11. Kasano a binalakadan ni Pablo dagiti Kristiano maipanggep iti pannakilangen kadagiti agtuturay ti lubong?

¹¹ Maitunos itoy, kinuna ni apostol Pablo kadagiti Kristiano idiay Roma, nasurok a 20 a tawen kalpasan ti ipapatay ni Kristo: “Tunggal kararua paiturayan koma kadagiti nangatngato nga agtuturay.” (Roma 13:1) Agarup sangapulo a tawen kalpasanna, sakbay unay ti maikadua a pannakaibaludna ken pannakapapatayna idiay Roma, insurat ni Pablo ken Tito: “Itultuloymo a palagipan ida [dagiti Kristiano a taga-Creta] nga agpasakup ken agtulnogda kadagiti gobierno ken turturay kas mangiturturay, a sisasaganada iti tunggal naimbag nga aramid, a dida agsao iti makadangran iti asinoman, saanda a mannakiringgor, nga agbalinda a nainkalintegan, nga ipakitada ti amin a kinaalumamay kadagiti isuamin a tattao.”​—Tito 3:1, 2.

Progresibo a Pannakaawat iti “Nangatngato nga Agtuturay”

12. (a) Aniat’ panangmatmat ni Charles Taze Russell iti umiso a takder ti maysa a Kristiano mainaig kadagiti agtuturay ti gobierno? (b) Maipanggep iti panagserbi iti militar, ania ti nadumaduma a takder dagiti napulotan a Kristiano idi Gubat Sangalubongan I?

¹² Idi 1886, insurat ni Charles Taze Russell iti libro a The Plan of the Ages: “Pulos a di nakibiang ni Jesus wenno dagiti Apostol kadagiti agtuturay ditoy daga. . . . Insuroda ti Iglesia nga agtungpal kadagiti linteg, ken raemenda dagidiay agturturay gapu iti saadda, . . . bayadanda ti maitutop a buisda, ken malaksid no maikontrada kadagiti linteg ti Dios (Ara. 4:19; 5:29) saanda a busoren ti aniaman a naipasdek a linteg. (Rom. 13:1-7; Mat. 22:21) Ni Jesus ken dagiti Apostol ken ti nagkauna nga iglesia managtungpalda amin iti linteg, nupay naisinada, ken saanda a nakipaset kadagiti gobierno ditoy lubong.” Siuumiso nga impabigbig daytoy a libro dagiti “nangatngato a pannakabalin,” wenno “dagiti nangatngato nga agtuturay,” a dinakamat ni apostol Pablo, kas dagiti natauan nga agtuturay ti gobierno. (Roma 13:1, King James Version) Idi 1904, kinuna ti libro a The New Creation a dagiti pudno a Kristiano “maibilangda koma kadagiti katutulnogan iti agdama a tiempo​—saan a manangriribuk, saan a mannakiriri, saan a manangbabalaw.” Impagarup ti sumagmamano a kaipapanan daytoy ti naan-anay a panagpasakup iti pannakabalin ti gobierno, a sitatallugod pay ketdi nga agserbi iti militar idi Gubat Sangalubongan I. Nupay kasta, iti kapanunotan ti dadduma, maikontra daytoy iti kinuna ni Jesus: “Amin dagidiay mangaramat iti kampilan mataydanto iti kampilan.” (Mateo 26:52) Nabatad a kasapulan idi ti nalawlawag a pannakaawat iti panagpasakup dagiti Kristiano kadagiti nangatngato nga agtuturay.

13. Ania a panagbalbaliw iti pannakaawat maipapan iti kinasiasino dagiti nangatngato nga agtuturay ti naidatag idi 1929, ket kasano a makagunggona daytoy?

¹³ Idi 1929, idi mangrugi nga iparit dagiti linteg ti nadumaduma a gobierno dagiti banag nga imbilin ti Dios wenno kalikaguman dagiti banag nga iparit ti linteg ti Dios, naipagarup a da Jehova a Dios ken ni Jesu-Kristo la ketdi dagiti nangatngato nga agtuturay.b Daytoy ti pannakaawat idi dagiti adipen ni Jehova kabayatan ti narigat a tiempo sakbay ken bayat ti Gubat Sangalubongan II ken nagtultuloy agingga iti Cold War, buyogen ti panagpipinnangta ken panagsagsagana iti gubat a mapaspasamak idi. No subliantayo, maikuna a daytoy a panangmatmat kadagiti bambanag, a nangitandudo iti kinatan-ok ni Jehova ken ti Kristona, tinulonganna ti ili ti Dios a mangtaginayon iti di maisin a neutral a takder kabayatan daytoy narigat a tiempo.

Relatibo a Panagpasakup

14. Kasano a rimmang-ay ti pannakailawlawag ti Roma 13:1, 2 ken dagiti mainaig a kasuratan idi 1962?

¹⁴ Idi 1961, nakompleto ti New World Translation of the Holy Scriptures. Iti pannakaisaganana, kinasapulan ti naan-anay a panangadal iti pagsasao a naaramat iti Kasuratan. Ti umiso a pannakaipatarus dagiti sao a naaramat saan laeng nga iti Roma kapitulo 13 no di pay ket kadagiti teksto a kas iti Tito 3:1, 2 ken 1 Pedro 2:13, 17 nabatad nga ipakitana a saan a ti Kangatuan nga Agturay, ni Jehova, ken ti Anakna, ni Jesus, ti tuktukoyen ti termino a “nangatngato nga agtuturay,” no di ket dagiti natauan nga agtuturay ti gobierno. Idi arinunos ti 1962, naipablaak dagiti artikulo iti Pagwanawanan a nangidatag iti umiso a pannakailawlawag ti Roma kapitulo 13 ken nangipaay met iti nalawlawag a panangmatmat ngem idi tiempo ni C. T. Russell. Impakita dagitoy nga artikulo a saan a naan-anay ti panagpasakup dagiti Kristiano kadagiti agtuturay. Masapul a relatibo, no la ket saan a masalungasing dagiti adipen ti Dios dagiti linteg ti Dios. Impaganetget dagiti kanayonan nga artikulo iti Pagwanawanan daytoy napateg a punto.c

15, 16. (a) Ania a natimbeng a panangmatmat ti impaay ti baro a pannakaawat iti Roma kapitulo 13? (b) Ania dagiti saludsod a masungbatanto pay?

¹⁵ Nakatulong iti ili ni Jehova daytoy a tulbek iti umiso a pannakaawat iti Roma kapitulo 13 a maaddaan iti natimbeng a panagraem kadagiti napolitikaan nga agtuturay a buyogen ti natibker a takder kadagiti napateg a Nainkasuratan a prinsipio. (Salmo 97:11; Jeremias 3:15) Daytoy ti nangipaay kadakuada iti umiso a panangmatmat iti relasionda iti Dios ken iti pannakilangenda iti Estado. Dayta ti nangsierto a nupay itedda ken Cesar dagiti kukua ni Cesar, saanda a liwayan nga ited iti Dios dagiti kukua ti Dios.

Makapainteres, iti komentona iti Roma kapitulo 13, insurat ni Propesor F. F. Bruce: “Nabatad iti mismo a kontekstona, kas iti konteksto ti kaaduan kadagiti apostoliko a sursurat, nga adda kalintegan ti estado a mangkalikagum iti panagtulnog no la ket saan a lumbes iti nangirantaan ti Dios iti dayta​—iti partikular, saan laeng a mabalin no di ket masapul a supringen ti estado no kalikagumanna ti panagtulnog a pakaikarian laeng ti Dios.”