Aristarco​—Nasungdo a Kadua

MAYSA ni Aristarco kadagiti adu a mapagtalkan a katrabahuan ni apostol Pablo. Aniat’ mapanunotyo no mangngegyo ti naganna? Adda kadi? Maibagayo kadi no ania ti inakemna iti pakasaritaan dagiti nagkauna a Kristiano? Nupay ni Aristarco ket mabalin a saan a maysa kadagiti karakter iti Biblia a pamiliar kadatayo, karaman iti sumagmamano a pagteng a naisalaysay iti Nakristianuan a Griego a Kasuratan.

No kasta, siasino ni Aristarco? Ania ti nakainaiganna ken Pablo? Apay a maikuna a ni Aristarco ket nasungdo a kadua? Ken aniat’ maadaltayo iti panangsukimat iti ehemplona?

Ti dramatiko nga iseserrek ni Aristarco iti salaysay iti libro dagiti Aramid ket napasamak iti tengnga ti panagderraaw ken panangriribuk dagiti naariwawa a tattao iti siudad ti Efeso. (Aramid 19:23-41) Ti panagaramid kadagiti pirak a sinan-templo ti didiosen a ni Artemis ket napigsa a pagsapulan para ken ni Demetrio ken dadduma pay a platero iti Efeso. Gapuna, idi a ti kampania a panangasaba ni Pablo iti siudad ti nakagapu tapno idian ti adu ti narugit a panagdayaw iti daytoy a diosa, sinugsogan ni Demetrio ti dadduma pay a platero. Imbagana kadakuada a ti panangasaba ni Pablo saanna laeng a pagpeggaden ti pagsapulanda no di pay ket posible a pagpatinggaenna ti panagdayaw ken Artemis.

Gapu ta saanda a masarakan ni Pablo, pinuersa nga impan dagiti makapungtot a tattao ti kakaduana a da Aristarco ken Gayo iti teatro. Tangay talaga nga agpeggadda a dua, nagpakpakaasi dagiti gagayyem ni Pablo kenkuana a “dina isagmak ti bagina idiay teatro.”

Iladawanyo ti bagiyo iti dayta a situasion. Iti agarup dua nga oras, sangkaipukkaw dagiti managderraaw, “Naindaklan ni Artemis dagiti taga Efeso!” Tangay tengngel ida dayta panatiko a bunggoy a dida man la makapagsao tapno depensaan ti bagida, nakabutbuteng la ketdi dayta a kasasaad para kada Aristarco ken Gayo. Pinanunotda la ketdi no makaruarda a sibibiag. Naimbag laengen, ta naispalda. Kinapudnona, ti kinalawag ti salaysay ni Lucas ti nangiturong iti sumagmamano nga eskolar a mangipapan nga imbatayna ti salaysayna kadagiti testimonia dagiti nakasaksi, nalabit daydiay kada Aristarco ken Gayo a mismo.

Kamaudiananna, napagtalna met laeng ti para-lista iti siudad ti riribuk. Sigurado a nabang-aran unay da Aristarco ken Gayo a nakangngeg iti panangbigbigna iti kinaawan-basolda ken makakita iti panagtalna ti riribuk iti aglawlawda.

Ania komat’ riknayo kalpasan ti kasta a kapadasan? Pagarupenyo kadi a ti panagbalin a kadua a misionero ni Pablo ket saan a para kadakayo, a daytoy ket pudno a napeggad, ken nasaysayaat pay para kadakayo ti bumirok iti nataltalinaay a biag? Saan a kasta ni Aristarco! Tangay taga Tesalonica, nalabit pagaammona unayen dagiti peggad iti panangipaduyakyak iti naimbag a damag. Idi nangasaba ni Pablo iti siudadna sumagmamano a tawen pay laeng ti napalabas idi, adda met riribuk a napasamak sadiay. (Aramid 17:1-9; 20:4) Sisusungdo a nagtalinaed ni Aristarco a kadua ni Pablo.

Manipud Grecia Nagturong Idiay Jerusalem

Sumagmamano a bulan kalpasan ti panangriribuk dagiti platero, adda ni Pablo idiay Grecia ket nakasagana idin nga aglayag agturong iti Siria a lumasat iti Jerusalem idi “pinartuat dagiti Judio ti maysa a panangisikat maibusor kenkuana.” (Aramid 20:2, 3) Siasino ti makitatayo a kadua ni Pablo kadagitoy napeggad a kasasaad? Ni Aristarco!

Daytoy baro a pangta ti nakagapu iti panagbalbaliw dagiti plano da Pablo, Aristarco, ken dagiti kakaduada, umuna ti panagdaliasatda a lumasat iti Macedonia, kalpasanna kadagiti puerto iti kosta ti Asia Minor sakbay a nagturongda kamaudiananna idiay Fenicia ken Patara. (Aramid 20:4, 5, 13-15; 21:1-3) Ti panggep daytoy a panagdaliasat ket nalawag a tapno itulodda ti abuloy dagiti Kristiano idiay Macedonia ken Acaya kadagiti agkasapulan a kakabsatda idiay Jerusalem. (Aramid 24:17; Roma 15:25, 26) Aduda a nagkukuyog a nagdaliasat, nalabit gapu ta intalek kadakuada daytoy a rebbengen ti nadumaduma a kongregasion. Di pagduaduaan, ti kasta a dakkel a grupo pagbalinenna ida a nataltalged.

Naaddaan ni Aristarco iti dakkel a pribilehio a kumuyog ken Pablo manipud Grecia agingga iti Jerusalem. Nupay kasta, iti simmaruno a panagdaliasatda nagdiretsoda idiay Roma manipud Judea.

Ti Panagdaliasat nga Agturong Idiay Roma

Iti daytoy a gundaway naiduma unay dagiti kasasaad. Dua a tawen a naibalud ni Pablo idiay Cesaria, nagapelar ken Cesar, sa naipan idiay Roma a sipaparaut. (Aramid 24:27; 25:11, 12) Panunotenyo ti narikna dagiti kakadua ni Pablo. Ti panagdaliasat manipud Cesaria nga agturong idiay Roma ket nawatiwat sa makapautoy, a dida ammo no ania ti mapasamak. Siasino ti mabalin a mangkadua kenkuana tapno mangandingay ken tumulong? Dua a lallaki ti napili wenno nagboluntario. Isu da Aristarco ken Lucas, ti nagsurat iti Aramid.​—Aramid 27:1, 2.

Kasano a nakalugan da Lucas ken Aristarco iti isu met laeng a barko iti umuna a paset ti panagdaliasat nga agturong idiay Roma? Kastoy ti kuna ti historiador a ni Giuseppe Ricciotti: “Naglugan dagitoy a dua kas pribado a pasahero . . . wenno, nalabit, naawatda gapu iti kinamanangngaasi ti senturion a nagpammarang a nangibilang kadakuada kas adipen ni Pablo, tangay palubosan ti linteg ti maysa nga umili a Romano a tulongan ti dua nga adipen.” Anian a pannakapabileg ni Pablo iti kaadda ken pammaregtada!

Impakita da Lucas ken Aristarco ti ayatda ken Pablo iti panagsakripisio ken panangirisgoda iti bagida. Kinapudnona, nagpeggad ti biagda, agraman ti balud a kaduada, narba ti barkoda iti puro ti Malta.​—Aramid 27:13–28:1.

Ti ‘Pada a Kayaw’ ni Pablo

Idi pinutar ni Pablo ti suratna kadagiti taga Colosas ken ni Filemon idi 60-61 K.P., kaduana pay laeng da Aristarco ken Lucas idiay Roma. Natukoy da Aristarco ken Epafras kas ‘pada a kayaw’ ni Pablo. (Colosas 4:10, 14; Filemon 23, 24) Gapuna, agparang nga adda panawen a kadua ni Pablo ni Aristarco iti pagbaludan.

Nupay maysa a balud ni Pablo idiay Roma iti aganay dua a tawen, napalubosan nga agnaed a mabambantayan iti bukodna nga ab-abangan a balay, a sadiay maipaduyakyakna ti naimbag a damag kadagiti bisita. (Aramid 28:16, 30) Iti kasta nagserbi da Aristarco, Epafras, Lucas, ken ti sabsabali pay ken ni Pablo, a tinulongan ken inantabayda.

“Makapabileg a Tulong”

Kalpasan ti panangusig iti nadumaduma a pagteng a pagparangan ni Aristarco iti naipaltiing a rekord ti Biblia, ania a kita ti tao ni Aristarco? Sigun iti mannurat a ni W. D. Thomas, ni Aristarco ket “mabigbigbig kas maysa a lalaki a makabael a mangsango iti ibubusor ken mapagballigianna daytoy a di madadael ti pammatina ken di agkapuy ti determinasionna nga agserbi. Mabigbigbig kas maysa a lalaki a mangay-ayat iti Dios saan laeng a no nasayaat ti panawen, no kasta a naraniag ti init iti asul a tangatang, no di pay ket iti sidong ti panangumsi ken bagyo.”

Kuna ni Pablo a ni Aristarco ken ti sabsabali pay ket “makapabileg a tulong” (Griego, pa·re·go·riʹa) kenkuana, kayatna a sawen, gubuayan ti liwliwa. (Colosas 4:10, 11) Gapuna babaen ti panangliwliwa ken panangpabilegna ken Pablo, ni Aristarco ket maysa a pudno a kadua iti panawen ti panagkasapulan. Ti panagbalin a kadua ken gayyem ti apostol iti las-ud ti sumagmamano a tawen ket pudno a makaparagsak ken maysa a kapadasan a mangpabaknang iti naespirituan.

Mabalin a ditay makapasar iti dramatiko a kasasaad a kas iti napadasan ni Aristarco. Nupay kasta, ti umasping a kinasungdo kadagiti naespirituan a kakabsat ni Kristo ken iti organisasion ni Jehova ket nasken kadagiti amin nga adda iti kongregasion Kristiano itatta. (Idiligyo ti Mateo 25:34-40.) Mabalin nga inton agangay agsagaba iti rigat wenno parikut dagiti ammotayo a pada a managdaydayaw, nalabit gapu iti pannakaulila, sakit, wenno dadduma pay a suot. Babaen ti panagtalinaed a kaduada ken panangipaay iti tulong, liwliwa, ken pammaregta, makasaraktayo iti rag-o ken mapaneknekantayo ti bagitayo kas nasungdo a kakadua.​—Idiligyo ti Proverbio 17:17; Aramid 20:35.