Mapabilegnakay ni Jehova

“Isu ti mangpapigsa iti nakapuy; ken iti daydiay awan ti kabaelanna isu pawadwadenna iti pigsa.”​—ISAIAS 40:29.

1, 2. Ania dagiti sumagmamano a pammaneknek ti nawadwad a pannakabalin ni Jehova?

NI Jehova ket maysa a Dios a “nawadwad iti pannakabalin.” Makitatayo ti pammaneknek ti “agnanayon a pannakabalin ken kina-Diosna” iti kinadaeg dagiti bambanag a pinarsuana. Awan ti mabalin a pagpambar dagidiay di mangbigbig iti kasta a pakakitaan ti kina-Namarsuana.​—Salmo 147:5; Roma 1:19, 20.

² Ad-adda a maiparangarang ti pannakabalin ni Jehova bayat nga umad-adu ti mataktakuatan dagiti sientista iti uniberso, a naglaon iti di mabilang a galaksi a ginasut a riwriw a light-year (distansia a daliasaten ti lawag iti makatawen) ti kaadayoda. Iti nasipnget ngem naariwanas a rabii, tumangadkayo iti langit ket kitaenyo no diyo marikna ti kas iti narikna ti salmista: “No imutektekak dagiti langlangitmo, ti aramid dagita ramaymo, ti bulan ken dagiti bituen nga insaadmo, ania ti tao tapno sipapanunotka kenkuana, ken ti anak ti tao tapno isut’ asikasuem?” (Salmo 8:3, 4) Ket anian a nagsayaat ti panangasikaso ni Jehova iti tao, kadatayo! Impaayanna ti immuna a lalaki ken babai iti napintas a pagtaengan ditoy daga. Addaan uray ti daga iti pannakabalin​—a mangpatubo kadagiti mula, mangpataud iti nasustansia, nadalus a taraon. Agtaud ti pisikal a pigsa ti tao ken dagiti animal iti daytoy a parangarang ti pannakabalin ti Dios.​—Genesis 1:12; 4:12; 1 Samuel 28:22.

 3. Malaksid kadagiti pisikal a bambanag iti uniberso, ania pay ti mangiparangarang iti pannakabalin ti Dios?

³ Saan laeng a makaawis ti langlangit ken makaay-ayo dagiti mula ken animal iti rabaw ti daga, no di pay ket iparangarangda kadatayo ti pannakabalin ti Dios. Insurat ni apostol Pablo: “Dagiti di makita a kualidadna ket silalawag a makita manipud pannakaparsua ti lubong ken agpatpatuloy, agsipud ta matarusan ida babaen kadagiti bambanag a naaramid, uray ti agnanayon a pannakabalin ken kina-Diosna.” (Roma 1:20) Ngem adda sabali pay a pakakitaan ti pannakabalinna a maikari nga imutektekan ken ipategtayo. ‘Ania koma pay ti ad-adda a mangipaneknek iti pannakabalin ti Dios ngem ti uniberso?’ mabalin nga isaludsodyo. Ti sungbat isu ni Jesu-Kristo. Kinapudnona, napaltiingan ni apostol Pablo a nangikuna a ti nailansa a Kristo isu “ti pannakabalin ti Dios ken ti sirib ti Dios.” (1 Corinto 1:24) ‘Kasano a kasta?’ nalabit yimtuodyo, ‘Ket aniat’ pakainaigan dayta iti biagko ita?’

Pannakabalin Babaen ti Anakna

 4. Kasano a naipakita ti pannakabalin ti Dios mainaig iti Anakna?

⁴ Ti damo a pannakaiparangarang ti pannakabalin ti Dios ket idi pinarsuana ti bugbugtong nga Anakna, a naaramid a kaladladawanna. Nagserbi daytoy nga espiritu nga Anak ken ni Jehova kas “mamangulo nga agobra” babaen ti panangaramatna iti nawadwad a pannakabalin ti Dios iti panangparsua kadagiti amin a sabsabali pay a bambanag. (Proverbio 8:22, 30) Nagsurat ni Pablo kadagiti kakabsatna a Kristiano idiay Colosas: “Babaen kenkuana amin a sabsabali pay a bambanag naparsuada iti langlangit ken iti rabaw ti daga, dagiti bambanag a makita ken dagiti bambanag a di makita . . . Amin a sabsabali pay a bambanag naparsuada babaen kenkuana ken maipaay kenkuana.”​—Colosas 1:15, 16.

5-7. (a) Iti napalpalabas, kasano a nainaig dagiti tattao iti pannakaiparangarang ti pannakabalin ti Dios? (b) Aniat’ pamatiantayo a kabaelan ti Dios nga iparangarang ti pannakabalinna kadagiti Kristiano iti kaaldawantayo?

⁵ Karamantayo kadagiti ‘bambanag a naparsua iti rabaw ti daga.’ No kasta, mapabilegnatay kadi ti Dios? Bueno, iti intero a pannakilangenlangen ti Dios kadagiti imperpekto a tattao, adda dagiti tiempo nga inikkan ni Jehova dagiti adipenna iti kanayonan a bileg tapno maitungpalda dagiti panggepna. Ammo ni Moises a 70 wenno 80 a tawen ti gagangay a panagbiag dagiti imperpekto a tattao. (Salmo 90:10) Ni ngay Moises a mismo? Agtawen iti 120 idi matay, ngem “saan a kimmudrep ti matana, ket saan a naksayan ti kadawyan a pigsana.” (Deuteronomio 34:7) Nupay di kayat a sawen dayta nga ikkan ti Dios ti tunggal adipenna iti atiddog a panagbiag wenno pagtalinaedenna a napigsa, paneknekan dayta a mapabileg ni Jehova dagiti tattao.

⁶ Ti inaramid ti Dios iti asawa ni Abraham ipakitana pay a kabaelanna a pabilgen dagiti lallaki ken babbai. “Inawat a mismo ni Sara ti pannakabalin a mangiyinaw iti bin-i, uray pay idi nalabsannan ti pagpatinggaan a tawen, yantangay imbilangna a matalek daydi nangikari.” Wenno usigenyo no kasano a pinabileg ti Dios dagiti ukom ken dadduma pay iti Israel: “[Da] Gideon, Barak, Samson, Jefte, David ken kasta met ni Samuel ken dagiti sabsabali pay a mammadto, a . . . manipud iti nakapuy a kasasaad napabilegda.”​—Hebreo 11:11, 32-34.

⁷ Mabalin nga agtignay met kadatayo ti kasta a pannakabalin. Ay ket, mabalin a saantay a namnamaen ita ti maaddaan iti anak babaen ti milagro, wenno agbalin a kas kapigsa ni Samson. Ngem mabalintay ti maaddaan iti bileg, kas dinakamat ni Pablo kadagiti gagangay a tattao idiay Colosas. Wen, nagsurat ni Pablo kadagiti lallaki, babbai, ken ubbing, kas iti masarakantayo kadagiti kongregasion itatta, ket kinunana “a mapabpabileg[da] iti amin a pannakabalin.”​—Colosas 1:11.

8, 9. Idi umuna a siglo, kasano a naiparangarang ti pannakabalin ni Jehova kadagiti tattao a kas kadatayo?

⁸ Bayat ti ministerio ni Jesus ditoy daga, silalawag nga impakita ni Jehova ti panagtignay ti pannakabalinna babaen ti Anakna. Kas pagarigan, idi immaribungbong ti nakaad-adu a tao ken ni Jesus idiay Capernaum, “ti pannakabalin ni Jehova adda sadiay tapno isu mangpaimbag.”​—Lucas 5:17.

⁹ Kalpasan ti panagungarna, impanamnama ni Jesus kadagiti pasurotna nga ‘umawatdanto iti pannakabalin inton dumteng kadakuada ti nasantuan nga espiritu.’ (Aramid 1:8) Pudno a napasamak daytoy! Kastoy ti impadamag ti maysa a historiador maipapan kadagiti pasamak sumagmamano nga aldaw kalpasan ti Pentecostes idi 33 K.P.: “Buyogen ti dakkel a pannakabalin intultuloy dagiti apostol ti mangipaay iti pangsaksi maipapan ti panagungar ni Apo Jesus.” (Aramid 4:33) Ni Pablo a mismo ket napabileg a mangaramid iti trabaho nga impaaramid ti Dios kenkuana. Kalpasan ti pannakakumbertena ken pannakaisubli ti panagkitana, isut’ “nagtultuloy a makagunggun-od iti ad-adu pay a pannakabalin ket tiktikawenna idi dagiti Judio nga agnaed idiay Damasco bayat a lohikal a pampaneknekanna nga isu daytoy ti Kristo.”​—Aramid 9:22.

10. Kasano a nakatulong ti pannakabalin ti Dios iti kasasaad ni Pablo?

¹⁰ Awan duadua a kasapulan idi ni Pablo ti kanayonan a bileg, no panunotentay ti naespirituan ken mental a bileg a kasapulan iti tallo a daras a panagdaliasatna kas misionero a nangsaklaw iti rinibu a milia. Inibturanna met ti amin a kita ti pakarigatan, naibalbalud ken nagsagaba kas martir. Kasano? Insungbatna: “Ti Apo nagtakder iti sibayko ket impastrekna kaniak ti pannakabalin, tapno babaen kaniak naan-anay a maitungpal ti panangaskasaba.”​—2 Timoteo 4:6-8, 17; 2 Corinto 11:23-27.

11. No maipanggep iti pannakabalin ti Dios, aniat’ impanamnama ni Pablo kadagiti padana nga adipen idiay Colosas?

¹¹ Di ngad pakasdaawan nga idi nagsurat ni Pablo kadagiti “kakabsat a naikaykaysa ken Kristo” idiay Colosas, impanamnamana kadakuada a mabalindat’ ‘bumileg iti amin a pannakabalin iti madanon ti nadayag a pannakabalin [ni Jehova] tapno naan-anay a makapagibturda ken maaddaanda iti mabayag a panagitured buyogen ti rag-o.’ (Colosas 1:2, 11) Nupay dagiti napulotan a Kristiano ti kangrunaan a nakaiturongan dagidiay a sasao, dakkel ti maitulong ti insurat ni Pablo kadagiti amin a sumursurot iti addang ni Kristo.

Napabileg Idiay Colosas

12, 13. Ania dagiti kasasaad a nainaig iti surat kadagiti taga-Colosas, ket aniat’ mabalin a reaksion [dagiti nakaiturongan ti surat]?

¹² Ti kongregasion sadi Colosas, a masarakan iti Asia a probinsia ti Roma, ket nalabit naipasdek babaen ti panangaskasaba ti matalek a Kristiano nga agnagan Epafras. Agparang nga idi madamagna a naibalud ni Pablo idiay Roma idi agarup 58 K.P., inkeddeng ni Epafras a sarungkaran ti apostol ken pakirden daytoy babaen ti nasayaat a panangipadamagna iti ayat ken kinatibker dagiti kakabsatna idiay Colosas. Mabalin nga indanon met ni Epafras ti agpayso a damag maipapan iti sumagmamano a parikut iti kongregasion sadi Colosas a nasken a marisut. Gapuna, nagsurat ni Pablo iti kongregasion tapno paregtaen ken bagbagaanna [dagiti kakabsat]. Dakkel met a pammaregta ti magun-odyo iti Col kapitulo 1 dayta a surat, ta silalawag nga ipakitana no kasano a mapabileg ni Jehova dagiti adipenna.

¹³ Madarepdepyo no kasanot’ panagrikna dagiti kakabsat a lallaki ken babbai idiay Colosas idi inladawan ida ni Pablo kas “matalek a kakabsat a naikaykaysa ken Kristo.” Maikarida a mapadayawan gapu iti ‘ayatda kadagiti isuamin a sasanto’ ken gapu iti ‘panagbungada iti naimbag a damag’ manipud idi nagbalinda a Kristiano! Maikuna met kadi dagitoy a sasao maipapan iti kongregasiontayo, iti tunggal maysa kadatayo?​—Colosas 1:2-8.

14. Aniat’ tarigagayan ni Pablo maipanggep kadagiti taga-Colosas?

¹⁴ Natukay iti kasta unay ti rikna ni Pablo iti nadamagna ta imbagana kadagiti taga-Colosas a kanayon nga ikarkararaganna ida ken idawdawatna a ‘mapnoda koma iti umiso a pannakaammo iti pagayatan [ti Dios] iti isuamin a sirib ken naespirituan a pannakaawat, tapno magnada a maikari ken Jehova.’ Inkarkararagna nga ‘agtultuloyda nga agbunga iti tunggal naimbag nga aramid ket rumang-ayda iti umiso a pannakaammo iti Dios, a mapabpabileg iti amin a pannakabalin iti madanon ti nadayag a pannakabalinna tapno naan-anay a makapagibturda ken maaddaanda iti mabayag a panagitured buyogen ti rag-o.’​—Colosas 1:9-11.

Mapabpabileg Met Itatta

15. Kasanotay a maipakita ti umasping a kababalin a maanninaw iti surat ni Pablo kadagiti taga-Colosas?

¹⁵ Anian a nagsayaat nga ulidan ti intuyang ni Pablo kadatayo! Kasapulan dagiti kakabsattayo iti intero a daga dagiti kararagtayo tapno makapagibtur ken mataginayonda ti rag-oda iti laksid dagiti sagsagabaenda. Kas ken Pablo, rumbeng nga agbalintay nga espesipiko kadagiti kararagtayo no madamagtayo a marigrigatan dagiti kakabsat iti sabali a kongregasion, wenno iti sabali a pagilian. Mabalin a naapektaran ti maysa a kabangibang a kongregasion iti natural a didigra wenno addaan parikut iti naespirituan. Wenno mabalin nga agib-ibtur dagiti Kristiano iti daga a parparigaten ti guerra sibil wenno panagpipinnatay dagiti tattao a naggapu iti nadumaduma a tribu. Iti kararagtayo, idawattay iti Dios a tulonganna dagiti kakabsattayo a ‘magna a maikari ken Jehova,’ nga itultuloyda ti mangpataud iti bungbunga ti Pagarian bayat nga agib-ibturda, ken rumang-ayda iti pannakaammo. Iti kastoy a pamay-an, magun-odan dagiti adipen ti Dios ti bileg ti espirituna, a ‘mapabpabilegda iti amin a pannakabalin.’ Mainanamayo a dumngeg ken agtignay ni Amayo.​—1 Juan 5:14, 15.

16, 17. (a) Kas insurat ni Pablo, ania komat’ rumbeng a pagyamanantayo? (b) Iti ania a pamay-an a nawayawayaan ken napakawanen dagiti tattao ti Dios?

¹⁶ Insurat ni Pablo a rumbeng nga ‘agyaman [dagiti taga-Colosas] iti Ama a namagbalin kadakuada a maikari iti pannakipasetda iti tawid dagiti sasanto iti lawag.’ Agyamantay met koma iti nailangitan nga Amatayo gapu iti pasettayo iti urnosna, iti man nailangitan wenno naindagaan a sakup ti Pagarianna. Kasano a pinagbalin ti Dios dagiti imperpekto a tattao a maikari iti imatangna? Insurat ni Pablo kadagiti napulotan a kakabsatna: “Inispalnatayo manipud iti kinaturay ti sipnget ket inyalisnatayo iti pagarian ti Anak ti ayatna, a babaen kenkuana addaantayo ti pannakaluk-at babaen ti subbot, ti pannakapakawan dagiti basoltayo.”​—Colosas 1:12-14.

¹⁷ Aniaman ti namnamatayo, nailangitan wenno naindagaan, inaldaw nga agyamantay iti Dios gapu iti panangispalna kadatayo iti daytoy dakes a sistema ti kinasipnget, babaen ti pammatitayo iti napateg a daton a subbot ti patpatgen nga Anak ni Jehova. (Mateo 20:28) Nagunggonaan dagiti napulotan-espiritu a Kristiano iti subbot a naipakat kadakuada iti naisangsangayan a pamay-an a babaen dayta, ‘nayalisda iti pagarian ti Anak ti ayat ti Dios.’ (Lucas 22:20, 29, 30) Ngem magunggonaan met ti “sabsabali a karnero” iti subbot uray itan. (Juan 10:16) Magun-odanda ti pammakawan ti Dios a mangipaay kadakuada iti nalinteg a takder iti sanguananna kas gagayyemna. Adda dakkel a pasetda iti pannakaiwaragawag “daytoy naimbag a damag ti pagarian” iti daytoy a panawen ti panungpalan. (Mateo 24:14) Malaksid iti dayta, addaanda met iti nakaskasdaaw a namnama nga agbalin a naan-anay a nalinteg ken perpekto iti pisikal, iti panagngudo ti Milenio a Panagturay ni Kristo. Bayat a basbasaenyo ti panangiladawan ti Apocalipsis 7:13-17, kitaenyo no dikay umanamong a maysa daytoy a pammaneknek ti pannakaispal ken pannakaparabur.

18. Ania a panagkappia a nadakamat iti Colosas ti itungtungpal pay laeng ti Dios?

¹⁸ Tulongannatay ti surat ni Pablo a mangbigbig no kasano kadakkel ti utangtayo iti katan-okan pay laeng a tao a nagbiag. Aniat’ magapgapuanan ti Dios baeten ken Kristo? ‘Baeten kenkuana inkappiana manen iti bagina dagiti isuamin a sabsabali pay a bambanag babaen ti panangikappiana baeten ti dara nga imparukpokna iti kayo a pagtutuokan, uray pay no dagita dagiti bambanag iti rabaw ti daga wenno dagiti bambanag iti langlangit.’ Panggep ti Dios nga isubli ti intero a sangaparsuaan iti naan-anay a pannakikaykaysa kenkuana, kas idi sakbay a napasamak ti yaalsa idiay Eden. Daydiay nausar a mangparsua kadagiti amin a bambanag ket Isu met laeng ti maus-usar ita a mangibanag iti daytoy a panagkappia.​—Colosas 1:20.

Mapabpabileg Maipaay iti Ania a Panggep?

19, 20. Iti ania nga agpannuray ti panagbalintayo a nasantuan ken awan pakapilawanna?

¹⁹ Datayo a naikappia iti Dios ket addaan iti sungsungbatan. Managbasoltay idi ken naisina iti Dios. Ngem ita, gapu iti panamatitayo iti daton ni Jesus ken panangiwaksitayo kadagiti dakes nga aramid iti pampanunottayo, sitatakdertayo iti “nasantuan ken awanan pakapilawan” a kasasaad, nga “awanan pakaidaruman iti sanguanan [ti Dios].” (Colosas 1:21, 22) Panunotenyo laengen, no kasano a di imbain ti Dios dagiti matalek a saksi idi ugma, dinatay met ibain, a mangawag kenkuana kas Diostayo. (Hebreo 11:16) Awan ti makababalaw kadatayo ita iti barengbareng a panangawit iti natan-ok a naganna, wenno iti panagalikaka a mangipaduyakyak iti dayta a nagan iti amin a suli ti daga!

²⁰ Nupay kasta, paliiwenyo ti panamagannad nga innayon ni Pablo idiay Colosas 1:23: “No la ket ta, pudno nga agtalinaedkayo iti pammati, a naipasdek iti pamuon ken sititibker ket saan a maiyadayo iti namnama dayta naimbag a damag a nangngegyo, ken naikaskasaba kadagiti isuamin a parsua nga adda iti baba ti langit.” Dakkel ti maaramidan ti panagtalinaedtayo a matalek ken ni Jehova, a sumursurot kadagiti addang ti patpatgenna nga Anak. Nakaad-adu ti naaramidan da Jehova ken Jesus maipaay kadatayo! Sapay koma ta ipakitatay ti ayattayo kadakuada babaen ti panangsurot iti balakad ni Pablo.

21. Apay nga addaantay iti dakkel a rason a maragsakan itatta?

²¹ Naragsakan la ketdi dagiti Kristiano idiay Colosas a nakaammo a ‘naikaskasaban kadagiti isuamin a parsua nga adda iti baba ti langit’ ti ‘naimbag a damag a nangngegda.’ Itatta, ad-adda a makaparagsak a maammuan ti kasaknap a pakairakrakurakan ti naimbag a damag ti Pagarian babaen ti nasurok nga uppat ket kagudua a milion a Saksi iti nasurok a 230 a daga. Kinapudnona, iti tunggal tawen agarup 300,000 manipud iti amin a nasion ti maikapkappia iti Dios!​—Mateo 24:14; 28:19, 20.

22. Uray pay no agsagabatayo, aniat’ maaramidan ti Dios maipaay kadatayo?

²² Nupay mabalin nga adda ni Pablo iti pagbaludan idi nagsurat kadagiti taga-Colosas, pulos a dina inay-ay ti sasaadenna. Kinunana ketdi: “Agragrag-oak ita kadagiti panagsagabak maipaay kadakayo.” Ammo ni Pablo no aniat’ kaipapanan ti ‘panagibtur a naan-anay ken maaddaan iti mabayag a panagitured buyogen ti rag-o.’ (Colosas 1:11, 24) Ngem ammona a dina maaramidan daytoy iti bukodna a pigsa. Ni Jehova ti nangpabileg kenkuana! Kasta met iti panawentayo. Saan a napukaw ti rinibu a Saksi a naibalbalud ken naidaddadanes ti rag-oda nga agserserbi ken ni Jehova. Ngem ketdi, nasursuroda nga ipateg ti kinapudno ti sasao ti Dios a masarakan idiay Isaias 40:29-31: “Isu ti mangpapigsa iti nakapuy . . . Dagidiay mangnamnama ken ni Jehova pabaruendanto ti pigsada.”

23, 24. Ania ti sagrado a palimed a nadakamat idiay Colosas 1:26?

²³ Nagpateg ken ni Pablo ti ministerio maipanggep iti naimbag a damag a naisentro ken ni Kristo. Kayatna a mabigbig met dagiti sabsabali ti pateg ti akem ni Kristo iti panggep ti Dios, isu nga inawaganna daytoy kas “ti sagrado a palimed a naitalimeng nanipud kadagiti napalabas a sistema ti bambanag ken nanipud kadagiti naglabas a kaputotan.” Nupay kasta, saan a nagtalinaed a palimed. Innayon ni Pablo: “Ngem ita naiparangarangen kadagiti sasantona.” (Colosas 1:26) Idi tumaud ti yaalsa idiay Eden, inkari ni Jehova dagiti nasaysayaat a bambanag nga umayto, nga impadtona a ‘sugatento ti bin-i ti babai ti ulo ti serpiente.’ (Genesis 3:15) Aniat’ kayat a sawen daytoy? Nagtalinaed dayta a misterio kadagiti adu a kaputotan, iti sinigsiglo. Kalpasanna immay ni Jesus, ket “impaayna ti lawag iti biag ken di panagrupsa babaen ti naimbag a damag.”​—2 Timoteo 1:10.

²⁴ Wen, naisentro ti “sagrado a palimed” ken ni Kristo ken iti Mesianiko a Pagarian. Dinakamat ni Pablo “dagiti bambanag iti langlangit,” a tumukoy kadagidiay makipagturay ken Kristo iti Pagarian. Dagitoyto ti mausar a mangyeg iti aglaplapusanan a bendision kadagiti amin a “bambanag iti rabaw ti daga,” dagidiay mangtagiragsakto iti agnanayon a paraiso ditoy [daga]. Gapuna, makitayo a maikanatad la unay a tinukoy ni Pablo “dagiti nadayag a kinabaknang daytoy sagrado a palimed.”​—Colosas 1:20, 27.

25. Kas naipasimudaag idiay Colosas 1:29, ania a kababalin ti adda koma kadatayo ita?

²⁵ Sinegseggaan ni Pablo ti pasetna iti Pagarian. Kaskasdi, naawatanna a dayta ket saan a maysa a banag nga itugawan ken namnamaen lattan. “Agtartrabahoak a sipipinget, nga umag-agawaak maitunos iti panagtignayna ken isu agar-aramid kaniak buyogen ti pannakabalin.” (Colosas 1:29) Paliiwenyo ta, babaen ken Kristo, pinabileg ni Jehova ni Pablo tapno maitungpalna ti makaispal-biag a ministerio. Maaramidan met ni Jehova dayta kadatayo itatta. Ngem rumbeng nga isaludsodtay iti bagbagitayo, ‘Adda kadi kaniak ti espiritu ti panagebanghelio a kas idi damo a maammuak ti kinapudno?’ Aniat’ sungbatyo? Aniat’ makatulong iti tunggal maysa kadatayo nga agtultuloy nga ‘agtrabaho a sipipinget ken umagawa maitunos iti panagtignay ti pannakabalin ni Jehova’? Salaysayen ti sumaganad nga artikulo daytoy a banag.

Tinandaananyo Kadi?

◻ Apay a masiguradotayo a maiparangarang ni Jehova ti pannakabalinna kadagiti tattao?

◻ Ania dagiti kasasaad a nainaig iti sasao ni Pablo iti Colosas kapitulo 1?

◻ Kasano nga itungtungpal ti Dios ti panagkappia a nadakamat idiay Colosas 1:20?

◻ Babaen ti pannakabalinna, aniat’ maibanag ni Jehova babaen kadatayo?

[Mapa/Ladawan iti panid 8]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

COLOSSAE