggennanto ti kasona, imbilin ni Felix a guardiaanda idiay Praetoriano a palasio ni Herodes a Dakkel, ti hedkuarter ti gobernador.
Kinatured iti Saklang dagiti Agtuturay
13. Aniat’ inkaskasaba ni Pablo ken Felix, ket aniat’ epektona?
13 Di nagbayag indepensa ti apostol ti bagina kadagiti ulbod nga akusasionda ket situturedna a kinasabaan ni Felix. (24:1-27) Iti saklang dagiti Judio a nangakusar kenkuana, impakitan Pablo a dina dinurogan dagiti nagderraaw. Kinunana a patienna dagiti nailanad iti Linteg ken dagiti Mammadto ket nangnamnama iti “panagungar nga agpada dagiti nalinteg ken dagiti nakillo.” Ni Pablo napan idi idiay Jerusalem nga awitna “dagiti sagut ti asi” (dagiti kontribusion para kadagiti pasurot ni Jesus a pimmanglaw nalabit maipuon iti pannakaidadanes) ket isu nagugoran idi sigun iti Linteg. Nupay intantan ni Felix ti pangngeddengna, ni Pablo intuloyna a kinasabaan ni Felix ken ni asawana a Drusila (anak ni Herod Agripa I) maipapan ken Kristo, iti kinalinteg, panagteppel, ken ti um-umay a panangukom. Gaput’ amakna kadagita, pinasardengna ni Pablo. Idi kuan, nupay kasta, kadarato paayabanna ni Pablo, a mangnamnama a mapasuksokan ngem awan latta. Ammo ni Felix nga awan basol ni Pablo ngem impabaludna latta, ta mangnamnama a magun-odannat’ pabor dagiti Judio. Dua a tawen kalpasanna, ni Felix ket sinunuan ni Procio Festo.
14. Ania a legal a probision ti inaprobetsar ni Pablo idi nagparang iti saklang ni Festo, ket aniat’ makitayo a katupag daytoy?
14 Situtured met a nagdepensa ni Pablo iti saklang ni Festo. (25:1-12) No ti apostol ket maikari a matay, saan idi nga agkedked, ngem dina kayat nga iyawatda kadagiti Judio a kas pabor kadakuada. “Umamangak ken Cesar!” kunan Pablo, nga aprobetsarenna ti kalintegan ti umili a Romano a mabista idiay Roma (iti dayta a panawen sakbay ni Nero). Idi inanamonganda ti dawatna, masapul a ni Pablo ‘mangsaksi idiay Roma’ kas naipadto. (Aramid 23:11) Dagiti Saksi ni Jehova aprobetsarenda met ti probision a ‘mangdepensa ken mangpaneknek iti naimbag a damag.’—Filipos 1:7.
15. (a) Ania a padtot’ natungpal idi nagparang ni Pablo iti saklang da Ari Agripa ken ni Cesar? (b) Kasano a ‘kinugtaran [ni Saulo] ti tirad’?
15 Ni Ari Herodes Agripa II nga agturay iti makin-amianan a Judea ken ni adingna a Bernice (nga asawana nupay agkabsatda) dinengngegna ni Pablo idi binisitana ni Festo idiay Cesarea. (25:13–26:23) Idi kinasabaanna da Agripa ken ni Cesar, natungpal ni Pablo ti padto nga idanonnanto ti nagan ti Apo kadagiti ari. (Aramid 9:15) Idi nasaritana ken Agripa ti napasamak idi adda iti kalsada nga agpa-Damasco, imbaga ni Pablo a nasao ni Jesus: “Narigat kenka ti kumugtar iti tirad.” No kasano a marigatan ti toro no supringenna ti panangtudok ti tirad kenkuana, nagdaksan ni Saulo ti pananglabanna kadagiti pasurot ni Jesus, ta supsuportaran ti Dios ida.
16. Aniat’ reaksion da Festo ken Agripa iti panangaskasaba ni Pablo?
16 Aniat’ reaksion da Festo ken ni Agripa? (26:24-32) Gapu ta dina matarusan ti panagungar ken nasdaaw iti kumbiksion ni Pablo, kinunan Festo: “Ti adu a panagadalmo pagmauyongennaka!” Umarngi met, adda dagidiay agkuna a mauyong dagiti Saksi ni Jehova, idinto ta talaga a kasda la ken Pablo a ‘yebkasda dagiti sao ti kinapudno ken ti kina-nanakman.’ “Bassit laengen a tiempo ket maguyugoynak nga ag-Kristiano,” kunan Agripa, ket ingngudonan ti bista ngem binigbigna a nawayawayaan koman ni Pablo no di nagapelar ken Cesar.
Peggad idiay Baybay
17. Kasanoyo a deskribiren dagiti peggad a napasaranda iti baybay idi nagpa-Roma ni Pablo?
17 Ti panagbiahena idiay Roma isut’ nameligro ken Pablo kadagiti “peggad idiay baybay.” (2 Corinto 11:24-27) Adda opisial ti armada nga agnagan Julio a nakaikumitan dagiti balud a naglayag manipud Cesarea nga agpa-Roma. (27:1-26) Idi simmanglad idiay Sidon ti barkoda, pinalubosanda ni Pablo a sarungkaranna dagiti adalan, nga isut’ nakabang-aranna iti naespirituan. (Idiligyo ti 3 Juan 14.) Sadi Mira ti Asia Menor, impalugan ni Julio dagiti balud iti barko a nagkarga ti trigo nga agpa-Italia. Nupay napigsa dagiti sumungad nga angin, nakagtengda iti puerto ti Naimbag a Sangsangladan idiay asideg ti Lasea a siudad ti Creta. Idi nagrubbuatdan sadiay nga agpa-Fenix, maysa a bagio sinunsonna ti barko. Gapu ta amakenda a maisadsadda idiay Sirte (gayong-gayong) idiay igid ti Norte Africa, dagiti marinero “imbabada ti aruaten,” nalabit dagiti layag ken palo. Naparautan iti kable ti likmut ti barko tapno di marpuog. Gapu ta napigsa pay laeng ti bagio iti sumuno nga aldaw, intappuakda dagiti karga tapno lumag-an ti barko. Idi katlona nga aldaw, impurruakdan dagiti ramramit ti barko (dagiti layag wenno reserba nga aruaten). Bayat a kasla mapukawen amin a namnamada, adda anghel a nagparang ken Pablo ket imbagana kenkuana a di agbutbuteng, ta isu agtakderto iti saklang ni Cesar. Anian a bang-arda idi imbaga ti apostol nga amin a nakalugan ket maisadsadda iti maysa a puro!
18. Aniat’ ultimo a napasamak ken Pablo ken dagidi kaduana a naglugan?
18 Nakalasat a talaga dagidi nakalugan. (27:27-44) Idi ngalay ti rabii ti maika-14 nga aldaw, impapan dagiti marinero nga asidegen ti takdang. Napasingkedan daytoy idi nagsondada, ket impababada dagiti sinipete tapno dida maisadsad iti kadilian. Gaput’ panangidagadag ni Pablo, nangan amin dagiti 276 a lallaki. Idi kuan limmag-an ti barko ta intappuakda dagiti trigo. Idi pumarbangonen, ginuped dagiti marinero dagiti sinipete, binukraandat’ galot dagiti timon, sa ingngatoda iti angin ti layag ti unaan. Naisadsad ti barko iti kadaratan, ket nawarawara daydi kutit. Ngem nakatakdangda amin.
19. Aniat’ napasamak ken Pablo idiay Malta, ket aniat’ inaramidna sadiay para kadagiti dadduma?
19 Idi a narusep ken nabambannogdan, natakkuatan dagidi narbaan nga addada idiay Malta, ket dagiti taga puro impaayanda ida ti “naisangayan a natauan a kinamanangaasi.” (28:1-16) Idi inkabil ni Pablo dagiti bislak idiay apuy, nupay kasta, ti pudot riniingna ti nakaturog a karasaen ket kimpet iti imana. (Awan itan dagiti nagita nga uleg idiay Malta, ngem daydi ket “nagita a parsua.”) Impagarup dagiti taga Malta a ni Pablo ket mammapatay ket ti “pammales ti hustisia” dina palubosan nga isu ket agbiag, ngem idi ta di met natay wenno limteg man la koma ti bagina, imbagada nga isu ket maysa a dios. Idi kuan adut’ inagasan ni Pablo, agraman ti ama ni Publio, kangrunaan nga opisial ti Malta. Tallo a bulan kalpasanna, da Pablo, Lucas, ken Aristarco nagluganda iti barko nga agnagan “Annak ni Zeus” (da Castor ken Pollux, singin a didiosen a kunada a paraboranna dagiti marinero). Idi simmangladda idiay Puteoli, intuloden ni Julio dagiti baludna. Ni Pablo nagyaman iti Dios ket bimmileg idi a dagiti Kristiano a naggapu iti kabisera ti Roma sinabatda ida iti Plasa ni Appio ken dagiti Tallo a Taberna idiay Dalan ni Appio. Kamaudiananna, idiay Roma, naipalubos nga agwaywayas ni Pablo, nupay adda soldado a nangguardia kenkuana.
Itultuloy nga Ikasaba ti Pagarian ni Jehova!
20. Okupado ni Pablo iti ania a trabaho idiay kampona sadi Roma?
20 Idiay kampona sadi Roma, situtured nga inwaragawag ni Pablo ti Pagarian ni Jehova. (28:17-31) Imbagana kadagiti nalatak a Judio: “Gapu iti inanama ti Israel addaak a nagalutan itoy a kawar.” Dayta nga inanama saklawenna ti panangakseptarda ti Mesias, banag a situtuloktay met koma a sagabaen. (Filipos 1:29) Nupay di namati dagidi a Judio, adu a Gentil ken natda a Judio ti nalinteg ti panagpuspusoda. (Isaias 6:9, 10) Iti las-ud ti dua a tawen (c. 59-61 K.P.) inawat ni Pablo amin nga immay simmarungkar kenkuana, “nga inkaskasabana ti pagarian ti Dios kadakuada ket insursurona dagiti banag a maipapan ken Apo Jesu-Kristo a buyogen ti napalalo a kinawayawaya ti panagsao, nga awanan lapped.”
21. Agingga a nagngudot’ naindagaan a biagna, ania nga ulidan ti inted ni Pablo?
21 Masinunuo a ni Nero indeklarana nga awan basol ni Pablo sana linuk-atan. Iti kasta inyusuat manen ti apostol ti panangasabana a kaduana da Timoteo ken Tito. Nupay kasta, isut’ naibalud manen idiay Roma (c. 65 K.P.) ket mabalin a natay kas martir gaput’ mandar ni Nero. (2 Timoteo 4:6-8) Ngem agingga iti ipapatayna, insaad ni Pablo ti nagsayaat nga ulidan ti natured a manangiwaragawag iti Pagarian. Buyogen ti kasta met la nga espiritu kadagitoy maudi nga aldaw, sapay koma ta amin a dedikado iti Dios situturedda koma nga iwaragawag ti Pagarian ni Jehova!
Kasanoyo a Sungbatan?
◻ Ania a panangsanay iti panagministro ti inted ni Pablo kadagiti panglakayen ti Efeso?
◻ Kasano a nangted ni Pablo ti ulidan no iti panagpasakup iti pagayatan ti Dios?
◻ No iti kinaranggas dagiti nagderraaw, aniat’ pagpadaan dagiti kapadasan ni Pablo ken kadagiti Saksi ni Jehova itatta?
◻ Ania a legal a probision ti inaprobetsar ni Pablo idi naisaklang ken Gobernador Festo, ket ania itat’ moderno a katupag daytoy?
◻ Okupado idi ni Pablo iti ania a trabaho idiay kampona sadi Roma, nga intedna ti ania nga ulidan?