NANGATO A PADI
Daydiay kangrunaan a nagakem kas pannakabagi dagiti umili iti sanguanan ti Dios. Naparebbengan met a mangimaton iti amin a sabsabali pay a papadi.
Nadumaduma a termino ti inaramat ti Biblia kas pangtukoy iti nangato a padi, awan sabali, “ti nangato [iti literal, dakkel] a padi” (Nu 35:25, 28; Jos 20:6, Rbi8 ftn), “ti padi, daydiay napulotan” (Le 4:3), ti “panguluen [wenno, nangato; iti literal, pannakaulo] a padi” (2Cr 26:20, Rbi8 ftn; 2Ar 25:18, Rbi8 ftn), ti “pannakaulo” (2Cr 24:6), wenno, ti “padi” (2Cr 26:17) laeng. No maipapan iti naud-udi a nadakamat, masansan a ti konteksto ti mangibatad a ti nangato a padi ti matuktukoy. Iti Kristiano a Griego a Kasuratan, ti “panguluen a papadi” nabatad a naaramat a pangtukoy kadagiti kangrunaan a lallaki a mangbukel iti kinapadi, a mabalin a mangiraman iti asinoman a sigud a nangato a padi a naikkat ken mabalbalin a, kas kanayonan, dagiti pannakaulo ti 24 a benneg ti papadi.—Mt 2:4; Mr 8:31.
Ti pannakadutok ni Aaron, ti kaunaan a nangato a padi ti Israel, ket manipud iti Dios. (Heb 5:4) Ni Aaron ti kaunaan a nagakem kas nangato a padi iti Israel. Dayta a kinapadi nayallatiw manipud ama agingga iti inaunaan nga anak, malaksid no natay wenno nadiskualipikar dayta nga anak, kas iti napasamak iti dua nga in-inauna nga annak ni Aaron a nagbasol maikaniwas ken Jehova, iti kasta natayda. (Le 10:1, 2) Inikkat ni Ari Solomon ti maysa a nangato a padi kas kaitungpalan ti padto ti Dios, ket kas sandi nangisaad iti sabali a kualipikado a lalaki manipud iti linia ni Aaron. (1Ar 2:26, 27, 35) Iti naud-udi a tiempo, idi a dagiti Gentil ti mangiturturay iti nasion, dagidiay nga agtuturay a Gentil inikkatda dagiti nangato a padi ket nangdutokda sigun iti kaykayatda. Nupay kasta, iti intero a pakasaritaan ti nasion agingga iti pannakadadael ti Jerusalem idi 70 K.P., agparang a nasurot a naimbag ti linia ni Aaron nupay mabalin nga adda dagiti di nagtaud iti dayta a linia, kas ken Menelaus, naawagan met iti Onias (Jewish Antiquities, XII, 238, 239 [v, 1]), a maysa a Benjamita kas ipakita ti 2 Macabeo 3:4, 5 ken 4:23.
Dagiti Kualipikasion ken Makalikaguman Maipaay iti Daytoy nga Akem. Nainget dagiti makalikaguman no maikabilangan ti kinatan-ok ti akem, ti kinasinged ti nangato a padi ken Jehova iti panagannongna kas pannakabagi ti nasion iti sanguanan ti Dios, ken kasta met ti mangiladawan a kaipapanan dayta nga akem.
Iti Levitico 21:16-23, nailanad ti listaan dagiti pisikal a pakapilawan a makadiskualipikar kadagiti amin a padi. Adda kanayonan a makalikaguman a naipataw iti nangato a padi: Mangasawa laeng iti maysa a birhen iti Israel; saan a mangasawa iti balo. (Le 21:13-15) Kanayonanna pay, saan a naipalubos a tulawanna ti bagina maigapu iti natay, kayatna a sawen, saanna a mabalin a sagiden ti aniaman a bangkay ti tao, uray ti bangkay ti amana wenno ti inana, agsipud ta mamagbalin dayta kenkuana a narugit. Saanna a bay-an a nakasugabba ti buokna ket saanna met a pigisen dagiti pagan-anayna maigapu iti natay.—Le 21:10-12.
Saan nga espesipiko nga ibaga ti Biblia ti edad ti kualipikadon nga agakem kas nangato a padi. Nupay nadakamat ti 50 a tawen kas edad a panagretiro maipaay kadagiti Levita, awan nadakamat a panagretiro maipaay iti papadi, ket ipasimudaag ti rekord ti Biblia a ti pannakadutok ti nangato a padi agpaut iti intero a panagbiagna. (Nu 8:24, 25) Agtawen ni Aaron iti 83 idi napan a kadua ni Moises iti sanguanan ni Faraon. Mabalbalin a napasamak ti pannakapulotna kas nangato a padi iti simmaganad a tawen. (Ex 7:7) Agedad iti 123 a tawen idi tiempo ti ipapatayna. Kabayatan amin daytoy a tiempo, nagserbi a di nagretiro. (Nu 20:28; 33:39) Manipud iti probision mainaig kadagiti siudad a pagkamangan, masinunuo a ti panagtakem ti nangato a padi ket iti intero a panagbiagna, ta nakalikaguman a ti di inggagara a nakapapatay agtalinaed iti siudad agingga iti ipapatay ti nangato a padi.—Nu 35:25.
Pannakaisaad. Ti akem a pampanunoten idi ni Jehova maipaay ken Aaron ket makita kadagiti pribilehio a naited kenkuana di nagbayag kalpasan ti Ipapanaw iti Egipto. Idiay let-ang iti dalan nga agturong iti Sinai, ni Aaron ti nabilin a mangala iti karamba a naglaon iti manna ken mangidulin iti dayta iti sanguanan ti Pammaneknek kas maysa a banag a maidulin. Daytoy ket sakbay pay a naadda ti tolda ti gimong wenno ti lakasa ti tulag. (Ex 16:33, 34, Rbi8 ftn) Idi agangay, naipabiang ken Aaron ti naan-anay a panangaywan iti sagrado a tolda ken iti Lakasa dayta. Ni Aaron ken ti dua kadagiti annakna, agraman ti 70 kadagiti lallakay ti Israel, espesipiko a nainagananda kas addaan iti pribilehio nga umadani iti Bantay Horeb, a sadiay nasirmatada ti Dios.—Ex 24:1-11.
Ngem damo nga aktual nga imbaga ni Jehova ti panggepna a mangilasin ken Aaron ken iti annakna maipaay iti kinapadi idi impaayna ken Moises dagiti pammilin mainaig iti panangaramid kadagiti pagan-anay ti papadi. (Ex 28) Kalpasan a naipaay dagitoy a pammilin, ti Dios imbalabalana ken Moises ti pamay-an a panangisaad iti kinapadi ket kalpasanna silalawag nga impakaammona: “Ti kinapadi masapul nga agbalin a kukuada kas paglintegan agingga iti tiempo a di nakedngan.”—Ex 29:9.
Kas iyaataday iti kinadayag ken kinadalus ni Jehova, saan a mabalin nga aramiden ni Aaron ken ti annakna dagiti annongenda kas papadi no saanda pay a nasantipikar ken no saanda pay a naikkan iti pannakabalin babaen ti serbisio ti pannakaisaad. (Ex 29) Kas manangibabaet iti Linteg ti tulag, ni Moises ti nangaramid iti panangisaad. Ti maysa a seremonia ti panangsantipikar, a nangsaklaw iti pito nga aldaw ti Nisan 1 agingga iti 7, 1512 K.K.P., pinagbalinna a naan-anay ti pannakaisaad ti kinapadi, a ti im-imada napno iti pannakabalin tapno makapagakemda kas papadi. (Le 8) Iti simmaganad nga aldaw, Nisan 8, maysa a pangirussuat a panagserbi mainaig iti panangabbong ti naaramid maipaay iti nasion (umas-asping la unay kadagiti regular a panagserbi mainaig iti Aldaw ti Panangabbong a naibilin a marambakan iti tinawen iti Tisri 10; daytoy a damo a panagtignay ti kinapadi ket nadeskribir iti Levitico 9). Mayanatup ken nasken dayta, ta nagkasapulan dagiti umili ti Israel iti pannakadalus manipud iti basbasolda, agraman ti nabiit pay a salungasingda mainaig iti panagdayaw iti nabalitokan a kigaw a baka.—Ex 32.
Idi insaad ni Moises ti nangato a padi, ti maysa kadagiti naisangsangayan a tignay a kasapulan nga aramidenna isu ti panangpulot ken Aaron babaen ti panangiparukpokna iti ulo ni Aaron ti sagrado a pangpulot a lana a naisangsangayan dagiti sangkapna maitunos kadagiti bilin ti Dios. (Le 8:1, 2, 12; Ex 30:22-25, 30-33; Sal 133:2) Dagiti nangato a padi idi agangay, dagiti suno ni Aaron, natukoyda kas “napulotan.” Nupay ti pasamak maipapan iti aktual a pannakapulotda iti literal a lana ket saan a nailanad iti Biblia, naipasdek iti dayta daytoy a linteg: “Ket ti nasantuan a kawkawes a kukua ni Aaron agserbidanto iti annakna a sumaruno kenkuana tapno pulotan ida kadakuada ken tapno punnuen ti imada iti pannakabalin kadakuada. Pito nga aldaw nga ikawesto ida ti padi a sumuno kenkuana manipud iti annakna ken sumrek iti tolda ti gimong tapno agserbi iti nasantuan a disso.”—Ex 29:29, 30.
Kawkawes iti Daytoy nga Akem. Malaksid iti panagkawesna kadagiti lienso a pagan-anay nga umasping kadagiti pagan-anay ti katulongan a papadi no tamingenna idi ti kadawyan nga ar-aramidna, ti nangato a padi, iti sumagmamano a gundaway, nangikawes kadagiti naisangsangayan a kawes a nadayag ken napintas. Deskribiren ti Exodo kapitulo 28 ken 39 agpadpada ti disenio ken ti pannakaaramid dagitoy a kawes iti sidong ti panangiwanwan ni Moises kas imbilin ti Dios. Ti makin-uneg amin a kawes (malaksid kadagiti sapin a lienso a dumanon ‘manipud kadagiti padingpading ken agingga kadagiti luppo,’ nga inyaruat ti amin a papadi kas ‘pangabbong iti lamolamo a lasag’; Ex 28:42) isu ti nagayad a pagan-anay (Heb., kut·toʹneth), a naaramid iti napino (nalabit puraw) a lienso a naabel a nakellekelleng ti diseniona. Daytoy a nagayad a pagan-anay mabalbalin nga addaan iti atitiddog a manggas ken dimmanon agingga kadagiti palaypalay. Nalabit naabel a maymaysa a pessat. Iti bagi, nalabit iti ngatuen ti siket, naipalawlaw ti maysa a sintas a napino a lienso a tinabid ken naabelan iti asul, lumabaga a purpura, ken cocus nga eskarlata a sinulid.—Ex 28:39; 39:29.
Ti turbante, a nabatad a naiduma iti dalungdong ti katulongan a papadi, ket naaramid met iti napino a lienso. (Ex 28:39) Iti makinsango a paset ti turbante, naikapet ti maysa a sumilsilnag a plata a puro a balitok nga iti dayta naikitikit ti sasao a “Ti kinasanto kukua ni Jehova.” (Ex 28:36) Daytoy a plata ket naawagan “nasantuan a pagilasinan ti dedikasion.”—Ex 29:6; 39:30.
Iti lienso a nagayad a pagan-anay, nairutap ti asul nga awan manggasna a lambon (Heb., meʽilʹ). Nalabit naabel met a maymaysa a pessat, nga adda nalagda a bilid iti aglawlaw ti paglukatan iti ngato iti tengnga dayta tapno saan a mapigis. Ti asul nga awan manggasna a lambon ket naikawes babaen ti panangyusong iti dayta iti ulo. Ab-ababa daytoy a kawes ngem ti lienso a nagayad a pagan-anay, ket iti aglawlaw ti gayadanna adda dagiti agbinbinnal-et a nabalitokan a kampanilia ken granada a naaramid iti asul, lumabaga a purpura, ken eskarlata a sinulid. Mangngeg idi dagiti kampanilia bayat nga ar-aramiden ti nangato a padi ti trabahona iti santuario.—Ex 28:31-35.
Ti efod, kasla bidang a pagan-anay nga addaan iti makinsango ken makinlikud a paspaset ken dumanon iti baba ti siket, ket inkawes ti amin a papadi ken, no dadduma, ti tattao a saan a kameng ti kinapadi. (1Sm 2:18; 2Sm 6:14) Ngem ti efod iti napintas a kawes ti nangato a padi ket naisangsangayan ti pannakabordana. Naaramid dayta iti napino a tinabid a lienso agraman delana a natinaan iti lumabaga a purpura, cocus nga eskarlata a material, ken balitok a sinulid a naaramid manipud balitok a napitpit a napagbalin a naingpis a plata, kalpasanna natabas a napagbalin a sinulid. (Ex 39:2, 3) Dagiti pedaso a pangabaga nalabit naglayonda nga agpababa iti agsumbangir a sikigan iti likudan manipud kadagiti abaga agingga iti barikes. Iti rabaw dagiti pedaso a pangabaga, adda dua a balitok a pagitampokan, a ti tunggal maysa addaan iti bato nga onix, ket iti tunggal bato naikitikit ti innem kadagiti nagan ti annak ti Israel (Jacob) sigun iti panagsasaganad ti pannakayanakda. Maysa a barikes a naaramid iti isu met laeng a material ti nagpaay a pangpairut iti efod iti aglawlaw ti siket, a ti barikes “adda” iti efod, mabalbalin a naikapet iti efod kas paset dayta.—Ex 28:6-14.
Awan duadua a ti pektoral ti panangukom isu ti kanginaan ken kadayagan a paset ti kawes ti nangato a padi. Naaramid dayta iti isu met laeng a material kas iti naaramat iti efod, rektanggulo ti sukogna, a ti kaatiddogna paminduaenna ti rukod ti kaakabana, ngem napagkupin tapno maporma a kuadrado nga agarup 22 cm (9 pul.) iti maysa a sikigan. Ti pannakapagkupin dayta ket nangpataud iti maysa a kita ti bulsa. (Kitaenyo ti PEKTORAL.) Ti pektoral naarkosan iti 12 a napateg a batbato a naitampok iti balitok, a ti tunggal maysa nakitikitan iti nagan ti maysa kadagiti annak ti Israel. Dagitoy a bato—rubi, topasio, esmeralda, ken dadduma pay a saniata—ket naurnos iti uppat nga intar. Iti pektoral, adda naaramid a dua a kawar a balitok, tiniritir a kasla aramid a tinali, ket adda dagiti singsing a balitok a naikabil kadagiti nagsulian; dagiti makinngato a singsing ket naikapet kadagiti pedaso a pangabaga ti efod babaen kadagiti kawar a balitok. Ti dua a makimbaba a singsing ket naikapet kadagiti pedaso a pangabaga ti efod babaen kadagiti asul a sinulid, iti mismo a ngatuen ti barikes.—Ex 28:15-28.
Ti Urim ken ti Tummim inkabil ni Moises “iti pektoral.” (Le 8:8) Saan nga ammo no ania ti Urim ken ti Tummim. Ti sumagmamano nga eskolar ibilangda dagita kas naaramat iti panagbibinnunot wenno kas pannaka-bunot a nakaut iti pektoral, babaen iti panangiwanwan ni Jehova, a mangipaay laeng iti sungbat a “wen” wenno “saan” iti maysa a saludsod. No kasta, mabalin a naikabil dagita iti “bulsa” ti pektoral. (Ex 28:30, AT; Mo) Nalabit daytoy ti naipasimudaag iti teksto iti 1 Samuel 14:41, 42. Kaskasdi a patien ti dadduma a ti Urim ken Tummim adda pakainaiganna iti batbato iti pektoral, ngem agparang nga imposible daytoy a panangmatmat. Masarakan iti Numeros 27:21; Deuteronomio 33:8; 1 Samuel 28:6; Esdras 2:63; ken Nehemias 7:65 ti dadduma pay a pannakatukoy ti Urim ken ti Tummim.—Kitaenyo ti URIM KEN TUMMIM.
Dagitoy a napipintas a pagan-anay ket inkawes ti nangato a padi no umadani ken Jehova buyogen ti maysa a saludsod maipapan iti napateg a banag. (Nu 27:21; Uk 1:1; 20:18, 27, 28) Kasta met, iti Aldaw ti Panangabbong, no naileppasen dagiti daton gapu iti basol, ti puraw a kawes a lienso sukatanna kadagiti kawes a nadayag ken napintas. (Le 16:23, 24) Mabalbalin a daytoy met ti inkawesna iti dadduma pay a gundaway.
Dagiti pammilin maipapan iti Aldaw ti Panangabbong, iti Levitico kapitulo 16, saanda nga espesipiko nga ibaga a ti nangato a padi, kalpasan ti panangikawesna iti nadayag a kawesna, itag-ayna ti im-imana ket bendisionanna dagiti umili. Nupay kasta, iti rekord maipapan iti panagserbi a nainaig iti panangabbong a naangay iti aldaw kalpasan ti pannakaisaad ti kinapadi, a siiinget a mangannurot iti pamay-an iti Aldaw ti Panangabbong, mabasatayo: “Kalpasanna intag-ay ni Aaron dagiti imana a naiturong iti ili ket binendisionanna ida.” (Le 9:22) Impakita ni Jehova no anianto ti bendision, idi imbilinna ken Moises: “Agsaoka ken Aaron ken iti annakna, a kunaem, ‘Kastoy ti rebbeng a panangbendisionyo iti annak ti Israel, a kunaenyo kadakuada: “Bendisionannaka koma ni Jehova ken aywanannaka. Pagsilnagen koma kenka ni Jehova ti rupana, ket paraburannaka koma. Itannawag koma kenka ni Jehova ti rupana ket itudingannaka iti talna.”’”—Nu 6:23-27.
Pagrebbengan ken Annongen. Ti dayaw, kinaserioso, ken pagrebbengan ti akem ti nangato a padi ket naipaganetget iti kinapudno a dagiti basolna makaiyeg iti panagbasol iti ili. (Le 4:3) Ti laeng nangato a padi ti sumrek iti Kasasantuan a benneg ti santuario, ket iti laeng maysa nga aldaw iti tawen, ti Aldaw ti Panangabbong. (Le 16:2) No sumrek idi iti tolda ti gimong iti dayta nga aldaw, awanen sabali pay a padi a mapalubosan iti tolda. (Le 16:17) Isu nagannong kadagiti amin a panagserbi iti Aldaw ti Panangabbong. Nangaramid iti panangabbong maipaay iti balayna ken maipaay iti ili kadagiti naisangsangayan a pasamak (Le 9:7), ket nagserbi kas manangibabaet iti sanguanan ni Jehova maigapu iti ili no gumil-ayab ti unget ni Jehova maibusor kadakuada. (Nu 15:25, 26; 16:43-50) No tumaud dagiti saludsod a napateg iti nasion, isu ti umadani ken Jehova buyogen ti Urim ken Tummim. (Nu 27:21) Isu nagannong iti pannakaparti ken pannakapuor ti baka a nalabaga, a ti dapdapo dayta naaramat iti danum a pangdalus.—Nu 19:1-5, 9.
Nabatad a, no tarigagayanna, mabalinan ti nangato a padi ti makiraman iti aniaman a napadian a seremonia wenno annongen. Idi tiempo ni Ari David, immadu dagiti nadutokan a papadi. Tapno makapagserbida amin, inurnos ni David ti papadi iti 24 a benneg. (1Cr 24:1-18) Nagtultuloy daytoy a sistema bayat ti kaadda ti kinapadi. Nupay kasta, saan a kas iti katulongan a papadi, ti panagserbi ti nangato a padi iti santuario ket saan a kadagiti masinunuo a tiempo laeng, no di ket mabalinna ti makipaset iti aniaman a tiempo. (Ti katulongan a papadi mabalinda ti tumulong iti aniaman a tiempo, ngem adda sumagmamano nga annongen a pribilehio laeng ti papadi a kameng ti espesipiko a benneg a madama idi nga agan-annong.) Kas met laeng iti katulongan a papadi, dagiti panawen ti piesta ti kaokupaduan a periodo ti nangato a padi.
Ti santuario, ti panagserbi iti dayta, ken ti pagidulinan iti gameng ket adda iti sidong ti panangimaton ti nangato a padi. (2Ar 12:7-16; 22:4) Iti daytoy a pagrebbengan, agparang nga adda padi a nagserbi kas kangrunaan a katulonganna. (2Ar 25:18) Kadagidi naud-udi a tiempo, daytoy a katulongan, naawagan iti Sagan, ti agannong maipaay iti nangato a padi no adda makagapu a ti nangato a padi saanna a kabaelan ti agannong. (The Temple, ni A. Edersheim, 1874, p. 75) Ni Eleazar nga anak ni Aaron ket nadutokan iti maysa a naisangsangayan a panangaywan.—Nu 4:16.
Ti nangato a padi isu met ti mangidaulo iti narelihiosuan a pannakaisuro ti nasion.—Le 10:8-11; De 17:9-11.
Ti nangato a padi ken dagiti sekular nga agtuturay (ni Josue, ti Uk-ukom, ken, iti sidong ti monarkia, ti ari) isuda ti nagakem kas nangato a korte ti nasion. (De 17:9, 12; 2Cr 19:10, 11) Kalpasan a nabuangay ti Sanhedrin (kadagiti naud-udi a tiempo), ti nangato a padi ti namangulo iti dayta a bagi. (Sigun iti sumagmamano a nabayagen a patpatien ti kaaduan, isu saan a namangulo iti tunggal kaso—no laeng kalikagumanna.) (Mt 26:57; Ara 5:21) Ti Nangato a Padi a ni Eleazar nakiraman ken Josue iti pannakabingbingay ti daga kadagiti 12 a tribu.—Jos 14:1; 21:1-3.
Ti ipapatay ti nangato a padi kasapulan idi a maipakaammo kadagiti siudad a pagkamangan iti intero a daga; kaipapanan dayta ti pannakaluk-at dagiti amin a tattao a naipupok kadagiti beddeng dagiti siudad a pagkamangan gapu iti pannakabasol iti di inggagara a pammapatay iti tao.—Nu 35:25-29.
Ti Linia ti Nangato a Padi. Maipaay iti linia ti nangato a padi ken ti nagnagan dagidiay aktual a nagserbi iti daytoy nga akem, pangngaasiyo ta kitaenyo ti tsart iti panid 452-4. Sumagmamano laeng ti espesipiko nga inaganan ti Biblia a nagserbi iti dayta a takem, ngem mangipaay kadatayo kadagiti rekord ti linia ni Aaron. Awan duadua a ti adu kadagidiay nailanad kadagiti listaan ti kapuonan ket nagserbi kas nangato a padi, nupay saan a mangipaay ti Biblia iti pakasalaysayan dagiti aramidda ken saanna met nga espesipiko nga inaganan ida kas agak-akem iti dayta a saad. Ti sumagmamano nga aktual nga inagananna a kasta ket bassit unay ti bilangda tapno mapunnuanda ti kapaut ti tiempo a naglabas, nangnangruna iti nagbaetan ti panangrugi ti kinapadi idi 1512 K.K.P. ken ti pannakadadael ti Jerusalem idi 607 K.K.P. Kasta met, masansan nga adda nagnagan a nalabsan kadagiti listaan ti kapuonan, ngarud adda dagidiay di nainaganan a mabalin a nagserbi met iti dayta nga akem. Gapuna, ti tsart saan a nairanta a mangipaay iti kompleto ken awan kamalina a listaan no di ket mabalin a makatulong iti agbasbasa tapno maaddaan iti nasaysayaat a pannakailadawan ti linia dagiti nangato a padi.
Kinapadi ni Melquisedec. Ti umuna a padi a nadakamat iti Biblia isu ni Melquisedec, a “padi idi ti Kangatuan a Dios” kasta met nga ari ti Salem (Jerusalem). Nasabet ni Abraham daytoy a padi-ari idi nagsubli manipud panangparmekna kadagiti tallo nga ari a nakikappon ken Kedorlaomer nga ari ti Elam. Impakita ni Abraham a binigbigna ti nadibinuan a gubuayan ti autoridad ni Melquisedec babaen ti panangtedna kenkuana iti apagkapullo ti bungbunga ti balligina ken babaen ti panangawatna iti pamendision ni Melquisedec. Saan nga ipaay ti Biblia ti rekord ti kapuonan ni Melquisedec, ti pannakayanakna, wenno ti ipapatayna. Awan ti sinunuanna ket awan met ti simmukat kenkuana.—Ge 14:17-24; kitaenyo ti MELQUISEDEC.
Ti Nangato a Kinapadi ni Jesu-Kristo. Kas ipamatmat ti libro ti Hebreo, sipud panagungar ni Jesu-Kristo ken iseserrekna idiay langit, isu ket “nangato a padi iti agnanayon maitunos iti kasasaad ni Melquisedec.” (Heb 6:20; 7:17, 21) Tapno madeskribirna no kasano a ti kinapadi ni Kristo naindaklan ken no kasano a natantan-ok dayta ngem iti Aaroniko a kinapadi, ti mannurat ipakitana a ni Melquisedec ket agpadpada nga ari ken padi babaen iti panangdutok ti Kangatuan a Dios, saan a babaen iti panagtawid. Ni Kristo Jesus saan a nagtaud iti tribu ni Levi, no di ket nagtaud iti tribu ni Juda ken iti linia ni David. Ngarud, saanna a tinawid ti akemna babaen ti panagtaudna ken Aaron, no di ket nagun-odna dayta babaen ti direkta a panangdutok ti Dios, kas ken Melquisedec. (Heb 5:10) Ti kari a nailanad iti Salmo 110:4 nga, “Insapata ni Jehova (ket saanto nga agbabawi): ‘Maysaka a padi agingga iti tiempo a di nakedngan maitunos iti kasasaad ni Melquisedec!’” ipasimudaagna ti panamagbalin kenkuana kas nailangitan nga Ari-Padi. Ngem mainayon iti kasta a pannakadutok, ik-ikutan met ni Kristo ti autoridad iti Pagarian gapu ta isu nagtaud ken David. Iti naud-udi a nadakamat, isu ti agbalin nga agtawid iti kinaari a naikari iti Davidiko a tulag. (2Sm 7:11-16) Ik-ikutanna ngarud ti nagtipon a dua nga akem kas ari ken padi, kas ken Melquisedec.
Ti sabali pay a pamay-an a naringringbaw ti kinatan-ok ti nangato a kinapadi ni Kristo makita iti daytoy: Ni Levi, a nagtaudan ti Judio a kinapadi, arigna a nangted kadagiti apagkapullo ken Melquisedec, ta adda pay laeng ni Levi kadagiti lomo ni Abraham idi a daytoy a patriarka nangted iti apagkapullo iti padi-ari ti Salem. Kanayonanna, iti dayta nga anag, ni Levi binendisionan met ni Melquisedec, ngarud, ti pagannurotan ket: ti basbassit bendisionan ti dakdakkel. (Heb 7:4-10) Ti apostol ipamatmatna met a ni Melquisedec ‘awan amana, awan inana, awan kapuonanna, awan uray pangrugian dagiti aldawna wenno panungpalan ti biagna.’ Daytoy irepresentarna ti agnanayon a kinapadi ni Jesu-Kristo, a napagungar iti “di madadael a biag.”—Heb 7:3, 15-17.
Uray pay kasta, nupay saan a nagun-od ni Kristo ti kinapadina manipud panagtaud ken Aaron iti nainlasagan a pamay-an, ket awan met ti sinunuanna wenno simmukat iti akemna, tinungpalna ti bambanag nga inladawan ti Aaroniko a nangato a padi. Ti apostol naan-anay nga imbatadna daytoy idi impakitana a ti kasla tolda a tabernakulo a naibangon idiay let-ang ket maysa a pagtuladan ti “pudno a tolda, nga imbangon ni Jehova, ket saan a ti tao,” ket ti Levitico a papadi nangipaayda iti “sagrado a panagserbi iti mangisimbolo a ladawan ken anniniwan ti nailangitan a bambanag.” (Heb 8:1-6; 9:11) Salaysayenna a ni Jesu-Kristo, a nangidaton iti bukodna a perpekto a bagi, saan nga iti an-animal a sakripisio, winaswasna ti bileg dagiti animal a sakripisio wenno ti panagkasapulan kadagita; kalpasanna ni Jesus “limmasat iti langlangit,” “saan a buyogen ti dara dagiti kalding ken dagiti urbon a toro, no di ket buyogen ti bukodna a dara, a namimpinsanen idiay nasantuan a disso ket nagun-odna ti agnanayon a pannakaispal maipaay kadatayo.” (Heb 4:14; 9:12; 10:5, 6, 9) Simrek iti nasantuan a disso nga inladawan ti Kasasantuan, a dayta idi ti simrekan ni Aaron, awan sabali, ti “langit a mismo, tapno agparang ita iti sanguanan a mismo ti Dios maipaay kadatayo.”—Heb 9:24.
Ti sakripisio ni Jesus kas iladladawan ti Nangato a Padi saanen a kasapulan a maulit a kas iti pannakaulit dagiti sakripisio ti Aaroniko a papadi, agsipud ta, iti kinapudnona, ti sakripisiona inikkatna ti basol. (Heb 9:13, 14, 25, 26) Kanayonanna pay, iti mangisimbolo wenno mangiladawan nga Aaroniko a kinapadi, awan asinoman a padi nga umdas ti kaatiddog ti panagbiagna tapno amin dagidiay serbianna naan-anay a maisalakanna wenno maipaayanna iti naan-anay a pannakaisalakan ken kinaperpekto. Ngem ni Kristo “kabaelanna met nga isalakan a naan-anay dagidiay umadani iti Dios baeten kenkuana, agsipud ta isu kankanayon a sibibiag tapno agdawat maipaay kadakuada.”—Heb 7:23-25.
Mainayon kadagiti panagisakripisio, ti nangato a padi iti Israel binendisionanna dagiti umili ken isu idi ti kangrunaan a manangisuro kadakuada iti nalinteg a linlinteg ti Dios. Kasta met laeng ken Jesu-Kristo. Iti panagparangna iti sanguanan ni Amana iti langlangit, “indatonna iti agnanayonen ti maysa a sakripisio a maipaay kadagiti basol ket nagtugaw iti makannawan ti Dios, nanipud idin agur-uray agingga a dagiti kabusorna maikabilda a pagbatayan dagiti sakana.” (Heb 10:12, 13; 8:1) Gapuna, “ti maikadua a daras a panagparangna naisinanto dayta iti basol ken agpaay kadagidiay sipapasnek a mangsapsapul kenkuana maipaay iti pannakaisalakanda.”—Heb 9:28.
Ti kinatan-ok ni Jesu-Kristo kas Nangato a Padi makita met iti sabali pay nga anag. Iti panagbalinna a tao nga addaan dara ken lasag a kas iti “kakabsatna” (Heb 2:14-17), isu naan-anay a nasubok; nagsagaba iti amin a kita ti ibubusor, pannakaidadanes, ken kamaudiananna, maysa a nakababain nga ipapatay. Kas nailanad: “Nupay isu ket Anak, nasursurona ti panagtulnog manipud iti bambanag a sinagabana; ket kalpasan a napagbalinen a naan-anay isu nagbalin a makinrebbeng iti agnanayon a pannakaisalakan dagidiay amin nga agtultulnog kenkuana.” (Heb 5:8, 9) Ilawlawag ni Pablo dagiti gunggona a maawattayo manipud iti kasta a pannakasubok ni Jesu-Kristo: “Gapu ta isu nagsagaba idi masubsubok, kabaelanna ti bumadang kadagidiay masubsubok.” (Heb 2:18) Naipasigurado ti naasi ken mannakipagrikna a konsiderasionna kadagidiay agkasapulan iti tulong. “Ta,” kuna ni Pablo, “addaantayo kas nangato a padi, saan a ti maysa a saanna a mabalin ti makipagrikna kadagiti kinakapuytayo, no di ket ti maysa a nasuboken iti amin a bambanag kas kadatayo, ngem awanan basol.”—Heb 4:15, 16.
Kristiano a Katulongan a Papadi. Ni Jesu-Kristo laeng ti padi a “maitunos iti kasasaad ni Melquisedec” (Heb 7:17), ngem kas ken Aaron a nangato a padi ti Israel, addaan ni Jesu-Kristo iti katulongan a papadi nga impaay kenkuana ni Jehova nga Amana. Naikari kadagitoy ti pannakipagtawid kenkuana idiay langit, a sadiay makiramanda met kas katulongan nga ar-ari iti Pagarianna. (Ro 8:17) Pagaammo ida kas “naarian a kinapadi.” (1Pe 2:9) Iti sirmata iti libro ti Biblia nga Apocalipsis, naipakita a kankantaenda ti maysa a baro a kanta nga iti dayta kunkunaenda a ginatang ida ni Kristo babaen iti darana ket ‘pinagbalinna ida a kas pagarian ken papadi iti Diostayo, ket agturayda a kas ar-ari iti daga.’ (Apo 5:9, 10) Iti naud-udi a paset ti sirmata, naipakita a 144,000 ti bilangda. Nadeskribirda met kas “nagatang manipud iti daga,” kas paspasurot ti Kordero, “nagatang . . . manipud iti sangatauan kas umuna a bungbunga iti Dios ken iti Kordero.” (Apo 14:1-4; idiligyo ti San 1:18.) Iti daytoy a kapitulo ti Apocalipsis (14), naited ti pakdaar mainaig iti marka ti animal, mangipakpakita a ti panangliklik itoy a marka “kaipapananna ti panagibtur dagiti sasanto.” (Apo 14:9-12) Dagitoy a 144,000 a nagatang isuda dagidiay simamatalek nga agibtur, a mapagbiag ken makipagturay ken Kristo kas ar-ari, ken “isudanto ti papadi ti Dios ken ni Kristo, ket makipagturaydanto kenkuana kas ar-ari iti sangaribu a tawen.” (Apo 20:4, 6) Dagiti panagserbi ni Jesus kas nangato a padi ti mangyeg kadakuada iti daytoy nadayag a saad.
Dagiti Magunggonaan Babaen ti Nailangitan a Kinapadi. Ti sirmata maipapan iti Baro a Jerusalem a nailanad iti Apocalipsis ket mangipaay iti pasimudaag no siasino ti umawatto kadagiti panagserbi ti naindaklan a Nangato a Padi ken dagidiay naitimpuyog kenkuana kas nailangitan a katulongan a papadi. Ni Aaron ken ti pamiliana, agraman ti napadian a tribu ni Levi, nagserbida kadagiti umili ti 12 a tribu iti daga ti Palestina. No maipapan iti Baro a Jerusalem, “magnanto dagiti nasion babaen iti lawagna.”—Apo 21:2, 22-24.
Kitaenyo met ti PADI.
[Tsart iti panid 452-454]
(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)
LINIA DAGITI NANGATO A PADI ITI ISRAEL
Masarakan iti 1 Cronicas 6:1-15, 50-53 ken Esdras 7:1-5 dagiti listaan ti linia dagiti nangato a padi. Dagitoy saanda a linaon dagiti amin a nagan; nalibtawan ti sumagmamano a silpo, kas kadawyan kadagiti Hebreo a listaan ti kapuonan. Ni Josephus ken dagiti Judio a rabbi mangipasngatda iti kanayonan a nagnagan, ngem makukuestionar ti kinaumisoda. Dagiti marka ti saludsod kalpasan ti nagnagan a nabuddak ti letrada ipatuldoda dagidiay mabalin a nagserbi iti akem ti nangato a padi (a mabalbalin unay a kasta ti sumagmamano) ngem nailista laeng iti linia ti kapuonan dagiti nangato a padi iti Biblia ken saan nga espesipiko a naibaga a nagserbida kas nangato a padi.
Levi (Anak ni Jacob.—Ge 29:34)
Cohat (Ge 46:11; Ex 6:16; 1Cr 6:1)
Izar
Hebron
Uzziel
Gerson
Merari
1512 K.K.P.—MANGRUGI TI KINAPADI ITI ISRAEL
Moises
ELEAZAR (Ex 6:23; Le 10:1-7; Nu 20:25-28; 1Cr 6:3)
Nadab (natay) (Ex 6:23; 1Cr 24:1, 2)
Abihu (natay)
Itamar
(Lakasa ti tulag naikabil idiay Silo manipud tiempo a naparmek ti daga [a. 1467 K.K.P.] agingga idi tiempo ni Eli, sa temporario a nagyan idiay Bethel.—Jos 18:1; Uk 20:18, 26-28)
FINEHAS (Itden ni Jehova ti tulag maipaay iti kinapadi iti liniana.—Ex 6:25; Nu 25:10-13; Jos 22:13; Uk 20:27, 28)
ABISUA? (1Cr 6:4, 5; Esd 7:5)
UZZI? (1Cr 6:5, 6; Esd 7:4)
Meraiot (1Cr 6:6, 7; Esd 7:3, 4)
Amarias (1Cr 6:7)
Ahitub (2Sm 8:17; 1Cr 6:7, 8; 18:16)
(Nalawag a nagannong ti linia ni Itamar bayat daytoy a periodo)
ELI (Umuna a nangato a padi iti linia ni Itamar; sinunuanna ni Abisua wenno ni Uzzi, sigun ken Josephus, Jewish Antiquities, V, 361, 362 [xi, 5]; VIII, 12 [i, 3]; idiligyo ti 1Cr 24:3)
Hofni
Finehas
(Lakasa naala dagiti Filisteo. Natay ni Eli ken ti annakna. Nagtalinaed ti Lakasa iti 7 a bulan iti teritoria dagiti Filisteo. [1Sm 4:17, 18; 6:1] Naisubli ti Lakasa, temporario a naadda idiay Bet-semes, kalpasanna naikabil idiay Kiriat-jearim [Baale-juda] iti balay ni Abinadab iti adu a tawen, agingga iti kalpasan unay ti panangala ni David iti Sion.—1Sm 6:14, 15; 7:2; 2Sm 6:2, 3)
Icabod (1Sm 4:19-22)
AHIAS (Mabalbalin a kabsat ni Ahimelec. Nagserbi iti tabernakulo idiay Silo.—1Sm 14:3)
(Ni David ginandatna nga iyeg ti Lakasa idiay Jerusalem; ni Uzzah nakabil. Impan ni David ti Lakasa iti balay ni Obed-edom a Gitita; tallo a bulan sadiay ti Lakasa; kalpasanna inyakar ni David idiay Jerusalem.—2Sm 6:1-11)
AHIMELEC (Tinulonganna ni David; napapatay idi a ti 85 a papadi ti Nob nagudas babaen iti bilin ni Saul.—1Sm 21:1-6; 22:9-18)
ABIATAR (Nagtalaw ket kimmappon ken David. [1Sm 22:20-23; 23:6, 9; 30:7] Ngem idi agangay sinuportaranna ni Adonias ket pinadisi ni Solomon. Balay ni Eli naikkat iti nangato a kinapadi, kas kaitungpalan ti sasao ni Jehova iti 1 Samuel 2:30-36.—1Ar 2:27, 35)
Akem maisubli iti linia ni Eleazar
SADOK (Mabalin a “maikadua” a padi bayat ti panagturay ni David. [Kitaenyo ti 2Ar 25:18; Jer 52:24.] Nasungdo ken David idi pinadas nga alaen ni Adonias ti trono. Pinagbalin ni Solomon kas nangato a padi a mangsukat ken Abiatar.—2Sm 8:17; 15:24-29; 19:11; 1Ar 1:7, 8, 32-45; 2:27, 35; 1Cr 24:3)
(Ti Lakasa inkabil ni Solomon iti kaibangbangon a templo.—1Ar 8:1-6)
AHIMAAZ? (2Sm 15:27, 36; 17:20; 1Cr 6:8)
AZARIAS (I)? (1Ar 4:2; 1Cr 6:9)
(Ti sumaganad a tallo a nagan, Amarias, Jehoiada, ken Zacarias, nabatad a silpo a nalabsan iti 1Cr 6:1-15)
AMARIAS (Idi tiempo ni Ari Jehosafat.—2Cr 19:11)
JEHOIADA (Idi tiempo da Ocozias, Athalia, ken Jehoas.—2Ar 11:4–12:9; 2Cr 22:10–24:15)
ZACARIAS? (Naubor agingga ken patay, iti pananganamong ni Ari Jehoas.—2Cr 24:20-22)
JOHANAN? (1Cr 6:10)
AZARIAS (II) (Nalabit ti padi a bimmusor ken Ari Ozias iti nadursok a tignayna.—1Cr 6:10; 2Cr 26:17-20)
(Ti sumaganad a dua a nagan, Uria ken Azarias, mabalin a silpo a nalibtawan iti 1Cr 6:1-15)
URIA? (Ti padi a nangbangon iti altar a kaasping ti pagano nga altar idiay Damasco, iti panagbilin ni Ari Acaz.—2Ar 16:10-16)
AZARIAS (II wenno III) (Iti linia ni Sadok; nagserbi idi tiempo ni Ari Ezekias. Mabalin nga isu met laeng ti Azarias II, nga immunan a nailista, wenno sabali pay a kasta met laeng ti naganna.—2Cr 31:10-13)
AHITUB (Ne 11:11; 1Cr 6:11, 12; 9:11; Esd 7:2)
MERAIOT? (Maysa idi a padi, kaputotan ni Ahitub, ngem mabalin a saan a nagserbi kas nangato a padi.—1Cr 9:11; Ne 11:11)
SADOK? (1Cr 6:12; 9:11; Esd 7:2; Ne 11:11)
SALLUM? (Mesullam) (1Cr 6:12, 13; 9:11; Esd 7:2; Ne 11:11)
HILKIAS (Idi tiempo ni Ari Josias.—2Ar 22:4-14; 23:4; 1Cr 6:13; 2Cr 34:9-22)
AZARIAS (III wenno IV)? (1Cr 6:13, 14)
SERAIAS (Pinapatay ni Nabucodonosor idiay Ribla kalpasan ti pannakarba ti Jerusalem idi 607 K.K.P.—2Ar 25:18-21; 1Cr 6:14; Esd 7:1; Jer 52:24-27)
JEHOZADAC? (Indestiero ni Nabucodonosor idiay Babilonia idi 607 K.K.P. Ti anakna a ni Jesua [Josue] ken nalabit ti dadduma nga annak ket nayanak bayat ti pannakaidestiero. Siempre, saanna a nabalinan nga aramiden dagiti annongen iti templo.—1Cr 6:14, 15; Esd 3:2)
(Agpukaw ti Lakasa ti tulag; awanen kadagiti naud-udi a templo a naibangon idiay Jerusalem)
KALPASAN TI ISUSUBLI MANIPUD PANNAKAIDESTIERO
JOSUE (Jesua) (Nakipagsubli ken Zorobabel idi 537 K.K.P.—Esd 2:2; 3:2; Ne 12:10; Hag 1:1; Zac 3:1; 6:11)
JOIAQUIM? (Ne 12:10, 12; nagakem idi tiempo ti panagsubli ni Esdras idiay Jerusalem, sigun ken Josephus, Jewish Antiquities, XI, 121 [v, 1])
ELIASIB (Idi tiempo ni Nehemias.—Ne 3:20; 12:10, 22; 13:4, 6, 7)
JOIADA? (Ne 12:10, 11, 22; 13:28)
JOHANAN (Jonatan?) (Ne 12:11, 22, 23)
JADDUA? (Nalabit idi wenno “agingga iti” kaaldawan ni Dario a Persiano.—Ne 12:11, 22)
MANIPUD ITI TIEMPO NI DARIO (II) A PERSIANO
(Manipud iti daytoy a tiempo, dagiti gubuayan maipaay iti listaan dagiti nangato a padi agingga iti tiempo dagiti Macabeo isu dagiti Apokripa a libro ti Umuna ken Maikadua a Macabeo ken ti Jewish Antiquities [XI-XX] ni Josephus. Ad-adu a nangato a padi ti inaganan ni Josephus ngem ti Umuna a Macabeo. Manipud kadagiti Macabeo agingga iti pannakadadael ti Jerusalem idi 70 K.P., ni Josephus ti kangrunaan a gubuayan. Tallo laeng [da Anas, Jose Caifas, ken Ananias] ti inaganan ti Biblia. Uray kaskasano, iti kaaduan a kaso, agparang a naannurot ti linia dagiti nangato a padi, nupay dagiti pagano nga agtuturay pinadisi ken dinutokanda dagiti nangato a padi sigun iti kaykayatda.)
ONIAS I
SIMON I
ELEAZAR
MANASES
ONIAS II (Naituloy iti binatog iti kannawan)
SIMON II
ONIAS III
JOSUE (Gr., Jesus); Jason met
ONIAS (Naawagan met iti Menelaus)
JAQUIM (Naawagan iti Griego, Alcimus); Jacimus met
DAGITI MACABEO A PADI-ARI
JONATAN
SIMON (kabsat ni Jonatan)
JUAN HIRCANUS
ARISTOBULO I
ALEJANDRO JANNAEUS
HIRCANUS II (Inagaw ni Aristobulo II ti temporario a panangituray)
ANTIGONUS
KALPASAN A NI HERODES A DAKKEL NAGBALIN NGA ARI (Mt 2:1)
(Dinutokan ni Herodes)
HANANEL (Gr. a napagbalin a Latin, Ananelus)
ARISTOBULO III
HANANEL (maikadua a gundaway)
JESUS (anak ni Fabet) ⇨
SIMON (anak ni Boethus)
MATIAS (Matatias) (manugang ni Boethus)
JOAZAR (anak ni Boethus)
(Dinutokan ni Arquelao, Ari ti Judea—Mt 2:22)
ELEAZAR (anak ni Boethus) ⇨
JESUS (anak ni Sie) (ni Joazar naisubli iti saad babaen ti umariwekwek)
(Dinutokan ni Quirinio, Gobernador ti Siria—Lu 2:2)
ANAS (Ananus) (anak ni Set) (Dinutokan ni Quirinio; pinadisi ni Valerius Gratus, gobernador ti Judea, idi agarup 15 K.P. Isu ti katugangan ni Caifas. Kalpasan a napadisi, agtultuloy a naaddaan iti dakkel nga impluensia.—Lu 3:2; Jn 18:13, 24; Ara 4:6)
(Dinutokan ni Valerius Gratus, Gobernador ti Judea)
ISMAEL (anak ni Fabi)
ELEAZAR (anak ni Anas)
SIMON (anak ni Camithus)
JOSE CAIFAS (Nagannong bayat ti naindagaan a ministerio ni Jesus ken ti nasapa a paset ti ministerio dagiti apostol. Namangulo kas nangato a padi idi pannakausig ni Jesus iti sanguanan ti Sanhedrin, kaduana ti katuganganna a ni Anas. [Mt 26:3, 57; Lu 3:2; Jn 11:49, 51; 18:13, 14, 24, 28] Isuda ken Anas pinaayabanda da Pedro ken Juan iti sanguananda ket binilinda ida a sumardengdan a mangasaba. [Ara 4:6, 18] Ni Caifas ti nangato a padi a nangautorisar ken Saulo nga umawat iti sursurat kadagiti sinagoga idiay Damasco maipaay iti pannakaaresto dagiti Kristiano.—Ara 9:1, 2, 14)
(Dinutokan ni Vitellius, Gobernador ti Siria)
JONATAN (anak ni Anas)
TEOFILO (anak ni Anas)
(Dinutokan ni Herodes Agripa I)
SIMON (Cantheras) (anak ni Boethus)
MATIAS (Matatias) (anak ni Anas)
ELIONAEUS (anak ni Cantheras)
(Dinutokan ni Herodes, Ari ti Chalcis)
JOSE (anak ni Camydus)
ANANIAS (anak ni Nedebaeus) (Namangulo iti Sanhedrin idi pannakausig ni Pablo.—Ara 23:2; 24:1)
(Dinutokan ni Herodes Agripa II)
ISMAEL (anak ni Fabi)
JOSE (Cabi) (anak ti sigud a nangato a padi a ni Simon)
ANAS (Ananus) (anak ni Anas)
JESUS (anak ni Damnaeus)
JESUS (anak ni Gamaliel)
MATIAS (Matatias) (anak ni Teofilo)
FANAS (Fannias wenno Finehas; anak ni Samuel) (Napagbalin a nangato a padi saan a babaen ken Herodes Agripa no di ket babaen kadagiti umili bayat ti gubat maibusor iti Roma)
[Ladawan iti panid 448]
Kawes ti nangato a padi ti Israel