IMON, NAIMON

Sigun iti pannakausarna iti Biblia, maibatay kadagiti termino manipud orihinal a pagsasao, ti “imon” mabalin a positibo wenno negatibo a kualidad wenno emosion. (Pr 14:30; Zac 1:14) Ti Hebreo a nombre a qin·ʼahʹ nadumaduma ti kaipapananna kas “panangipilit [wenno, panangalikagum] iti naipamaysa a debosion; saan a panangpanuynoy iti pannakirinnisiris; regta; kinanasged; imon [nalinteg wenno nadangkes]; panagapal.” Pumada ti kaipapanan ti Griego a zeʹlos.​—2Co 11:2; 12:20.

Ti Imon ni Jehova. Deskribiren ni Jehova ti bagina kas “Dios a mangalkalikagum iti naipamaysa a debosion.” (Ex 20:5, Rbi8 ftn; De 4:24; 5:9; 6:15) Kunaenna pay: “Ni Jehova, a ti naganna ket Naimon, isu maysa a naimon a Dios.” (Ex 34:14) Naimon maipaay iti ania ken iti ania a kita ti imon? Saan a ti naapal ken managimbubukodan nga imon ti tattao. Dayta ket panagimon, regta wenno kinanasged maipaay iti nasantuan a naganna, a maipapan iti dayta kunaenna a mismo: “Ipakitakto ti naipamaysa a debosion maipaay iti nasantuan a naganko.”​—Eze 39:25.

Maipaay iti naganna. No ti maysa usigenna ti itakderan ti nagan ti Dios, agbalin a nalawag ti rason iti ‘panangipilitna [wenno, panangalikagumna] iti naipamaysa a debosion.’ (Eze 5:13) Ti naganna irepresentarna ti isuamin nga umiso ken nalinteg. Isu nasantuan, nadalus, nalinteg, nasungdo iti kangatuan a tukad. (Isa 6:3; Apo 4:8; 16:5) Ti kinasoberanona nasken maipaay iti kaadda ti uniberso, ket ti kinasungdo iti kinasoberano ken iti linlintegna napateg iti urnos ken talna ti intero a sangaparsuaan. (Pr 29:2; 1Co 14:33) Ngarud ti imonna ket nasin-aw, nadalus nga imon ken naan-anay nga agpaay iti pagimbagan dagiti parsuana, yantangay ti debosionda awan gunggona a maiyegna Kenkuana kas ti Namarsua, Manangipaay, ken Manangted iti amin a naimbag a bambanag. (Job 41:11; Sal 145:16; Ro 11:35; San 1:17; Apo 4:11) Ngem maigapu iti debosionna iti kinalinteg, maparagsak ti pusona buyogen ti naayat a panangtagipateg no dagiti adipenna sibibileg nga itandudoda ti kinalinteg ken ipaayda kenkuana ti naipamaysa a debosion.​—Pr 23:15, 16; 27:11.

Dagidiay agserserbi iti Dios makapagtalekda kenkuana nga ipasdekna ti kinalinteg, yantangay adda kompiansada iti regtana maipaay iti naganna. Ti regtana imparangarangna babaen kadagiti pannakilangenna iti kadaanan nga Israel, ket ibagana kadatayo ti pannakadadael dagiti naindagaan a gobierno ken ti pannakaipasdek ti gobierno ti Prinsipe ti Kappia buyogen ti kinahustisia ken kinalinteg, a kunkunana: “Ti mismo a regta ni Jehova ti buybuyot aramidennanto daytoy.”​—Isa 9:6, 7; Sof 3:8, 9.

Maipaay iti kinalinteg. Iti ayatna iti kinalinteg ken panangipilitna [wenno, panangalikagumna] iti naipamaysa a debosion, saan a mangidumduma ni Jehova. Pinakdaaran ni Moises ti Israel nga ili a nakitulagan ti Dios a no ti asinoman baybay-anna ti tulag, ‘ti unget ni Jehova ken ti kinanasgedna umasuk maibusor iti dayta a tao, . . . ket pudno a punasen ni Jehova ti naganna iti baba ti langlangit.’ (De 29:19-21) Imbaga ti Dios iti apostata, agdaydayaw iti idolo, imoral a siudad ti Jerusalem nga ukomenna ken itdenna kenkuana “ti dara ti pungtot ken panagimon.” (Eze 16:38; 23:25) Napasamak daytoy idi a dagiti taga Babilonia dinadaelda ti siudad ken ti templo a nakaisaadan ti nagan ni Jehova, ngem dayta a nagan tinulawanda iti kasta unay. Nupay kasta, ti imonna saanna a riningbawan wenno inwaksi dagiti panggepna ken ti asina, ta maysa a natda ti inispal ni Jehova tapno agsubli ken mangibangon manen iti templo.

Maipaay iti ilina. Gapu iti ayatna iti ilina ken agsipud ta aw-awitenda ti nasantuan a naganna, naimon ni Jehova maipaay kadakuada buyogen ti umap-apuy a regta. No kasano a ti maysa nga asawa a lalaki siiimon a salaknibanna ti asawana kas napateg kenkuana, kasta met a kunaen ni Jehova: “Ti mangsagid kadakayo sagidenna ti bukel ti matak.” (Zac 2:8) Maitunos iti dayta, gapu kadagiti makadangran a tignay dagiti nasion maipaay iti ilina, impakpakauna ti Dios: “Agimonakto maipaay iti Sion buyogen ti dakkel a panagimon, ket buyogen ti dakkel a pungtot agimonakto maipaay kenkuana,” kasta met, isu naregta maipaay iti dagana, ket mangipakita iti panangngaasi iti ilina.​—Zac 8:2; 1:14; Joe 2:18.

Pananggargari ken Jehova nga agimon. Iti panangipilitna [wenno, panangalikagumna] iti naipamaysa a debosion, ni Jehova ket saan a maysa a marabrabak. (Ga 6:7) Ti asinoman kadagiti adipenna nga agkedked a mangipaay kenkuana iti amin-puso a debosion, ken saan a mangayat kenkuana buyogen ti intero a puso, panunot, kararua, ken pigsana, ikagkagumaanna ti agserbi iti dua nga appo. Inlawlawag ni Jesus a dakes ti ibunga daytoy a dana, ta ti kasta a tao ayatenna ti maysa nga apo ket umsienna ti sabali. (Mt 6:24) Ti kasta a tao ‘gargarienna ni Jehova nga agimon.’ (De 32:16; 1Ar 14:22) Iti maysa a sirmata a naipaay ken Ezequiel, nangipakita kenkuana ni Jehova iti “simbolo ti imon”​—nabatad nga idolatroso​—idiay pagserkan iti templo. (Eze 8:3, 5) Gapu iti itatallikud ti Juda manipud naipamaysa a debosion kenkuana, simged ti imon ni Jehova maibusor kadakuada.

Kinuna ni apostol Pablo kadagiti Kristiano: “Dikay mabalin ti makiraman iti ‘lamisaan ni Jehova’ ken iti lamisaan dagiti sairo. Wenno ‘gargarientayo aya nga agimon ni Jehova’? Napigpigsatayo aya ngem isu?” (1Co 10:21, 22; De 32:21) Impamatmat ti apostol a no ti maysa a Kristiano sipapakinakem nga iyugalina ti panagbasol kalpasan nga inawatnan ti umiso a pannakaammo iti kinapudno, inanamaenna laeng ti pannakaukom ken ti “umap-apuy nga imon a mangibus kadagidiay bumusbusor.”​—Heb 10:26, 27.

Ni Jesu-Kristo. Yantangay ti Anak ti Dios nasingsinged ti relasionna iti Amana ngem iti relasion ti sabsabali pay a parsua ti Dios, ken ad-adda a makabael a mangtulad kenkuana ken mangipalgak kenkuana iti sabsabali, maikunana: “Ti nakakita kaniak nakitana met ti Ama.” (Jn 14:9; Mt 11:27; Jn 1:18) Gapuna, ti regta ken imonna maipaay iti kinalinteg ken iti nagan ni Amana linab-awanda ti regta ken imon ti amin a sabsabali pay. (Heb 1:9; Sal 45:7) Kankanayon a nangipaay iti naipamaysa a debosion ken Jehova. (Mt 4:10; Jn 8:29) Idi adda ditoy daga, ti pusona napnuan iti nasged unay a regta, buyogen ti imon gapu ta dagiti managayat-kuarta nga agtagtagilako idiay templo pinadakesda ti nagan ni Jehova. (Jn 2:13-17) No kasano nga iti kasta a pamay-an tinungpalna ti padto iti Salmo 69:9 a, “Ti bin-ig a regta maipaay iti balaymo inibusnak,” kasta met a dagiti pasurotna makasiguradoda iti regtana maipaay iti naan-anay a pannakaipasdek ti agnanayon a kinalinteg, kinahustisia, ken panagraem iti nagan ken kinasoberano ni Jehova kas kaitungpalan ti padto iti Salmo 45:3-6.

Dagiti Managdaydayaw iti Dios Buyogen ti Naipamaysa a Debosion. Amin dagidi pudno a managdaydayaw iti Dios imparangarangda ti regta maipaay iti panagserbi kenkuana ken panagimon maipaay iti naganna. Ni mammadto Elias, a nangaramid iti mannakabalin nga ar-aramid iti panangikagumaanna a ti adu idiay Israel agsublida iti panagdaydayaw ken Jehova manipud ulbod a panagdaydayaw, kinunana: “Naan-anay a nagimonak maipaay ken Jehova a Dios ti buybuyot.” (1Ar 19:10, 14) Gapu iti debosion nga imparangarang ni Finehas, naay-ayo ti Dios ket inispalna ti Israel manipud pannakatalipupos. Ta babaen iti regta ni Finehas, pinapatayna ti maysa a panguluen ti Israel a nangmulit iti pakarso gapu iti panangiserrekna iti narugit a panagdaydayaw ken Baal a nabuyogan iti panagdaydayaw iti sinanmabagbagi ti lalaki. Daytoy ket gapu ta, kas Israelita ken padi, ni Finehas saanna a pulos binay-an nga adda makirinnisiris ken Jehova.​—Nu 25:11; idiligyo ti 2Ar 10:16.

Ti kongregasion Kristiano masapul nga agtalinaed a managbantay buyogen ti isu met laeng a kinaimon, tapno awan narugit a banag a tumanor kas “makasabidong a ramut” a mangpataud iti riribuk ken mangtulaw iti adu. (Heb 12:15) No adda asinoman a rinuker a makastrek ken mangpadas a mangtulaw iti sabsabali, ti kongregasion masapul nga ‘iparangarangna ti kinapasnek, a paneknekanna nga awan basolna iti sanguanan ni Jehova buyogen ti rurod ken regta.’ Masapul nga ‘ikkatenda ti nadangkes a tao iti tengngada.’​—1Co 5:4, 5, 13; 2Co 7:11, 12.

Gapuna, nasayaat nga iparangarang dagiti Kristiano ti “nadiosan nga imon” maigapu kadagiti padada a Kristiano. Kayatna a sawen, nasged koma unay ti tarigagayda a mangaramid iti amin a kabaelanda a mangtulong iti maysa ken maysa tapno mataginayon ti naipamaysa a debosion iti Dios ken ti panagtulnog ken Kristo. Ni apostol Pablo inyarigna dagiti naespirituan a kakabsatna iti maysa a birhen a naitulag ken Kristo kas mainanama nga agbalinto a nobiana. Siiimon a salsalaknibanna ida tapno mapagtalinaed ida nga awan pakapilawanna maipaay ken Kristo. (2Co 11:2; idiligyo ti Apo 19:7, 8.) Ti regtana maipaay kadakuada ket naiparangarang iti adu a sasao kadagiti suratna iti kongregasion idiay Corinto ken iti dadduma pay. Ket ti imon nga adda ken Kristo maipaay iti ‘nobiana’ (Apo 21:9) naipakita iti nabileg a sasaona kadagiti kongregasion kas nailanad iti Apocalipsis, kapitulo 1 agingga iti 3.

Pananggargari nga agimon iti umiso a pamay-an. Nangipakita ni Jehova iti asi iti nasion ti Israel kalpasan a ti isuamin, malaksid iti maysa a natda, linaksidda ti Mesias. Ti natda dagiti mamati a Judio isu ti nangrugian ti kongregasion Kristiano; ti parabur ni Jehova adda itan iti dayta, imbes nga iti nailaksid a Judio a nasion. Babaen kadagiti pagilasinan ken tanda ken mannakabalin nga ar-aramid, imparangarang ni Jehova daytoy a panagbalbaliw ti pannakilangen. (Heb 2:3, 4) Linuktanna ti dalan tapno magun-odan dagiti Gentil ti paraburna. Ngem saanna a naan-anay a ‘rinikpan ti ruangan’ iti Israel. Kas ipamatmat ti Kasuratan: “Naitibkolda [amin nga Israelita] aya iti kasta napasagda a naan-anay? Saan koma a pulos mapasamak dayta! Ngem babaen ti di umiso nga addangda adda pannakaisalakan kadagiti tattao iti nasnasion, tapno gargarien ida nga agimon.” (Ro 11:11) Adu a siglo a nasaksakbay, daytoy ti kinuna ni Jehova nga aramidenna, a nangibunga iti pannakaisalakan ti sumagmamano. (De 32:21; Ro 10:19) Ni apostol Pablo sipapasnek nga inkagumaanna a binirok ti pagimbagan dagiti padana nga Israelita, ket sinurotna daytoy a prinsipio, a kinunana: “Iti kinapudnona, yantangay maysaak nga apostol iti nasnasion, padayagek ti ministeriok, no iti aniaman a pamay-an magargarik nga agimon dagidiay bukodko a lasag ket maisalakanko ti sumagmamano manipud kadakuada.”​—Ro 11:13, 14; 10:1.

Di Umiso a Regta. Ti maysa a tao mabalin a napasnek ti kinaregtana, wenno kinaimonna, maipaay iti maysa a pakaseknan, ngem mabalin a biddut dayta ken di makaay-ayo iti Dios. Pudno dayta iti adu kadagiti Judio idi umuna a siglo. Ninamnamada a dumteng kadakuada ti kinalinteg babaen iti bukodda nga ar-aramid iti sidong ti Mosaiko a Linteg. Ngem impakita ni Pablo a di umiso ti regtada gapu ta awananda iti umiso a pannakaammo. Gapuna, saanda nga inawat ti pudpudno a kinalinteg nga aggapu iti Dios. Kasapulan a bigbigenda ti biddutda ket agsublida iti Dios babaen ken Kristo tapno umawatda iti kinalinteg ken wayawaya manipud panangkondenar ti Linteg. (Ro 10:1-10) Kasta idi ni Saulo a taga Tarso, a napalaus ti regtana maipaay iti Judaismo agingga iti punto a panaglablabes, nga ‘indadanesna ti kongregasion ti Dios ken dinadaelna dayta.’ Siaannad a sinalimetmetanna ti Linteg kas “maysa a nangpaneknek iti bagina nga awan pakababalawanna.” (Ga 1:13, 14; Fil 3:6) Kaskasdi a di umiso ti imonna maipaay iti Judaismo. Napasnek ti pusona, a gapu iti dayta imparangarang ni Jehova ti di kaikarian a kinamanangngaasina babaen ken Kristo iti panangiturongna kenkuana iti dalan ti pudno a panagdaydayaw.​—1Ti 1:12, 13.

Imon ken Apal. Ti tao a mangipakita iti di umiso nga imon pagatapanna ti dadduma uray awan ti umdas a makagapu wenno kaluksawna ti pannakaiturong iti sabali a tao daydiay di nainkalintegan a kunkunaenna nga agpaay koma kenkuana. Ti tao a naapal awan pannakapnekna a tarigagayanna wenno agumanna ti naimbag a kalak-aman ti sabsabali ken dagiti naragpatda. Masansan a ti konteksto ti mangibaga no ania ti anag a nakaaramatan iti Biblia dagiti Hebreo a sasao a gagangay a naipatarus kas “naimon” wenno “imon,” ngem no dadduma “apal.” Kasta met laeng iti Griego a sao maipaay iti “imon,” ngem ti Griego a pagsasao addaan met iti naiduma a sao maipaay iti “apal,” phthoʹnos.

Iti kongregasion idiay Corinto idi umuna a siglo, nakastrek dagiti ambisioso a lallaki, a mangipaspasindayaw iti bagbagida, agpaspasindayag iti tattao, ken mangparparnuay iti ringgor iti kongregasion. Nabingbingay ti kongregasion kadagiti dasig a siiimon nga agpampannuray, mangitantan-ok, ken sumursurot iti tattao. Impamatmat ni Pablo a ti kasta nga imon ket nainlasagan, saan a naespirituan. (1Co 3:3; 2Co 12:20) Inlawlawagna a ti nadiosan nga ayat saan a naimon iti di umiso a pamay-an no di ket managtalek ken mananginanama, a kankanayon nga agtignay maipaay iti pagimbagan ti sabsabali.​—1Co 13:4, 5, 7.

Saan a nalinteg ti kita ti imon nga impakdaar ni Pablo iti kongregasion idiay Corinto. Saan nga agtigtignay dayta maipagapu iti naipamaysa a debosion ken Jehova. Imbes ketdi, maysa dayta a porma ti idolatria, namunganay kadagiti sairo, ket apal ken ringgor ti parnuayenna. Maulit-ulit a namakdaar ti Biblia maibusor iti dayta, nga ipakitana nga apektaranna ti mismo a puso. Insurat ni Santiago a kabsat ni Jesus iti ina: “No addaankayo iti napait nga imon ken rinnupir kadagiti pusoyo, dikay agpangas ken agulbod maibusor iti kinapudno. Saan nga isu daytoy ti sirib a bumaba manipud ngato, no di ket isu ti naindagaan, inaanimal, sinasairo. Ta no sadino ti ayan ti imon ken rinnupir, adda sadiay ti riribuk ken isuamin a nakadakdakes a banag.”​—San 3:14-16; Ro 13:13; Ga 5:19-21.

Ti di umiso a kita ti imon adda dakes nga epektona iti pisikal a salun-at ti maysa, ta “ti natalinaay a puso isu ti biag ti nainlasagan a bagi, ngem ti imon ket kinarinuker kadagiti tulang.” (Pr 14:30) Tumaud ti panagimon no iti kaunggan ti maysa ing-ingpenna ti panagatap wenno panagluksaw. Ad-adda a makadadael dayta ngem iti pungtot wenno unget agsipud ta mabalin a naun-uneg ti pannakairamutna, ad-adda a manayon ken napapaut, ken narigrigat a madepdep. Ti kinasimbeng gagangay a kasla maipalladaw iti angin. (Pr 27:4) Ket ti imon ti maysa a lalaki a sililinteg nga agpungtot iti sabali a tao a makikamalala iti asawana saanna nga awaten ti aniaman a kita ti pambar wenno subbot!​—Pr 6:32-35.

Ti di umiso a kita ti imon ti mabalin a mangituggod iti maysa a tao a makaaramid iti basol a maikaniwas iti Dios, kas kadagidi sangapulo a kakabsat ni Jose iti ama. (Ge 37:11; Ara 7:9) Mabalin a mangiturong dayta iti pannakapukaw ti biag ti maysa nga indibidual wenno ti dadduma pay a nairaman, kas napasamak iti kaso da Datan ken Abiram ken iti kamkameng dagiti sangakabbalayanda. (Sal 106:16, 17) Dakdakes pay, imon ti nanggutugot kadagiti di mamati a Judio a mangaramid kadagiti nadagsen a krimen kadagiti apostol ken, kanayonanna, panagtabbaaw ken gandat a panangpapatay.​—Ara 13:45, 50; 14:19.

Imon iti Panagasawa. Ti imon ti maysa a tao iti asawana ket naimbag no umiso dayta a panagimon, kayatna sawen, regta maipaay iti pagimbagan ken pagpiaan ti asawa. Ngem ti di umiso nga imon, wenno kaawan panagtalek nga awan nakaibatayanna, ket dakes ken awanan iti ayat, ken mangdadael iti panagasawa.​—1Co 13:4, 7.

Iti sidong ti Mosaiko a Linteg, naaramid ti probision maipaay kadagiti kaso ti panagimon a sadiay ti asawa a lalaki pagatapanna ti asawana iti nalimed a pannakikamalala. No awan ti dua a saksi a nakalikaguman a mangpaneknek iti pammabasol tapno makapagtignay dagiti ukom a tattao a mangipakat iti sentensia nga ipapatay, ti pamay-an a naibilin iti Linteg ket dagiti agassawa rumbeng a dumatagda iti sanguanan ti pannakabagi ni Jehova, ti padi. Daytoy a tignay ket nabuyogan iti panagpakaasi ken Jehova maipaay iti pangngeddengna, yantangay Isu ti makaammo iti amin a kinapudno. No ti babai nakikamalala, mapukawna ti pannakabaelna nga agpaadu, kas direkta a dusa manipud ken Jehova. No awan nakaibatayan ti imon ti lalaki, ngarud kasapulan a bigbigenna ti kinaawan basol ti asawana babaen ti pannakidennana kenkuana tapno makaipasngay iti anak.​—Nu 5:11-31.

Napakdaaran Dagiti Adipen ti Dios Maibusor iti Pannakirinnisiris. Saan a maikanatad ti rinnisiris wenno sinnalisal a gagangay unay iti agdama a sistema ti bambanag. Kunaen ti mannurat ti libro ti Eclesiastes: “Siak nakitak ti isuamin a napinget a panagtrabaho ken isuamin a kinalaing iti trabaho, a kaipapanan dayta ti pannakirinnisiris [Heb., qin·ʼathʹ] ti maysa iti sabali; daytoy met ket kinaubbaw ken panangkamkamat iti angin.”​—Ec 4:4; idiligyo ti Ga 5:26.

Gapu iti kinaimon kadagiti balligi, sanikua, wenno nagapuanan ti dadduma, ti adipen ti Dios mabalin a mapatanorna ti apal ken kinaagum, nga agbalin pay ketdi a naapal kadagidiay dakes ngem rumangrang-ay. Mamakdaar ti Kasuratan a saan koma a kastoy; nupay agparang a kasla atiddog a tiempo ti kinarang-ayda, umawatdanto iti kellaat a pannakaukom inton tiempo ti Dios, kas adda a naisurat: “Dika agpudpudot gapu kadagiti managaramid iti dakes. Dika umapal kadagidiay agar-aramid iti kinakillo. Ta kas iti ruot magangodanto a sipapardas.” (Sal 37:1, 2) Ti panangapal iti kakasta a tattao mabalin nga ituggodna ti maysa a tao iti panangtulad kadagiti naranggas a dalanda, a nakarimrimon ken Jehova.​—Pr 3:31, 32; 23:17; 24:1, 19; idiligyo ti Sal 73:2, 3, 17-19, 21-23.