Timoteo​—“Maysa a Pudpudno nga Anak iti Pammati”

AGTUTUBO pay laeng ni Timoteo idi pinili ni Kristiano nga apostol Pablo a kaduana nga agdaliasat. Nagpaut ti kastoy a panagkaduada iti 15 a tawen. Nakasingsinged dagitoy a dua a lallaki, isut’ gapuna nga inawagan ni Pablo ni Timoteo a “ti dungdungnguek ken matalek nga anak iti Apo” ken “maysa a pudpudno nga anak iti pammati.”​—1 Corinto 4:17; 1 Timoteo 1:2.

Ania dagiti galad ni Timoteo a nakaay-ayuan unay ni Pablo? Kasano a nagbalin ni Timoteo a nakapatpateg a kadua? Ket ania dagiti makagunggona a maadaltayo iti naipaltiing a rekord maipapan iti inar-aramid ni Timoteo?

Pinili ni Pablo

Naam-ammo ni Pablo ti agtutubo nga adalan a ni Timoteo idi simmarungkar ti apostol idiay Listra (Turkey itan) iti maikadua a panagdaliasatna kas misionero idi agarup 50 K.P. Mabalin a sumurok-kumurang a 20 ti tawen idi ni Timoteo. Naimbag ti pakasarsaritaanna kadagiti Kristiano idiay Listra ken Iconio. (Aramid 16:1-3) Nagbiag a mayannurot iti naganna, a kaipapananna “Daydiay Mangidaydayaw iti Dios.” Sipud pay iti kinaubingna, nasursuruan ni Timoteo iti Nasantuan a Kasuratan babaen kada Loida nga apongna ken ni Eunice nga inana. (2 Timoteo 1:5; 3:14, 15) Nagbalinda a Kristiano nalabit idi damo a simmarungkar ni Pablo iti siudadda sumagmamano a tawen sakbayna. Iti panangipaltiing ti nasantuan nga espiritu, adda naipadto maipapan iti masakbayan ni Timoteo. (1 Timoteo 1:18) Maitunos iti dayta a panangiturong, impatay ni Pablo ken dagiti lallakay iti kongregasion dagiti imada iti dayta nga agtutubo, iti kasta inlasinda a maipaay iti partikular a serbisio, ket pinili ti apostol a kas kaduana a misionero.​— 1 Timoteo 4:14; 2 Timoteo 1:6.

Yantangay maysa a Griego a di manamati ti amana, saan a nakugit ni Timoteo. Siempre, saan a maiparebbeng daytoy kadagiti Kristiano. Ngem tapno saan a maitibkol dagiti Judio a sarungkaranda, nagpakugit ni Timoteo uray no nasakit.​—Aramid 16:3.

Dati kadin a naibilang a Judio ni Timoteo? Kuna dagiti dadduma nga eskolar a sigun kadagiti rabbiniko nga autoridad, “agpannuray iti ina, saan nga iti ama, ti pannakipagili ti anak ti agassawa a saan nga agkadaraan.” Kayatna a sawen, “Judio dagiti annak ti maysa a Judio a babai.” Ngem pagduaduaan ni Shaye Cohen, maysa a mannurat, no “addan idi umuna a siglo K.P. [ti kasta] a rabbiniko a linteg mainaig kadagiti umili” ken no sinurot dayta dagiti Judio idiay Asia Menor. Kalpasan ti panangusigna iti historikal nga ebidensia, kinunana a no mangasawa ti Gentil a lallaki iti Israelita a babai, “maibilang nga Israelita ti anak dagitoy nga agassawa no la ket ta agnanaed ti pamilia iti kagimongan dagiti Israelita. No sadino ti pagnaedan ti ina, sadiay met nga agpannuray ti pannakipagili ti anakna. No sumurot ti Israelita a babai iti Gentil nga asawana nga adda iti sabali a pagilian, maibilang a Gentil dagiti annakna.” Aniaman ti kasasaad, adda nagimbaganna iti trabaho a panangasaba ti di panagkadaraan dagiti dadakkel ni Timoteo. Awan problemana a makilangen kadagiti Judio wenno kadagiti Gentil, a nalabit makatulong a mangrisut kadagiti saanda a pagkikinnaawatan.

Dakkel ti namalbaliwan ti biag ni Timoteo idi simmarungkar ni Pablo idiay Listra. Nangyeg iti adu a bendision ken pribilehio ti kinatallugod daytoy nga agtutubo nga agpaidalan iti nasantuan nga espiritu ken sipapakumbaba a pannakipagtrabahona kadagiti Kristiano a panglakayen. Nabigbigna man dayta iti daydi a tiempo wenno saan, idi agangay naikkan ni Timoteo kadagiti napateg a teokratiko nga annongen babaen ti panangiturong ni Pablo. Adayo dagiti lugar a nadanonna, agingga idiay Roma a kabesera ti imperio.

Intandudo ni Timoteo ti Intereses ti Pagarian

Bassit laeng ti rekord nga adda kadatayo maipapan iti inar-aramid ni Timoteo, ngem adu a lugar ti napnapananna a nangitandudo iti intereses ti Pagarian. Iti umuna a panagbiahe ni Timoteo a kaduana da Pablo ken Silas idi 50 K.P., napanda iti Asia Menor sada nagturong idiay Europa. Nangaskasabada idiay Filipos, Tesalonica, ken Berea. Idi rimsua ti ibubusor, nagpa-Atenas ni Pablo, ket nagbati da Timoteo ken Silas idiay Berea tapno asikasuenda ti grupo dagiti adalan a nabuangay sadiay. (Aramid 16:6–17:14) Idi agangay, imbaon ni Pablo ni Timoteo idiay Tesalonica tapno pabilgenna ti baro a kongregasion sadiay. Idi nagsarakda ken Pablo idiay Corinto, nasayaat ti impadamag ni Timoteo maipapan iti irarang-ay ti kongregasion.​—Aramid 18:5; 1 Tesalonica 3:1-7.

Saan a dinakamat ti Kasuratan no kasano kabayag nga adda ni Timoteo idiay Corinto. (2 Corinto 1:19) Nalabit idi agarup 55 K.P., kayat ni Pablo nga ibaon manen ni Timoteo kadagiti taga Corinto agsipud ta nadamagna ti makapadanag a kasasaadda. (1 Corinto 4:17; 16:10) Idi agangay, idi adda ni Timoteo idiay Efeso, kaduana ni Erasto a naibaon idiay Macedonia. Ket idi sinuratan ni Pablo dagiti taga Roma bayat ti kaaddana idiay Corinto, agkaduada manen ken Timoteo.​—Aramid 19:22; Roma 16:21.

Pimmanaw ni Timoteo ken ti dadduma pay idiay Corinto idi nagpa-Jerusalem ni Pablo, ket kinaduada ti apostol uray agingga laeng idiay Troas. Saan a nadakamat no nagtuloy ni Timoteo idiay Jerusalem. Ngem nainaganan iti pangrugian ti tallo a surat nga inaramid ni Pablo idi naibalud idiay Roma idi agarup 60-61 K.P.a (Aramid 20:4; Filipos 1:1; Colosas 1:1; Filemon 1) Panggep idi ni Pablo nga ibaon idiay Filipos ni Timoteo nga adda idi idiay Roma. (Filipos 2:19) Ket idi naruk-atanen ni Pablo iti pagbaludan, nagtalinaed ni Timoteo idiay Efeso iti panangidawat ti apostol.​—1 Timoteo 1:3.

Yantangay saan a nalaka wenno komportable ti panagbiahe idi umuna a siglo, talaga a makomendaran ti kinatulok ni Timoteo nga agbiahe a masansan maipuon kadagiti kongregasion. (Kitaenyo Ti Pagwanawanan, Agosto 15, 1996, panid 29, iti kahon.) Usigenyo ti maysa laeng kadagiti naiplano a panagbiahena ken no ania ti ipalnaad daytoy kadatayo maipapan ken Timoteo.

Pannakalawlawag Maipapan iti Personalidad ni Timoteo

Kadua ni Pablo ni Timoteo idiay Roma idi sinuratan ti naibalud nga apostol dagiti maidaddadanes a Kristiano idiay Filipos ket kinunana: “Mangin-inanamaak ken Apo Jesus nga ibaonko kadakayo ni Timoteo iti mabiit, tapno agbalinak koma a maysa a maay-ayatan a kararua inton maammuak ti maipapan kadagiti bambanag a mainaig kadakayo. Ta awan kaniak ti sabali pay nga addaan iti kababalin a kas kenkuana a sipupudno a mangisakitto kadagiti bambanag maipapan kadakayo. Ta amin dagiti dadduma sapsapulenda dagiti bukodda a pagimbagan, saan a dagiti pagimbagan ni Kristo Jesus. Ngem ammoyo ti pammaneknek nga impaayna maipapan ti bagina, a kas iti maysa nga anak iti ama isu nagpaadipen a kaduak iti pannakaipalawa ti naimbag a damag.”​—Filipos 1:1, 13, 28-30; 2:19-22.

Ipaganetget dagita a sasao ti pannakaseknan ni Timoteo kadagiti kapammatianna. Malaksid no agbarko, uppat a pulo nga aldaw a magna manipud Roma agingga idiay Filipos, apagbiit a ballasiwenna ti Baybay Adriatrico, sa magna manen iti 40 nga aldaw iti panagsublina idiay Roma. Sisasagana ni Timoteo a mangaramid iti dayta tapno pagserbianna dagiti kakabsatna.

Nupay adu a lugar ti napnapananna, adda dagiti tiempo a saan a nakaradkad ni Timoteo. Nabatad nga adda sakitna iti tian ken ‘masansan nga agsakit.’ (1 Timoteo 5:23) Ngem inaramidna ti amin a kabaelanna maigapu iti naimbag a damag. Di pakasdaawan a nasinged ni Pablo kenkuana!

Iti sidong ti panangaywan ti apostol ken gapu kadagiti napaspasaranda a dua, inyanninaw ni Timoteo ti personalidad ni Pablo. Dayta ti gapuna a naikuna ni Pablo kenkuana: “Sinurotmo a sisisinged ti sursurok, ti kurso ti panagbiagko, ti panggepko, ti pammatik, ti mabayag a panagituredko, ti ayatko, ti panagibturko, dagiti pannakaidadanesko, dagiti panagsagabak, ti kita dagiti bambanag a napasamak kaniak idiay Antioquia, idiay Iconio, idiay Listra, ti kita dagiti pannakaidadanes nga inibturak.” Nakipaglua ni Timoteo ken Pablo, inkarkararaganna, ken nakipagserbi kenkuana a kas adipen a nangitandudo iti intereses ti Pagarian.​—2 Timoteo 1:3, 4; 3:10,11.

Pinaregta ni Pablo ni Timoteo nga ‘awan koma a pulos ti asinoman a tao a mangumsi iti kinaagtutubona.’ Ipasimudaag daytoy a mabalin a managbabain ni Timoteo, a bumdeng a mangipatalged iti autoridadna. (1 Timoteo 4:12; 1 Corinto 16:10, 11) Nupay kasta, makapagtakder a bukbukodna, ket maibaon ni Pablo a mangasikaso kadagiti nadagsen nga annongen ta adda panagtalekna kenkuana. (1 Tesalonica 3:1, 2) Idi nautob ni Pablo a kasapulan ti nainget a teokratiko a panangaywan iti kongregasion sadi Efeso, indagadagna ken Timoteo nga agtalinaed sadiay tapno ‘bilinenna dagiti sumagmamano a dida mangisuro iti naiduma a doktrina.’ (1 Timoteo 1:3) Ngem nupay adu a responsabilidad ti naitalek kenkuana, nanumo ni Timoteo. Ket uray no managbabain, natured. Kas pagarigan, napan sadi Roma tapno tulonganna ni Pablo, a maus-usig idi gapu iti pammatina. Kinapudnona, adda tiempo a naibalud a mismo ni Timoteo, nalabit gapu iti isu met la a rason.​—Hebreo 13:23.

Di pagduaduaan nga adu ti nasursuro ni Timoteo ken Pablo. Ti panangipateg ti apostol iti katrabahuanna ket pinasingkedan a naan-anay ti kinapudno a pinatulodanna ni Timoteo iti dua a naipaltiing a surat a masarakan iti Kristiano a Griego a Kasuratan. Idi agarup 65 K.P., idi mabigbig ni Pablo nga asidegen ti ipapatayna kas martir, pinaayabanna manen ni Timoteo. (2 Timoteo 4:6, 9) Saan nga ipalgak ti Kasuratan no nagkita da Timoteo ken Pablo sakbay ti pannakapapatay ti apostol.

Madadaankay Koma nga Agserbi!

Adu ti maadaltayo iti nasayaat nga ulidan ni Timoteo. Adu a gunggona ti nasagrapna iti panakikadkaduana ken Pablo. Managbabain idi nga agtutubo ni Timoteo, ngem nagbalin a manangaywan. Adu met ti magunggona ita dagiti agtutubo a Kristiano a lallaki ken babbai iti kasta a pannakitimpuyog. Ket no pagbalinenda a karera ti panagserbi ken Jehova, adu a makagunggona a trabaho ti maaramidda. (1 Corinto 15:58) Mabalinda ti agpayunir, wenno agbalin nga amin-tiempo a manangaskasaba, iti mismo a kongregasionda, wenno mabalin a makapagserbida iti lugar a dakdakkel ti panagkasapulan kadagiti manangiwaragawag iti Pagarian. Karaman iti adu a mabalinda a ragpaten ti panagmisionero iti sabali a pagilian wenno panagserbi iti sangalubongan a hedkuarter ti Watch Tower Society wenno iti maysa kadagiti sanga nga opisinana. Ken siempre, maiparangarang dagiti amin a Kristiano ti isu met laeng nga espiritu nga impakita ni Timoteo, babaen ti amin-kararua a panagserbi ken Jehova.

Kayatyo kadi ti agtultuloy a rumang-ay iti naespirituan, tapno mausarnakayo ti organisasion ni Jehova iti aniaman nga annongen a maitutop kadakayo? No kasta, tuladenyo ni Timoteo. Madadaankay koma nga agserbi iti aginggat’ kabaelanyo. Siasino ti makaammo no aniada a pribilehio ti agur-uray kadakayo iti masanguanan?

[Footnote]

[Ladawan iti panid 31]

“Awan kaniak ti sabali pay nga addaan iti kababalin a kas kenkuana”