Magunggonaankay Kadi kadagiti Tulag ti Dios?
“‘Mabendisionanto kenka dagiti amin a nasion.’ Gapuna a dagiti mammati mabendisionanda a mairaman ken ni matalek nga Abraham.”—GALACIA 3:8, 9.
“MANANGNGAASI [wenno, nalawlawagan] nga agtuturay” ti pannakaaw-awag ti sumagmamano kadagiti agtuturay idiay Europa idi maika-18 a siglo. ‘Nasayaat panggepda a mangituray kadagiti iturturayanda a buyogen ti naamaan a kinamanangaasi, ngem dimmakes dagiti planoda ken timmamnay dagiti repormada.’a (The Encyclopedia Americana) Daytoy ti kangrunaan a makagapu kadagiti rebolusion a dandanin agramaram iti Europa.
2 Anian a naiduma ni Jehova manipud kadagiti kapritsoso a natauan nga agtuturay. Naglakatay a makita ti pilit a pannakasapul ti sangatauan ti panagbalbaliw nga iti kamaudianan isuntot’ mamataud kadagiti pudpudno a remedio iti kinaulpit ken panagsagsagaba. Ngem di kasapulan nga agdanagtayo a ti panagtignay ti Dios a mangiyeg iti daytoy ket agpannuray iti kapritso wenno agbaliwbaliw a kapampanunotan. Iti kasasaknapan pannakaiwarasna a libro iti lubong, dinokomentuanna ti karina a mangiyeg kadagiti napaut a bembendision iti manamati a sangatauan. Maaramid daytoy agpapan pay aniaman dagiti dati a nasionalidad, rasa, edukasion, wenno takder dagiti tattao iti kagimongan. (Galacia 3:28) Ngem mabalinyo aya ti agtalek iti daytoy?
3 Inadaw ni apostol Pablo ti paset ti pammasiguro nga inted ti Dios ken Abraham: “Pudno a bendisionankanto a bendisionan.” Innayon pay ni Pablo a yantangay “saan a mabalin a pagulbodan ti Dios,” ket “adda maysa a napigsa a pagbilgantayo . . . babaen ti panginanamaan a naikabil iti sanguanantayo.” (Hebreo 6:13-18) Ti panagtalektayo kadagidiay a bendision ti ad-adda a mapapigsa babaen ti panangtarustayo iti naurnos a pamay-an a panangisaad ti Dios ti nakaibatayan ti panangitungpalna iti daytoy.
4 Nakitatayon a ti Dios nangaramid ti tulag ken Abraham a rinamanna ti maysa a bin-i nga isuntot’ instrumento a mangbendision “iti amin a nasnasion ti daga.” (Genesis 22:17, 18) Nagbalin dagiti Israelitas a nailasagan a bin-i, ngem iti ad-adda a napatpateg a naespirituan a kaipapananna, napaneknekan a ni Jesu-Kristo ti kangrunaan a paset ti bin-i ni Abraham. Ni Jesus met ti Anak, wenno Bin-i, ti Dakdakkel nga Abraham, nga isu ni Jehova. Dagiti Kristiano a “kukua ni Kristo” ti mangbukel iti segundario a paset ti bin-i ni Abraham. (Galacia 3:16, 29) Kalpasan ti panangbukelna iti tulag ken Abraham, innayon a temporario ti Dios ti Linteg ti tulag iti nasion ti Israel. Pinaneknekan dayta a dagiti Israelitas managbasolda a makasapul ti permanente a padi ken perpekto a daton. Sinalaknibanna ti linea ti Bin-i ken timmulong a nangipabigbig kenkuana. Impakita met ti Linteg ti tulag, nga iti aniaman a pamay-an, ti Dios mangiyegto ti maysa a nasion ti ari ken papadi. Bayat a ti Linteg ti addaan epekto, ti Dios nangaramid ti tulag ken David a maaddaan ti naarian a dinastia iti Israel. Ti tulag ti Pagarian ken David ti mangitudtudo met ti daydiay addaanto ti permanente a panagturay iti intero a daga.
5 Kaskasdi, addada dagiti aspeto wenno pangpanggep dagitoy a tulag a kasla saan a kumpleto wenno agkasapulan ti pannakailawlawag. Kas pangarigan, no ti um-umay a Bin-i ket agbalin nga ari iti linea ni David, kasano nga agbalin a permanente a padi nga ad-adut’ maaramidanna ngem kadagiti napalabas a papadi? (Hebreo 5:1; 7:13, 14) Mabalinan kadi daytoy nga Ari ti agturay ti dakdakkel pay ngem ti limitado a naindagaan a sakopenna? Kasano a ti segundario a paset ti bin-i makakualipikar a maadda iti pamilia ti Dakdakkel nga Abraham? Ken uray pay no makakualipikarda, anianto a pagturayan ti adda kadakuada, yantangay kaaduan kadagiti miembro ket saanda met a naggapu ken David? Kitaentayo no kasanot’ panangala ti Dios kadagiti legal nga addang iti langa dagiti kanayonan a tultulag a mangsungbat kadagitoy a salsaludsod, nga isut’ mangilukat ti dalan iti agnanayon a pakabendisionantayo.
Tulag a Maipaay iti Nailangitan a Kinapadi
6 Kas nakitatayon, iti uneg ti sakop ti Linteg ti tulag, nakitulag ti Dios ken David a maipaay iti maysa a kapuonan (a bin-i) nga agturayto a permanente iti naindagaan a pagturayan. Ngem impalgak pay met ni Jehova ken David a maysa nga agnanayon a kinapadi ti umay. Insurat ni David: “Ni Jehova insapatana (ket dinto agbabawi): ‘Sika ti padi nga agnanayon kas galad ni Melkisedec!’” (Salmo 110:4) Aniat’ adda iti likudan daytoy sinapataan a sao ti Dios a kaipapananna ti personal a tulag ni Jehova ken ti um-umay a Padi?
7 Ni Melkisedec ti maysa nga ari idi idiay kadaanan a Salem, a kaawatan isut’ disso a nakaibangonan ti siudad ti Jerusalem (maysa a nagan nga inramanna ti “Salem”) iti kamaudiananna. Ti salaysay maipapan ti pannakilangenlangen ni Abraham kenkuana itampokna nga isut’ maysa nga ari a nangidaydayaw idi “ti Kangatuan a Dios.” (Genesis 14:17-20) Kaskasdi, ti sasao ti Dios idiay Salmo 110:4 ipakitana a ni Melkisedec ket maysa met a padi, a namagbalin kenkuana a naisangsangayan a tao. Isut’ agpadpada nga ari ken maysa a padi, ket isut’ nagserbi idiay iti kamaudiananna nangaramidan dagiti ar-ari manipud ken David ken dagiti papadi a Levita kadagiti naiyurnos a nadiosan nga annongda.
8 Ikkannatayo ni Pablo kadagiti kanayonan a detalye maipapan itoy a tulag maipaay iti padi kas ken Melkisedec. Kas pangarigan, kinunana a ni Jesu-Kristo “ti tinudingan ti Dios a kangatuan a padi kas iti kinapadi ni Melkisedec.” (Hebreo 5:4-10; 6:20; 7:17, 21, 22) Nupay kaawatan a ni Melkisedec addaan kadagiti natauan a nagannak, awan rekord ti kaputotanna. Gapuna imbes a tinawid ni Jesus ti saad ti kinapadi sigun iti nailanad a linea a naggapu ken Melkisedec, ti pannakadutokna ti direkta a naggapu iti Dios. Ti kinapadi ni Jesus ti dinto maipasa iti kasunona, ta isu “agtaeng a padi iti agnanayon.” Pudno daytoy, ta dagiti gunggona iti serbisiona kas padi ket agnanayonto. Pudno a mabendisionantayto a maaddaan ti maysa a padi a “mabalinna met nga isalakan agingga iti awan pagkuranganna dagiti umasideg iti Dios gapu kenkuana” ken mangisuro ken mangiwanwan nga agnanayon kadagidiay matalek.—Hebreo 7:1-3, 15-17, 23-25.
9 Ti sabali a nasken a banag a ta ti akem ni Jesus kas Ari-Padi lab-awanna ti naindagaan a paset. Iti isu met laeng a konteksto a sadiay dinakamatna daytoy a tulag ti padi kas ken Melkisedec, insurat ni David: “Ni Jehova kinunana iti Apok: ‘Agtugawka iti makanawanko agingga iti mapagbanagko dagiti kabkabusormo a pagbatayam.’” Ngarud makitatayo a ni Jesus—ti Apo ni David—ket maaddaanto ti disso idiay langit a kadua ni Jehova, nga isut’ napasamak idi iyuulina. Manipud langit, mawatwaten ni Kristo ti kinaturay a kaduana ni Amana a mangparmek kadagiti kabkabusor ken isut’ mangukom.—Salmo 110:1, 2; Aramid 2:33-36; Hebreo 1:3; 8:1; 12:2.
10 Gapuna, babaen ti panangammo maipapan iti daytoy maikalima a tulag, naaddaantayo ti napalawa a panangmatmat iti kinaurnos, naan-anay a pamay-an ni Jehova a mangitungpal ti panggepna. Impasdek dayta a ti kangrunaan a paset ti bin-i ket agbalinto met a maysa a padi idiay langit ken ti kinaturayna kas Ari-Padi ket sapasap ti saklawennanto.—1 Pedro 3:22.
Ti Baro a Tulag ken ti Segundario a Paset ti Bin-i
11 Idi inusigtayo nga immuna ti tulag ken Abraham, nakitatayo a ni Jesus ti nagbalin a kangrunaan a paset ti bin-i babaen iti pannakaiyanakna iti dayta. Isut’ direkta a namunganay ken patriarka nga Abraham, ket kas perpekto a tao, isut’ akseptado nga Anak ti Dakdakkel nga Abraham. Ngem, ania ngay, ti maipapan met kadagiti tattao nga addaan ti pribilehio nga agbalin a segundario a paset ti bin-i ni Abraham, “dagiti agtawid kas iti kari”? (Galacia 3:29) Kas imperpekto, paset ti pamilia ni managbasol nga Adan, saanda a kualipikado nga adda iti pamilia ni Jehova, ti Dakdakkel nga Abraham. Kasano ita a maparmek ti lapped ti kinaimperpekto? Imposible dayta kadagiti tattao, ngem saan nga imposible iti Dios.—Mateo 19:25, 26.
12 Idi nga agan-andar pay ti Linteg, impadto ti Dios babaen ti mammadtona: “Mangaramidakto iti maysa a baro a tulag iti balay ni Israel ken iti balay ni Juda; saan a kas idi tulag nga inaramidko kadagiti ammada . . . ‘daydi a tulagko a dinadaelda’ . . . Isaadkonto ti lintegko iti unegda, ken isuratkonto iti pusoda. Ket siakto ti Diosda, ket isudanto ti ilik. Ket saandanto a mangisuro . . . ‘Ammuem ni Jehova!’ ta isuda amin am-ammodakto . . . Ta pakawanekto ti kinadakesda, ket saankonto a lagipenen ti basolda.”—Jeremias 31:31-34.
13 Kitaenyo ta ti maysa a paset daytoy a baro a tulag ket isut’ pammakawan kadagiti basbasol, a kaawatan iti pamay-an a ‘saan a kas’ ti urnos dagiti animal a datdaton iti sidong ti Linteg. Nangted lawag ni Jesus iti daytoy iti aldaw nga ipapatayna. Kalpasan ti pannakitiponna kadagiti adalanna a nangrambak ti Paskua kas pagannurotan ti Linteg, inyusuat ni Kristo ti Pangmalem ti Apo. Daytoy tinawen a panangrambak ramanenna ti mapagraranudan a kopa ti arak, nga isut’ nagkunaan ni Jesus: “Daytoy a kopa kaipapananna ti baro a tulag gapu iti darak, a maibuyat gapu kadakayo.”—Lucas 22:14-20.
14 Gapuna, ti baro a tulag ti mapasingkedan babaen iti dara ni Jesus. Maipuon iti kasta a perpekto a daton, mabalin ti Dios a ‘pakawanen ti babak ken basol’ a mamimpinsan ken agpaay iti isuaminen. Panunotenyo no aniat’ kaipapanan dayta! Gapu ta mabalinna a pakawanen a naan-anay ti basbasol dagiti napeklan a tattao iti pamilia ni Adan, mabalin a matmatan ti Dios ida kas awan-basolna, anakenna ida kas naespirituan nga annak ti Dakdakkel nga Abraham, ken kalpasanna pulotanna ida iti nasantuan nga espiritu. (Roma 8:14-17) Gapuna, ti baro a tulag a pinasingkedan ti daton ni Jesus ti namagbalin kadagiti adalanna nga agbalin a segundario a paset ti bin-i ni Abraham. Ni Pablo ti nagsurat: “Gapu iti patay [ni Jesus] pukawenna daydiay addaan pannakabalin ni patay, kayatko a sawen, ti Diablo; ken tapno [ni Jesus] maluk-atanna dagidiay a gapu iti buteng iti ipapatay, iti bayat ti amin a panagbiagda addada a paad-adipen. Ta pudno saanna nga aramaten dagiti anghel, no di ket aramatenna ti kaputotan ni Abraham.”—Hebreo 2:14-16; 9:14.
15 Nupay ni Jesus isunto ti Manangibabaet ken ti manangpasingked a daton ti baro a tulag, asinoda dagiti partido iti tulag? Impadto ni Jeremias a ti Dios aramidenna daytoy a tulag “iti balay ti Israel.” Asino nga Israel? Saan a ti nailasagan nga Israel a nakugit babaen iti Linteg, ta ti baro a tulag pinagbalinnan ti dati a tulag nga awan mamaayna. (Hebreo 8:7, 13; kitaenyo ti panid 31.) Itan ti Dios makilangen kadagiti Judio ken Gentil a babaen iti pammati iti makailadawan a pamay-an ‘nakugitda iti puso babaen ti espiritu.’ Maitunos daytoy iti sasaona a dagidiay adda iti baro a tulag ‘isuratnanto ti linlintegna iti is-isip ken puspusoda.’ (Roma 2:28, 29; Hebreo 8:10) Ni Pablo inawaganna dagita a naespirituan a Judio “ti Israel ti Dios.”—Galacia 6:16; Santiago 1:1.
16 Yantangay ti Dios ti makilanglangen itan iti naespirituan nga Israel, maysa a ruangan ti gundaway ti nalukatanen. Idi impasdek ti Dios ti Linteg, nasaona ti panagbalinto dagiti annak ti Israel kenkuana “a pagarian a papadi ken maysa a nasantuan a nasion.” (Exodo 19:6) Kinapudnona, ti nailasagan nga Israel nikaanoman dina mabalinan ken nikaanoman di nagbalin a maysa a nasion nga aminda nagbalinda nga ari-papadi. Ngem dagiti Judio ken Gentil a naawat kas segundario a paset ti bin-i ni Abraham mabalinanda ti agbalin nga ari-papadi.b Pinatalgedan ni apostol Pedro daytoy, a kinunana kadagita: “Dakayo ti ‘napili a kaputotan, ti naarian a kinapadi, nasantuan a nasion, ili a kukua ti Dios, tapno ipaduyakyakyo dagiti kinatan-ok’ daydiay nangayab kadakayo manipud kinasipnget inggana iti nakaskasdaaw a lawagna.” Isu met ti nagsurat ‘maipaay iti maysa a tawid a di agrupsa a naidulin sadi langit maipaay kadakuada.’—1 Pedro 1:4; 2:9, 10.
17 Gapuna, ti baro a tulag nakitinnulong iti umuna a napaadda a tulag ken Abraham a nangpataud iti segundario a paset ti bin-i. Daytoy baro a tulag ni Jehova ken dagiti naiyanak iti espiritu a Kristiano ti namalubos ti pannakabukel ti maysa a nailangitan a nasion dagiti ari-papadi iti naarian a pamilia ti Dakdakkel nga Abraham. Ngarud, makitatayo, no apay kinuna ni Pablo a daytoy ket “maysa a katupag a tulag a nasaysayaat, a nabangon kadagiti nasaysayaat a karkari.” (Hebreo 8:6) Dagidiay a karkari ramanenna ti bendision a panangisurat ti linlinteg ti Dios iti puspuso dagidiay debosionado a ti basbasolda ket saan a nalagipen, ken kadagiti amin a ‘makaammo ken Jehova, manipud iti kabassitan agingga iti kadakkelan kadakuada.’—Hebreo 8:11.
Ti Tulag ni Jesus Maipaay iti Pagarian
18 No pampanunoten dagiti innem a tulag a napagsasaritaantayon, kasla agparang a ni Jehova ti nangiyurnos a legal kadagiti amin a kasapulan tapno maitungpal ti panggepna. Kaskasdi, ti Biblia ti mangiyeg pay ti sabali manen a tulag a maisinggalut kadagiti adda a nausigtayon, maysa a tulag a mangan-anay kadagiti kanayonan nga aspeto daytoy nagpateg a banag. Umiso ti pananginanama dagiti naiyanak iti espiritu a Kristiano a ‘ti Apo ilisinanto ida iti isuamin a dakes nga aramid ket isalakannanto ida a maipaay iti pagarianna a nailangitan.’ (2 Timoteo 4:18) Idiay langit, isudantot’ maysa a nasion ti ari-papadi, ngem anianto ngay ti pagturayanda? Inton mapagungarda idiay langit, ni Kristo isunton ti perpekto a nangato a padida. Isunto met ti nagtakderen iti naarian a pannakabalin a maipaay iti sapasap a panagturay. (Salmo 2:6-9; Apocalipsis 11:15) Anianto ngay ti adda pay nga aramiden dagiti dadduma nga ari-papadi?
19 Idi Nisan 14, 33 K.P., ti rabii nga inyusuat ni Jesus ti Pangmalem ti Apo ken nadakamatna “ti baro a tulag gapu iti darak,” isut’ nagsao ti maipapan pay iti sabali a tulag, ti maikapito a mapagsasaritaan. Imbagana kadagiti matalek nga apostolna: “Ngem dakayo dagiti nagtalinaed kaniak kadagiti pannakasusuotko; ket siak mangaramidak ti tulag kadakayo, kas ni Amak nangaramid ti maysa a tulag kaniak, a maipaay iti maysa a pagarian, tapno makapangan ken makainumkayo iti panganak iti pagariak, ket agtugawkayo kadagiti trono a mangukom kadagiti sangapulo ket dua a tribo ti Israel.” (Lucas 22:20, 28-30) No kasano ti panangaramid ti Ama ti tulag ken Jesus nga agbalin a padi kas ken Melkisedec, kasta met ni Kristo nangaramid ti personal a tulag kadagiti nasungdo a paspasurotna.
20 Pudno a dagiti 11 nga apostol ti nakipagtalinaed ken Jesus kadagiti pannakasusuotna, ket ti tulag impakitana nga agtugawdanto kadagiti trono. Mainayon pay, paneknekan ti Apocalipsis 3:21 nga amin a napulotan iti espiritu a Kristiano nga agbalin a matalek agtugawdanto kadagiti nailangitan a trono. Gapuna, daytoy a tulag kadagiti amin a 144,000 a nagatang babaen iti dara ni Jesus ket maaladanto idiay langit kas papadi ken “agarida iti rabaw ti daga.” (Apocalipsis 1:4-6; 5:9, 10; 20:6) Ti tulag nga inaramid ni Jesus kadakuada ti mangitiponto kadakuada kenkuana a makiraman iti pagturayanna. Kaipapananna iti dadduma a pamay-an, a daytat’ kasla maysa a nobia manipud maysa a naarian a pamilia a naitipon babaen iti panagasawa iti maysa nga agturturayen nga ari. Iti kasta ti nobia immay iti posision a makiraman iti panagturayna ti pagarian.—Juan 3:29; 2 Corinto 11:2; Apocalipsis 19:7, 8.
21 Ania dagiti gunggona nga ilukatto daytoy iti natulnog a sangatauan? Ni Jesus ken dagiti 144,000 ket saandanto a kas kadagiti naasi nga agtuturay a “di makaipaay ti pudpudno a solusion.” Imbes ketdi, maipasigurado kadatayo a ni Jesus ket maysa a nangato a padi “a nasulisog iti isuamin a kas kadatayo, ngem saan a nagbasol.” Ngarud matarusantayo no apay a mabalinna ti ‘makipagrikna’ kadagiti natauan a pagkapuyan ken no apay a dagiti “sabsabali a karnero,” kas pudno met kadagiti napulotan a Kristiano, mabalindanto met, baeten ken Kristo, ti makaasideg iti trono ti Dios “iti siwayawaya a panagsao.” Iti kasta, uray isuda “awaten[da] ti asi ken masarakan[da] ti di kaikarian a kinamanangaasi a tumulong kada[kuada] iti aldaw ti pannakasapul.”—Hebreo 4:14-16; Juan 10:16.
22 Dagidiay nakitulag a makiraman ken Jesus kas ari-papadi makiramandanto met iti pannakabendision ti sangatauan. No kasano a ti kadaanan a Levita a papadi nagunggonaanda ti intero a nasion ti Israel, kasta met dagidiay agserbi kadagiti nailangitan a trono a kadua ni Jesus ukomendanto iti kinalinteg amin dagidiay agtaengto iti daga. (Lucas 22:30) Dagidiay nga ari-papadi ket tattaoda idi, gapuna mannakipagriknadanto kadagiti kasapulan ti sangatauan. Daytoy segundario a paset ti bin-i makitunosdanto ken Jesus a mangipasigurado nga “amin a nasnasion mabendisionandanto.”—Galacia 3:8.
23 Amin nga agtarigagay a makiraman iti dayta a bendision iti sangatauan, nga iti kasta magunggonaanda manipud kadagiti tulag ti Dios, ket maaw-awisda itan a mangaramid iti dayta. (Apocalipsis 22:17) Maysa a nasayaat nga addang isut’ kaaddada koma iti panangrambak ti Pangmalem ti Apo, a maangayto kalpasan ti ilelennek ti init inton Mierkoles, Marso 22, 1989. Pangngaasiyo ta agplanokayon a tumabuno iti maysa kadagiti kongregasion dagiti Saksi ni Jehova. Sadiay ad-adunto pay ti maadalyo maipapan kadagiti nadiosan a tultulag ken ad-addanto pay a makitayo no kasanot’ pannakagunggonayo kadakuada.
[Dagiti Footnote]
a “Uray ti katuturedan unay kadagiti reporma pinataudna dagiti napanglaw a mannalon, ti aglablabes pribilehiona, nababat’ pannakabubuisna a babaknang, ti media klase nga agkurang pannakaigamerda iti gobierno ken kagimongan . . . Rebbeng a maikuna a bayat a naipasangon dagiti nalawlawagan nga agari-ari kadagiti parparikut a din mabalin a laksiden, daytat’ di makaited ti pudpudno a solusion iti uneg dagiti napolitikaan ken ekonomiko a kinapudno iti panawen.”—Western Civilization—Its Genesis and Destiny: The Modern Heritage.
b Ni Jesus saan a kameng ti baro a tulag. Isu ti Manangibabaetna ken isut’ awanan basol a makasapul ti pammakawan. Mainayon pay, saanen a kasapulan ti panagbalinna kas ari-padi iti dayta, ta isut’ maysan nga ari sigun iti tulag ken David ken kasta met padi kas ken Melkisedec.
Malagipyo Aya?
◻ Apay a naaramid ti tulag a nadakamat idiay Salmo 110:4, ket aniat’ intungpal dayta?
◻ Asinoda dagiti adda iti baro a tulag, ken kasano a nakatulong dayta a nangpataud ti maysa a nasion dagiti ari-papadi?
◻ Apay a ni Jesus nangaramid ti personal a tulag kadagiti paspasurotna?
◻ Ania dagiti pito a tultulag nga intay nausigen?
[Salsaludsod]
1. Aniat’ ipakpakita ti historia maipapan iti epekto ti adu a kinaturay?
2, 3. Kasano a naiduma ni Jehova manipud kadagiti natauan nga ar-ari?
4. Kasanot’ panagusar ti Dios ti nadumaduma a tultulag a mangitungpal ti panggepna?
5. Ania a salsaludsod wenno parparikut ti kaskasdi kasapulan a maresolbar?
6, 7. (a) Sigun iti Salmo 110:4, ania a kanayonan a tulag ti impasdek ti Dios? (b) Ania a nalikudan ti makatulong kadatayo a makatarus iti daytoy nainayon a tulag?
8. Iti siasinot’ nakaaramidan daytoy tulag iti kinapadi kas ken Melkisedec, ket aniat’ resultana?
9, 10. Kasano a daytoy a pannakaammo maipapan iti maikalima a tulag palawaenna ti pannakaawattayo no kasanot’ pannakatungpalto ti panggep ti Dios?
11. Ania a kinarikut ti napaadda maipapan iti segundario a paset ti bin-i?
12, 13. (a) Kasanot’ panangipadto ti Dios ti sabali pay a tulag? (b) Ania a naisangsangayan a paset daytoy a tulag ti maikarit’ atensiontayo?
14. Apay a ti baro a tulag nasken iti panangpataud ti segundario a paset ti bin-i?
15. Asino dagiti partido iti baro a tulag?
16. Kasano a ti baro a tulag nakatulong iti pannakatungpal iti itudtudo ti Exodo 19:6?
17. Apay a ti baro a tulag “nasaysayaat” ngem iti Linteg ti tulag?
18. Iti ania a sentido a dagiti tulag a nausigtayon agingga ita saanda a naan-anay a tinungpal ti panggep ti Dios?
19. Kaano ken kasano a naaramid ti maikapito a napateg a tulag?
20. Iti siasino a naaramid ti tulag a maipaay ti Pagarian, ken apay? (Daniel 7:18; 2 Timoteo 2:11-13)
21, 22. Ania a bendision ti manamnama gapu iti itungpalto dagitoy a tultulag?
23. Kasano ti rebbeng a panagtignay ti tunggal tao iti pannakitunos kadagitoy a tultulag?
[Diagram iti panid 17]
(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)
Edenico a tulag Genesis 3:15
Tulag ken Abraham
Linteg ti tulag
Tulag ti Pagarian ken David
Tulag nga agbalin a padi kas ken Melkisedec
Kangrunaan a bin-i
Segundario a bin-i
Agnanayon a bendision
[Diagram iti panid 19]
(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)
Edenico a tulag Genesis 3:15
Tulag ken Abraham
Linteg ti tulag
Baro a tulag
Tulag iti Pagarian ken David
Tulag nga agbalin a padi kas ken Melkisedec
Kangrunaan a bin-i
Tulag a para iti nailangitan a Pagarian
Segundario a bin-i
Agnanayon a bendision