Kapitulo 40

Pannakarumek ti Ulo ti Uleg

Sirmata 14​—Apocalipsis 20:1-10

Suheto: Ti pannakaigarangugong ni Satanas iti mangliwengliweng, ti Milenio a Turay, ti maudi a pannakasubok ti sangatauan, ken ti pannakadadael ni Satanas

Panawen a pannakatungpalna: Manipud iti ngudo ti dakkel a rigat agingga iti pannakadadael ni Satanas

 1. Ania ti natungpalen iti umuna a padto iti Biblia?

MALAGIPMO kadi ti umuna a padto iti Biblia? Insawang dayta ni Jehova a Dios idi kinunana iti Serpiente: “Mangikabilakto ti panagginnura iti nagbaetanyo iti babai ken iti nagbaetan ti bin-im ken ti bin-ina. Dunorennakanto iti ulo ket dunoremto iti mukod.” (Genesis 3:15) Dimtengen iti tampokna ti kaitungpalan dayta a padto! Natuntontayon ti historia ti pannakigubat ni Satanas iti nailangitan nga arig babai nga organisasion ni Jehova. (Apocalipsis 12:1, 9) Ti naindagaan a bin-i ti Uleg, agraman ti relihion, politika, ken dakkel a negosiona, nangibunton iti nakaro a panangidadanes iti bin-i ti babai—ni Jesu-Kristo ken dagiti 144,000 a napulotan a pasurotna ditoy daga. (Juan 8:37, 44; Galacia 3:16, 29) Makatuok nga ipapatay ti impalak-amna ken ni Jesus. Ngem kasla maysa laeng daytoy a sugat iti mukod, gapu ta pinagungar ti Dios ti matalek nga Anakna iti maikatlo nga aldaw.—Aramid 10:38-40.

 2. Kasano ti pannakadunor ti Serpiente, ken ania ti mapasamak iti naindagaan a bin-i ti Serpiente?

² Komusta met ti maipapan iti Serpiente ken ti bin-ina? Idi agarup 56 K.P., nangaramid ni apostol Pablo iti atiddog a surat para kadagiti Kristiano idiay Roma. Iti pangserrana, pinaregtana ida, a kunkunana: “Iti biangna, ti Dios a mangipaay iti talna rumekennanto ni Satanas iti baba dagiti sakayo iti mabiiten.” (Roma 16:20) Saan laeng a garumiad ti magapuanan daytoy a panangdunor. Marumekto ni Satanas! Inusar ni Pablo ditoy ti Griego a sao a syn·triʹbo, a ti kayatna a sawen, panangdunor agingga nga agbalin a kasla nalusak a gulaman, panangipayatpayat, naan-anay a panangdadael babaen ti panangrumek. No maipapan iti natauan a bin-i ti Serpiente, nakaronto ti pannakasaplit dayta iti aldaw ti Apo, nga agngudon iti dakkel a rigat, inton naan-anay a marumek ti Babilonia a Dakkel ken dagiti napolitikaan a sistema ti lubong, agraman dagiti pasurotda a mangipapaay kadakuada iti pinansial ken namilitariaan a tulong. (Apocalipsis, kapitulo 18 ken 19) Iti kasta, iyegton ni Jehova ti tampok ti panagbinnusor ti dua a bin-i. Ti Bin-i ti babai ti Dios agballiginto maibusor iti naindagaan a bin-i ti Serpiente, ket maawanton dayta a bin-i!

Maigarangugong ni Satanas iti Mangliwengliweng

 3. Ania ti ibaga kadatayo ni Juan a mapasamakto ken ni Satanas?

³ Ania ngarud ti agur-uray ken ni Satanas a mismo ken kadagiti demoniona? Ibaga kadatayo ni Juan: “Ket nakitak ti maysa nga anghel a bumabbaba manipud langit nga addaan iti tulbek ti mangliwengliweng ken maysa a dakkel a kawar iti imana. Ket kinemmegna ti dragon, ti kadaanan a serpiente, nga isu ti Diablo ken Satanas, ket pinarautanna iti las-ud ti sangaribu a tawen. Ket inggarangugongna iti mangliwengliweng ket rinikpanna dayta ken sinelioanna dayta iti rabawna, tapno saannan a mayaw-awan dagiti nasion agingga a maturpos ti sangaribu a tawen. Kalpasan dagitoy a banag masapul nga isu maluk-atan iti bassit a kanito.”—Apocalipsis 20:1-3.

 4. Asino ti anghel nga addaan iti tulbek ti mangliwengliweng, ken kasanotay nga ammo?

⁴ Asino daytoy nga anghel? Masapul a mannakabalin daytoy tapno kabaelanna a paksiaten ti kangrunaan a kabusor ni Jehova. Adda kenkuana ti “tulbek ti mangliwengliweng ken maysa a dakkel a kawar.” Saan aya nga ipalagipna kadatayo daytoy ti maysa nga immun-una a sirmata? Wen, ti ari dagiti dudon ket naawagan “ti anghel ti mangliwengliweng”! (Apocalipsis 9:11) Isu a maimatangantayo manen ditoy ti panagtignay ti Kangrunaan a Manangalangon iti kinasoberano ni Jehova, nga isu ni naipadayag a Jesu-Kristo. Daytoy nga arkanghel—a nangitapuak ken ni Satanas manipud langit, a nangukom iti Babilonia a Dakkel, ken nangpaksiat kadagiti “ar-ari ti daga ken dagiti buyotda” iti Armagedon—sigurado a saanna nga ipabiang iti nababbaba nga anghel ti napateg a tignay a panangigarangugong ken ni Satanas iti mangliwengliweng!—Apocalipsis 12:7-9; 18:1, 2; 19:11-21.

 5. Ania ti aramiden ti anghel ti mangliwengliweng ken ni Satanas a Diablo, ken apay?

⁵ Idi naitapuak manipud langit ti dakkel nga apuy ti kolorna a dragon, natukoy daytoy kas “ti kadaanan a serpiente, daydiay naawagan iti Diablo ken Satanas, a mangyaw-awan iti intero a mapagnaedan a daga.” (Apocalipsis 12:3, 9) Ita, iti pannakatiliw ken pannakaigarangugongna, naan-anay a nadeskribir manen kas “ti dragon, ti kadaanan a serpiente, nga isu ti Diablo ken Satanas.” Daytoy nagdakes ti pakasaritaanna a manangalun-on, manangallilaw, manangpardaya, ken bumusbusor ket nakawaran sa naitapuak “iti mangliwengliweng,” a narikpan ken naselioan a siiirut, “tapno saannan a mayaw-awan dagiti nasion.” Ti pannakaipupok ni Satanas iti mangliwengliweng ket agpaut iti sangaribu a tawen, a kabayatan dayta awanto ti nakaidumaanna iti naibartolina a balud, a saannanton a maimpluensiaan ti sangatauan. Ti anghel ti mangliwengliweng naan-anay nga iyadayona ni Satanas manipud iti Pagarian ti kinalinteg. Anian a pannakabang-arto dayta iti sangatauan!

 6. (a) Ania ti mangpaneknek a dagiti sairo maitapuakda met iti mangliwengliweng? (b) Ania ti mabalinton a mangrugi, ken apay?

⁶ Ania ti mapasamak kadagiti sairo? ‘Maidulindanto met maipaay iti pannakaukom.’ (2 Pedro 2:4) Naawagan ni Satanas iti “Beelzebub nga agturay kadagiti sairo.” (Lucas 11:15, 18; Mateo 10:25) Gapu iti naunday a panawen a pannakikaduada ken ni Satanas, saan aya a rumbeng laeng a maigarangugongda met iti mangliwengliweng? Ti mangliwengliweng ket nabayagen a pagbutbutngan dagita a sairo; iti maysa a gundaway a sinaranget ni Jesus ida, “nagpakpakaasida kenkuana a saanna a bilinen ida a mapan iti yuyeng” wenno iti mangliwengliweng. (Lucas 8:31) Ngem inton maigarangugong ni Satanas iti mangliwengliweng, sigurado a kaduananto dagiti anghelna. (Idiligmo ti Isaias 24:21, 22.) Kalpasan a mapasamak dayta ken ni Satanas ken kadagiti sairona, mabalinen a mangrugi ti Sangaribu a Tawen a Panagturay ni Jesu-Kristo.

 7. (a) Anianto ti kasasaad ni Satanas ken dagiti demoniona bayat ti kaaddada iti mangliwengliweng, ken kasanotay nga ammo? (b) Agpada kadi ti Hades ken ti mangliwengliweng? (Kitaem ti footnote.)

⁷ Addanto ngata ti maaramid ni Satanas ken dagiti demoniona bayat ti kaaddada iti mangliwengliweng? Bueno, lagipem ti eskarlata ti marisna, pito ti ulona nga atap nga animal nga “adda idi, ngem awanen, ket kaskasdi a dandanin rummuar manipud iti mangliwengliweng.” (Apocalipsis 17:8) Bayat ti kaaddana iti mangliwengliweng, “awanen” daytoy. Saanen nga agtigtignay, di aggargaraw, arigna a natayen. Umasping iti dayta, kinuna ni apostol Pablo maipapan ken ni Jesus: “‘Siasinonto ti umulog iti yuyeng?’ kayatna a sawen, tapno iyulina ni Kristo manipud kadagiti natay.” (Roma 10:7) Bayat ti kaaddana iti yuyeng, ni Jesus ket natay. a Rasonable ngarud a kunaen a ni Satanas ken dagiti demoniona addadanto iti arig natay a kasasaad, a dida makapagtignay bayat ti sangaribu a tawen a kaaddada iti mangliwengliweng. Anian a nakasaysayaat a damag dayta para kadagiti mangipatpateg iti kinalinteg!

Dagiti Ukom iti Sangaribu a Tawen

8, 9. Ania itan ti kuna kadatayo ni Juan maipapan kadagidiay situtugaw kadagiti trono, ken siasino dagita?

⁸ Kalpasan ti sangaribu a tawen, maruk-atanto ni Satanas iti apagbiit manipud iti mangliwengliweng. Apay? Sakbay a sungbatanna dayta a saludsod, isublinatay ni Juan iti rugi dayta a panawen. Mabasatayo: “Ket nakakitaak kadagiti trono, ket adda dagidiay nagtugaw kadakuada, ket naited kadakuada ti pannakabalin a mangukom.” (Apocalipsis 20:4a) Siasino dagitoy situtugaw kadagiti trono ken agturturay sadi langit a kaduada ni naipadayag a Jesus?

⁹ Isuda “dagiti nasantuan” a dineskribir ni Daniel nga agturturay iti Pagarian a kaduada Daydiay “kasla anak ti tao.” (Daniel 7:13, 14, 18) Isuda met laeng dagiti 24 a panglakayen nga agtugaw kadagiti nailangitan a trono iti mismo a saklang ni Jehova. (Apocalipsis 4:4) Karaman dagiti 12 nga apostol, a nangikarian ni Jesus iti kastoy: “Iti pannakaparsua manen, inton ti Anak ti tao agtugaw iti nadayag a tronona, dakayo a simmurot kaniak agtugawkayto met iti sangapulo ket dua a trono, a manguk-ukom iti sangapulo ket dua a tribu ti Israel.” (Mateo 19:28) Karaman met ni Pablo, agraman dagiti Kristiano sadi Corinto a nagtalinaed a matalek. (1 Corinto 4:8; 6:2, 3) Karaman met kadakuada dagiti kameng ti kongregasion ti Laodicea a nagballigi.—Apocalipsis 3:21.

10. (a) Kasano ti panangdeskribir ita ni Juan iti 144,000 nga ar-ari? (b) Sigun iti immun-unan nga imbaga kadatayo ni Juan, siasino dagiti karaman iti 144,000 nga ar-ari?

¹⁰ Dagiti trono—a 144,000 ti dagupda—ket naisagana para kadagitoy a napulotan a nagballigi a ‘nagatang manipud iti sangatauan kas umuna a bungbunga maipaay iti Dios ken iti Kordero.’ (Apocalipsis 14:1, 4) “Wen,” intuloy ni Juan, “nakitak dagiti kararua dagidiay napapatay babaen ti wasay gapu iti panangsaksida ken Jesus ken gapu iti panagsao maipapan iti Dios, ken dagidiay saan a nagdaydayaw iti atap nga animal wenno uray iti ladawanna ken saan nga immawat iti marka iti mugingda ken iti imada.” (Apocalipsis 20:4b) No kasta, maibilang kadagidiay nga ari dagiti napulotan a Kristiano a martir nga idi damo, iti pannakalukat ti maikalima a selio, inyimtuodda ken ni Jehova no kasano pay kabayag ti panagurayna sakbay nga ibalesna ti darada. Iti dayta a kanito, naikkanda iti puraw a pagan-anay ket naibaga kadakuada nga agurayda iti mabiit. Ngem ita naibalesdan babaen ti pannakawalangwalang ti Babilonia a Dakkel, ti pannakadadael dagiti nasion babaen ti Ari ti ar-ari ken Apo ti ap-appo, ken ti pannakaigarangugong ni Satanas iti mangliwengliweng.—Apocalipsis 6:9-11; 17:16; 19:15, 16.

11. (a) Kasanotay a tarusan ti sasao a “napapatay babaen ti wasay”? (b) Apay a maikuna a sakripisio ti ipapatay amin dagiti 144,000?

¹¹ Amin kadi dagitoy a 144,000 nga ar-ari nga ukom ket literal a “napapatay babaen ti wasay”? Nalabit a mammano laeng kadakuada ti literal a napapatay iti kasta a wagas. Ngem daytoy nga ebkas di pagduaduaan a nairanta a mangsaklaw kadagiti amin a napulotan a Kristiano a nagibtur iti nadumaduma a pannakamartir.b (Mateo 10:22, 28) Sigurado a kayat koma ni Satanas a papatayen amin ida babaen ti wasay, ngem, kinapudnona, saan nga amin a napulotan a kabsat ni Jesus ket matay kas martir. Adu kadakuada ti matay gapu iti sakit wenno panaglakay. Nupay kasta, karamanda iti grupo a makita ita ni Juan. Ti ipapatayda amin, no an-anagen, ket sakripisio. (Roma 6:3-5) Maysa pay, awan kadakuada ti nagbalin a paset ti lubong. Gapuna, ti lubong ginurana amin ida ken arigna a natayda amin iti imatangna. (Juan 15:19; 1 Corinto 4:13) Awan kadakuada ti nagdaydayaw iti atap nga animal wenno iti ladawanna, ken idi natayda, awan kadakuada ti addaan iti marka ti animal. Natayda amin kas dagiti nagballigi.—1 Juan 5:4; Apocalipsis 2:7; 3:12; 12:11.

12. Ania ti kinuna ni Juan maipapan kadagiti 144,000 nga ar-ari, ken kaano a mapagungarda?

¹² Ita sibibiag manen dagitoy a nagballigi! Kinuna ni Juan: “Ket nagbiagda ket nakipagturayda ken Kristo kas ar-ari iti sangaribu a tawen.” (Apocalipsis 20:4c) Kaipapananna kadi a sa la mapagungar dagitoy nga ukom kalpasan ti pannakadadael dagiti nasion ken ti pannakaipupok ni Satanas ken dagiti demoniona iti mangliwengliweng? Saan. Sibibiagen ti kaaduan kadakuada, yantangay kaduada ni Jesus a nakigubat kadagiti nasion iti Armagedon. (Apocalipsis 2:26, 27; 19:14) Kinapudnona, impasimudaag ni Pablo a nangrugi ti panagungarda di nagbayag kalpasan ti panangrugi ti kaadda ni Jesus idi 1914 ken adda dagiti umun-una a mapagungar. (1 Corinto 15:51-54; 1 Tesalonica 4:15-17) No kasta, ti panagungarda ket mapasamak iti las-ud ti maysa a panawen bayat a saggaysa nga awatenda ti sagut nga imortal a biag sadi langit.—2 Tesalonica 1:7; 2 Pedro 3:11-14.

13. (a) Ania ti rumbeng a pannakaawattayo iti sangaribu a tawen a panagturay dagiti 144,000, ken apay? (b) Ania ti pannakaawat ni Papias ti Hierapolis iti sangaribu a tawen? (Kitaem ti footnote.)

¹³ Ti panagturay ken panangukomda ket agpaut iti sangaribu a tawen. Literal kadi daytoy a sangaribu a tawen, wenno simboliko daytoy, nga iladladawanna ti di nakedngan, naunday a panawen? Ti “rinibu” mabalin a kaipapananna ti dakkel, di nakedngan a bilang, kas iti nadakamat iti 1 Samuel 21:11. Ngem ditoy ti “sangaribu” ket literal, yantangay namitlo a nagparang iti Apocalipsis 20:5-7 kas “ti sangaribu a tawen.” Inawagan ni Pablo daytoy a tiempo ti panangukom kas “maysa nga aldaw” idi kinunana: “[Ti Dios] intudingna ti maysa nga aldaw a panangukomnanto a sililinteg iti lubong.” (Aramid 17:31, Ti Biblia) Yantangay kuna kadatayo ni Pedro a ti sangaribu a tawen ket maysa nga aldaw iti imatang ni Jehova, maitutop ngarud a literal a sangaribu a tawen daytoy nga Aldaw ti Panangukom.c—2 Pedro 3:8.

Ti Dadduma Kadagiti Natay

14. (a) Ania ti imballaet ni Juan maipapan iti “dadduma kadagiti natay”? (b) Kasano a dagiti sasao ni apostol Pablo lawaganda ti termino a “nagbiag”?

¹⁴ Ngem, siasinonto dagiti ukomen dagitoy nga ari no, kas imballaet ditoy ni apostol Juan, “(ti dadduma kadagiti natay saanda a nagbiag agingga a maturpos ti sangaribu a tawen)”? (Apocalipsis 20:5a) Manen, tapno matarusantayo ti ebkas a “nagbiag,” masapul nga ikabilangantayo ti konteksto. Nagduduma ti kayat a sawen daytoy nga ebkas sigun kadagiti kasasaad. Kas pagarigan, kinuna ni Pablo maipapan kadagiti padana a napulotan a Kristiano: “Dakayo ti pinagbiag ti Dios nupay nataykayo kadagiti labsing ken basbasolyo.” (Efeso 2:1) Wen, dagiti napulotan iti espiritu a Kristiano ‘nagbiagda,’ uray idi umuna a siglo, ta naideklarada a nalinteg maibatay iti pammatida iti daton ni Jesus.—Roma 3:23, 24.

15. (a) Ania a takder iti imatang ti Dios ti tinagiragsak dagiti saksi ni Jehova sakbay ti panawen dagiti Kristiano? (b) Kasano nga ‘agbiag’ dagiti sabsabali a karnero, ken kaano a tagikuaenda ti daga iti naan-anay nga anag?

¹⁵ Umasping iti dayta, dagidi saksi ni Jehova sakbay ti panawen dagiti Kristiano naideklarada a nalinteg kas gagayyem ti Dios; ket nupay natayen da Abraham, Isaac, ken Jacob, naikuna a ‘sibibiagda.’ (Mateo 22:31, 32; Santiago 2:21, 23) Nupay kasta, dagitoy ken amin a dadduma pay a mapagungarto, agraman ti dakkel a bunggoy dagiti matalek a sabsabali a karnero a makalasatto inton Armagedon ken amin nga agbalinto nga annakda idiay baro a lubong, ket agbalinto pay laeng a perpekto. Dayta ti itungpalto ni Kristo ken dagiti kakaduana nga ar-ari ken papadi bayat ti sangaribu a tawen nga Aldaw ti Panangukom, maibatay iti subbot a daton ni Jesus. Iti ngudo dayta nga Aldaw, “dagiti dadduma kadagiti natay” ‘nagbiagdanton’ iti anag a nagbalindan a perpekto a tattao. Kas makitatayto, masapul a lumasatda iti maudi a pannubok, ngem sanguendanto dayta a pannubok kas perpekto a tattao. No malasatanda dayta a pannubok, ideklaranto ti Dios a maikarida nga agbiag nga agnanayon, a nalintegdan iti naan-anay nga anag. Mapasarandanto ti naan-anay a kaitungpalan ti kari a: “Dagiti nalinteg tagikuaendanto ti daga, ket agtaengdanto nga agnanayon iti dayta.” (Salmo 37:29) Anian a nakaay-ayat a masakbayan ti agur-uray iti natulnog a sangatauan!

Ti Umuna a Panagungar

16. Kasano ti panangdeskribir ni Juan iti panagungar dagidiay agturayto kas ar-ari a kadua ni Kristo, ken apay?

¹⁶ No maipapan manen kadagidiay ‘nagbiag ket nakipagturayda ken Kristo kas ar-ari iti sangaribu a tawen,’ isurat ni Juan: “Daytoy ti umuna a panagungar.” (Apocalipsis 20:5b) Kasano nga umuna? Isu “ti umuna a panagungar” no iti panawen, ta dagidiay makapasar iti dayta isuda ti “umuna a bungbunga iti Dios ken iti Kordero.” (Apocalipsis 14:4) Umuna met dayta no iti kinapateg, yantangay dagidiay mairaman iti dayta agbalindanto a kadua ni Jesus nga agturay iti nailangitan a Pagarianna ket ukomendanto ti intero a sangatauan. Kamaudiananna, umuna dayta no iti kalidad. Malaksid ken Jesu-Kristo a mismo, dagidiay karaman iti umuna a panagungar isuda laeng dagiti parsua a nadakamat iti Biblia nga umawat iti imortalidad.—1 Corinto 15:53; 1 Timoteo 6:16.

17. (a) Kasano ti panangdeskribir ni Juan iti nagsayaat a namnama dagiti napulotan a Kristiano? (b) Ania “ti maikadua nga ipapatay,” ken apay nga “awan autoridad” dayta kadagidiay 144,000 a nagballigi?

¹⁷ Anian a nagsayaat a namnama para kadagitoy a napulotan! Kas kuna ni Juan: “Naragsak ken nasantuan ti asinoman nga addaan paset iti umuna a panagungar; kadagitoy awan autoridad ti maikadua nga ipapatay.” (Apocalipsis 20:6a) Kas inkari ni Jesus kadagidi Kristiano sadi Smirna, dagitoy a nagballigi a mairaman iti “umuna a panagungar” didanto agpeggad iti “maikadua nga ipapatay,” a kaipapananna ti pannakaikisap, pannakadadael nga awanan namnama iti panagungar. (Apocalipsis 2:11; 20:14) Ti maikadua nga ipapatay ‘awan ti autoridadna’ kadagita a nagballigi, ta saandanton nga agrupsa ken saandanton a matay.—1 Corinto 15:53.

18. Ania pay ti kuna ni Juan maipapan kadagiti baro a mangituray iti daga, ken anianto ti magapuananda?

¹⁸ Anian ti pannakaigidiatda kadagiti ari ti daga bayat ti panagturay ni Satanas! Nagpaut laeng iti 50 wenno 60 a tawen ti kabayagan a panagturay dagita nga ari, ken kaaduan kadakuada iti sumagmamano laeng a tawen. Adu kadakuada ti nangirurumen iti sangatauan. Maysa pay, kasano koma a permanente nga umimbag dagiti nasion no agbaliwbaliw met dagiti agtuturay ken agbaliwbaliw dagiti pagalagadanda? Maigiddiat kadakuada, kastoy ti kuna ni Juan maipapan kadagiti baro a mangituray iti daga: “No di ket isudanto ti papadi ti Dios ken ni Kristo, ket makipagturaydanto kenkuana kas ar-ari iti sangaribu a tawen.” (Apocalipsis 20:6b) Kaduadanto ni Jesus a mangbukel iti kakaisuna a gobierno iti unos ti sangaribu a tawen. Ti panagserbida kas papadi babaen ti panangipakatda iti pateg ti perpekto a natauan a daton ni Jesus ti mamagbalinto kadagiti natulnog a tattao a perpekto iti naespirituan, moral, ken pisikal. Ti panagarida agresultanto iti itatanor ti sangalubongan a kagimongan dagiti tattao a mangyanninaw iti kinalinteg ken kinasanto ni Jehova. Kas uk-ukom iti sangaribu a tawen, kaduadanto ni Jesus a mangiturong a siaayat kadagiti natulnog a tattao iti kalat a biag nga agnanayon.—Juan 3:16.

Ti Maudi a Pannubok

19. Anianto ti kasasaad daytoy daga ken ti sangatauan iti ngudo ti Sangaribu a Tawen a Panagturay, ken anianto ti aramiden ni Jesus?

¹⁹ Iti ngudo ti Sangaribu a Tawen a Panagturay, ti intero a daga ket umarnginton iti daydi orihinal nga Eden. Talaga a paraisonto dayta. Ti perpekto a sangatauan dinanton kasapulan ti maysa a nangato a padi a mangibabaet kenkuana iti saklang ti Dios, yantangay naikkatton ti amin nga epekto ti basol nga impatawid ni Adan ken naawanton ti maudi a kabusor a ni patay. Ti Pagarian ni Kristo naibanagnanton ti panggep ti Dios a mangparsua iti maysa a lubong nga iturayan ti maysa a gobierno. Iti dayta a kanito, ni Jesus “iyawatna ti pagarian iti Dios ken Amana.”—1 Corinto 15:22-26; Roma 15:12.

20. Ania ti kuna kadatayo ni Juan a mapasamak inton panawenen ti maudi a pannubok?

²⁰ Panawenton ti maudi a pannubok. Saan a kas kadagiti immuna a tao idiay Eden, agtalinaedto ngata a natarnaw dayta a napagbalin a perpekto a lubong ti sangatauan? Ibaga kadatayo ni Juan ti mapasamak: “Itan apaman a maturpos ti sangaribu a tawen, maluk-atanto ni Satanas iti nakaibaludanna, ket rummuarto tapno iyaw-awanna dagidiay nasion nga adda iti uppat a suli ti daga, da Gog ken Magog, tapno urnongenna ida a sangsangkamaysa maipaay iti gubat. Ti bilang dagitoy ket kas iti darat ti baybay. Ket nagwarasda iti pangakabaan ti daga ket linawlawda ti pakarso dagiti sasanto ken ti ay-ayaten a siudad. Ngem bimmaba ti apuy manipud langit ket inalun-onna ida.”—Apocalipsis 20:7-9a.

21. Kas maudi a panagreggetna, anianto ti aramiden ni Satanas, ken apay a ditay koma masdaaw no addanto dagiti sumurot ken ni Satanas uray kalpasan ti Sangaribu a Tawen a Panagturay?

²¹ Anianto ti pagbanagan ti maudi a panagregget ni Satanas? Allilawennanto “dagidiay nasion nga adda iti uppat a suli ti daga, da Gog ken Magog,” ket iturongna ida “iti gubat.” Siasino koma pay dagiti dumasigto ken ni Satanas kalpasan ti sangaribu a tawen ti naragsak, makapabileg a teokratiko a panagturay? Bueno, ditay koma liplipatan a ni Satanas nabaelanna nga inallilaw da perpekto nga Adan ken Eva bayat a tagtagiragsakenda ti biag idiay Paraiso ti Eden. Ket nabaelanna pay nga inyaw-awan dagiti anghel sadi langit a nakakita iti dakes a nagbanagan ti damo nga iyaalsa. (2 Pedro 2:4; Judas 6) Saantayo ngarud a pakasdaawan nga addanto dagiti perpekto a tattao a maguyugoy a sumurot ken ni Satanas uray kalpasan ti naragsak a sangaribu a tawen a panagturay ti Pagarian ti Dios.

22. (a) Ania ti ipasimudaag ti ebkas a “dagidiay nasion nga adda iti uppat a suli ti daga”? (b) Apay a dagiti rebelde naawaganda iti “Gog ken Magog”?

²² Kuna ti Biblia a dagitoy a rebelde isuda “dagidiay nasion nga adda iti uppat a suli ti daga.” Di kayat a sawen daytoy a mabingbingayto manen ti sangatauan kadagiti agwaywayas a nasion. Ipasimudaagna laeng daytoy a dagita a rebelde suminadanto kadagidiay nalinteg, nasungdo ken ni Jehova ken iparangarangdanto ti isu met laeng a kinadakes nga iparparangarang ita dagiti nasion. ‘Mangpanunotdanto iti makadangran a gandat,’ a kas iti inaramid ni Gog ti Magog iti padto ni Ezequiel, a gandatenda a dadaelen ti teokratiko a gobierno ditoy daga. (Ezequiel 38:3, 10-12) Gapuna, naawaganda iti “Gog ken Magog.”

23. Ania ti ipasimudaag ti banag a ti kaadu dagiti rebelde ket “kas iti darat ti baybay”?

²³ “Kas iti darat ti baybay” ti kaadu dagidiay makiraman iti iyaalsa ni Satanas. Kasano kaadu dayta? Awan ti naipakpakauna a bilang. (Idiligmo ti Josue 11:4; Uk-ukom 7:12.) No manonto amin dagiti rebelde ket agdepende iti aramiden ti tunggal maysa inton maipasangoda kadagiti pangallilaw ni Satanas. Ngem di pagduaduaan nga adudanto, yantangay ipapandanto nga umdas ti bilegda a mangparmek iti “pakarso dagiti sasanto ken ti ay-ayaten a siudad.”

24. (a) Ania “ti ay-ayaten a siudad,” ken kasano a mapalawlawan dayta? (b) Ania ti irepresentar “ti pakarso dagiti sasanto”?

²⁴ “Ti ay-ayaten a siudad” ket isu la ketdi daydiay siudad a nadakamat ni naipadayag a Jesu-Kristo kadagiti pasurotna iti Apocalipsis 3:12, nga inawaganna dayta iti “siudad ti Diosko, ti baro a Jerusalem a bumaba manipud langit nga aggapu iti Diosko.” Yantangay maysa dayta a nailangitan nga organisasion, kasanonto a ‘malawlaw’ dayta dagiti rebelde a tattao ditoy daga? Iti anag a palawlawanda ti “pakarso dagiti sasanto.” Ti pakarso ket adda iti ruar ti siudad; no kasta, “ti pakarso dagiti sasanto” irepresentarna la ketdi dagidiay adda ditoy daga iti ruar ti nailangitan a disso ti Baro a Jerusalem a sisusungdo a mangsupsuporta iti urnos ti gobierno ni Jehova. Inton dagiti rebelde nga idauluan ni Satanas rautenda dagidiay matalek, ibilangto dayta ni Apo Jesus kas iraraut kenkuana. (Mateo 25:40, 45) “Dagidiay [a] nasion” ikagumaandanto a dadaelen a naan-anay amin a nagapuanan ti Baro a Jerusalem iti pannakaaramid ti daga a paraiso. Isu nga iti panangrautda iti “pakarso dagiti sasanto,” rarautenda met “ti ay-ayaten a siudad.”

Ti Danaw nga Apuy ken Asupre

25. Kasano a dineskribir ni Juan ti pagbanagan ti iraraut dagiti rebelde iti “pakarso dagiti sasanto,” ken ania ti kaipapananna daytoy ken Satanas?

²⁵ Agballiginto kadi daytoy a maudi a panagregget ni Satanas? Sigurado a saan—a kas met la iti di panagballigi ni Gog ti Magog iti aramidenna nga iraraut iti naespirituan nga Israel iti kaaldawantayo! (Ezequiel 38:18-23) Silalawag a deskribiren ni Juan ti pagbanaganto dayta: “Ngem bimmaba ti apuy manipud langit ket inalun-onna ida. Ket ti Diablo a nangyaw-awan kadakuada naitapuak iti danaw nga apuy ken asupre, a sadiay ti ayanen agpadpada ti atap nga animal ken ti ulbod a mammadto.” (Apocalipsis 20:9b-10a) Iti daytoy a gundaway, ni Satanas, ti orihinal a Serpiente, ket saan laengen a basta maibalud iti mangliwengliweng no di ket mapukawton, marumekrumek, naan-anay a maikisap a kas man la babaen ti apuy.

26. Apay a ti “danaw nga apuy ken asupre” di mabalin a literal a lugar a pagtutuokan?

²⁶ Naammuantayon a ti “danaw nga apuy ken asupre” ket di mabalin a literal a lugar a pagtutuokan. (Apocalipsis 19:20) No agnanayon a matutuok ni Satanas iti kasta a lugar, nasken ngarud a ni Jehova pagtalinaedenna a sibibiag ni Satanas. Ngem, ti biag ket maysa a sagut, saan a dusa. Ipapatay ti dusa ti basol, ket sigun iti Biblia, dagiti natay a parsua dida marikna ti ut-ot. (Roma 6:23; Eclesiastes 9:5, 10) Maysa pay, mabasatayonto a ni patay a mismo, agraman ti Hades, maitapuakda iti dayta met la a danaw nga apuy ken asupre. Sigurado a ni patay ken ti Hades dida agsagaba iti ut-ot!—Apocalipsis 20:14.

27. Kasano a ti napasamak iti Sodoma ken Gomorra tulongannatay a mangtarus iti termino a danaw nga apuy ken asupre?

²⁷ Amin daytoy patalgedanna a simboliko ti danaw nga apuy ken asupre. Kanayonanna, ti pannakadakamat ti apuy ken asupre ipalagipna kadatayo ti nagbanagan ti nagkauna a Sodoma ken Gomorra, a dinadael ti Dios gapu iti nakaro a kinadakesda. Idi dimteng ti tiempoda, “pinagtudo ni Jehova iti asupre ken apuy manipud ken Jehova, manipud iti langlangit, iti Sodoma ken iti Gomorra.” (Genesis 19:24) Ti napasamak kadagita a dua a siudad ket nadakamat kas “pannakaukom a dusa ti agnanayon nga apuy.” (Judas 7) Ngem saan a nagsagaba iti agnanayon a pannakatutuok dagita a dua a siudad. Imbes ketdi, naikisapda, napukawda a namimpinsan, agraman dagiti nakadakdakes a tattao a nagnaed kadagita. Awan itan dagita a siudad, ken awan ti makasierto no sadino ti ayan idi dagita.

28. Ania ti danaw nga apuy ken asupre, ken kasano a naiduma dayta iti patay, Hades, ken mangliwengliweng?

²⁸ Maitunos iti daytoy, ti Biblia a mismo ilawlawagna ti kaipapanan ti danaw nga apuy ken asupre: “Daytoy kaipapananna ti maikadua nga ipapatay, ti danaw nga apuy.” (Apocalipsis 20:14) Nalawag nga isu met laeng dayta ti Gehenna a nadakamat idi ni Jesus, ti lugar a pagtungpalan dagiti nadadael a nadangkes, saan ket a pagtutuokanda iti agnanayon. (Mateo 10:28) Naan-anay, nakaro a pannakadadael dayta, nga awan ti namnama a pannakapagungar. Gapuna, nupay adda dagiti tulbek ti patay, Hades, ken ti mangliwengliweng, awan ti nadakamat a tulbek a manglukat iti danaw ti apuy ken asupre. (Apocalipsis 1:18; 20:1) Agnanayon nga agtalinaed dita dagiti kautibona.—Idiligmo ti Marcos 9:43-47.

Matutuokdanto iti Aldaw ken Rabii iti Agnanayon

29, 30. Ania ti kuna ni Juan maipapan iti Diablo agraman ti atap nga animal ken ti ulbod a mammadto, ket ania ti kayat a sawen dayta?

²⁹ Maipapan iti Diablo agraman ti atap nga animal ken ti ulbod a mammadto, kuna pay ni Juan: “Ket matutuokdanto iti aldaw ken rabii iti agnanayon ken awan inggana.” (Apocalipsis 20:10b) Ania ti kayat a sawen daytoy? Kas nadakamaten, saan a rasonable a kunaen a literal a matutuok dagiti simbolo a kas iti atap nga animal ken ti ulbod a mammadto, agraman ni patay ken ti Hades. Gapuna, awan ti pamatiantayo nga agsagabanto ni Satanas iti agnanayon. Isu ket mapukawto.

³⁰ Ti kangrunaan a kaipapanan ti Griego a sao a nausar ditoy para iti “tuok,” ba·sa·niʹzo, ket “panangsubok (kadagiti metal) babaen iti pangsubokan.” Ti maikadua a kayuloganna ket “panangpalutpot babaen ti panangtuok.” (The New Thayer’s Greek-English Lexicon of the New Testament) Iti konteksto, ti pannakausar daytoy a Griego a sao ipasimudaagna a ti mapasamak ken Satanas agserbinto, iti agnanayon, a kas pangsubokan no iti isyu maipapan iti kinaumiso ken kinalinteg ti panagturay ni Jehova. Namimpinsanton a narisut dayta nga isyu maipapan iti soberano a panagturay. No bilang ta addanto manen mangkarit iti kinasoberano ni Jehova, saanen a kasapulan a masubokto manen ti kasta a karit iti las-ud ti naunday a panawen tapno laeng mapaneknekan a saan a pudno dayta.—Idiligmo ti Salmo 92:1, 15.

31. Kasano a matulongannatayo ti dua a Griego a sao a nainaig iti sao a kaipapananna ket “tuok” tapno matarusantayo ti dusa a lak-amento ni Satanas a Diablo?

³¹ Mainayon pay, nausar iti Biblia ti nainaig a sao a ba·sa·ni·stesʹ, “paratutuok,” a ti kaipapananna ket “manangibalud.” (Mateo 18:34, Kingdom Interlinear) Maitunos iti dayta, agnanayonto a maibalud ni Satanas iti danaw nga apuy; saanto pulos a maluk-atan. Kamaudiananna, iti Griego a Septuagint, a kabesado unay ni Juan, ti nainaig a sao a baʹsa·nos ket nausar a tumukoy iti pannakaibabain nga agturong ken patay. (Ezequiel 32:24, 30) Tumulong daytoy kadatayo a mangtarus a nakababain ti pannusa a lak-amen ni Satanas, ti agnanayon nga ipapatay iti danaw nga apuy ken asupre. Matayto dagiti aramidna a maikanunong kenkuana.—1 Juan 3:8.

32. Ania a dusa ti lak-amento dagiti demonio, ket kasanotay nga ammo?

³² Manen, saan a nadakamat dagiti demonio iti daytoy a bersikulo. Kaduanto kadi ida ni Satanas a maluk-atan iti ngudo ti sangaribu a tawen sa kaduananto met laeng ida nga aglak-am iti dusa nga agnanayon nga ipapatay? Wen, kas ipakita dagiti ebidensia. Iti pangngarig maipapan kadagiti karnero ken kalding, kinuna ni Jesus a dagiti kalding agturongdanto “iti agnanayon nga apuy a naisagana iti Diablo ken kadagiti anghelna.” (Mateo 25:41) Ti ebkas nga “agnanayon nga apuy” nalawag a tuktukoyenna ti danaw nga apuy ken asupre a pakaitapuakanto ni Satanas. Dagiti anghel ni Satanas naigarangugongda a naikanunong kenkuana manipud langit. Nabatad a mapanda idiay mangliwengliweng a maikanunong kenkuana iti rugrugi ti Sangaribu a Tawen a Panagturay. Maikanatad ngarud a madadaeldanto met a maikanunong kenkuana iti danaw nga apuy ken asupre.—Mateo 8:29.

33. Ania a maudi a detalye ti Genesis 3:15 ti matungpalton, ket iti ania a banag ti pangiturongan itan ti espiritu ni Jehova ken ni Juan?

³³ Iti kastoy a wagas, matungpalton ti maudi a detalye ti padto a nailanad iti Genesis 3:15. Inton maitapuak ni Satanas iti danaw nga apuy, kayarigannanto ti natay nga uleg a ti ulona ket rinim-it ti mukod a landok. Awanton nga agnanayon ni Satanas ken dagiti demoniona. Awanen ti nadakamat pay maipapan kadakuada iti libro nga Apocalipsis. Ita ta naimpadtuan a naikisapen dagitoy, ti espiritu ni Jehova iturongna ti atension iti banag a paginteresan unay dagidiay addaan namnama nga agbiag nga agnanayon ditoy daga: Anianto ti resultana iti sangatauan ti nailangitan a turay ti “Ari ti ar-ari” ken “dagidiay naayaban ken napili ken matalek kenkuana”? (Apocalipsis 17:14) Tapno masungbatan, isublinatay manen ni Juan iti rugrugi ti Sangaribu a Tawen a Panagturay.

[Dagiti Footnote]

[Ladawan iti panid 293]

Ti Natay a Baybay. Posible nga ayan idi ti Sodoma ken Gomorra

[Dagiti Ladawan iti panid 294]

“Mangikabilakto ti panagginnura iti nagbaetanyo iti babai ken iti nagbaetan ti bin-im ken ti bin-ina. Dunorennakanto iti ulo ket dunoremto iti mukod”