Ti Matayo “Napamaysa” Kadi?

“Gapuna, no ti matam napamaysanto, amin a bagim nalawagto.”​—MATEO 6:22.

 1. Apay a maikuna a ti mata ket maysa a pagsidsiddaawan iti nasaririt a panamarsua?

KAADUANNA a ti panagkita ti maibilbilang nga isu ti kapapatgan ken kaskenan kadagiti isuamin a sentido​—nangnangruna kadagidiay awananen iti dayta. Ibaga dagiti sientista kadatayo nga iti kada segundo, sangapulo trilion a partikulo ti lawag ti lumaslasat kadagiti tao-tao ti matatayo. Apaman a madanonda ti retina, dagita ti aw-awaten ti ginasgasut a milion a rod ken cone cells. Natignay babaen iti lawag, dagitoy a selula ti nerbio ti mangrugi a mangipatulod kadagiti elektrikal a senias idiay utek. Sadiay, ti dakkel a paset ti sangagasut a bilion a neurons ti agtignay met a mangilawlawag no ania ti kaaw-awat pay laeng ken kednganna no ania a panagtignay ti kasapulan nga aramiden. Amin dagitoy ti maar-aramid iti sangkabassit a paset ti maysa a segundo. Pudno unay, ti mata ti maysa a nakaskasdaaw a pangarigan iti pagsidsiddaawan iti nasaririt a panamarsua.​—Salmo 139:14.

 2. Ania a paset ti panagkita ti kaskasdi a nagbalin a maysa a burtia kadagiti sientista?

² Nupay adun ti ammo dagiti sientista maipapan iti biolohikal a panagtigtignay ti mata ken ti utek, bassit pay laeng ti ammoda maipapan iti no kasano ken apay nga agtignaytayo iti intay makitkita. Kas pangarigan, saan pay matartarusan a naan-anay no apay a ti maysa a tao kaykayatna ti nalabaga ngem ti asul ngem ti sabali mabalin a kaykayatna ti asul ngem ti nalabaga, wenno no apay a dagiti dadduma a kolor ti mangapektar kadatayo iti nagduduma a pamay-an. Ti relasion iti nagbaetan ti panagkita ken ti panagrikna ti kaskasdi a nagbalin a maysa pay a burtia. Ngem ni Jehova, ti Nangaramid iti mata, ken ti Anakna ken katulonganna a managtrabaho, ni Jesu-Kristo, pagaammona dagiti kinarikut ti pisikal a mata, ken ammoda no kasano a ti matatayo impluensiaanna ti tigtignay ken ti panagbiagtayo.

“Ti Pagsilawan ti Bagi”

 3. Kasano a ti mata “ti pagsilawan ti bagi”?

³ Kuna ni Jesus a “ti pagsilawan ti bagi isu ti mata.” (Mateo 6:22) Ti maysa a pagsilawan maus-usar a manglawag iti maysa a nasipnget a lugar tapno ammotayo no sadino ti ayantayo, no kasano ti panagtignay, no sadino ti papanantayo, ken dadduma pay. Babaen ti panangipauneg ti lawag iti bagitayo, agserbi dagiti matatayo iti isu met laeng a panggep a kas iti pagsilawan. Tulongannatayo a maiyadani iti lubong nga adda iti aglawlawtayo ken agtignay nga addaan kinasaririt ken kadagiti espesipiko a rikrikna imbes nga agar-arikap, maitibtibkol, ken mabalin a masaktantayo ti bagbagitayo.

 4. Kasano a maapektarantayo babaen ti kasasaad ti mata?

⁴ Ti kawadwad ti panagserbi ti mata kas maysa a pagsilawan ti bagi, nupay kasta, agpannuray kaaduanna iti kasasaad ti mata. Gapu itoy a rason, intuloy a kinuna ni Jesus: “Gapuna, no ti matam napamaysanto, amin a bagim nalawagto; ngem no ti matam dakes, amin a bagim nasipngetto. No ti silaw ngarud nga adda kenka nakudrep, nagdakkelan ket ti sipnget!” (Mateo 6:22, 23) Manipud iti daytoy, makitatayo ti kasta unay nga impluensia iti intero a panagbiagtayo, a maipaay iti pagimbagan wenno pagdaksan.

Ti Impluensia ti Mata

 5. Kasano kawadwad ti pannakairaman ti mata iti panangsulisog ni Satanas ken ni Eva?

⁵ Usigenyo ti kaso ti immuna a babai, ni Eva. Ti kawadwad ti panangimpluensia ti mata kadagiti tigtignayna ti makita manipud iti salaysay ti Biblia iti pannakaisangona iti Manangallilaw, ni Satanas a Diablo. (2 Corinto 11:3; 1 Timoteo 2:14) Insingasing ni Satanas a ‘maluktanto dagiti matmatana’ no basta laksidenna laeng ti bilin ti Dios ket mangala ken mangan iti bunga manipud “ti kayo ti pannakaammo ti naimbag ken dakes.” Kasano ti panagtignayna? Kunaen ti Biblia kadatayo: “Ket idi ti babai nakitana a ti kayo nasayaat a kanen ken makaay-ayo a buyaen, wen, ti kayo makagargari a mamagsirib.” Pinalubosanna dagiti matana a naipamaysa iti banag a naiparit kenkuana. Dayta idi ti maysa nga inggagara a di umiso a panangusar iti mata. Ania ti resultana? “Pimmuros iti bungana ket nangan.”​—Genesis 2:17; 3:4-6.

 6. Kasano a ti matatayo impluensiaanna ti tigtignaytayo?

⁶ Awan duadua saan nga isu daytoy ti damdamo a pannakakita ni Eva “iti kayo ti pannakaammo ti naimbag ken dakes” wenno ti bungana. Ngem maysa a banag a naiduma ti mapaspasamak. Itatta daytat’ nagparang a “makaay-ayo a buyaen” ken “makagargari.” Ti pannakaay-ayo ken pannakagargari wenno panagtarigagay ti kadawyan a kualidad a saan a maipaay iti mata no di ket ti puso. Ngem ti makitkita ti mata ti mangpadegdeg iti pannakaay-ayo ken panagtarigagay iti puso, a gapu itoy mabalin nga ibungana ti panagtignay. Iti kaso ni Eva, ti kasta a panagtignay ti nangiturong iti makadadael a resulta para kenkuana ken ni lakayna nga Adan, agraman kadagiti amin nga annakda iti masanguanan, agraman kadatayo itatta.​—Roma 5:12; Santiago 1:14, 15.

 7. Kasano a ti mata nairaman iti maikatlo a panagregget ni Satanas a mangallilaw ken ni Jesus, ket ania ti nagbanaganna?

⁷ Tapno maipakita, nupay kasta, a posible ti pananglapped iti aniaman nga impluensia a maipaay iti dakes nga umay babaen iti mata, mabalintay nga usigen ti pangarigan ni Jesu-Kristo. Ditoy manen, ti isu met laeng a Mannulisog, ni Satanas, ti nairaman. Iti maikatlo a panagreggetna a mangiyadayo ken Jesus nga iyadayo manipud panagaramid iti pagayatan ti Dios, “ti Diablo impanna manen iti maysa a bantay a natayag unay, ket impakitana kenkuana dagiti isuamin a pagpagarian ti lubong ken ti dayagda.” Kitaenyo ta ni Satanas saanna laeng a berbal nga intukon ken ni Jesus amin dagiti pannakabalin ken dayag ti lubong a kasukat ti maysa nga aramid ti panagdayaw. “Impakitana kenkuana” dagitoy a bambanag, a gunggundawayanna ti napigsa nga impluensia ti mata. Kaskasdi, gapu ta di naikapis ti mata ni Jesus babaen iti makaay-ayo a tukon no di ket dayta ti naipamaysa a sisisinged unay iti pannakirelasionna iti nailangitan nga Amana, ni Jehova, isut’ naballigi a nangtungday iti nasikap a gakat ni Satanas.​—Mateo 4:8-10.

 8. Ania dagiti leksion a maadaltayo manipud kadagiti pangarigan ni Eva ken ni Jesus?

⁸ Aniat’ maadaltayo manipud kadagiti napalabas a pangarigan? Umuna, aniaman a pangipamaysaantayo iti matmatatayo ti mabalin a makapabileg iti naimbag wenno iti dakes a tartarigagay ti pusotayo. Daytoy ti mabalin a mangiturong iti panagtignay a mabalin a makaiyeg iti bendision wenno didigra kadatayo ken kadagiti dadduma. Maikadua, nalawag a ti mata isu ti paborito ni Satanas a pamay-an tapno ibanagna ti panangallilawna kadagiti biktimana. Kadagiti isuamin a “gakat” nga us-usaren ni Satanas a pangallilaw iti sangatauan, daytoy a panangallukoy iti mata ti agparang a maysa kadagiti kapipigsaan.​—2 Corinto 2:11.

 9. Kasano a ni Satanas itandudona “ti derrep ti mata” itatta?

⁹ Itatta, kaskasdi nga us-usaren ni Satanas ti isu met laeng a taktika kadagiti gakgakatna a mangiyadayo kadagiti amin a tattao manipud panagaramidda iti pagayatan ti Dios. Babaen kadagiti kinaraniag ken kinapintas ti lubong, tignayen ni Satanas ti derrep ti lasag ken “ti derrep dagiti mata ken ti kinapalangguad ti panagbiag.” (1 Juan 2:16) Makita a silalawag daytoy kadagiti gakgakat ti panangipablaak nga us-usaren ti lubong ti komersio. Saan kadi a pudno a ti kababalligian unay a panangipablaak ket dagidiay mangipangpangruna iti pigsa ti panagkita? Dagiti rinibribo a nararanga a billboards ken dagiti sumilapsilap a karatula, dagiti nasisileng a ladladawan kadagiti magasin ken diario, dagiti nasikap a pabuya ti TV​—ken dagiti binilbilion a doliar a mabusbosbos a mangpataud kadakuada​—amin paneknekanda ti kinapudno a ti intero a kapanunotan ti panangipablaak ket isut’ panangtignay ti “derrep ti mata” dagiti gumagatang.

10. Ania a kinapudno ti itantandudo ti lubong ti komersio?

¹⁰ Nupay adu kadagitoy a pablaak ti bassit ibatina a pagpanunotanen, ti ad-adda a nasiksikap isu ti kinapudno a dagitoy a pablaak ti talaga a mangitagtag-ay saan laeng a kadagiti gagatangen a produkto no di ket kasta met kadagiti estilo ti panagbiag. Masansan dagiti produkto maiparangda kas us-usaren dagiti dadakkel pribilehiona a tattao, dagiti dakkel impluensiana, dagiti naragsak, ken napipintas a tattao. Ti mensahena a ta no ti gumagatang usarenna dayta a produkto, ti “panagbiagna” automatiko metten a maibagay iti maysa kadagitoy a kategoria. Ammo dagiti manangipablaak nga apaman nga awaten ti maysa a tao ti maysa a wagas ti panagbiag, bassit laengen ti sapulenna a panangallukoy iti dayta a lalaki wenno babai a mangakseptar kadagiti produkto ken gagatangen a maipakuyog iti dayta. Iti daytoy a lawag, anian a nainsiriban nga ipangag dagiti dedikado a Kristiano ti balakad a masarakan idiay Hebreo 13:5! Sadiay mabasatayo: “Ti panagbiagyo maiyadayo koma iti kinaagum iti pirak, a mapnekkayo koma iti adda kadakayo.”

Panangsalimetmet iti Mata a “Napamaysa,” Saan a “Dakes”

11. Ilawlawagyo dagiti termino a “napamaysa” ken “dakes” iti sasao ni Jesus maipapan iti mata.

¹¹ Gapu ta naipasango iti inaldaw iti kasta a nagduduma a makaallukoy ti mata a pakaikapisan, ad-adda a maapresiartay amin no apay a ni Jesu-Kristo binagbagaannatayo a salimetmetan dagiti matatayo a “napamaysa” ket saan a “dakes.” (Mateo 6:22, 23) Ania ti kaipapanan dayta? Ti “napamaysa” ditoy naipatarus manipud iti sao a Griego a ha·plousʹ, a ti pamunganayan a kaipapananna isu ti panangipamaysa ti isip wenno debosion iti maysa a panggep. Iti kasumbangirna, ti “dakes” iti orihinal a Griego ket po·ne·rosʹ ket addaan ti kaiyulogan a dakes, awan mamaayna, sinasairo. Gapuna, ti ‘napamaysa a mata,’ imbes a dayta ti maikapis wenno maisiasi iti isuamin a mapaspasamak, ipamaysana ti atensionna iti maymaysa laeng a banag. Maisupadi iti dayta, ti ‘dakes a mata’ ti agalis-alis, nasikap, ken naagum, ken maallukoy kadagiti bambanag a di nalawag ken nasipnget.

12. Repasuen ken ilawlawagyo ti konteksto ti pannalaysay ni Jesus.

¹² Ngem ania ngarud ti rebbeng a pangipamaysaan iti mata tapno ti “amin a bagim nalawagto”? Ti panangusig iti konteksto matulongannatayo a mangsapul iti sungbat. Kadagiti napalabas a bersikulo, agsasao ni Jesus maipapan kadagiti “gupgupit ditoy daga” ken dagiti “gupgupit sadi langit.” Kunana a “no adino ti yan ti gupityo, addanto met idiay ti pusoyo.” Sa, kalpasan ti panangisalaysay ti mata, impaganetgetna manen ti pannakasapul ti panangipakita ti kinamaymaysa ti panggep, babaen ti panagkunana: “Awan ti tao a makabalin nga agserbi iti dua nga appo,” ti Dios ken ti Kinabaknang. Kadagiti sumaganad a bersikulo, nangted kadagiti pammalakad maipapan iti panangmatmat ti maysa kadagiti inaldaw a kasapulan ket nagpatingga babaen iti pammagbaga: “Ngem itultuloyyo ngarud a biruken nga umuna ti pagarian ken ti kinalintegna, ket isuamin dagitoy a bambanag mainayondanto kadakayo.”​—Mateo 6:19-34.

13. Iti ania ti rebbeng a pangipamaysaantay ti matatayo tapno ti “amin a bagitayo nalawagto”? Apay?

¹³ Aniat’ maadaltayo kadagitoy amin? Agsasao ditoy ni Jesus maipapan kadagiti kalat iti panagbiag, nga itudtudona ti kinaubbaw ti panangsapsapul kadagiti material a bambanag ken ti bendision ti panangsukay iti interes kadagiti naespirituan a bambanag. Nalawag, ibagbagana kadatayo a babaen iti panangipamaysa kadagiti matatayo kadagiti intereses ti Pagarian, ti “amin a bagi[tayo] nalawagto.” Apay? Agsipud ta no pagbalinentayo ti panagaramid ti pagayatan ti Dios a kalat ti panagbiagtayo sapulentayo met ti panangiparangarang ti nadayag a naimbag a damag iti tunggal paset ti panagbiagtayo. Ditayto laeng kumitkita a maipaay iti naraniag a masanguanan no di ket mawayawayaantayo met manipud kadagiti nasipnget ken sinisikap a bambanag a patpatauden ti biag a naipamaysa iti inaagum wenno iniimot a tartarigagay.​—2 Corinto 4:1-6.

14. Kasano a ti panangipamaysatayo iti matatayo kadagiti material a kinabaknang agbunga iti “kinasipnget”?

¹⁴ Pinabileg ni apostol Pablo dagiti sasao ni Jesus idi nga inlawlawagna: “Ngem dagiti agpanggep a bumaknang matnagda iti maysa a pannakasulisog ken ti maysa a silo ken kadagiti adu nga agum a minamaag ken makaranggas, a mangipalned kadagiti tao iti pannakarba ken pannakapukaw.” (1 Timoteo 6:9) Pudno a nabagas dagitoy a sasao! Ti damdamag napunno kadagiti estoria maipapan kadagiti senador, mayor, uk-ukom, managibangko, dagiti ehekutibo ti korporasion, ken dadduma pay a nakemkemmeg gapu iti panagkupit kadagiti opsina a, sigun ti maysa a report, “agak-akupda iti kabassitanen a 200 bilion a doliar iti tinawen” idiay laeng Estados Unidos. Ti ‘sulisog ken silo’ ti panagbalin a nabaknang ti namagbalin kadagiti naminsan mapagraraeman a tattao a nagbalin a birkog ken kriminal. Pudno unay, a kayattayo a maliklikan ti ‘pannakaipalned iti pannakarba ken pannakapukaw,’ nga aglak-am iti “kinasipnget” a namakdaaran ni Jesus.​—Kitaenyo ti Proverbio 23:4, 5.

15, 16. (a) Ania dagiti dadduma a “derrep ti mata” a masapul a lisiantayo? (b) Kasanoyo nga iyaplikar ti balakad idiay Proverbio 27:20 iti panagsasaritatayo?

¹⁵ Nupay kasta, dagidiay laeng kadi nangipamaysa iti matada iti panagbalinda a nabaknang ti naipasango iti peggad iti pannagna nga agturong iti kinasipnget? Saan, ta, “ti derrep ti mata” ramanenna met dagiti adu a bambanag. Laglagipenyo pay ti sasao ni Jesus idiay Mateo 5:28: “Uray siasino a mangmatmat iti maysa a babai tapno gartemanna nakiabigen kenkuana iti pusona.” Nalawag, a dayta a pakdaar ket agaplikar met iti panangipalpalubos kadagiti mata nga agtaeng kadagiti material a nairanta a mangparasok wenno manggargari iti di maiparbeng a derrep ken tartarigagay.

¹⁶ Sa adda met ti panagagawa iti taraon, inumen, ken kawes a nadakamat ni Jesus. (Mateo 6:25-32) Nupay dagitoy a bambanag kasapulan, ti aglablabes a tarigagay a kanayon a maaddaan iti kabaruan, ti kababaknangan, ti pagay-ayat unay a banag, ti mabalin a mangadipen ti isip ken ti pusotayo. (Roma 16:18; Filipos 3:19) Uray pay kadagiti panaglinglingay, pasa tiempo, ay-ayam, panagwatwat, ken dadduma pay, masapul a taginayonentayo ti umiso a kinatimbeng ken agannadtayo a maibusor iti pannakakemmeg kadagiti uso ken pakaay-ayuan ti lubong. Kadagitoy amin a paset, nasayaat ti intay pananglaglagip kadagiti nasirib a sasao a masarakan idiay Proverbio 27:20: “Ti Sheol ken ti dadael saanda a mapnek uray kaanoman; ket dagiti matmata ti tao saanda a mapnek.” Pudno unay, kasapulan ti intay panangwatwat ti panagteppel tapno ti intay panangpadpadas a mangpennek kadagiti matmatatayo dinatay pagpeggaden iti naespirituan.

Dagiti Bendision iti “Panangipamaysa” ti Matatayo

17. Kasano a ti panamagtalinaed ti mata a “napamaysa” nakatulong kadagiti dadduma iti panangsapsapul kadagiti intereses ti Pagarian?

¹⁷ Dagidiay nangsalimetmet a “napamaysa” ti matada ken sipapasnek nga impamaysada dayta iti Pagarian ti Dios ken kadagiti karkari ti Dios immawatda kadagiti adu a bendision manipud ken ni Jehova. Daytoy ti naiyilustrar unay babaen kadagiti kapkapadasan dagiti tattao iti intero a lubong iti adu a kita ti panagbiag. Usigenyo dagitoy nga ulidan:

“Idi agserserbiak idiay dakkel ti pakasapulanna idiay Colombia, Sud America, kasapulan ti panagbiagko iti mapaspastrekko nga aganay $100 iti kada bulan. Rinugiak ti panagpayunir, ngem iti pangrugian ti bulan, natuangak ket nablo ti lipaylipayko. Ti gastosko a nagpaagas ti nangibos iti isuamin a kuartak, ket diakton umawat manen ti kuarta aginggana iti panagtapos ti bulan. Ti kontribusionko para iti Kingdom Hall umadani metten, ket no itedko pay ti kuarta, maibusanakon iti aniaman a paggatang kadagiti kasapulan a maipaay iti sumaganad a lawas. Kalpasan ti panangusigko iti banag iti sumagmamano nga aldaw, naikeddengko a ti abang ti balay ti masapul a mabayadan, gapuna inkabilko ti kuarta idiay kahon ti kontribusion. Iti sumaganad a bigat immawatak ti surat manipud ti maysa a kabsat a babai idiay Estados Unidos a simmarungkar kaniak ditoy Colombia. Iti suratna inratipna ti sumagmamano a kuarta ti Colombia a sobrana manipud iti isasarungkarna. Dayta ti apagpag-isu a kantidad nga impisokko iti kahon.”

Iti maysa a nabara a malem ti Martes, ni Ki, nga addaan ti maysa a klinika idiay Taechun, Korea, ti inawis dagiti tallo a katrabahuanna a mapan idiay baybay iti dayta a malem. Nupay dayta a kapanunotan ti makagargari, ammo ni Ki a no isu ti mapan, dinto makasubli iti umiso nga oras para iti panagadal ti libro ti kongregasion iti dayta a rabii. Gapuna dina inawat dayta a panangawis. Sumagmamano a kanito kalpasanna, dagiti tallo naisublida idiay klinika​—a natayen! Naaksidenteda iti makapapatay nga aksidente iti trapiko kalpasan ti ipapanawda iti klinika. Nagladingit unay ni Ki iti dayta a pasamak ngem maragsakan a ti biagna ti naispal gapu iti panangsalimetmetna ti nasayaat nga ugalina iti adun a tawtawen.​—Hebreo 10:24, 25.

18. Kasano a dagiti agtutubo masursuruanda a mangsalimetmet iti matada a “napamaysa”?

¹⁸ Uray met dagiti agtutubo mabalin a masursuruanda a mangipamaysa kadagiti matmatada kadagiti intereses ti Pagarian, kas iyilustrar ti sumaganad a kapadasan:

“Idi nangngeganmi manipud dua a sangaili a dagiti kakabsat kadagiti tallo a kongregasion idiay Filipinas masapul a maaddaanda ti $1,000 iti kada kongregasion​—a dakkel a kantidad para kadakuada​—tapno maibangonda manen ti nauram a Kingdom Hall da, naikeddengmi ken ni lakayko a kayatmi ti mangted ti kontribusion. Ket dagiti ngay uppat nga annakmi nga agtawen iti uppat a bulan agingga iti innem a bulan? Tunggal lawas no makasueldo ni lakayko, isut’ gumatang iti maysa a doliar a plata para iti kada ubing. Biningaybingay ni lakayko dagiti sinsilio tapno tunggal ubing makitana no kasano kaadun ti adda kadakuada. Dakdakamatenmi met ti sumagmamano kadagiti bambanag nga ikeddeng ti pusoda a gatangenda iti kuartada. Ngem kanayon a ti sungbatda ket​—kayatda nga ited ti kuarta kadagiti kakabsat.” Babaen iti kuartada a $99, impatulod dagiti ubbing dayta a kadua ti maysa nga ababa a surat. Natignay dagiti kakabsat idiay Filipinas gapu iti ayatda ken kinamanagparaburda ta adu kadakuada ti makalua pay idi a maibasa ti suratda.

19. Maipasiguro a maaddaantay ti naraniag a masakbayan no ipamaysatay dagiti matatayo iti ania?

¹⁹ “Dagiti matam kumitada kadi nga aglinteg laeng, ket dagita kalub ti matam sililinteg kadi ti turongda dita sanguanam.” (Proverbio 4:25) Anian a nainsiriban ti intay panangipangag koma iti dayta a balakad ket ditay palubosan a dagiti matatayo ti agalla-alla, ket maisiasitayo! “Kitaenyo ngarud a siaannad no kasano ti pannagnayo, saan a kasla nakuneng no di ket kasla masirib,” imbalakad ni Pablo, “a kailalaanyo ti gundaway ti panagaramid ti naimbag, ta dagiti al-aldaw dakesda.” Ingunamgunamna pay met: “Itultuloyyo nga ammuen no ania ti pagayatan ni Jehova.” (Efeso 5:15-17) Babaen ti panangaramid iti dayta, makasigurotayo a naballigitayto a mangsalimetmet a “napamaysa” ti matatayo ket sitatalek a kumitkita iti masanguanan a maipaay iti maysa a naraniag a masakbayan​—ti biag nga agnanayon idiay baro a sistema nga inkari ti Dios.​—Idiligyo iti 2 Corinto 4:17, 18.

Mailawlawagyo Aya

◻ Kasano a ti mata “ti pagsilawan ti bagi”?

◻ Kasano a ti matatayo impluensiaanna ti tigtignaytayo, kas naipamatmat ken ni Eva ken ni Jesus?

◻ Kadagiti ania a pamay-an nga allukoyen ni Satanas “iti derrep ti mata” itatta?

◻ Aniat’ masapul nga aramidentayo tapno “naipamaysanto” ti matatayo?

◻ Ania ti rebbeng a pangipamaysaantayo ti matmatatayo itatta?

[Ladawan iti panid 12]

No ania ti pangipamaysaantayo ti matmatatayo mapadegdegna ti tarigagay ti puso