Panangilasin “ti Tao ti Kinakillo”
“Ket iti kasta maiparangarangton ti nadangkes, isu a papatayento ni Apo Jesus.”—2 TESALONICA 2:8.
1, 2. Apay a nasken a mailasintayo ti tao ti kinakillo?
AGBIBIAGTAYO iti panawen ti kinakillo. Daytat’ maysan a sangalubongan a pasamak. Uray sadino addat’ buteng kadagiti dakes a manangdadael ken ti peggad nga ipaayda iti kinataotayo ken sanikuatayo. Kaskasdi, adda ad-adayo a nalmeng a dakes nga elemento nga agan-andaren iti adun a siglo. Daytat’ maaw-awagan idiay Biblia “ti tao ti kinakillo.”
2 Nasken a maammuantayo daytoy a tao ti kinakillo. Apay? Ngamin isut’ desidido a mangpakapuy ti nasayaat a takdertayo iti Dios ken ti namnamatayo ti biag nga awan inggana. Kasano? Babaen ti panangpapanawna kadatayo iti kinapudno ken panamati ketdi kadagiti kinaulbod, iti kasta isinsinanatayo iti panagdayaw iti Dios “iti espiritu ken kinapudno.” (Juan 4:23) Nabatad manipud tigtignayna a daytoy partikular nga elemento ti kinadakes busbusorenna ti Dios ken iti pangpanggepna, agraman ti dedikado nga ilina.
3. Kasanot’ panangiturong ti Biblia iti atensiontayo iti daydiay nakillo?
3 Ti Biblia sawenna maipapan iti daytoy a tao ti kinakillo idiay 2 Tesalonica 2:3. Pinaltiingan ti espiritu ti Dios, insurat ni apostol Pablo: “Dikayo paallilaw iti uray siasino iti uray aniaman, ta [ti aldaw ni Jehova a panangdadael iti daytoy dakes a sistema] dinto umay no di pay umuna ti panagtallikud [apostasia] ken maiparangarang ti tao ti kinakillo.” Ditoy impadto ni Pablo a tumanorto ti apostasia ken agparangto ti tao ti kinakillo sakbay ti panungpalan daytoy a sistema. Kinapudnona, kuna ni Pablo iti 2Tes 2 bersikulo 7: “Ta ti palimed ti kinakillo agar-aramiden.” Gapuna idi umuna a siglo, daytoy a managdakdakes nangrugin a mangiparangarang ti bagina.
Ti Punganay ti Tao a Nakillo
4. Asino ti namunganay ken mangsupsuportar iti tao ti kinakillo?
4 Asinot’ namunganay ken nangsuportar itoy a tao ti kinakillo? Sumungbat ni Pablo: “Ti kaadda daydiay nakillo sigun iti panangaramid ni Satanas a mapakuyogan iti amin a pannakabalin ken kadagiti ulbod a pagilasinan ken datdatlag ken ti amin nga allilaw ti kinadakes a maipaay kadagiti mapukaw, kas supapak agsipud ta dida inawat ti ayat ti kinapudno a maipaay koma a pakaisalakananda.” (2 Tesalonica 2:9, 10) Gapuna ni Satanas isut’ ama ken manangsustento ti tao ti kinadakes. Ken no kasano a ni Satanas ket kabusor ni Jehova, iti pangpanggepna, ken ti ilina, kasta met ti tao ti kinakillo, ammona man dayta wenno saan.
5. Ania a pagtungpalan ti agur-uray iti daydiay nakillo ken dagidiay simmurot kenkuana?
5 Dagidiay kumuyog iti tao ti kinakillo agsagabadanto ti isu met laeng a gasat kas kenkuana—ti pannakadadael: “Ket iti kasta maiparangarangton ti nakillo, isu a papatayento ni Apo Jesus . . . ket pukawennanto babaen ti rangrang ti kaaddana.” (2 Tesalonica 2:8) Dayta a panawen a pannakadadael ti tao ti kinakillo ken dagiti manangsuportarna (“dagidiay mapukaw”) ket umay iti mabiiten “inton maiparangarang ni Apo Jesus nga aggapu sadi langit agraman kadagiti anghelna kadagiti darang ti apuy, a balsenna dagiti saan a mangammo iti Dios ken di agtulnog iti naimbag a damag ni Apotayo a Jesus. Dagitoy a mismo madusandanto iti agnanayon a pannakapukaw.”—2 Tesalonica 1:6-9.
6. Ania a kanayonan pay nga impormasion ti itden ni Pablo maipapan iti daydiay nakillo?
6 Ituloy a salaysayen pay ni Pablo daytoy a nakillo, a kunkunana: “Isu a sumalungasing ken agpalangguad a bumusor iti isuamin a managan ‘dios’ wenno pagrukbaban, ket iti kasta agtugaw iti templo Ti Dios, nga agparang a kasla isu ti dios.” (2 Tesalonica 2:4) Gapuna namakdaar ni Pablo a ni Satanas mangibangonto ti maysa a nakillo, maysa nga ulbod a banag a pagrukbaban, a mangikabil pay ti bagina a nangatngato ngem iti linteg ti Dios.
Panangilasin iti Daydiay Nakillo
7. Apay a maikunatayo a ni Pablo saan nga agsasao maipapan iti maymaysa nga indibidual, ket ania ti irepresentar daydiay tao ti kinakillo?
7 Agsasao aya ni Pablo iti maymaysa nga indibidual? Saan, ta kunana a daytoy a “tao” nadlawen idi kaaldawan ni Pablo ken agtultuloy ti kaaddana agingga nga isut’ dadaelen ni Jehova iti panungpalan daytoy a sistema. Gapuna, isut’ addan iti nakaad-adu a siglo. Kaawatan ngarud, nga awan literal a tao a nagbiag iti kasta kabayag. Gapuna ti balikas a “tao ti kinakillo” rebbeng nga irepresentarna ti maysa a bagi, wenno klase, dagiti tattao.
8. Asino ti tao ti kinakillo, ken aniat’ sumagmamano kadagiti pakailasinan a tandana?
8 Siasinoda? Ipakita ti ebidensia nga isudat’ bagi dagiti natangsit, ambisiuso a klero ti Kakristianuan, a kadagiti naglabas a siglo insaaddat’ bagbagida kas isudat’ linlinteg a mismo. Daytoy ti makita babaen iti kinapudno nga adda rinibribo a nagduduma a relihion ken sekta iti Kakristianuan, a tunggal maysa adda kabukodanna a klero, kaskasdi tunggal maysa agsusuppiatda iti maysa ken maysa iti dadduma a paset ti doktrina wenno aramid. Daytoy nasinasina a kasasaad ket nalawag nga ebidensia a saanda a sursuroten ti linteg ti Dios. Saanda ngarud a naggapu iti Dios. (Idiligyo ti Mikias 2:12; Marcos 3:24; Roma 16:17; 1 Corinto 1:10.) Ti pagpapadaan amin dagitoy a relihion a ta saanda a salsalimetmetan dagiti pannursuro ti Biblia, ta sinalungasingdat’ paglintegan a: “Dikay lumbes iti adda a naisurat.”—1 Corinto 4:6; kitaenyo met ti Mateo 15:3, 9, 14.
9. Ania dagiti di nainkasuratan a pammati nga insandi daydiay nakillo kadagiti kinapudno ti Biblia?
9 Gapuna, daytoy a nadangkes ket maysa a nagkaykaysa a persona: ti narelihiusuan a klero ti Kakristianuan. Aminda, uray man isuda dagiti papa, papadi, patriarka, wenno dagiti manangaskasaba a Protestante, nagraramananda ti responsabilidad iti narelihiusuan a basbasol ti Kakristianuan. Insukatda ti kinapudno ti Dios kadagiti pagano a kinaulbod, nga isursuroda dagiti di nainkasuratan a doktrina kas ti di ipapatay ti natauan a kararua, umap-apuy nga impierno, purgatorio, ken Trinidad. Arigda dagiti narelihiusuan a papangulo a nagkunaan ni Jesus: “Kukuanayo ti Diablo nga amayo, ket kayatyo nga aramiden dagiti kalikagum ni amayo. . . . Isu manangulbod ket ama ti kinaulbod.” (Juan 8:44) Ti ar-aramidda ti mangibutaktak kadakuada a nadangkes, ta makiramramanda kadagiti ar-aramid a mangsalungasing ti linlinteg ti Dios. Kadagita ti nagkunaan ni Jesus: “Umadayokayo kaniak, dakayo nga agar-aramid ti kinadakes.”—Mateo 7:21-23.
Panangitantan-ok ti Bagida
10. Ania a relasion ti adda iti daydiay nakillo ken dagiti napolitikaan nga agtuturay?
10 Ipakita ti historia a dagidiay adda iti daytoy klase tao ti kinakillo impakitada ti kasta a kinatangsit ken kinapalangguad nga aktualmente a diniktaranda dagiti agtuturay ti lubong. Iti panangipambarda iti doktrina ‘ti nasantuan a kalintegan dagiti ar-ari,’ kuna dagiti klero nga isuda kano ti nasken a manangibabaet kadagiti agtuturay ken iti Dios. Isudat’ mangkorona ken mangikkat iti trono kadagiti ar-ari ken emperador ken naibaw-ingda ti masa a pabor wenno kontra kadagiti agtuturay. Iti epektona, kunkunada, kas kadagiti nangato a papadi a Judio a nangilaksid ken Jesus: “Awan sabali nga arimi no saan a ni Cesar.” (Juan 19:15) Kaskasdi, nalawag nga insuro ni Jesus: “Ti pagariak saan a paset daytoy a lubong.”—Juan 18:36.
11. Kasanot’ panangitan-ok dagiti klero iti bagbagida?
11 Tapno itan-okda ti bagida a nangnangruna iti ngato dagiti gagangay a tattao, daytoy klase nadangkes ket nagusar ti naiduma a suot, masansan a nangisit. Mainayon pay, inadornuanda ti bagbagida iti amin a kita dagiti naranga nga insignia, agraman kadagiti korona, dagiti krus, ken mitra. (Idiligyo ti Mateo 23:5, 6.) Ngem ni Jesus ken dagiti pasurotna awananda ti kakasta a pagan-anay; agbadoda kas kadagiti gagangay a tattao. Innala met dagiti klero iti bagbagida dagiti titulo kas ti “Father,” “Holy Father,” “Reverend,” “Most Reverend,” “His Excellency,” ken “His Eminence,” a nangnayon iti ‘panangitantan-okda ti bagbagida iti ngatuen dagiti dadduma.’ Kaskasdi, insuro ni Jesus maipapan ti narelihiusuan a titulo: “Ket awan ti naganenyo ti amayo itoy rabaw ti daga.” (Mateo 23:9) Umas-asping, ni Eliu, iti panangsungbatna kadagiti managinsisingpet a manangliwliwa ni Job, kunana: “Dawatek kadakayo, bay-andak, diak padayawan ti kinatao ti uray siasino; diakto itden dagiti mamarparay-ok a titulo iti siasinoman a tao.”—Job 32:21.
12. Asinot’ kinuna ni Pablo nga aktual a pagserserbian dagiti klero?
12 Idi a ni Pablo kinunana nga idi kaaldawanna ti tao ti kinakillo ket nangrugin ti ar-aramidna, kinunana pay met maipapan kadagidiay mangisarsarming iti daydiay dakes a kababalinna: “Ta sinan apostol dagita, managsiksikapda, nga agparangda a kakasla apostol ni Kristo. Ket saan a nakaskasdaaw ta uray ni Satanas agbalin a kasla anghel ti lawag. Saan ngarud a pakasdaawan a dagiti ministrona agparangda a kakasla ministro ti kinalinteg. A ti panungpalanda maiyannurotto kadagiti aramidda.”—2 Corinto 11:13-15.
Iyaalsa Kontra ti Pudno a Panagdayaw
13. Ania ti apostasia nga impadto ni Pablo?
13 Kuna ni Pablo a daytoy a tao ti kinakillo tumanorto a kagiddan ti apostasia. Kinapudnona, ti umuna a pangripiripan nga inted ni Pablo maipapan iti kinasiasino daytoy a klase nakillo a ta “ti aldaw ni Jehova [inton dadaelen ni Jehova daytoy nadangkes a sistema dagiti bambanag] . . . dinto umay no di pay umuna ti apostasia.” (2 Tesalonica 2:2, 3) Ngem aniat’ kayat a sawen ti “apostasia”? Iti daytoy a konteksto, saanna kayat a sawen ti basta pannakaikapis wenno pannakatnag gapu iti naespirituan a kinakapuy. Ti sao a Griego a nausar ditoy maipaay ti “apostasia” kayatna a sawen, malaksid kadagiti dadduma a bambanag, maysa nga “itatallikud” wenno “ikokontra.” Dadduma a patarus ipaulogda dayta kas “iyaalsa.” Ti bersion ni William Barclay kunana: “Dayta nga aldaw dinto makaumay agingga a ti Naindaklan nga Iyaalsa natungpalen.” Ti The Jerusalem Bible inawaganna dayta “ti Dakkel nga Ibubusor.” Gapuna, iti konteksto iti isalsalaysay ni Pablo, ti “apostasia” kaipapananna ti ibubusor iti pudno a panagdayaw.
14. Kaanot’ panangrugi ti napasnek nga itatanor ti apostasia?
14 Kasano ti itatanor daytoy nga apostasia, daytoy nga iyaalsa? Idiay 2 Tesalonica 2:6, nagsurat ni Pablo, maipapan ti kaaldawanna, maipapan “ti mangtiped kenkuana,” daydiay nadangkes. Ania ngay dayta? Isu daytat’ makatiped a puersa dagiti apostol. Ti kaaddada, babaen kadagiti napipigsa a sagsagut nga impaay ti nasantuan nga espiritu, linapdanda ti apostasia iti panagbalinna nga epidemia. (Aramid 2:1-4; 1 Corinto 12:28) Ngem idi natayen dagiti apostol, idi agarup ngudo ti umuna a siglo, dagiti mangtiped naikkatdan.
Timpuar ti Di Nainkasuratan a Klase Klero
15. Ania nga urnos ti impasdek ni Jesus agpaay iti kongregasion Kristiano?
15 Ti kongregasion nga impasdek ni Jesus timpuar bayat ti umuna a siglo iti sidong ti panangiwanwan dagiti panglakayen (dagiti manangaywan) ken ministerial nga ad-adipen. (Mateo 20:25-27; 1 Timoteo 3:1-13; Tito 1:5-9) Dagitoy ket naalada manipud ti kongregasion. Isuda dagiti makabael a naespirituan a lallaki nga awanan espesial a teolohikal a pannakasanay, kas ken Jesus nga awanan met ti pannakasanay. Pudno unay, nagsiddaawan dagiti kabusorna: “Kasano ti pannakaammo daytoy a tao kadagiti pagbasaan idinto a di nagadal?” (Juan 7:15) Ket maipapan kadagiti apostol, kasta met laeng ti kinuna dagiti narelihiusuan a papangulo: “Ket idi nakitada ti tured da Pedro ken Juan, idinto nga ammoda nga awan adalda ken saanda a nasursuruan a tattao, nagsiddaawda. Ket nailasinda ida a nakikadkaduada ken Jesus.”—Aramid 4:13.
16. Kasano a ti apostasia pinataudna ti isisiasi manipud iti umuna-siglo a Nakristianuan a padron maipaay iti pannakaorganisar ti kongregasion?
16 Nupay kasta, ti apostasia inserrekna dagiti kapampanunotan a naadaw manipud kadagiti klero a Judio ken idi agangay manipud iti narelihiusuan a pannakasangal ti pagano a Roma. Bayat a naglabas ti tiempo ket dimtengen ti itatallikud manipud pudno a pammati, timmanoren ti di nainkasuratan a klase klero. Ti nakoronaan a papa nangrugin nga agturay iti maysa a kolehio dagiti kardinal, nga isudat’ naala manipud kadagiti ginasgasut nga obispo ken arsobispo, nga isuda met ti naipangatot’ saadda manipud kadagiti nasanay iti seminario a papadi. Gapu itoy, di nagbayag kalpasan ti umuna a siglo, maysa a mistiko a klase klero ti simmublat iti Kakristianuan. Daytoy a klase ket saan a naipadron iti umuna-siglo a papanglakayen a Kristiano ken ministerial nga ad-adipen no di ket naipadron kadagiti napaganuan a narelihiusuan a sistema.
17. Kaano, nangnangruna, a pimmigsa ti pannakabalin daydiay nakillo?
17 Idi karrugi ti maikatlo a siglo K.P., dagiti gagangay a manamati naitudingda iti segunda-klase nga estado dagiti laigo. Ti apostata a tao ti kinakillo nagin-inut nga iniggamanna dagiti rienda ti kinaturay. Daytoy a pannakabalin ket napatibker bayat ti panagturay ti Romano nga emperador a Constantino, nangnangruna kalpasan ti Konsilio ti Nicaea idi 325 K.P. Kalpasanna ti Iglesia ken Estado nagtipondan. Gapuna, ti tao ti kinakillo—ti klero ti Kakristianuan—nagbalinen a sinigsiglo ti kaatiddognan a linea dagiti apostata kas iyaalsa maibusor iti pudno a Dios, a ni Jehova. Ti linlinteg ken urnos a sinurotda ket kabukbukodanda ket saan nga iti Dios.
Dagiti Pagano a Sursuro
18. Ania dagiti makatabbaaw a pagano a sursuro nga inaklon daydiay nakillo?
18 Ti tumantanor a tao ti kinakillo bimmulod met kadagiti pagano a sursuro. Kas pangarigan, ti maysa a misterioso, di maaw-awatan a dios a Trinitariano ti naisandi iti Daydiay nagkuna: “Siak ni Jehova. Dayta ti naganko; ket ti dayagko diakto ited iti sabali.” “Siak ni Jehova, ket awanen ti sabali. Awan ti Dios no di la sisiak.” (Isaias 42:8; 45:5) Daytoy a panangisandi ti natauan, uray pay napaganuan, a kapanunotan kadagiti kinapudno ti Dios ket napalawa a nangiraman ti ad-adda pay a panangtabbaaw: ti panangdayaw ken ni nanumo a Maria iti Biblia kas “Ina ti Dios” ti Kakristianuan. Gapu itoy, dagiti promotor kadagita nga ulbod a sursuro, ti klase klero, nagbalin a kangatuan ti ranggona “kadagiti sisania” nga immula ni Satanas tapno leppesenna ti nagsayaat a bin-i nga immula ni Kristo.—Mateo 13:36-39.
19. Kasano a nabingbingay ti Kakristianuan kadagiti adu a siglo, ngem aniat’ tinaginayonda?
19 Idi napasamaken dagiti panagsisina ken pannakabingaybingay, nawarawara ti Kakristianuan kadagiti ginasgasut a relihion ken sekta. Ngem tunggal baro a relihion wenno sekta, malaksid ti sumagmamano, tinaginayonna ti klero-laigo a pannakabingayda. Gapuna, ti klase tao ti kinakillo nataginayon agingga itoy nga aldaw. Ken kaskasdi nga intuloyna nga itan-ok ti bagina iti ngatuen dagiti tattao babaen iti naisangsangayan a pagan-anayda ken naaweng a tituloda. Nalawag, a di nalabes ti panagsao ni Pablo idi a kinunana a ti klase tao ti kinakillo ipadayagna ti bagina ken itan-oknanto ti bagina iti posision a sinan-dios.
Ti Kinapapa
20. Kasano a ti maysa a Katoliko a gubuayan dineskribirna ti papa?
20 Ti pangarigan ti kasta a panangipadayag ket isu ti kinapapa idiay Roma. Ti eklesiastikal a diksionario ni Lucio Ferraris, a naipablaak idiay Italia, dineskribirna ti papa kas “napalalo a dignidad ken kinangato nga isut’ saan a basta tao laeng no di ket, kaiyariganna, Dios, ken ti Suno ti Dios.” Ti koronana ket triple a korona “kas ari ti langit, iti daga ken iti impierno.” Ti isu met laeng a diksionario intuloyna: “Ti papa ket, kaiyariganna, Dios ditoy daga, ti kakaisuna a prinsipe dagiti matalek ken Kristo, ti kadadakkelan nga ari ti amin nga ar-ari.” Sana innayon: “No maminsan ti papa mabalinna a suppiaten ti nadiosan a linteg.” Kasta met, kuna ti The New Catholic Dictionary maipapan iti papa: “Dagiti embahadorna maipangpangrunada ngem kadagiti dadduma a miembro ti diplomatiko a bagi.”
21. Paggiddiatenyo dagiti tigtignay ti papa iti tignay ni Pedro ken ti anghel.
21 Saan a kas kadagiti adalan ni Jesus, masansan a ti papa agkawes kadagiti nakalablabor a pagan-anay ken awatenna ti panangdayaw dagiti tattao. Ipalubos ti papa ti panagruknoy dagiti tattao kenkuana, a bisituen ti singsingna, ken isut’ baklayenda kadagiti ab-abagada iti espesial a pagtugawan. Anian a kinabarengbareng ti ipakpakita dagiti papa iti adun a siglo! Pudno a naigiddiat iti nanumo a kinasimple ni Pedro, a nagkuna ken ni Cornelio, ti Romano nga opisial ti buyot a nagparintumeng kadagiti saksaka ni Pedro tapno agrukbab kenkuana: “Tumakderka, . . . siak ket taoak laeng”! (Aramid 10:25, 26, ti Katoliko a Jerusalem Bible) Ket anian a pannakaisupadi iti anghel a nangted ken apostol Juan ti Paltiing! Pinadpadas ni Juan ti agruknoy a mangdayaw iti dayta nga anghel, ngem kuna ti anghel: “Agannadka! Dika aramiden dayta! Siak adipenak a kaduam ken kadua dagiti kakabsatmo a mammadto ken dagiti mangsalimetmet kadagiti sasao daytoy a pagbasaan. Agdaydayawka iti Dios.”—Apocalipsis 22:8, 9.
22. Babaen iti ania a Nainkasuratan a pagalagadan ti pakailasinan iti daydiay nakillo?
22 Daytoy kadi a pangngeddeng iti klase klero ket nakaro unay? Madeterminartay daytoy babaen ti panangiyaplikar ti pagannurotan nga inted ni Jesus a pangilasin kadagiti ulbod a mammadto: “Mailasinyonto ida gapu kadagiti bungbungada.” (Mateo 7:15, 16) Ania, ngaruden, ti bungbunga dagiti klero kadagiti napalabas nga adun a siglo ken iti mismo a maika-20 a siglotayo? Anianto ti pagtungpalan daytoy a tao ti kinakillo, ken asino ti mairamanto iti dayta a pagtungpalanda? Ania a responsabilidad ti adda kadagiti pudpudno nga agbuteng iti Dios iti daytoy a nakillo? Dagiti sumaganad nga artikulo isalaysaydanto dagitoy a punto.
Salsaludsod a Pagrepaso:
◻ Ania daydiay tao ti kinakillo, ken kaanot’ pannakaiparangarangna?
◻ Kasanot’ panangilasin ti Biblia iti autor daytoy klase nakillo?
◻ Kasanot’ panangitan-ok dagiti klero iti bagbagida iti ngatuen dagiti tattao?
◻ Ania nga apostata a sursuro ken ar-aramid ti pinatanor dagiti klero?
◻ Kasano a ti kababalin dagiti papa maigiddiat iti kababalin ni Pedro ken ti maysa nga anghel?
[Ladawan iti panid 14]
Ni apostol Pedro, saan a kas kadagiti papa, dina pinalubosan ti tao nga agruknoy kenkuana