PANAGUNGAR

Ti Griego a sao nga a·naʹsta·sis literal a kaipapananna ti “ibabangon; itatakder.” Masansan a naaramat dayta iti Kristiano a Griego a Kasuratan mainaig iti panagungar dagiti natay. Ti Hebreo a Kasuratan iti Oseas 13:14, nga inadaw ni apostol Pablo (1Co 15:54, 55), dakamatenna ti panamagpatingga iti ipapatay ken ti panamagbalin iti Sheol (Heb., sheʼohlʹ; Gr., haiʹdes) kas awanan bileg. Iti nadumaduma a bersion, tanem ken abut ti nakaipatarusan ti sheʼohlʹ. Nadakamat a sadiay ti papanan dagiti natay. (Ge 37:35; 1Ar 2:6; Ec 9:10) Ti pannakaaramatna iti Kasuratan, agraman ti pannakaaramat ti Griego a katupagna a haiʹdes iti Kristiano a Griego a Kasuratan, ipakitana a tumukoy dayta, saan nga iti indibidual a tanem, no di ket iti gagangay a tanem ti sangatauan, ti sapasap a pagitaneman. (Eze 32:21-32; Apo 20:13; kitaenyo ti HADES; SHEOL.) Ti panamagbalin iti Sheol kas awanan bileg kaipapananna ti panangwarwar iti panangtengngelna kadagidiay adda iti dayta, mangipasimudaag iti pannakaibus ti nagyan ti sapasap a pagitaneman. Siempre, agkasapulan daytoy iti panagungar, ibabangon manipud awanan biag a kasasaad ti ipapatay wenno manipud iti tanem maipaay kadagidiay adda sadiay.

Babaen ken Jesu-Kristo. Ti impormasion a nadakamat ipakitana a ti sursuro maipapan iti panagungar agparang iti Hebreo a Kasuratan. Nupay kasta, naipabiang ken Jesu-Kristo ti ‘panangipaay ti lawag iti biag ken di panagrupsa babaen ti naimbag a damag.’ (2Ti 1:10) Kinuna ni Jesus: “Siak ti dalan ken ti kinapudno ken ti biag. Awan ti umay iti Ama malaksid no baeten kaniak.” (Jn 14:6) Babaen iti naimbag a damag maipapan ken Jesu-Kristo, nailawag no kasano a dumteng ti agnanayon a biag, ken nangnangruna pay, ti di panagrupsa maipaay iti sumagmamano. Patalgedan ti apostol a ti panagungar ket sigurado a namnama, nga inlawlawagna: “Ita no ni Kristo maikaskasaba nga isu naibangon manipud kadagiti natay, kasano a ti sumagmamano kadakayo kunaenda nga awan ti panagungar dagiti natay? Kinapudnona, no awan ti panagungar dagiti natay, uray ni Kristo saan met a naibangon. Ngem no ni Kristo saan a naibangon, ti panangaskasabami pudno unay nga ubbaw, ken ti pammatitayo ubbaw. Mainayon pay, masarakankami met nga ulbod a saksi ti Dios, agsipud ta sinaksianmi maibusor iti Dios nga imbangonna ti Kristo, ngem saanna nga imbangon no pudpudno a saan a maibangon dagiti natay. . . . Kanayonanna, no ni Kristo saan a naibangon, awan serserbi ti pammatiyo; addakayo pay laeng iti basbasolyo. . . . Nupay kasta, ita ni Kristo naibangonen manipud kadagiti natay, ti umuna a bungbunga kadagidiay naturog ken patay. Ta yantangay ti ipapatay ket gapu iti maysa a tao, ti panagungar dagiti natay ket gapu met iti maysa a tao.”​—1Co 15:12-21.

Nangpagungar a mismo ni Kristo idi adda ditoy daga. (Lu 7:11-15; 8:49-56; Jn 11:38-44) Posible laeng babaen ken Jesu-Kristo ti panagungar buyogen ti agnanayon a biag kalpasanna.​—Jn 5:26.

Sigurado a Panggep ti Dios. Impamatmat ni Jesu-Kristo kadagiti Saduceo a dagiti surat ni Moises iti Hebreo a Kasuratan paneknekanda nga adda panagungar. Ngem nupay daytoy a sekta ik-ikutanda idi dagidiay a surat ken kunkunaenda a patienda dagita, kaskasdi a saanda a namati iti panagungar. Inlawlawag ni Jesus nga idi kinuna ni Jehova nga Isu “ti Dios ni Abraham ken ti Dios ni Isaac ken ti Dios ni Jacob” (nga iti kinapudnona nataydan), imbilangna dagidiay a tattao kas sibibiag gapu iti panagungar a pinanggepna nga ipaay kadakuada, yantangay Isu “ti Dios, saan a dagiti natay, no di ket dagiti sibibiag.” Ti Dios, gapu iti pannakabalinna, “mangpabiag kadagiti natay ken mangawag iti bambanag nga awan a kasla addadan.” Inraman ni Pablo daytoy a kinapudno idi nagsao maipapan iti pammati ni Abraham.​—Mt 22:23, 31-33; Ro 4:17.

Ti pannakabael ti Dios a mangpagungar. Iti Daydiay addaan pannakabael ken pannakabalin a mangparsua iti tao iti mismo a ladawan ti Dios, buyogen ti perpekto a bagi a makabael unay a mangiparangarang kadagiti nakaskasdaaw a galad a naisigud iti natauan a personalidad, ti panangpagungar iti maysa a tao ket saan a parikut a di mapagballigian. No dagiti sientista, babaen ti panagaramatda kadagiti nasientipikuan a prinsipio nga impasdek ti Dios, ket kabaelanda a taginayonen ken, inton agangay, buklen manen ti maysa a makita ken mangngeg nga eksena babaen ti panangirekord iti video, anian a naglaka maipaay iti naindaklan a Sapasap a Soberano ken Namarsua ti panangpagungar iti maysa a tao babaen ti panangsukog manen iti isu met laeng a personalidad iti maysa a kabbaro a naporma a bagi. Maipapan iti pannakapasalibukag ni Sara tapno maaddaan iti anak iti kinabaketna, kinuna ti anghel: “Adda aya aniaman a karkarna unay ken Jehova?”​—Ge 18:14; Jer 32:17, 27.

No Kasano a Timmaud ti Panagkasapulan iti Panagungar. Idi punganay saan a kasapulan ti panagungar. Dayta ket saan a paset ti orihinal a panggep ti Dios maipaay iti sangatauan, agsipud ta ti ipapatay saan a nainkasigudan ken saan a nairanta nga agpaay iti tattao. Imbes ketdi, impakita ti Dios a ti panggepna ket mapno ti daga iti sibibiag a tattao, saan nga iti agrakrakaya ken matmatay a puli. Perpekto ti aramidna, ngarud awanan iti pilaw, kinaimperpekto, wenno sakit. (De 32:4) Binendisionan ni Jehova ti umuna a pagassawaan, nga imbagana kadakuada nga umaduda ket punnuenda ti daga. (Ge 1:28) Ti kasta a pamendision sigurado a saanna idi a ramanen ti sakit ken ipapatay; awan inkeddeng ti Dios a pagpatinggaan ti kaatiddog ti biag ti tao, no di ket imbagana ken Adan a ti panagsukir ti pakaigapuan ti ipapatay. Iti kasumbangirna, ipasimudaag daytoy a ti tao agbiag iti agnanayon. Ti panagsukir ikkatenna ti anamong ken pamendision ti Dios, iti kasta mangyeg iti lunod.​—Ge 2:17; 3:17-19.

Gapuna, ti ipapatay naiserrek iti natauan a puli babaen ti panagsalungasing ni Adan. (Ro 5:12) Gapu iti kinamanagbasol ti amada ken ti imbungana a kinaimperpekto, dagiti putot ni Adan awan magun-odda kenkuana a tawid nga agnanayon a biag; iti kinapudnona, awan uray laeng koma namnama a panagbiag nga agnanayon. “Ti maysa a rinuker a kayo saan met a makapataud iti nasayaat a bunga,” kinuna ni Jesus. (Mt 7:17, 18; Job 14:1, 2) Ti panagungar naiserrek, wenno nainayon, tapno maparmek daytoy a depekto maipaay kadagiti annak ni Adan nga agtarigagay nga agtulnog iti Dios.

Panggep ti Panagungar. Ti panagungar iparangarangna saan laeng a ti di nakedngan a pannakabalin ken sirib ni Jehova no di ket kasta met ti ayatna ken ti asina ken agpaay dayta a mangalangon kenkuana kas ti Manangtaginayon kadagidiay agserbi kenkuana. (1Sm 2:6) Yantangay addaan iti pannakabalin a mangpagungar, kabalinanna uray pay ti panangipakita a dagiti adipenna agmatalekda kenkuana agingga a mismo ken patay. Masungbatanna ti pammabasol ni Satanas a sipipinget a nangibaga a ti “kudil maigapu iti kudil, ken isuamin nga adda iti maysa a tao itednanto maigapu iti kararuana.” (Job 2:4) Ni Jehova mabalinna a bay-an nga aramiden ni Satanas ti amin a kayatna, uray pay ti panangpapatay iti sumagmamano nga adipen ti Dios iti awan mamaayna a panagreggetna a mangpatalged kadagiti ulbod a pammabasolna. (Mt 24:9; Apo 2:10; 6:11) Dagiti adipen ni Jehova situtulokda a mangisuko iti mismo a biagda iti panagserbi kenkuana, ket daytoy paneknekanna a ti panagserbida saan a maigapu kadagiti agimbubukodan a gunggona no di ket gapu iti ayat. (Apo 12:11) Paneknekanna met nga Isu bigbigenda kas ti Mannakabalin-amin, ti Sapasap a Soberano, ken ti Dios ti ayat, a makabael a mangpagungar kadakuada. Paneknekan dayta nga ipapaayda ti naipamaysa a debosion ken Jehova gapu kadagiti nakaskasdaaw a kualidadna, saan a gapu kadagiti agimbubukodan a namaterialan a pagimbagan. (Usigenyo ti sumagmamano kadagiti ebkas ti ad-adipenna, kas nailanad iti Ro 11:33-36; Apo 4:11; 7:12.) Ti panagungar ket pamay-an met a panangsigurado ni Jehova a maipatungpal ti panggepna maipaay iti daga, kas naisawang ken Adan.​—Ge 1:28.

Nasken iti kinaragsak ti tao. Ti panagungar dagiti natay ket maysa a di kaikarian a kinamanangngaasi ti Dios. Nasken dayta iti kinaragsak ti sangatauan ken iti pannakaikkat dagiti epekto ti isuamin a pannakadangran, panagsagaba, ken pannakairurumen a dimteng iti natauan a puli. Dagitoy a banag ket naipagteng iti tao kas imbunga ti kinaimperpekto ken sakitna, dagiti gubat nga insayangkatna, dagiti pammapatay nga inaramidna, ken dagiti kinaulpit nga inaramid ti nadangkes a tattao iti panangsugsog ni Satanas a Diablo. Saantayo nga agbalin a naan-anay a naragsak no ditay mamati iti panagungar. Daytoy a rikna ket inyebkas ni apostol Pablo kadagitoy a sasao: “No iti daytoy laeng a biag a nanginanamatayo ken Kristo, kadagiti amin a tattao datayo ti nakakaasi unay.”​—1Co 15:19.

Kasano Kasapa a Naipaay ti Namnama a Panagungar? Kalpasan a nagbasol ni Adan ken naiyegnan ti ipapatay iti bagina ket iti kasta inserrekna ti ipapatay kadagidiay agbalin a putotna, kinuna ti Dios idi kasasaona ti serpiente: “Ket mangikabilakto ti panagginnura iti nagbaetanyo iti babai ken iti nagbaetan ti bin-im ken ti bin-ina. Dunorennakanto iti ulo ket dunoremto iti mukod.”​—Ge 3:15.

Daydiay nangpataud iti ipapatay idi pay damo ket maikkatto. Kinuna ni Jesus kadagiti relihioso a Judio a nangbusor kenkuana: “Naggapukayo iti amayo a Diablo, ket kayatyo nga aramiden dagiti tarigagay ni amayo. Dayta ket mammapatay idi a nangrugi, ket saan a nagtakder a di maisin iti kinapudno, agsipud ta awan kenkuana ti kinapudno.” (Jn 8:44) Pammaneknek daytoy a ti Diablo ti nagsao babaen ti panangaramatna iti serpiente, ket daytoy a maysa mammapatay manipud panangrugi ti naulbod ken dinidiablo a danana. Iti sirmata nga impaay ni Kristo ken Juan idi agangay, impalgakna a ni Satanas a Diablo naawagan met iti “kadaanan a serpiente.” (Apo 12:9) Natengngel ni Satanas ti sangatauan, ket naimpluensiaanna dagiti annak ni Adan babaen ti panangsulbogna iti amada a ni Adan nga agrebelde iti Dios. Gapuna, iti umuna a padto, ti Genesis 3:15, nangipaay ni Jehova iti namnama a daytoy a Serpiente mapukawto. (Idiligyo ti Ro 16:20.) Saan laeng a ti ulo ni Satanas ti marumek no di ket kasta met a marakrak, madadael, wenno mapukaw dagiti epekto ti amin nga aramidna. (1Jn 3:8; NW, KJ, AT) Ti kaitungpalan daytoy a padto kalikagumanna ti panangikkat iti epekto ti ipapatay nga inserrek ni Adan, agraman ti panangpasubli kadagiti kameng ti kaputotan ni Adan babaen ti panagungar, yantangay kas epekto a tinawidda gapu iti basolna, mapmapanda iti Sheol (Hades).​—1Co 15:26.

Ti namnama iti wayawaya ipasimudaagna a ti panagungar kasapulan. Deskribiren ni apostol Pablo ti kasasaad nga impalubos ti Dios a maadda kalpasan ti panagbasol ti tao ken ti pagtungpalan ti panggep ti Dios iti panangaramidna iti kasta: “Ta ti sangaparsuaan naipasakup iti kinabarengbareng [yantangay nayanak iti basol, ket ipapatay ti sangsanguen ti isuamin], saan a babaen ti bukodna a nakem [dagiti annak ni Adan naiyegda iti lubong a sangsanguenda daytoy a kasasaad, nupay awan nabalinanda tapno malapdanda koma ti inaramid ni Adan, ken saanda a makapagpili] no di ket babaen kenkuana [ti Dios, iti kinasiribna] a nangipasakup iti dayta, a maibatay iti namnama a ti mismo a sangaparsuaan met mawayawayaanto iti pannakaadipen iti panagrupsa ken maaddaan iti nadayag a wayawaya ti annak ti Dios.” (Ro 8:20, 21; Sal 51:5) Tapno mapasaranda ti kaitungpalan daytoy a namnama iti nadayag a wayawaya, kasapulan a mapagungar dagidiay natayen; masapul a mawayawayaanda manipud iti ipapatay ken iti tanem. Gapuna, babaen iti karina maipapan iti “bin-i” a mangrumek iti ulo ti serpiente, nangipasdek ti Dios iti nakaskasdaaw a namnama maipaay iti sangatauan.​—Kitaenyo ti BIN-I.

Nakaibatayan ti pammati ni Abraham. Ti pammaneknek iti rekord ti Biblia ipalgakna nga idi ginandat ni Abraham nga idaton ti anakna a ni Isaac, isu addaan iti pammati iti pannakabael ken panggep ti Dios a mangibangon kadagiti natay. Ket kas naibaga iti Hebreo 11:17-19, pudno nga inawatna ni Isaac manipud kadagiti natay “iti mangiladawan a pamay-an.” (Ge 22:1-3, 10-13) Adda pangibatayan ni Abraham iti pammati iti panagungar gapu iti “bin-i” nga inkari ti Dios. (Ge 3:15) Kasta met, napasaranda ken Sara ti maysa a banag a pumadpada iti panagungar idi napasalibukag dagiti pannakabalinda nga agpaadu. (Ge 18:9-11; 21:1, 2, 12; Ro 4:19-21) Imparangarang ni Job ti umasping a pammati, nga idi agsagsagaba iti nakaro, kinunana: “O italimengnak koma iti Sheol, . . . tapno itudingannak iti naikeddeng a tiempo ket lagipennak! No ti nabaneg a lalaki matay mabalinna kadi ti agbiag manen? . . . Umawagkanto, ket siak sungbatankanto. Kailiwmonto ti aramid dagita imam.”​—Job 14:13-15.

Dagiti panagungar sakbay a naipaay ti subbot. Adda dagiti panagungar nga inaramid da mammadto Elias ken Eliseo wenno naaramid babaen kadakuada. (1Ar 17:17-24; 2Ar 4:32-37; 13:20, 21) Nupay kasta, natay manen dagitoy a napagungar a tattao, kas kadagidiay pinagungar ni Jesus idi adda ditoy daga kasta met kadagidiay pinagungar dagiti apostol. Ipalgak daytoy a saan nga amin a panagungar ket agturong iti agnanayon a biag.

Yantangay pinagungar ti gayyemna a ni Jesus, mabalbalin a sibibiag ni Lazaro idi Pentecostes 33 K.P., idi naiparukpok ti nasantuan nga espiritu ket dagiti immuna nga immawat iti nailangitan a pannakaayab (Heb 3:1) napulotan ken nayanakda iti espiritu. (Ara 2:1-4, 33, 38) Ti pannakapagungar ni Lazaro ket umasping kadagiti inaramid da Elias ken Eliseo. Ngem nalabit dayta ti nanglukat iti gundaway maipaay ken Lazaro tapno umawat iti panagungar a kas ken Kristo, a saanna koma a nagun-odan no saan a pinagungar ni Kristo. Anian a naisangsangayan nga ayat nga imparangarang ni Jesus!​—Jn 11:38-44.

“Nasaysayaat a panagungar.” Adda dagidiay matalek a tattao idi un-unana a maipapan kadakuada kinuna ni Pablo: “Dagiti babbai inawatda dagiti minatayda babaen ti panagungar; ngem naparparigat ti dadduma a tattao gapu ta saanda nga awaten ti pannakaluk-at babaen iti aniaman a subbot, tapno maragpatda ti nasaysayaat a panagungar.” (Heb 11:35) Dagitoy a tattao imparangarangda ti pammati iti namnama a panagungar, yantangay ammoda a ti biag iti dayta a tiempo saan nga isu ti kapatgan a banag. Ti panagungar a magun-odandanto ken ti sabsabali pay babaen ken Kristo dumteng kalpasan ti panagungarna ken panagparangna idiay langit iti sanguanan ni Amana buyogen ti pateg ti subbot a sakripisiona. Iti dayta a tiempo, sinakana ti kalintegan ti natauan a puli maipaay iti biag, iti kasta nagbalin a mainanama nga “Agnanayon nga Ama.” (Heb 9:11, 12, 24; Isa 9:6) Isu ket “mangted-biag nga espiritu.” (1Co 15:45) Addaan kadagiti “tulbek ni patay ken ti Hades [Sheol].” (Apo 1:18) Buyogen itan ti autoridad a mangipaay iti agnanayon a biag, iti naikeddeng a tiempo ti Dios, aramidenna ti “nasaysayaat a panagungar,” yantangay dagidiay makapadas iti dayta mabalinda ti agbiag nga agnanayon; awan asinoman kadagita ti kasapulan a matay manen. No natulnogda, agtultuloydanto nga agbiag.

Nailangitan a Panagungar. Ni Jesu-Kristo ket naawagan “ti inauna manipud kadagiti natay.” (Col 1:18) Isu ti kaunaan a napagungar iti agnanayon a biag. Ti panagungarna ket “iti espiritu,” iti biag idiay langit. (1Pe 3:18) Mainayon pay, naibangon iti nangatngato a porma ti biag ken nangatngato a saad ngem iti daydiay inikutanna idiay langit sakbay ti iyaayna ditoy daga. Naipaayan iti imortalidad ken kinaawan panagrupsa, a di mabalin a magun-odan ti asinoman a parsua nga addaan lasag, ket napagbalin a “nangatngato ngem ti langlangit,” maikadua laeng ken Jehova a Dios iti uniberso. (Heb 7:26; 1Ti 6:14-16; Fil 2:9-11; Ara 2:34; 1Co 15:27) Ni Jehova a Dios a mismo ti nangpagungar kenkuana.​—Ara 3:15; 5:30; Ro 4:24; 10:9.

Nupay kasta, iti 40 nga aldaw kalpasan ti panagungarna, nagparang ni Jesus kadagiti adalanna iti nadumaduma a gundaway ken addaan iti nadumaduma a nainlasagan a bagi, kas iti panagparang dagiti anghel kadagiti tattao kadagidi nagkauna a tiempo. Kas kadagidiay nga anghel, addaan ni Jesus iti pannakabalin a mangikawes ken manguksob kadagidiay a nainlasagan a bagi sigun iti pagayatanna, tapno mapaneknekanna iti makita a pamay-an nga isu ket napagungaren. (Mt 28:8-10, 16-20; Lu 24:13-32, 36-43; Jn 20:14-29; Ge 18:1, 2; 19:1; Jos 5:13-15; Uk 6:11, 12; 13:3, 13) Ti adu a panagparangna, ken nangnangruna ti panangiparangarangna iti bagina iti nasurok a 500 a tattao iti maysa a gundaway, mangipaay iti nabileg a pammaneknek a ti panagungarna ket pudno. (1Co 15:3-8) Ti panagungarna, a pasingkedan unay ti adu, mangipaay “iti pammatalged kadagiti amin a tattao” maipapan iti kinasigurado ti maysa a masanguanan nga aldaw ti panangukom.​—Ara 17:31.

Panagungar ti “kakabsat” ni Kristo. Kadagidiay “naayaban ken napili ken matalek,” awan sabali, dagiti sumursurot kadagiti addang ni Kristo, ti ‘kakabsatna,’ a naespirituan ti pannakayanakda kas “annak ti Dios,” naikari ti maysa a panagungar a kas iti panagungarna. (Apo 17:14; Ro 6:5; 8:15, 16; Heb 2:11) Insurat ni apostol Pedro kadagiti padana a Kristiano: “Bendito koma ti Dios ken Ama ni Apotayo a Jesu-Kristo, ta maitunos iti naindaklan nga asina impaayannatayo iti baro a pannakayanak nga agturong iti maysa a sibibiag a namnama babaen ti panagungar ni Jesu-Kristo manipud kadagiti natay, nga agturong iti maysa a di agrupsa ken di natulawan ken di agkupas a tawid. Naisagana dayta iti langlangit maipaay kadakayo.”​—1Pe 1:3, 4.

Deskribiren met ni Pedro ti namnama nga ik-ikutan ti kakasta a tattao kas “dagiti napateg ken naindaklan unay a kari, tapno babaen kadagitoy agbalinkayo a makiraman iti nadibinuan a nakaparsuaan.” (2Pe 1:4) Masapul nga aglasatda iti panagbalbaliw iti nakaparsuaan, nga isukoda ti natauan a nakaparsuaanda tapno magun-odda ti “nadibinuan” a nakaparsuaan, iti kasta makiramanda ken Kristo iti dayagna. Masapul a matayda kas iti ipapatay ni Kristo​—a taginayonenda ti kinatarnaw ken agnanayonen nga isukoda ti biag kas tao​—ket kalpasanna umawatda iti imortal, di agrupsa a bagi a kas ken Kristo babaen iti panagungar. (Ro 6:3-5; 1Co 15:50-57; 2Co 5:1-3) Ilawlawag ni apostol Pablo a saan a ti bagi ti mapagungar, no di ket maipadis iti pannakaimula ken panagtubo ti maysa a bin-i, ta “ikkan ti Dios iti bagi kas iti nakaay-aywanna.” (1Co 15:35-40) Ti kararua, wenno ti persona a mismo, isu ti mapagungar, buyogen iti bagi a mayataday iti kasasaad ti lugar a pangpagungaran kenkuana ti Dios.

Iti kaso ni Jesu-Kristo, insukona ti natauan a biagna kas subbot a sakripisio maipaay a pakagunggonaan ti sangatauan. Ti maika-40 a Salmo ket inyaplikar kenkuana ti napaltiingan a mannurat ti libro ti Hebreo, a mangdeskribir ken Jesus kas agkunkuna, idi immay “iti lubong” kas Mesias ti Dios: “Sakripisio ken daton saanmo a kinayat, ngem nangisaganaka iti bagi a maipaay kaniak.” (Heb 10:5) Kinuna a mismo ni Jesus: “Iti kinapudnona, ti tinapay nga itedko isu ti lasagko maigapu iti biag ti lubong.” (Jn 6:51) Nabatad a ni Kristo saannan a mabalin nga alaen ti bagina iti panagungar, iti kasta bawyenna ti sakripisio a naidaton iti Dios maipaay iti sangatauan. Malaksid iti dayta, saanen nga agtaeng ni Kristo ditoy daga. Ti “pagtaenganna” adda idiay langit a kadua ni Amana, a saan a lasag, no di ket espiritu. (Jn 14:3; 4:24) Immawat ngarud ni Jesu-Kristo iti nadayag nga imortal, di agrupsa a bagi, ta “isu ti silnag ti dayag [ni Jehova] ken ti apag-isu a ladawan ti mismo a kina-isuna, ket taginayonenna ti amin a bambanag babaen ti sao ti pannakabalinna; ket kalpasan a nangaramid iti pananggugor a maipaay kadagiti basoltayo isu nagtugaw iti makannawan ti Natan-ok sadiay nangangato a disso. Gapuna isu nagbalin a nasaysayaat ngem kadagiti anghel [nga isuda a mismo mannakabalin nga espiritu a persona], agingga a tinawidna pay ti maysa a nagan nga ad-adda a nasaysayaat ngem kadakuada.”​—Heb 1:3, 4; 10:12, 13.

Dagiti matalek a kakabsat ni Kristo, nga agbalin a kakaduana idiay langit, isukoda ti biagda kas tao. Ipakita ni apostol Pablo a masapul a maaddaanda iti baro a bagi a nabaliwan a nasukog, wenno nabaliwan ti langana, maipaay iti baro a kasasaad ti pagyananda: “No maipapan kadatayo, ti pannakipagilitayo adda iti langlangit, a manipud met iti dayta a lugar sigagagar nga ur-urayentayo ti manangisalakan, ni Apo Jesu-Kristo, a mangbalbaliwto iti langa ti naipababa a bagitayo tapno mayannurot iti nadayag a bagina sigun iti panagtignay ti pannakabalin nga adda kenkuana.”​—Fil 3:20, 21.

Tiempo ti nailangitan a panagungar. Ti nailangitan a panagungar dagiti makipagtawid ken Kristo mangrugi kalpasan ti isusubli ni Jesu-Kristo iti nailangitan a dayag, tapno ipaayna nga umuna ti atension kadagiti naespirituan a kakabsatna. Ni Kristo a mismo naawagan “ti umuna a bungbunga kadagidiay naturog ken patay.” Kalpasanna kunaen ni Pablo a ti tunggal maysa mapagungarto iti bukodna a saad, “ni Kristo ti umuna a bungbunga, kalpasanna dagidiay kukua ti Kristo kabayatan ti kaaddana.” (1Co 15:20, 23) Dagitoy, kas “balay ti Dios,” addadan iti sidong ti pannakaukom bayat ti intero a Nakristianuan a panagbiagda, mangrugi kadagiti umuna a mangbukel iti bilangda idi Pentecostes. (1Pe 4:17) Isuda ket “maysa a kita ti [iti literal, sumagmamano nga] umuna a bungbunga.” (San 1:18, Int; Apo 14:4) Mabalin a maipadis ni Jesu-Kristo iti umuna a bungbunga ti sebada nga indaton dagiti Israelita iti Nisan 16 (“ni Kristo ti umuna a bungbunga”), ket dagiti naespirituan a kakabsatna kas “umuna a bungbunga” (“maysa a kita ti umuna a bungbunga”) mabalin a maipadisda iti umuna a bungbunga ti trigo a naidaton iti aldaw ti Pentecostes, ti maika-50 nga aldaw manipud Nisan 16.​—Le 23:4-12, 15-20.

Addan dagitoy iti sidong ti pannakaukom, gapuna iti isusubli ni Kristo, tiempon ti panangited iti gunggona kadakuada, dagiti matalek a pinulotanna, kas iti inkarina iti 11 a matalek nga apostolna idi rabii sakbay ti ipapatayna: “Mapanak tapno mangisaganaak iti lugar a maipaay kadakayo. Kasta met, . . . umayak manen ket awatenkayto nga ikuyog kaniak, tapno no sadino ti ayanko addakayo met koma.”​—Jn 14:2, 3; Lu 19:12-23; idiligyo ti 2Ti 4:1, 8; Apo 11:17, 18.

“Ti panagkasar ti Kordero.” Kas maysa a bagi, naawagan dagitoy iti (mainanama a) ‘nobiana’ (Apo 21:9); naikarida a mayasawa kenkuana, ket masapul a mapagungarda nga agturong idiay langit tapno makipasetda iti “panagkasar ti Kordero.” (2Co 11:2; Apo 19:7, 8) Nanginanama ni apostol Pablo nga awatenna ti nailangitan a panagungarna. (2Ti 4:8) Inton mapasamak ti “kaadda” ni Kristo, adda sumagmamano kadagiti naespirituan a kakabsatna a sibibiagto pay ditoy daga, a “naawis iti pangrabii ti panagkasar ti Kordero,” ngem dagidiay natayen a paset ti bilangda isudanto ti umuna nga umawat iti pannakapagungar. (Apo 19:9) Nailawlawag daytoy iti 1 Tesalonica 4:15, 16: “Ta daytoy ti ibagami kadakayo babaen ti sao ni Jehova, a datayo a sibibiag a makalasat agingga iti kaadda ti Apo saantayto a pulos un-unaan dagidiay naturogen ken patay; agsipud ta ti Apo a mismo bumabanto manipud langit buyogen ti agbilbilin nga awag, buyogen ti timek ti maysa nga arkanghel ken buyogen ti trumpeta ti Dios, ket dagidiay natay a naikaykaysa ken Kristo bumangondanto nga umuna.”

Sumaganad inayon ni Pablo: “Kalpasanna datayo a sibibiag a makalasat, a maikuyog kadakuada, marabsuttayto a maipangato kadagiti ulep a sumabet iti Apo iti angin; ket iti kasta kankanayon nga addatayto iti Apo.” (1Te 4:17) Gapuna, iti tiempo a malpasda ti naindagaan a kursoda a simamatalek ken patay, dagiti nabatbati nga addaan iti pannakaawis iti “pangrabii ti panagkasar ti Kordero” dagus a mapagungarda tapno makikaduada kadagiti padada a kameng ti klase nobia idiay langit. Saanda a “maturog . . . ken patay,” kayatna a sawen, saanda nga aguray iti napaut a pannaturog, kas idi kadagiti apostol no di ket, iti ipapatayda, ‘mabaliwanda, iti apagkanito, iti panagkirem ti mata, kabayatan ti kamaudianan a trumpeta. Ta aguninto ti trumpeta, ket dagiti natay maibangondanto a di agrupsa, ket mabaliwandanto.’ (1Co 15:51, 52) Nupay kasta, nabatad a “ti panagkasar ti Kordero” mapasamak laeng kalpasan ti pannakaipakat ti panangukom iti “Babilonia a Dakkel.” (Apo 18) Kalpasan ti panangdeskribirna iti pannakadadael daytoy a “dakkel a balangkantis,” kuna ti Apocalipsis 19:7: “Agrag-otayo ken agragsaktayo iti napalalo, ket idayawtayo, agsipud ta ti panagkasar ti Kordero dimtengen ket ti asawana naisagananan ti bagina.” Inton naanamonganen ti intero a 144,000 ken “naselioan” kamaudiananna kas dagidiay matalek, ket napagungardan nga agturong iti langlangit, mangrugin ti panagkasar.

Umuna a panagungar. Iti Apocalipsis 20:5, 6, natukoy ti panagungar dagidiay makipagturayto ken Kristo kas “umuna a panagungar.” Dakamaten met ni apostol Pablo daytoy nga umuna a panagungar kas “ti nasapsapa a panagungar kadagiti natay [iti literal, ti iruruar a panagungar nga iruruar manipud kadagidiay natay (a tattao)].” (Fil 3:11, NW, Ro, Int) Maipapan iti sasao nga inaramat ditoy ni Pablo, kuna ti Word Pictures in the New Testament ni Robertson (1931, Tomo IV, p. 454): “Nalawag a ti pampanunoten laeng ditoy ni Pablo ket panagungar dagiti manamati manipud kadagiti natay ket ngarud napamindua ti ex [iruruar] (ten exanastasin ten ek nekron). Babaen itoy a sasao, saan nga ibagbaga ni Pablo nga awan ti maysa a pangkaaduan a panagungar, no di ket ipagpaganetgetna ti panagungar dagiti manamati.” Kunaen ti Commentaries ni Charles Ellicott (1865, Tomo II, p. 87) maipapan iti Filipos 3:11: “‘Ti panagungar kadagiti natay;’ awan sabali, sigun iti ipasimudaag ti konteksto, ti umuna a panagungar (Apo. xx. 5), inton, iti iyaay ti Apo, umuna a bumangon dagiti natay a naikaykaysa Kenkuana (1 Tesalon. iv. 16), ket sidadaras a marabsutda a sumabet Kenkuana kadagiti ulep (1 Tes. iv. 17); idiligyo ti Lucas xx. 35. Iti umuna a panagungar, dagiti laeng pudno a manamati ti karaman, ket nalawag a sarunuen ti maikadua, ti panagungar dagiti di manamati ken di mamatpati, inton agangay . . . Naan-anay a di maawat ti aniaman a pannakatukoy ditoy ti ‘etikal a panagungar’ wenno simboliko a pannakaital-o iti nangatngato a pagalagadan ti moralidad (Cocceius).” Ti maysa kadagiti pamunganayan a kaipapanan ti sao nga e·xa·naʹsta·sis ket ibabangon iti agsapa manipud iti pagiddaan; ngarud mailadawanna unay ti panagungar a mapasamak a nasapa, maaw-awagan met iti “umuna a panagungar.” Mabasa iti patarus ni Rotherham iti Filipos 3:11: “No iti aniaman a pamay-an agturongak iti nasapsapa a panagungar a dayta ket manipud kadagiti natay.”

Naindagaan a Panagungar. Bayat a sibibitin ni Jesus iti kayo, ti maysa kadagiti managaramid iti dakes nga adda iti sibayna, yantangay napaliiwna a saan a maikari a madusa ni Jesus, kiniddawna: “Jesus, laglagipennak inton makagtengka iti pagariam.” Insungbat ni Jesus: “Pudno ibagak kenka ita nga aldaw, Makikaduakanto kaniak idiay Paraiso.” (Lu 23:42, 43) Arigna a kinuna ni Jesus: ‘Iti daytoy a nalidem nga aldaw nangiparangarangka iti pammati, uray pay no kasla imposible unay ti panangikunak nga addaanak iti pagarian gapu ta awan dagiti makita a parangarang. Pudno, inton sumrekak iti pagariak, laglagipenkanto.’ (Kitaenyo ti PARAISO.) Agkasapulan daytoy iti pannakapagungar dayta a managaramid iti dakes. Daytoy a tao ket saan a matalek a pasurot ni Jesu-Kristo. Nagar-aramid iti dakes, panangsalungasing iti linteg a maikari iti dusa nga ipapatay. (Lu 23:40, 41) Gapuna, saanna a manamnama ti agbalin a maysa kadagidiay umawat iti umuna a panagungar. Kanayonanna pay, isu natay 40 nga aldaw sakbay ti iyuuli ni Jesus idiay langit ket ngarud sakbay ti Pentecostes, a naaramid 10 nga aldaw kalpasan dayta nga iyuuli, idi a ti Dios babaen ken Jesus pinulotanna ti kaunaan a kamkameng kadagidiay umawatto iti nailangitan a panagungar.​—Ara 1:3; 2:1-4, 33.

Kinuna ni Jesus a ti managaramid iti dakes maaddanto idiay Paraiso. Daytoy a sao kaipapananna ti “maysa a parke wenno daga ti ragsak.” Ti Griego a sao a pa·raʹdei·sos ti nangipatarusan ti Septuagint iti Hebreo a sao maipaay iti “minuyongan” (gan), kas adda iti Genesis 2:8. Ti paraiso nga ayanto ti managaramid iti dakes ket saan a ti “paraiso ti Dios” a naikari iti ‘daydiay nga agballigi,’ iti Apocalipsis 2:7, ta dayta a managaramid iti dakes ket saan a maysa a manangparmek iti lubong a kadua ni Jesu-Kristo. (Jn 16:33) Ti managaramid iti dakes saan ngarud a maadda iti nailangitan a Pagarian kas kameng iti dayta (Lu 22:28-30) no di ket agbalin a sakup ti Pagarian inton dagidiay karaman iti “umuna a panagungar” agtugawda kadagiti trono kas ar-ari ti Dios ken ni Kristo, a makipagturayda ken Kristo iti sangaribu a tawen.​—Apo 20:4, 6.

“Dagiti nalinteg ken dagiti nakillo.” Kinuna ni apostol Pablo iti maysa a bunggoy dagiti Judio a nangabrasa met iti namnama a panagungar nga “addanto panagungar agpadpada dagiti nalinteg ken dagiti nakillo.”​—Ara 24:15.

Ibatad ti Biblia no siasino “dagiti nalinteg.” Umuna iti amin, dagidiay umawat iti nailangitan a panagungar maideklarada a nalinteg.​—Ro 8:28-30.

Sumaganad, ti Biblia awaganna a nalinteg dagiti matalek a tattao idi ugma kas ken Abraham. (Ge 15:6; San 2:21) Adu kadagitoy a tattao ti nailista iti Hebreo kapitulo 11, ket maipapan kadakuada kunaen ti mannurat: “Ket kaskasdi nga amin dagitoy, nupay adda panangsaksi a naited kadakuada babaen ti pammatida, saanda a nagun-odan ti kaitungpalan ti kari, yantangay ti Dios nakitana a nasaksakbay ti maysa a banag a nasaysayaat maipaay kadatayo [dagiti nayanak iti espiritu, napulotan a Kristiano a kas ken Pablo], tapno saanda koma a mapagbalin a naan-anay a naisina kadatayo.” (Heb 11:39, 40) Gapuna, ti pannakapagbalinda a naan-anay mapasamakto kalpasan ti pannakapagbalin a naan-anay dagidiay addaan paset iti “umuna a panagungar.”

Adda met ti “dakkel a bunggoy” a nailadawan iti Apocalipsis kapitulo 7. Dagitoy ket saan a kameng ti 144,000 a “naselioan,” gapuna awan kadakuada ti “tanda” ti espiritu kas nayanak iti espiritu. (Efe 1:13, 14; 2Co 5:5) Nailadawanda a “naggapu iti dakkel a rigat” kas nakalasat iti dayta; agparang nga ipasimudaag daytoy a ti pannakaurnong daytoy a bunggoy ket iti maudi nga al-aldaw sakbay unay dayta a rigat. Nalinteg dagitoy babaen iti pammati, a sikakawesda kadagiti puraw a pagan-anay a nalabaan iti dara ti Kordero. (Apo 7:1, 9-17) Kas maysa a klase, saanda a kasapulan ti mapagungar, ngem dagiti matalek a kameng dayta a bunggoy a matay sakbay ti dakkel a rigat mapagungardanto iti tiempo nga inkeddeng ti Dios.

Kasta met, adu dagiti “nakillo” a tattao a naitabon iti Sheol (Hades), ti gagangay a tanem ti sangatauan, wenno iti “baybay,” dagiti tanem iti danum. Ti pannakaukom dagitoy agraman “dagiti nalinteg” a napagungar ditoy daga ket nailadawan iti Apocalipsis 20:12, 13: “Ket nakitak dagiti natay, dagiti dadakkel ken dagiti babassit, a sitatakder iti sanguanan ti trono, ket naukrad dagiti lukot. Ngem sabali pay a lukot ti naukrad; dayta ti lukot ti biag. Ket naukom dagiti natay manipud kadagidiay banag a naisurat kadagiti lukot sigun kadagiti aramidda. Ket ti baybay inyawatna dagidiay natay nga adda kenkuana, ket ni patay ken ti Hades inyawatda dagidiay natay nga adda kadakuada, ket naukomda a tumunggal maysa sigun kadagiti aramidda.”

Tiempo ti naindagaan a panagungar. Mapaliiwtayo a daytoy a panangukom ket naikabil iti Biblia iti salaysay maipapan iti paspasamak bayat ti Sangaribu a Tawen a Panagturay ni Kristo agraman ti kakaduana nga ar-ari ken papadi. Kinuna ni apostol Pablo a dagitoy “ukomendanto ti lubong.” (1Co 6:2) Addanto sadiay “dagiti dadakkel ken dagiti babassit,” tattao manipud amin a kasasaad ti panagbiag, tapno awan panangidumduma a maukomda. ‘Maukomda manipud kadagidiay banag a naisurat kadagiti lukot’ a maluktanto iti dayta a tiempo. Daytoy saanna a tuktukoyen ti rekord iti napalabas a kabibiagda ket saan met a maysa a listaan dagiti pagannurotan a mangukom kadakuada maibatay iti napalabas a kabibiagda. Ta “dagiti isupapak ti basol isu ti ipapatay,” ngarud babaen iti ipapatay dagitoy, inawatdan dagiti supapak ti basolda iti napalabas. (Ro 6:7, 23) Ita napagungarda tapno maiparangarangda ti kababalinda iti Dios ken no tarigagayanda a salimetmetan ti subbot a sakripisio ni Jesu-Kristo a naited iti isuamin. (Mt 20:28; Jn 3:16) Nupay saan a maisingir kadakuada ti napalabas a basbasolda, kasapulanda ti subbot tapno mairagpat ida iti kinaperpekto. Masapul a baliwanda ti pampanunotda manipud iti sigud a wagas ti panagbiag ken panagpampanunotda ket itunosda iti pagayatan ken al-alagaden ti Dios maipaay iti daga ken kadagiti agnanaed iti dayta. Gapuna, “dagiti lukot” ket nabatad a nakailanadan ti pagayatan ken linteg ti Dios maipaay kadakuada bayat dayta nga Aldaw ti Panangukom, a ti pammatida ken ti panagtulnogda kadagitoy a banag isu ti pakaibatayan ti pannakaukom ken ti din mapunas a pannakaisurat ti nagnaganda, kamaudiananna, iti “lukot ti biag.”

Panagungar iti Biag ken iti Pannakaukom. Impaay ni Jesus daytoy a makaliwliwa a pammasiguro iti sangatauan: “Um-umayen ti oras, ket itan dayta, a dagiti natay mangngegdanto ti timek ti Anak ti Dios ket agbiagto dagidiay nangipangag. . . . Dikay agsiddaaw iti daytoy, agsipud ta um-umayen ti oras nga amin dagidiay adda kadagiti pakalaglagipan a tanem mangngegdanto ti timekna ket rummuarda, dagidiay nagaramid iti naimbag a bambanag iti panagungar iti biag, dagidiay nangyugali iti nakadakdakes a bambanag iti panagungar iti pannakaukom.”​—Jn 5:25-29.

Pannakaukom a pannakakondenar. Iti sasao ni Jesus ditoy, ti sao a “pannakaukom” ti pakaipatarusan ti Griego a sao a kriʹsis. Sigun ken Parkhurst, dagiti kaipapanan daytoy a sao iti Kristiano a Griego a Kasuratan isu dagiti sumaganad: “I. Pannakaukom. . . . II. Pannakaukom, kinahustisia. Mat. Mt xxiii. 23. Idiligyo ti Mt xii. 20. . . . III. Pannakaukom a pannakakondenar, pannakakondenar, pannakailunod. Marcos iii. 29. Juan v. 24, 29. . . . IV. Ti pakaigapuan wenno pakaibatayan ti pannakakondenar wenno pannakadusa. Juan iii. 19. V. Maysa a kita ti pangukoman ti kinahustisia kadagiti Judio, . . . Mat. Mt v. 21, 22.”​—A Greek and English Lexicon to the New Testament, London, 1845, p. 342.

No ni Jesus, iti panagsaona maipapan iti pannakaukom, tuktukoyenna ti maysa a panagusig a ti ibungana ket mabalin a biag, awan ngarud ti pagdumaan daytoy ken ti “panagungar iti biag.” Gapuna, ipatuldo ti konteksto nga iti panangaramat ni Jesus iti “pannakaukom,” tuktukoyenna ti mangkondenar a pannakaukom.

“Dagiti natay” a nakangngeg ken Jesus nga agsao ditoy daga. Iti panangusig iti sasao ni Jesus, mapaliiwtayo nga idi nagsao ni Jesus, sumagmamano ‘kadagiti natay’ ti dumdumngeg iti timekna. Nagaramat ni Pedro iti umasping a sasao idi kinunana: “Iti kinapudnona, gapu itoy a panggep naideklara met ti naimbag a damag kadagiti natay, tapno maukomda no maipapan iti lasag manipud iti panangmatmat dagiti tattao ngem agbiagda no maipapan iti espiritu manipud iti panangmatmat ti Dios.” (1Pe 4:6) Pudno daytoy agsipud ta dagidiay dumdumngeg idi ken Kristo ket ‘natayda kadagiti labsing ken basbasol’ sakbay ti pannakangngegda ngem mangrugida nga ‘agbiag’ no iti naespirituan gapu iti pammati iti naimbag a damag.​—Efe 2:1; idiligyo ti Mt 8:22; 1Ti 5:6.

Ti Juan 5:29 tukoyenna ti panungpalan ti periodo ti panangukom. Ngem adda maysa a nakapatpateg a banag nga imutektekan, a makatulong a mangammo iti tiempo a saklawen ti sasao ni Jesus maipapan iti ‘panagungar iti biag ken iti panagungar iti pannakaukom.’ Dayta ti immun-una nga imbagana iti isu met laeng a konteksto, iti panagsaona maipapan kadagidiay sibibiag idi, ngem natayda iti naespirituan (kas nailawlawag iti sidong ti paulo nga ‘Ibaballasiw Manipud ken Patay nga Agturong iti Biag’): “Um-umayen ti oras, ket itan dayta, a dagiti natay mangngegdanto ti timek ti Anak ti Dios ket agbiagto dagidiay nangipangag [iti literal, sao por sao, “dagidiay nakangngeg”].” (Jn 5:25, Int) Ipasimudaag daytoy a saan idi nga agsasao maipapan laeng iti maysa a tao a makangkangngeg a sipipigsa iti timekna no di ket maipapan kadagidiay “nakangngeg,” awan sabali, dagidiay a kalpasan a mangngegda, awatenda kas pudno ti mangngeganda. Dagiti termino a “dumngeg” ken “umimdeng” masansan unay a maar-aramat iti Biblia a ti kaipapananda ket “mangipangag” wenno “agtulnog.” (Kitaenyo ti PANAGTULNOG.) Agbiagto dagidiay agbalin a natulnog. (Idiligyo ti pannakaaramat ti isu met laeng a Griego a termino [a·kouʹo], “dumngeg wenno agimdeng,” iti Jn 6:60; 8:43, 47; 10:3, 27.) Maukomda, saan a maibatay iti inaramidda sakbay ti pannakangngegda iti timekna, no di ket maibatay iti aramidenda kalpasan ti pannakangngegda iti dayta.

Nabatad ngarud nga idi nagsao ni Jesus maipapan ‘kadagidiay nagaramid iti naimbag a bambanag’ ken ‘kadagidiay nangyugali iti nakadakdakes a bambanag,’ inkabilna ti bagina iti maysa nga umasping a panagsaad iti panawen, awan sabali, maysa a panagsaad iti panungpalan ti periodo ti panangukom, kas panangtaliaw kadagiti napalabas a pasamak wenno panangrepaso iti tigtignay dagitoy a napagungar a tattao kalpasan a naaddaanda iti gundaway nga agtulnog wenno sumukir kadagiti “banag a naisurat kadagiti lukot.” Iti laeng panungpalan ti periodo ti panangukom a maiparangarang no siasino ti nakaaramid iti naimbag wenno iti dakes. Ti pagbanagan maipaay ‘kadagidiay nagaramid iti naimbag a bambanag’ (maitunos “kadagidiay banag a naisurat kadagiti lukot”) ket gunggona a biag; ‘kadagidiay nangyugali iti nakadakdakes a bambanag,” maysa a pannakaukom a pannakakondenar. Ti panagungar mabalin nga agbanag iti panagturong iti biag wenno iti pannakakondenar.

Kadawyan iti Biblia ti aramid a panangisawang iti bambanag maibatay iti panangmatmat iti pagbanagan, wenno panangisawang kadagita kas naibanagen, nga usigen dagita maitunos kadagiti napalabas a pasamak. Ta ti Dios isu “Daydiay a manipud punganay ibagbagana ti pagnguduan, ken manipud iti nabayagen a tiempo ti bambanag a saan pay a naaramid.” (Isa 46:10) Kasta met laeng ti panangmatmat ni Judas iti panagsaona maipapan kadagiti rinuker a tattao a nakastrek iti kongregasion, a kinunana maipapan kadakuada: “Asida pay, agsipud ta simmurotda iti dana ni Cain, ket nagdarasudosda iti biddut a turongen ni Balaam gapu iti gunggona, ket nadadaelda [iti literal, dinadaelda ti bagbagida] iti managalsa a sasao ni Kore!” (Jud 11) Ti sumagmamano kadagiti padto agaramatda iti umasping a sasao.​—Idiligyo ti Isa 40:1, 2; 46:1; Jer 48:1-4.

Gapuna, ti panangmatmat a naidatag iti Juan 5:29 ket saan a pumadpada iti adda iti Aramid 24:15 nga iti dayta agsao ni Pablo maipapan iti panagungar “dagiti nalinteg ken dagiti nakillo.” Nabatad a tuktukoyen ni Pablo dagidiay naaddaan iti nalinteg wenno nakillo a takder iti sanguanan ti Dios bayat daytoy a biag, dagidiay a mapagungarto. Isuda “dagidiay adda kadagiti pakalaglagipan a tanem.” (Jn 5:28; kitaenyo ti PAKALAGLAGIPAN A TANEM.) Iti Juan 5:29, matmatan ni Jesus ti kakasta a tattao kalpasan ti iruruarda kadagiti pakalaglagipan a tanem ken kalpasan a, babaen iti wagas ti panagbiagda bayat ti panagturay ni Jesu-Kristo ken ti kakaduana nga ar-ari ken papadi, mapaneknekanda ti bagbagida kas natulnog, a ti gunggonada ket agnanayon a “biag,” wenno kas nasukir, iti kasta maikarida iti “pannakaukom [pannakakondenar]” manipud iti Dios.

Kararua a Napasubli Manipud Sheol. Ni Ari David ti Israel insuratna: “Nakitak a kanayon ti Apo iti sanguanak; ta isu adda iti makannawanko, tapno saanak a magaraw . . . mainayon pay agsaad met ti lasagko iti namnama: agsipud ta saanmonto a baybay-an ti kararuak idiay impierno [Sheol], Daydiay Nasantuanmo saanto met nga agsagaba a makakita iti panagrupsa.” (Sal 15:8-10, LXX, Bagster [Ps 16:8-11, NW]) Idi aldaw ti Pentecostes, 33 K.P., ni apostol Pedro inyaplikarna ken Jesu-Kristo daytoy a salmo, iti panangideklarana kadagiti Judio ti kinapudno maipapan iti panagungar ni Kristo. (Ara 2:25-31) Gapuna, ipakita ti Kasuratan, agpadpada ti Hebreo ken ti Griego, a ti “kararua” ni Jesu-Kristo ti napagungar. Ni Jesu-Kristo ket “napapatay iti lasag, ngem napagbiag iti espiritu.” (1Pe 3:18) “Ti lasag ken dara saanda a mabalin a tawiden ti pagarian ti Dios,” kinuna ni apostol Pablo. (1Co 15:50) Saan met a karaman ditoy ti lasag ken tultulang. Ti lasag ken tultulang awananda iti biag malaksid no adda darada, ta ti “kararua” adda iti dara, kasta met a ti dara nasken maipaay iti biag ti parsua nga addaan lasag.​—Ge 9:4.

Iti intero a Kasuratan, nabatad nga awan ti “di pisikal a kararua” a naisina ken naiduma iti bagi. Matay ti kararua no matay ti bagi. Naisurat maipapan a mismo ken Jesu-Kristo nga “imparukpokna ti kararuana agingga iti mismo nga ipapatay.” Ti kararuana naadda idiay Sheol. Bayat dayta a tiempo, isu awan kas maysa a kararua wenno persona. (Isa 53:12; Ara 2:27; idiligyo ti Eze 18:4; kitaenyo ti KARARUA.) Gapuna, iti panagungar awan ti panagtipon manen ti kararua ken ti bagi. Nupay kasta, uray no naespirituan wenno naindagaan, ti indibidual masapul nga addaan iti bagi, ta ti amin a persona, nailangitan wenno naindagaan, addaanda iti bagi. Tapno makapagbalin manen a persona, daydiay natay kasapulan a maaddaan iti bagi, uray no pisikal wenno naespirituan a bagi. Kuna ti Biblia: “No adda pisikal a bagi, adda met naespirituan.”​—1Co 15:44.

Ngem ti kadi sigud a bagi mabukel manen iti panagungar? wenno dayta kadi ket apag-isu a katulad ti immun-una a bagi, naaramid nga apag-isu a kas iti kasasaad dayta idi natay ti tao? Ti sungbat ti Kasuratan ket, saan, no ti ibinsabinsa dayta ket ti panagungar dagiti napulotan a kakabsat ni Kristo nga agturong iti biag iti langlangit: “Nupay kasta, addanto agkuna: ‘Kasano ti pannakaibangon dagiti natay? Wen, iti ania a kita ti bagi nga umayda?’ Sika a di nainkalintegan a tao! Ti imulam di mapagbiag malaksid no umuna pay a matay; ket no maipapan iti imulam, imulam, saan a ti bagi a tumaudto, no di ket bukel a lamolamo, mabalin nga, iti trigo wenno aniaman kadagiti dadduma pay; ngem ikkan ti Dios iti bagi kas iti nakaay-aywanna, ket iti tunggal maysa kadagiti bin-i ikkanna iti bukodna a bagi.”​—1Co 15:35-38.

Dagidiay nailangitan umawatda iti naespirituan a bagi, ta pakaay-aywan ti Dios a maaddaanda iti bagi a maikanatad iti kasasaad ti pagyananda idiay langit. Ngem kadagidiay pakaay-aywan ni Jehova nga ibangon iti naindagaan a panagungar, ania a bagi ti ipaayna kadakuada? Saan la ketdi a ti isu met laeng a bagi, nga apag-isu nga addaan kadagiti isu met laeng nga atomo. No ti maysa a tao matay ken maitabon, babaen ti proseso a panagrupsa, ti bagina agbalin manen a kemikal a mabalin nga agsepen ti mula. Dayta a mula mabalin a kanen ti tattao. Dagiti elemento, dagiti atomo dayta nga orihinal a persona, adda itan iti adu a tattao. Iti panagungar, nabatad a dagitoy met laeng nga atomo saan a mabalin a maaddada iti orihinal a tao ket kagiddan dayta maaddada met iti amin a sabsabali pay a tattao.

Ti napagungar a bagi saan met a kasapulan a maysa a bagi a nabukel nga apag-isu a katulad ti bagi kas idi kanito ti ipapatay. No ti maysa a tao naputputed ti bagina sakbay ti ipapatay, agsublinto kadi iti kasta met laeng a kasasaad? Di nainkalintegan ti kasta, ta mabalin a saannanto a kabalinan uray ti dumngeg ken mangaramid “kadagidiay banag a naisurat kadagiti lukot.” (Apo 20:12) Kas pagarigan, natay ti maysa a tao gapu ta ti bagina naadasan iti dara. Agsubli kadi nga awanan iti dara? Saan, ta saan a makapagbiag iti naindagaan a bagi nga awanan iti dara. (Le 17:11, 14) Imbes ketdi, maipaayan iti maysa a bagi kas iti pakaay-aywan ti Dios. Yantangay pagayatan ken pakaragsakan ti Dios a ti napagungar a tao masapul a pagtulnoganna dagiti “banag a naisurat kadagiti lukot,” nasalun-at la ketdi a bagi dayta, buyogen ti amin a pannakabael nga adda iti bagi ti tao. (Uray pay no medio nagrupsan ti bagi ni Lazaro, ni Jesus pinagungarna ni Lazaro iti sibubukel, nasalun-at a bagi. [Jn 11:39]) Iti kastoy a pamay-an, mayanatup ken nainkalintegan a ti indibidual ti manungsungbat kadagiti aramidna bayat ti periodo ti panangukom. Kaskasdi a saan a perpekto ti indibidual inton maisubli, ta masapul nga iparangarangna ti pammati iti subbot ni Kristo ken masapul a maaramid kenkuana dagiti panagserbi ni Kristo kas padi ken ti “naarian a kinapadi[na].”​—1Pe 2:9; Apo 5:10; 20:6.

‘Ibaballasiw Manipud ken Patay nga Agturong iti Biag.’ Nagsao ni Jesus maipapan kadagidiay ‘maaddaan iti agnanayon a biag’ agsipud ta denggenda ti sasaona buyogen ti pammati ken panagtulnog ket kalpasanna mamatida iti Ama a nangibaon kenkuana. Kinunana maipapan iti tunggal maysa kadagita: “Saan nga umay iti pannakaukom no di ket bumallasiw manipud ken patay nga agturong iti biag. Pudno unay kunak kadakayo, Um-umayen ti oras, ket itan dayta, a dagiti natay mangngegdanto ti timek ti Anak ti Dios ket agbiagto dagidiay nangipangag.”​—Jn 5:24, 25.

Dagidiay ‘bimmallasiw manipud ken patay nga agturong iti biag itan’ ket saan a dagidiay literal a natay ken adda kadagiti aktual a tanem. Idi tiempo a nagsao ni Jesus, ti intero a sangatauan adda iti sidong ti pannakakondenar iti ipapatay iti sanguanan ti Dios nga Ukom ti isuamin. Gapuna, dagidiay tuktukoyen idi ni Jesus ket nabatad a dagiti tattao ditoy daga. Natay dagitoy no maipapan iti naespirituan. Dagita a natay iti naespirituan ti tuktukoyen la ketdi ni Jesus idi kinunana iti Judio nga anak a lalaki a nagtarigagay nga agawid nga umuna tapno itabonna ni amana: “Itultuloymo ti sumurot kaniak, ket bay-am a dagiti natay itabonda dagiti minatayda.”​—Mt 8:21, 22.

Dagidiay agbalin a Kristiano nga addaan iti pudno a patpatien ket karamanda idi kadagiti tattao ti lubong a natay iti naespirituan. Pinalagipan ni apostol Pablo ti kongregasion maipapan itoy a kinapudno, a kinunana: “Dakayo ti pinagbiag ti Dios nupay nataykayo kadagiti labsing ken basbasolyo, a nagnaanyo idi naminsan maitunos iti sistema ti bambanag daytoy a lubong . . . Ngem ti Dios, a nabaknang iti asi, gapu iti naindaklan nga ayat a pinangayatna kadatayo, pinagbiagnatayo a maikanunong ken Kristo, uray pay idi nataytayo kadagiti labsing​—babaen ti di kaikarian a kinamanangngaasi naisalakankayo​—ket imbangonnatayo a sangsangkamaysa ken pinagtugawnatayo a sangsangkamaysa kadagiti nailangitan a disso a maikaykaysa ken Kristo Jesus.”​—Efe 2:1, 2, 4-6.

Gapuna, agsipud ta saandan a magmagna kadagiti labsing ken basbasol maikaniwas iti Dios, ken gapu iti pammatida ken Kristo, inikkat kadakuada ni Jehova ti panangkondenarna. Imbangonna ida manipud naespirituan nga ipapatay ket impaayanna ida iti namnama nga agnanayon a biag. (1Pe 4:3-6) Daytoy a pannakayakar manipud kasasaad a natay kadagiti labsing ken basbasol nga agturong iti naespirituan a biag ket deskribiren ni apostol Juan kadagitoy a sasao: “Saanyo a pagsiddaawan, kakabsat, a ti lubong guraennakayo. Ammotayo nga immakartayo manipud ken patay nga agturong iti biag, agsipud ta ay-ayatentayo dagiti kakabsat.”​—1Jn 3:13, 14.

Maysa a Di Kaikarian a Kinamanangngaasi ti Dios. Ti probision a panagungar maipaay iti sangatauan ket pudno a di kaikarian a kinamanangngaasi ni Jehova a Dios, ta saan nga obligado a mangipaay iti panagungar. Ti ayatna iti lubong ti sangatauan ti nangtignay kenkuana a mangited iti bugbugtong nga Anakna tapno ti minilion, wen, rinibu a milion pay ketdi a natayen nga awanan iti pudpudno a pannakaammo iti Dios maaddaanda iti gundaway a mangammo ken mangayat kenkuana, ken tapno dagidiay agayat ken agserbi kenkuana maaddaanda iti daytoy a namnama ken pammaregta nga agibtur a simamatalek, uray pay agingga ken patay. (Jn 3:16) Liniwliwa ni apostol Pablo dagiti padana a Kristiano babaen ti namnama a panagungar, nga insuratna iti kongregasion idiay Tesalonica maipapan kadagiti natayen a kameng ti kongregasion nga addaan iti namnama a nailangitan a panagungar: “Mainayon pay, kakabsat, saanmi a kayat nga ignorantekayo maipapan kadagidiay matmaturog ken patay; tapno saankayo nga agladingit a kas met iti dadduma nga awanan namnama. Ta no ti pammatitayo ket natay ni Jesus ken bimmangon manen, iti kasta met a pamay-an, dagidiay naturog ken patay gapu ken Jesus ikuyogto kenkuana ti Dios.”​—1Te 4:13, 14.

Kasta met, gapu kadagidiay matalek iti Dios, isuda a natay nga addaan iti namnama a biag ditoy daga iti sidong ti Mesianiko a Pagarian ti Dios, ken gapu met iti sabsabali pay a saan a nakaammo iti Dios, saan koma nga agladingit dagiti Kristiano a kas iti dadduma nga awanan iti namnama. Inton maluktan ti Sheol (Hades), rummuarto dagidiay adda iti dayta. Dakamaten ti Biblia ti adu a napanen sadiay, a pakairamanan dagiti tattao ti kadaanan nga Egipto, Asiria, Elam, Mesec, Tubal, Edom, ken Sidon. (Eze 32:18-31) Impasimudaag ni Jesus a ti sumagmamano a sigud a di nagbabawi a tattao manipud Betsaida, Corazin, ken Capernaum ket karaman kadagidiay addanto maipaay iti Aldaw a Panangukom. Uray pay no ti sigud a kababalinda ti mamagbalin a nakarigrigat ti panagbabawida, maipaayandanto iti gundaway a mangaramid iti kasta.​—Mt 11:20-24; Lu 10:13-15.

Ti subbot maipakat iti isuamin a nakaitedan dayta. Uray pay no naindaklan ken nalawa ti saklawen ti ayat ken di kaikarian a kinamanangngaasi ti Dios iti panangipaayna iti Anakna tapno ‘ti siasinoman a mamati kenkuana maaddaan iti biag,’ ti pannakaipakat ti subbot ket saan nga agpaay laeng kadagidiay pilien ti Dios maipaay iti nailangitan a pannakaayab. (Jn 3:16) Iti kinapudnona, ti subbot a sakripisio ni Jesu-Kristo saan a naan-anay ti pannakaipakatna no agpaay laeng kadagidiay agbalin a kameng ti Pagarian ti langit. Saanna a maibanag ti naan-anay a panggep no apay a ti Dios impaayna dayta, agsipud ta panggep ti Dios a ti Pagarian maaddaan kadagiti naindagaan nga iturayan. Ni Jesu-Kristo ket Nangato a Padi saan laeng a kadagiti katulongan a papadi a kakaduana no di ket iti pay lubong ti sangatauan nga agbiag inton dagiti kakaduana makipagturayda met kenkuana kas ar-ari ken papadi. (Apo 20:4, 6) Isu “nasuboken iti amin a bambanag a kas kadatayo [ti naespirituan a kakabsatna], ngem awanan basol.” Gapuna, mabalinna ti makipagrikna kadagiti kinakapuy ti tattao a sipapasnek a mangikagkagumaan nga agserbi iti Dios; ket ti kakaduana nga ar-ari ken papadi nasubokdan iti isu met laeng a pamay-an. (Heb 4:15, 16; 1Pe 4:12, 13) Maipagapu iti siasino nga agbalinda a papadi no saan a maipagapu iti sangatauan, agraman dagidiay mapagungar, bayat ti Sangaribu a Tawen a Panagturay ken periodo ti panangukom?

Dagiti adipen ti Dios sigagagar nga in-inanamaenda ti aldaw inton ti panagungar maturposnan ti trabahona. Iti pannakaibanag dagiti panggepna, apag-isu nga impasdek ti Dios ti mayanatup a tiempo maipaay iti dayta, a naan-anay a pakaalangonanto ti siribna ken ti mabayag a panagituredna. (Ec 3:1-8) Isu ken ti Anakna, yantangay agpadada a makabael ken situtulok a mangaramid iti panangpagungar, turposendanto dayta iti daydiay a naipasdek a tiempo.

Sirarag-o a segseggaan ni Jehova ti panagungar. Segseggaan la ketdi ni Jehova ken ti Anakna ti naan-anay a pannakaitungpal dayta a trabaho buyogen ti dakkel a rag-o. Impakita ni Jesus daytoy a kinatulok ken tarigagay idi impakaasi kenkuana ti maysa nga agkukutel: “‘No kayatmo laeng koma, kabaelannak a dalusan.’ Iti kasta [ni Jesus] simnek ti asina, ket inunnatna ti imana ket sinagidna, ket kinunana kenkuana: ‘Kayatko. Madalusanka koma.’ Ket dagus a nagpukaw kenkuana ti kukutel, ket nagbalin a nadalus.” Daytoy a makatukay a pasamak a mangiparangarang iti naayat a kinamanangngaasi ni Kristo maipaay iti sangatauan ket inlanad ti tallo a mannurat ti Ebanghelio. (Mr 1:40-42; Mt 8:2, 3; Lu 5:12, 13) Ket maipapan iti ayat ken kinatulok ni Jehova a mangtulong iti sangatauan, malagiptayo manen ti sasao ni matalek a Job: “No ti nabaneg a lalaki matay mabalinna kadi ti agbiag manen? . . . Umawagkanto, ket siak sungbatankanto. Kailiwmonto ti aramid dagita imam.”​—Job 14:14, 15.

Sumagmamano a Di Mapagungar. Pudno a ti subbot a sakripisio ni Kristo ket naipaay iti sangatauan iti pangkaaduan. Nupay kasta, impasimudaag ni Jesus a ti aktual a pakaipakatan dayta ket nakedngan idi kinunana: “Kas ti Anak ti tao immay, saan a tapno pagserbian, no di ket tapno agserbi ken tapno itedna ti kararuana kas subbot a kasukat dagiti adu.” (Mt 20:28) Addaan ni Jehova a Dios iti kalintegan nga agkedked nga umawat iti maysa a pannubbot maipaay iti asinoman nga ibilangna a di maikari. Ti pannubbot ni Kristo abbonganna ti basbasol ti maysa nga indibidual gapu ta dayta ket anak ti managbasol a ni Adan, ngem madegdegan ti kasta a kasasaad ti maysa a tao babaen ti bukodna nga inggagara, sipapakinakem a panagbasol, ket ngarud mabalin a matay gapu iti kasta a basol a saanen a pulos maabbongan ti pannubbot.

Basol maibusor iti nasantuan nga espiritu. Kinuna ni Jesu-Kristo a daydiay nagbasol maibusor iti nasantuan nga espiritu ket saan a mapakawan iti agdama a sistema ti bambanag wenno uray iti daydiay umayto. (Mt 12:31, 32) Ti maysa a tao nga inukom ti Dios kas nagbasol maibusor iti nasantuan nga espiritu iti agdama a sistema ti bambanag saan ngarud a magunggonaan iti panagungar, yantangay ti basbasolna saan a pulos mapakawan, a mamagbalin nga awan serserbi kenkuana ti panagungar. Insawang ni Jesus ti panangukom maibusor ken Judas Iscariote iti panangawagna kenkuana kas “anak ti pannakadadael.” Saan a maipakat kenkuana ti subbot, ngarud saan nga umawat iti panagungar yantangay ti pannakadadaelna ket maysa a hudisial ti pannakaipasdekna a pannakaukom.​—Jn 17:12.

Kadagiti Judio a panguluen ti relihion a bumusbusor kenkuana, kinuna ni Jesus: “Kasanokayo a makalisi iti pannakaukom idiay Gehenna [maysa a simbolo ti agnanayon a pannakadadael]?” (Mt 23:33; kitaenyo ti GEHENNA.) Ipasimudaag ti sasaona a ti kamaudianan a nakaro a pannakaukom dumteng kadagitoy a tattao no saanda nga agtignay tapno agsublida iti Dios sakbay ti ipapatayda. No kasta, awan aniaman a maibanag kadakuada ti panagungar. Agparang a pudno met daytoy iti “tao ti kinakillo.”​—2Te 2:3, 8; kitaenyo ti TAO TI KINAKILLO.

Dagidiay nakaammo iti kinapudno, nakiramanen iti nasantuan nga espiritu, ket kalpasanna immikayda, dakamaten ni Pablo a natnagda iti kasasaad nga iti dayta imposible a “pagsublien manen ida iti panagbabawi, agsipud ta ilansada manen ti Anak ti Dios a maipaay iti bagbagida ket isu iparangda iti pannakaibabain iti publiko.” Saanen a matulongan ida ti subbot; ngarud saanda nga umawat iti panagungar. Ti apostol iyarigna ti kakasta a tattao iti maysa a talon a mangpatpataud laeng iti sisiit ken kalkalunay ket ngarud mailaksid ken manungpalda iti pannakaipuor. Daytoy ti mangiladawan iti masakbayan nga agur-uray kadakuada: naan-anay a pannakaikisap.​—Heb 6:4-8.

Manen, dakamaten ni Pablo dagidiay a ‘sipapakinakem a mangyugali iti panagbasol kalpasan nga inawatdan ti umiso a pannakaammo iti kinapudno, [nga] awanen ti nabati nga aniaman a sakripisio maipaay iti basbasol, no di ket adda nakabutbuteng a panangin-inanama iti pannakaukom ken adda umap-apuy nga imon a mangibus kadagidiay bumusbusor.’ Kalpasanna iyilustrarna: “Asinoman a tao a di nangikankano iti linteg ni Moises matay nga awan asi, iti pammaneknek ti dua wenno tallo. Kasano kakaro ti dusa, ti pagarupyo, a pakaikarianto ti tao a nangipayatpayat iti Anak ti Dios ken nangibilang a kadawyan ti pategna ti dara ti tulag a nakasantipikaranna, ken namagpungtot iti espiritu ti di kaikarian a kinamanangngaasi babaen ti panangumsi? . . . Nakabutbuteng a banag ti matnag kadagiti ima ti sibibiag a Dios.” Nakarkaro dayta a pannakaukom ta ti kakasta a tattao saanda laeng a mapapatay ken maitabon iti Sheol, kas kadagidi nangsalungasing iti Linteg ni Moises. Mapan dagitoy iti Gehenna, a manipud iti dayta awan ti panagungar.​—Heb 10:26-31.

Iti surat ni Pedro kadagiti kakabsatna, impatuldona nga isuda, kas “balay ti Dios,” addada iti sidong ti pannakaukom, ket kalpasanna nagadaw manipud Proverbio 11:31 (LXX) a pakdaaranna ida maipapan iti peggad ti kinasukir. Ipasimudaagna ditoy a ti agdama a pannakaukomda mabalin a manungpal iti pannakaukom nga agnanayon a pannakadadael maipaay kadakuada, kas insuraten ni Pablo.​—1Pe 4:17, 18.

Dakamaten met ni apostol Pablo ti sumagmamano nga ‘agpasarto iti pannakaukom a dusa nga agnanayon a pannakadadael manipud iti sanguanan ti Apo ken manipud iti dayag ti pigsana, iti tiempo nga iyaayna tapno maipadayag mainaig kadagiti sasantona.’ (2Te 1:9, 10) Saanto ngarud a makalasat dagitoy nga agturong iti Sangaribu a Tawen a Panagturay ni Kristo, ket yantangay “agnanayon” ti pannakadadaelda, saanda nga umawat iti panagungar.

Panagungar Bayat ti 1,000 a Tawen. Ti apag-isu a bilang dagiti tattao a nagbiagen ket saan nga ammo dagiti tattao. Nupay kasta, kas panangyilustrar, no pagungaren ni Jehova ti 20 bilion (20,000,000,000) a tattao, awan ti parikut no maipapan iti kalawa ti pagyanan ken taraon maipaay kadakuada. Iti agdama, ti kalawa ti rabaw ti daga ket agarup 148,000,000 km kuad (57,000,000 mi kuad), wenno agarup 14,800,000,000 ek (36,500,000,000 acre). Uray no mailasin ti kagudua dayta tapno usaren iti dadduma a bambanag, adda pay mabati a nasurok nga apagkatlo ti maysa nga ektaria (gistay 1 acre) maipaay iti tunggal tao. No maipapan iti pannakabael ti daga nga agpataud iti taraon, ti apagkatlo ti maysa nga ektaria, iti kinapudnona, makaipaay iti ad-adu pay ngem iti kasapulan a taraon maipaay iti maysa a tao, nangnangruna no adda naruay a taraon gapu iti pamendision ti Dios, kas imparangarang ti Dios iti kaso idi ti nasion ti Israel.​—1Ar 4:20; Eze 34:27.

No maipapan iti pannakabalin ti daga nga agpataud iti taraon, pasingkedan ti United Nations Food and Agriculture Organization a, babaen laeng kadagiti kalalainganna a pannakapasayaat dagiti pamay-an iti agrikultura, uray pay kadagiti napanglaw a lugar, kabalinan ti daga a taraonan a silalaka ti kaadu nga agingga iti maminsiam iti populasion a pinattapatta dagiti sientista maipaay iti tawen 2000.​—Land, Food and People, Roma, 1984, p. 16, 17.

Nupay kasta, kasano a maipaay ti umdas a kasapulan ti rinibu a milion, nangnangruna ta ti kaaduan kadakuada iti napalabas saanda nga ammo ti Dios ket masapul a sursuruenda ti tumunos kadagiti lintegna nga agpaay kadakuada? Umuna, ibaga ti Biblia a ti pagarian ti lubong agbalin a “pagarian ni Apotayo ken ni Kristona, ket agturayto kas ari iti agnanayon ken awan inggana.” (Apo 11:15) Ken ti prinsipio ti Biblia ket “no adda dagiti panangukom manipud kenka [Jehova] maipaay iti daga, ti kinalinteg isu ti sigurado a masursuronto dagiti agnanaed iti nabunga a daga.” (Isa 26:9) Iti naikeddeng a tiempo ti Dios, no kasapulan nga ipakaammona kadagiti adipenna, ipalgaknanto no kasano nga ibanagna daytoy a trabaho.​—Am 3:7.

Kasano a posible nga iti las-ud ti 1,000 a tawen mapagungar ken masursuruan ti binilion nga adda itan iti tanem?

Nupay kasta, ipalgak ti maysa nga ilustrasion a ti pampanunoten ni Jehova maipaay iti sangatauan ket simple ken praktikal a banag. Saan a panagipadto, ngem kas panangyilustrar laeng, ipapantayon a dagidiay mangbukel iti “dakkel a bunggoy” dagiti nalinteg a tattao a sibibiag nga ‘aggapu iti dakkel a rigat’ iti daytoy a sistema ti bambanag (Apo 7:9, 14) agdagupda iti agarup 6,000,000 (agarup ¹⁄1000 iti agdama a populasion ti daga). Kalpasanna, no kunatayo a kalpasan ti 100 a tawen iti panangsanay kadakuada ken iti ‘panangparukma’ iti maysa a paset ti daga (Ge 1:28), panggepen ti Dios nga isubli ti tallo a porsiento iti daytoy a bilang, kaipapanan daytoy a ti tunggal kasangsangpet a tao ket tulongan ti 33 a nasanayen a tattao. Yantangay ti tinawen nga iyaadu a tallo a porsiento, a manayonan a manayonan, paminduaenna ti bilang iti agarup kada 24 a tawen, ti intero a 20 a bilion (20,000,000,000) mabalin a mapagungar sakbay nga agleppas ti 400 a tawen a paset iti Sangaribu a Tawen a Panagturay ni Kristo, iti kasta mangted iti nawadwad a tiempo maipaay iti panangsanay ken panangukom kadagidiay napagungar nga awan pannakasinga ti panagtutunos ken urnos ditoy daga. Gapuna, ti Dios, buyogen ti mannakabalin-amin a bileg ken siribna, kabaelanna nga iyeg ti panggepna agingga iti nadayag a panagleppas, a naan-anay iti las-ud ti balabala dagiti linteg ken urnos nga inaramidna maipaay iti sangatauan manipud idi punganay, agraman ti nainayon a di kaikarian a kinamanangngaasi mainaig iti panagungar.​—Ro 11:33-36.