Panangitandudo ti Kinapudno iti Maysa a Nadangkes a Lubong

“Ti saom isu ti kinapudno.”​—JUAN 17:17.

 1. (a) Kaano ken kasano a nagbalin nga isyu ti kinapudno? (b) Ania nga engrande a baro a kinapudno ti naiyebkas idiay Eden?

TI KINAPUDNO nabayagen nga isyu! Daytoy nga isyu, a kas kadaanen ti historia ti sangatuan, ti rimsua pay laeng idiay Eden idi ti kadaanan nga Uleg pinagduaduaanna ti kinapudno ti Soberano nga Apo Jehova. Idi nasulisogda, dagiti immuna a nagannak kadatayo pinilida ti agpanunot a kabukbukodanda ken nagturong iti bukodda nga inaagum a dalan. Saanda a manangsalimetmet ti kinatarnawda a manangitandudo iti kinapudno. Ngem sadiay impakaammo ti Dios ti engrande unay kadagiti baro a kinapudno, maysa a “bin-i” ti Pagarian ti maipasngayto a mangdadael kadagiti ar-aramid ti Diablo.​—Genesis 3:1-6, 14, 15.

 2. (a) Kasano a naraut ti kinapudno idiay lubong sakbay ti Layus? (b) Apay a nasarakan ni Noe ken ti pamiliana ti pabor ken ni Jehova?

² Itan narauten ti kinapudno. Ti Kangrunaan a Manangallilaw inusarna ti tulong dagiti dadduma nga immalsa nga espiritu nga annak ti Dios tapno mangdadael iti daga. Ti nagdakes a kaputotan sakbay ti Layus ti naigamer iti ‘panagar-aramid iti kabukbukodanda a banag wenno ti la kaykayatda’ a gapu itoy dida naipangagen ti pakdaar ni Noe. Napukawda. Ngem ni Noe ken ti pamiliana nakalasatda gapu iti awan tulawna a kinatarnawda. Ket idi a dagitoy a manangitandudo ti kinapudno rimmuarda manipud daong a nakaispalanda, ti umuna a kapanunotanda isut’ panangpuor kadagiti datdaton ti panagyaman​—“ti nabanglo a sayamusom” ken Jehova.​—Genesis 6:4-12; 8:18-21; Lucas 17:26, 27; 2 Pedro 2:5.

Dagiti Panangdadael ti Kinaulbod

 3. Ania ti Babilonia a Dakkel, ket kasanot’ panangrugi dayta?

³ Nupay kasta, dayta kadaanan nga Uleg, ti Diablo, intultuloyna a libegen dagiti dandanum ti kinapudno. Awan duadua, adda iti sidong ti panangiwanwan ni Satanas a naibangon ti kadaanan a Babilonia. Dagiti ‘palimed ti Babilonia’ ti nagbalin a pundasion iti sangalubongan nga imperio ti ulbod a relihion, a mailadawan idiay Apocalipsis 17:5 kas ti “Babilonia a Dakkel, ti ina dagiti balangkantis ken dagiti nakarimrimon ditoy daga.” Dagiti nakaad-adu a ramramitna, agraman dagiti agsusuppiat a pannursuro ti sektada, ti nakalasat agingga itoy nga aldaw kas naindaklan a pagurnongan iti narelihiusuan a biddut.​—Genesis 10:8-10; Jeremias 51:6.

 4. Kasano nga intandudo ni Jesus ti kinapudno, ket ania dagiti resulta?

⁴ Idi a ni Jesu-Kristo adda ditoy daga, situtured nga intandudona ti kinapudno. Idi nagsao kadagiti narelihiusuan a managinsisingpet idi kaaldawanna, kinunana: “Kukuanakayo ti Diablo nga amayo . . . Saan a nagtalinaed iti pudno, ta awan ti kinapudno kenkuana.” Mainayon pay, ni Jesus, ti naipadto a “bin-i” iti kari, impaganetgetna ti kinapateg ti kinapudno idi a kinunana ken Poncio Pilato: “Kunam nga ariak. Naiyanakak gapu itoy, ket gapu itoy immayak ditoy lubong, tapno paneknekak ti kinapudno.” Insakripisio ni Jesus ti natauan a biagna gaput’ panangitandudona iti kinapudno​—ti kinapudno ti Pagarian.​—Juan 8:44; 18:37; Genesis 3:2-5.

5, 6. (a) Kasano nga intultuloy ni Satanas ti panangdangadangna iti kinapudno? (b) Ania a pannakamulit ti imbungana, ket ania dagiti kinaulbod a nagtaud manipud iti dayta? (c) Apay a rebbeng a tarigagayantayo ti agbalin a napinget a manangitandudo iti kinapudno?

⁵ Ti kinaulbod ket konektado iti kinadakes. Ngarud, saanen a nakaskasdaaw, nga iti agtultuloy a pannakidangdangadang ni Satanas a maibusor iti kinapudno, nangparnuay iti maysa nga apostata a klase klero, a masasao idiay 2 Tesalonica 2:3 kas “ti tao ti kinadakes.” Simmaruno iti ipapatay dagiti apostoles ni Jesu-Kristo, dagitoy managdakdakes nga apostata intan-okda ti bagida kadagiti paspasurot ket rinugitanda ti nadalus a Nakristianuan a sursuro babaen ti panangilaokda kadagiti Binababilonia a “misterio” ken pilosopia a Griego, kangrunaanna ti teoria ni Plato a ti kararua ti tao ket saan a matay.

⁶ Daytoy a kinaulbod ti nangted ti pakaibatayan ti dadduma a kinaulbod kas daydiay kunada nga ‘amin a naimbag a tattao mapan idiay langit,’ ‘dagiti di naimbag mapanda idiay purgatorio,’ ket ‘dagiti dakes matunodanto nga agnanayon iti impierno a pagtutuokan.’ Gapu iti kasta unay a kaadu dagiti di umiso a sursuroda iti sidong ti Binababilonia a relihion, anian a ragsaktayo ta inkari ni Jesus: “No agtalinaedkayo koma iti saok, pudno a dakayto ti adalak, ket maammuanyonto ti kinapudno ket ti kinapudno luk-atannakayto”! Tarigagayantay koma ti agbalin a naregta a manangitandudo iti makawayawaya a kinapudno.​—Juan 8:31, 32.

Panangpartuat ti Naindaklan a Kinaulbod

 7. (a) Aniat’ kalat ni Satanas, ket kasanona a pinadpadas a maragpat dayta? (b) Ania nga ulbod a pannursuro ti lummung-aw idi maika-19 a siglo?

⁷ Nupay kasta, ar-aramiden amin ti Diablo ti kabaelanna a mangbusor iti kinapudno. Isut’ makapungtot iti asinoman a mamati iti kinapudno a Sao ti Dios, ti Santa Biblia. Ti kalatna ket isu ti ‘panangbulsekna iti is-isip dagiti di mamati, tapno dida maammuan ti nadayag a naimbag a damag maipapan ken Kristo.’ Inranta ti Diablo a dadaelen ti kinapudno saan laeng a babaen ti panangipalubosna iti “tao ti kinadakes” ti Kakristianuan a mangpadas a manginayon kadagiti ulbod a narelihiusuan a sursuro ti Biblia no di ket babaen ti panangikunana a ti Biblia ti naibatay iti sarsarita ken leyenda. Gapuna, bayat ti maika-19 a siglo, nangparnuay manen dayta kadaanan nga Uleg ti sabali nga ulbod ken makaallilaw a sursuro. Daytat’ naawagan ti teoria ti ebolusion.​—2 Corinto 4:4.

 8. Ania ti teoria ni Darwin?

⁸ Idi 1859, bayat nga umadanin ti “panungpalan” iti Biblia, impablaak ni Charles Darwin ti librona a napauluan On the Origin of Species by Means of Natural Selection, or the Preservation of Favoured Races in the Struggle for Life. (Daniel 12:4) Sigun iti teoria ni Darwin saan nga umay dagiti sibibiag a bambanag babaen iti direkta a panamarsua no di ket, amin a langa ti biag ti naglasat iti ebolusion manipud kadagiti napalabas a porma babaen iti “natural a panagpili kas resulta ti pannakidangadang iti panagbiag.” Kamaudianna, ti tao ti naggapu kano iti maysa a kita ti bakes. Kuna ni Darwin a daytat’ maysa a banag a “dagiti laeng napigsa ti matda.”

 9. (a) Ania dagiti kinapudno ti Biblia, kas insuro ni Jesus, nga agbalin nga awan mamaayna no ti ebolusion ket maysa a kinapudno? (b) Kasano a ti pinarparbo a “dagiti laeng napigsa ti matda” nangyeg ti dakkel a dadael iti sangatauan?

⁹ Daytoy a teoria ti nalawag a panangilibak ti salaysay ti panamarsua idiay Biblia ken ti panagbasol ti tao. Pagbalinenna nga awan mamaayna ti daton a subbot ni Jesus ken ti pannursuro ti Biblia maipapan iti Pagarian, ti panagungar, biag nga agnanayon, ken ti paraiso a daga. Kasta met, ti teoria ti ebolusion, no daytat’ pudno, wayawayaanna ti sangatauan manipud aniaman a moral a responsabilidad iti Namarsuana.a Iti panangisursurona a “dagiti laeng napigsa ti matda,” ti teoria ti nangted pammalubos iti itatanor ti Marxismo, Facismo, ken dagiti dadduma pay a kapanunotan.b Sungsungbatan dagiti manangitandudo iti ebolusion ti nadagsen a responsabilidad iti kinaadu ti kinadakes ken panagsagsagaba ti lubong itatta.​—Salmo 14:1-4.

Dagiti Manangitandudo ti Kinaulbod

10. Maipapan ken Darwin, kadagiti ania a pamay-an a dagiti klero napaneknekanda a manangitandudo iti kinaulbod?

¹⁰ Dagiti kadi klero idi panawen ni Darwin limmabanda a maibusor iti daytoy teoria a mangibabain iti Dios? Nakaskasdaaw, a maysa a propesor iti Cambridge University ti nagsurat: “Idi damo kaaduan iti ibubusor iti teoria ni Darwin ti naggapu manipud kadagiti sientista a maibatay kadagiti ebidensia, saan a manipud kadagiti teologo a maibatay iti kasuratan.” Ti sabali pay a masirib a doktor ti nanginayon: “Malaksid kadagiti sumagmamano dagiti nalalatak a Kristiano a managpanunot idiay Gran Britania ken America ti immanamong a dagdagus iti Darwinismo ken iti ebolusion.” Idi 1882, ni Darwin ti naipumpon pay a kadua dagiti ar-ari idiay Westminster Abbey, babaen iti espesial nga urnos iti Anglicano a dekano iti dayta a monasterio!​—Idiligyo iti Aramid 20:30; 2 Timoteo 4:3.

11. Ania a sasao ti inaramid dagiti klero maipapan iti ateistiko a teoria ni Darwin?

¹¹ Ti ateistiko a teoria ni Darwin ti aw-awatenen dagiti adu a klero ti Kakristianuan a kas ‘kinapudno ti ebanghelio.’ Ti Arsobispo iti York, ti maikadua ti ranggona a prelado iti Iglesia ti Inglatera, ibilangna ti teoria ti biolohikal nga ebolusion a nagsayaat ti pannakaipasdekna a dayta “ti kakaisuna a mapanunot a pakaibatayan ti moderno a biolohia.” Iti nabiit pay, iti maysa a gimong idiay Vaticana, 12 nga eskolar a nangibagi iti katan-okan a sientipiko a bagi ti Iglesia Katolika ti nagkuna: “Kumbinsidokami a ti aglaplapusanan nga ebidensia ipaayda ti aplikasion ti kapanunotan iti ebolusion ti tao ken dagiti dadduma pay a pinarsua a saanen a masuppiat.” Ket iti daytoy inayon met ti New Catholic Encyclopedia: “Ti pangkaaduan nga ebolusion, agraman pay ti bagi ti tao, ti nalabit ad-adda a sientipiko a salaysay iti namunganayantayo.” Ngem pudno kadi a sientipiko dayta? Ti kadi ebolusion ket supsuportaran dagiti mapagtalkan a sientipiko a pammaneknek? Ti mismo a biagyo agpannuray iti panangikeddeng iti kinapudno daytoy a banag.​—Juan 14:6; 16:13; 17:17.

12. Apay a maikunatayo a ti creationismo ket agpadpada a di nainkasuratan ken di nakapapati?

¹² Kadagiti nabiit pay a tawtawen, sumagmamano kadagiti pundamentalista a relrelihion ti nangitandudo iti creationismo kas sungbat iti ebolusion. Ngem iti panangaramidda iti dayta, nagsaoda iti banag nga agpadpada a di nainkasuratan ken di nakapapati. Kunada a dagiti langlangit, ti daga, ken ti isuamin nga adda iti rabaw ti daga ket pinarsua ti Dios iti 6 nga aldaw a 24 nga oras ti tunggal maysa​—wen, iti 144 a literal nga or-oras laeng! Daytoy a pannursuro ti namataud iti pananguyaw dagiti adu iti Biblia. Ngem ti kadi maysa nga aldaw iti Biblia kanayon a 24 nga oras ti kaatiddogna? Nagsao ti Genesis 2:4 maipapan “ti aldaw a panangaramid ni Jehova a Dios iti daga ken ti langit.” Daytoy maysa nga aldaw ramanenna amin dagiti innem kadagiti ‘aldaw’ a panamarsua idiay Genesis kapitulo 1. Sigun iti panangusar iti Biblia, ti maysa nga “aldaw” ket maysa laeng a narukod a periodo ti panawen. Ti maysa nga “aldaw” ken ni Jehova ti mabalin a sangaribo a tawtawen wenno sumagmamano ribo a tawen​—kas kadagiti ‘al-aldaw’ ti panamarsua. Iti daytoy a punto, ngarud, ti salaysay ti Biblia ti nainkalintegan ken maibagay iti pudno a siensia.​—2 Pedro 3:8.

Ti Namunganayan ti Biag

13. (a) Kasanot’ panangilawlawag dagiti manangitandudo iti ebolusion iti namunganayan iti biag? (b) Apay a nakakatkatawa a kunaen a ti sibibiag a selula pinarsuana ti bagbagina a por disgrasia?

¹³ Ngem kasano a maisalaysay dagiti manangitandudo ti teoria ti ebolusion ti aktual a namunganayan ti biag? Kunada nga agarup binilbilion a tawtawen ti napalabasen ti taaw a nangabbong iti daga nalabit nagbalin a kas “organiko nga angep,” nupay awan biag kenkuana. Sa, kunada, ‘ti nakaskasdaaw unay a molekula ti naporma babaen iti naisangsangayan a pannakaiparna.’ Babaen iti milagro, daytoy ti nangpaadu iti bagina met laeng a nangbukel iti dadduma pay a molekula a nagkakapet a mangbukel iti maysa a sibibiag a selula. Adda pay aya sabali a nakakatkatawa ngem iti dayta? Ti mannurat a nangited iti daytoy a panangiladawan kunana iti pakpakauna ti librona: “Rebbeng a basaen daytoy a libro a kasla science fiction wenno pinarparbo a siensia.” Wen, fiction, ngem narigat pay a makuna a siensia! Kinuna ti National Geographic a ti naiprograma nga instruksion (DNA) iti maymaysa a bassiusit a selula “no dayta koma ti maisurat, dayta ti mangpunno ti sangaribo a 600-panid a liblibro.” Anian a nakakatkatawa ti panangikuna a ti sibibiag a selula pinartuatna ti bagina met laeng a naiparparna laeng iti maysa a kaunaan, kasasapaan a napuskol nga angep nga awan pormana!

14. Kas dagiti manangitandudo iti kinapudno, ania a pamunganayan a sursuro ti Biblia ti masapul nga itag-aytayo?

¹⁴ Adayo nga ad-adda a nainkalintegan ken nalaklaka a matarusan ti panangilawlawag nga inted ti mannurat ti Biblia a ni David a nagsurat idiay Salmo 36, bersikulo 5 ken 9: “O Jehova, . . . adda kenka ti ubbog ti biag.” Kas dagiti manangitandudo iti kinapudno, masapul a suportarantayo dayta pamunganayan a sursuro ti Biblia.​—Kitaenyo met ti Salmo 100:3; Isaias 42:5, 8.

Narang-ay nga Ebolusion​—Wenno Direkta a Panamarsua?

15. (a) No pudno ti ebolusion, kasano koma a suportaran dayta dagiti rekord ti tedtedda? (b) Aniat’ ipakita ti rekord, a mangted puersa iti panangamin ni Darwin?

¹⁵ Nupay kasta, saan kadi a mabalin a, no naikkan ti biag, dagiti nagduduma a kita dagiti sibibiag a bambanag ti nagtultuloy a naglasat koma iti ebolusion a nagbalin a dadduma met a kita? Bueno, no dayta koma ti napasamak, ipakita koma dayta ti rekord dagiti tedtedda a bambanag kadagiti naglabas a pampanawen. Ngem adda kadi ipakpakita dagita? Panunotenyo laengen ti panawen a Cambrian. Ditoy dagiti fossils wenno tedtedda dagiti kangrunaan a grupo dagiti invertebrates wenno animal nga awan dorina ti immuna a nagparang a sangsangkamaysa iti maysa a naisangsangayan nga “itataud” dagiti sibibiag a bambanag. No dagitoy nagadu a nagduduma a grupo sipapartakda amin a timmaud iti biag a naggigiddan, kasano koma a posible a naglasatda iti ebolusion manipud maysa ken maysa? Ni Darwin a mismo sipaprangkesa nga inaminna: “No dagiti nagadu a kita . . . ti pudpudno a nangrugida a namnaminsan iti biag, dayta a kinapudno ti nagbalin a makapapatay iti teoria ti ebolusion.” Talaga a makapapatay dayta!​—1 Corinto 3:19, 20.

16. (a) Maipapan iti panagparang dagiti porma ti biag, kasano a dagiti rekord dagiti tedtedda pagbalinenna nga ulbos ti ebolusion? (b) Kasano ti pannakaiyebkas ti kinapudno idiay Genesis 1:25?

¹⁶ Ipakita ti rekord dagiti tedtedda a ti nagduduma ken nakarikrikut unay a porma ti biag ti giddato a nagparang ken naan-anayen ti pannakabukelda. Kas inkomento ti maysa a propesor ti natural a siensia: “Dagiti balyena, panniki, kabayo, bakulaw, elepante, kuneho, squirrels, ken dadduma pay, aminda ket naidumduma ti langada kas iti damo a nagparangda. Awan pulos pakatuntonan ti napamaysa nga inapoda, siranto la ketdin ti aniaman a kawing iti aniaman a reptilia, ti maipagpagarup a namunganayanda.” Adda kadi aniaman a tedtedda dagiti giraffes nga addaan tengnged a dua a kakatlo wenno tallo a kakapat ti maawat a kaatiddogda? Awan. Ti kinapudno ti banag isut’ kas naikunan idiay Genesis 1:25: “Ket ti Dios inaramidna dagiti agkakarungsot iti daga kas iti kasisigudda ken an-animal kas iti kakikitada, ken isuamin nga aguy-uyas iti daga kas iti kasisigudda. Ket ti Dios nakitana a nasayaatda.” Wen, nakasaysayaatda!

17. Ania a nagpintas a kinadumaduma ti makita kadagiti sibibiag a bambanag, ken manipud siasino laeng ti namunganayan daytoy?

¹⁷ Panunotenyo pay met ti nakaay-ayat a kinanadumaduma a makitkita kadagiti sibibiag a bambanag ditoy daga! Nagun-odan kadi ti rose, ti kulibangbang, ti hummingbird, ti paborial, ken ti rinibribo a dadduma pay a sibibiag a bambanag ti naisalsalumina a pintasda babaen iti pannakaiparna, iti maysa a pannakidangadang a maipaay iti pannakalasat laeng dagiti napipigsa? Wenno dayta ketdi ti obra maestra a disenio ti naayat a Dios a mangayat a ti sangatauan maragsakan met iti ar-aramid ti Dios? No matmatmatantayo ti kinapintas ti nakaad-adu a nakaskasdaaw a bambanag a pinartuat ti Diostayo iti daytoy a daga, rebbengna nga agdir-itayo: “O Jehova, anian a nagadu dagiti ar-aramidmo! Nainsiriban ti panangaramidmo! Nainsiriban ti panangaramidmo kadakuada amin. Ti daga napno iti pagsanikuaam.”​—Salmo 104:24.

18. Apay a kunaenyo a ti Dios laeng ti nangdisenio iti platypus?

¹⁸ Ti disenio sapulenna a kanayon ti nasaririt a diseniador. Ket adda nakaskasdaaw a disenio kadagiti sibibiag a bambanag. Usigenyo ti platypus, nga adda idiay Australia. Kas kadakkel ti maysa a rabbit, addaan dutdot kas ti otter, addaan sippit kas pato, addaan kawwet a kas ti kawitan, ken nagkakamang ti ramramay ti saksakana nga addaan natataden a kuko. Daytat’ agitlog kas reptilia, pasusuenna ti urbonna kas ti mammalia. Mabalinna ti aggian iti daga wenno iti uneg ti danum. Sadino ngay ti nagtaudan ti platypus? Yantangay rummuar laeng iti rabii, mabalin nga awagan ti platypus kas dakes a tagtagainep ti ebolusionista. Maysa a biologo iti Harvard University ti nangiladawan iti dayta kas “nakaskasdaaw unay ti pannakadiseniona a parsua a maipaay iti maysa a partikular, ken naisangsangayan a kasasaad ti panagbiag.” Asino ngay ti naisangsangayan a Diseniador? Dayta isu laeng ti Dios a nagkuna: “Ta tunggal animal ti kabakiran kukuak.”​—Salmo 50:10.

19. (a) Ania a nakaskasdaaw a banag ti maaramidan laeng ti battiutit a warbler? (b) Kasanona a maaramidan daytoy?

¹⁹ Mainayon pay, komosta met ngay dagiti nakaisigudan a rikna wenno instinct nga addan kadagiti adu a sibibiag a bambanag? Kas pangarigan, adda ti maysa a bassiusit a tumatayab, ti blackpoll warbler, a tallo a kakapat ti sangaonsa laeng ti timbangna (21 g). Ammona a pilien ti umiso a panawen ti otonio tapno agtayab manipud Alaska nga agturong idiay New England. Idiay nga agpalukmeg kadagiti nasasayaat a taraon ket sananto urayen ti kalam-ekna. Kalpasanna agtayabton, iti kangato nga agingga iti 20,000 pie (6,100 m) wenno nangatngato pay tapno masambutna ti kapegges ti angin nga agturong idiay Africa, agingga a ti warbler ti maitayab met iti agdama nga angin a mangiyayus kenkuana nga agpababa idiay Sud America. Amin dayta a nakaisigudan a pannakaammo ti warbler ti naiprograma iti utekna a kas ti kadakkel ti gisantes. Mailawlawag kadi ti ebolusionista no kasanot’ pannakaadda ti kasta a rikna? Pulos a saan. Ngem ti Biblia itudtudona a ni Jehova ti kasisiriban a “Nangaramid iti langit ken daga, ti baybay, ken amin nga adda kadakuada,” agraman dagidiay parparsua a “naisigud a nakasirsirib.”​—Salmo 146:5, 6; Proverbio 30:24-28.

Siyayamankayo Aya?

20. (a) Aniat’ mabalin a pannakailawlawag laeng dagiti pagsidsiddaawan a nanglikmut kadatayo? (b) Kasano a naiyebkas ti naayat a kinamanangngaasi ti Namarsua kadatayo? (c) Kas dagiti manangitandudo ti kinapudno kasanot’ rebbeng a panagtignaytayo?

²⁰ Ti kinapudno iti banag isu daytoy: Nakaad-adu unay dagiti nakaay-ayat, praktikal, ken nakaskasdaaw a bambanag idiay langit ken iti daga iti aglawlawtayo ta ti panamarsua babaen iti maysa a naayat, mannakabalin-amin a Diseniador ti kakaisuna laeng a panangilawlawag! Anian a nakaskasdaaw ti pannakaibagay dagiti inted-Dios a rikriknatayo iti natural nga aglawlawtayo, nga iti sidong ti normal, nasalun-at a kasasaad, ket pagbalinenna a makaay-ayo ti biag! Ti nagdayag nga ilelennek ti init a makitkitatayo, ti sayamusom dagiti sabsabong a lak-amentayo, dagiti nananam a prutas a maramramanantayo, dagiti naglamuyot a pul-oy ti angin a mariknatayo, ti aweng ti kabakiran a mangmangngegantayo​—anian ti panangiyebkas dagitoy iti naayat a kinamanangngaasi iti Namarsuatayo ken Diostayo! (Salmo 136:1-6, 25, 26) Anian a sipapasnek koma ti tarigagaytayo a mangiyebkas iti panagyamantayo babaen ti panangitandudo ti kinapudno iti daytoy nadangkes a lubong! Pudno unay, “ti sao [ti Dios] isu ti kinapudno”!

[Dagiti Footnote]

Kasano ti Isusungbatyo?

◻ Kasano a nagbalin nga isyu ti kinapudno?

◻ Kasano nga imbutaktak ti kinapudno ti Biblia ti Binababilonia a biddut?

◻ Kasano laeng a mailawlawag ti namunganayan ken dagiti kita ti biag?

◻ Aniat’ ibagbaga kadatayo dagiti disenio kadagiti sibibiag a bambanag?

◻ Kasanotay a pagyamanan ti Namarsuatayo?

[Ladawan iti panid 10]

Sibabatad ti imbaga ni Jesus kadagiti bumusbusor iti kinapudno, “Kukuanakayo ti Diablo nga amayo”

[Ladawan iti panid 12]

Ni Charles Darwin​—manangitandudo iti teoria a sunggo-a-tao

[Ladawan iti panid 13]

Ti Iglesia ti Inglatera intronoda ni Darwin idiay Westminster Abbey Iti Panangitandudo ti Kinapudno

[Picture Credit Line iti panid 15]

U.S. Fish & Wildlife Service

[Ladawan iti panid 15]