Ti Nagdakkel nga Ulep dagiti Saksi!

“Gapuna datayo met idinto nga adda iti aglawlaw kadatayo ti kasta unay a nagdakkel a kaadu dagiti saksi, . . . tarayentayo koma a siaanus ti tarayen a naikabil iti sanguanantayo.”​—HEBREO 12:1.

1, 2. (a) Ania a piguratibo a sasaaden ti mabalin nga adda idi iti panunot ni Pablo idi a nagsurat kadagiti Hebreo a Kristiano? (b) Apay a dagiti kapammatian a Hebreo kasapulanda ti natibtibker a pammati?

ILADAWANYO ti bagiyo kas maysa a mannakilumba iti maysa nga stadium. Aggarasugaskayo, a bembennatenyo ti tunggal piskel, a dagiti matmatayo nakasentroda iti kalat. Ngem dagiti met ngay agbuybuya? Apay, aminda met ket naballigi a mannakilumba! Saanda laeng a basta agbuybuya no di ket aktiboda met a saksi agpadpada iti sao ken aramid.

² Mabalin a sipapanunot ni apostol Pablo iti dayta makailadawan a kasasaad idi nagsurat kadagiti Hebreo a Kristiano (c. 61 K.P.). Kasapulanda ti natibker a pammati. (Hebreo 10:32-39) Babaen laeng iti pammati a maipangagda ti pammakdaar ni Jesus nga agkamang inton ti Jerusalem ti linakuben dagiti nagkampamento a buybuyot (idi 66 K.P.) sumagmamano a tawen sakbay ti pannakadadaelna iti im-ima dagiti Romano (idi 70 K.P.). Ti pammati ti mangtaginayon met kadakuada inton “maidadanesda gapu iti kinalinteg.”​—Mateo 5:10, Lucas 21:20-24.

 3. Idiay Hebreo 12:1, ania “daydiay basol a manglawlaw a silalaka kadatayo,” ket maigunamgunam kadagiti Kristiano nga agtaray iti ania a lumba a buyogen ti panagibtur?

³ Kalpasan ti panangrepasona kadagiti ar-aramid ti pammati sakbay dagiti panawen Kristiano (idiay Hebreo, kapitulo 11), ingunamgunam ni Pablo: “Gapuna datayo met idinto nga adda iti aglawlaw kadatayo ti kasta unay a nagdakkel a kaadu dagiti saksi, iwagsaktayo ti amin a pakadagsenan [a mangpadagsen laeng kadatayo iti naespirituan] ken ti basol [ti kinakurang ti pammati] a manglawlaw a silalaka kadatayo, ket tarayentayo koma a siaanus ti tarayen [a maipaay iti biag nga awan inggana] a naikabil iti sanguanantayo.” (Hebreo 12:1) Ti panangrepaso ni Pablo iti pammati nga agtigtignay ti mangigunamgunam kadagiti nadumaduma a parupa dayta ken makatulong met kadatayo, maysatay man kadagiti napulotan a Kristiano a makilumlumba a maipaay iti immortalidad idiay langit wenno kas paset ti “dakkel nga umariwekwek” nga addaan kalat nga awan inggana a biag iti maysa a paraiso a daga. (Apocalipsis 7:4-10; Lucas 23:43; Roma 8:16, 17) Ngem ania ti pammati? Ania dagiti sumagmamano a parupa daytoy naespirituan a bato? Ket kasano ti panagtignaytayo no addaantay ti pammati? Bayat ti panangsapsapulyo kadagiti sungbat dagita a salsaludsod, pangngaasiyo ta basaenyo dagiti naisitar a bersikulo ti Hebreo kapitulo 11 ken 12 bayat ti panagad-adalyo a pribado ken kas kongregasion.

No Ania ti Pammati

 4. Ania ti pammati?

⁴ Umuna dinepinar ni Pablo ti pammati. (Basaenyo ti Hebreo 11:1-3.) Iti pasetna, ti pammati ket isu “ti natalged a panangpadpadaan kadagiti bambanag nga in-inanamaen.” Ti tao nga addaan pammati ket addaan ti garantiya a ti isuamin nga inkari ti Dios ket kas kinasiguro ti adda a natungpalen. Ti pammati ket isu met “ti nabatad a panangipakita ti kinaagpayso nupay di pay nakita.” Ti makakumbinsir a pammaneknek kadagiti di pay nakita a kinaagpayso ti nakapigpigsa unay a ti pammati ket naikuna a katupag dayta nga ebidensia.

 5. Gapu iti pammati ania ti intay maawatan?

⁵ Babaen iti pammati dagiti “lallakay nagun-odanda ti nasayaat a pammaneknek kadakuada” a pinaragsakda ti Dios. Kasta met, “gapu iti pammati naawatantayo a dagiti sistema dagiti bambanag”​—ti daga, ti init, ti bulan, ken dagiti bitbituen​—“nabukelda gapu iti sao ti Dios, gapuna a ti makita saan a naaramid kadagiti bambanag nga agparang.” Kumbinsidotayo a ni Jehova isu ti Namarsua kadagita a bambanag, nupay isut’ ditay nakita gapu ta isut’ di makita nga Espiritu.​—Genesis 1:1; Juan 4:24; Roma 1:20.

Ti Pammati ken ti “Kadaanan a Lubong”

 6. Apay a ni Abel ket addaan ti “natalged a panangpadpadaan” a ti naimpadtuan a sasao ni Jehova maipapan iti ‘bin-i ti babai’ ket pumaysonto?

⁶ Maysa kadagiti ad-adu a parupa ti pammati isu ti panangapresiar ti pannakasapul ti maysa a daton nga agpaay kadagiti basbasol. (Basaenyo ti Hebreo 11:4.) Iti “kadaanan a lubong,” ti pammati iti daton a dara ti impakita ni Abel, ti maikadua nga anak ti immuna a natauan a pagasawaan, da Adan ken Eva. (2 Pedro 2:5) Awan duadua naawatan ni Abel a mismo ti makapapatay nga epekto ti natawid a basol. (Genesis 2:16, 17; 3:6, 7; Roma 5:12) Nalawag a naawatanna met ti kaitungpalan ti pangngeddeng ti Dios a nangiyeg iti panagbannog ken ti panagpaut-ot bayat ti panagsikog ni Eva. (Genesis 3:16-19) Gapuna ni Abel ti addaan “ti natalged a panangpadpadaan” a dagiti dadduma a bambanag nga insao ni Jehova ket pumaysodanto met. Ramanen daytoy dagiti naimpadtuan a sasao a naiturong iti kangrunaan a manangallilaw a ni Satanas idi kinuna ti Dios iti uleg: “Ket siak pagginnuraenkayto iti babai ken ti kaputotam ken ti kaputotanna. Daytoy sugatennanto ta ulom ket sika sugatemto ti mukodna.”​—Genesis 3:15.

 7. (a) Kasanot’ panangipakita ni Abel ti panangipategna ti pannakasapul ti daton a maipaay kadagiti basbasol? (b) Iti ania a pamay-an a ti Dios ‘sinaksianna ti maipapan kadagiti datdaton ni Abel’?

⁷ Impakita ni Abel ti panamatina iti naikari a Bin-i babaen ti panangidatonna iti Dios ti maysa nga animal a kas mangisandi a ladawan ti mismo a biag ni Abel. Ngem ti awanan pammati nga inaunaan a kabsatna a ni Cain ti nangidaton iti awan darana a natnateng. Kas maysa a mammapatay, kalpasanna ni Cain imbukbokna ti dara ni Abel. (Genesis 4:1-8) Kaskasdi natay ni Abel a pagaammona nga isu ti imbilang ni Jehova a nalinteg, “idi a sinaksian ti Dios ti maipapan kadagiti datdatonna.” Kasano? Babaen ti panangawatna iti daton ni Abel a binuyogan ti pammati. Gapu iti pammatina ken nasantuan nga anamong, nga isut’ agtultuloy a pampaneknekan ti Naipaltiing a Rekord, ‘nupay natayen ni Abel, agsao pay laeng.’ Nakitana ti pannakasapul a maipaay ti daton agpaay kadagiti basbasol. Addaankay aya ti pammati iti adayo a napatpateg a daton a subbot ni Jesu-Kristo?​—1 Juan 2:1, 2; 3:23.

 8. (a) Aniat’ intay maadal maipapan ti pammati manipud maingel a panangaskasaba ni Enoc? (b) Kasano a ni Enoc “naiyalis tapno dina koma makita ni patay”?

⁸ Ti pammati tignayennatayo nga agsao ti mensahe ti Dios a situtured. (Basaenyo ti Hebreo 11:5, 6.) Ti nasapsapa a saksi ni Jehova a ni Enoc ti simamaingel a nangipadto iti nadiosan a dusa kadagiti managdakdakes. (Judas 14, 15) Awan duadua sinapsapul dagiti kabusor ni Enoc ti panangpapatayda kenkuana, ngem ti Dios ti “nangala kenkuana” tapno dina sagabaen dagiti pannilud ni patay. (Genesis 5:24) Umuna, nupay kasta, “naited kenkuana ti pammaneknek a naay-ayona ti Dios.” Kasano? “Gapu iti pammati ni Enoc naiyalis tapno dina koma makita ni patay.” Umas-asping iti dayta, ni Pablo “naiyalis wenno naipan idiay paraiso,” a nalawag immawat ti maysa a sirmata iti masanguanan a naespirituan a paraiso ti kongregasion Kristiano. (2 Corinto 12:1-4) Gapuna kaawatan a ni Enoc tagtagiragsakenna ti sirmata ti um-umay a naindagaan a Paraiso idi isut’ inkabil ni Jehova iti pannaturog ken patay, a natalged manipud iti ima dagiti kabusor. Tapno agbalin a makaay-ayo iti Dios, kas ken Enoc, masapul a sawentayo ti mensahe ti Dios a situtured. (Aramid 4:29-31) Masapul met a patientayo a ti Dios ket adda ken “gunggonaanna dagiti sipapasnek nga agsapsapul kenkuana.”

 9. Kasano a ti kurso ni Noe impakitana a ti panangsurot a sisinged kadagiti bilbilin ti Dios ket maysa pay a parupa ti pammati?

⁹ Ti panangsurot a sisisinged kadagiti pannursuro ti Dios ti sabali pay met a parupa ti pammati. (Basaenyo ti Hebreo 11:7.) Agtigtignay iti pammati, inaramid ni Noe ‘kas maiyanatop iti amin nga imbilin ti Dios kenkuana.’ (Genesis 6:22; 7:16) Immawat ni Noe ti “nasantuan a pakdaar kadagiti bambanag a di pay nakita idi” ket pinatina ti sao ni Jehova nga addanto ti sangalubongan a layus. Natignay iti pammati ken iti siraraem a panagbuteng iti Dios, ni Noe “nangibangon ti daong a pakaisalakanan ti sangakabbalayanna.” Babaen ti panagtulnog ken nalinteg nga ar-aramid, kinondenarna ngarud ti di mamati a lubong gapu iti dakes nga ar-aramidna ket impakitana a daytat’ maikari iti pannakadadael.​—Genesis 6:13-22.

10. Nupay ni Noe ti nangibangon iti daong, inwayaanna ti panawen ti ania a sabali pay a trabaho?

¹⁰ Ni Noe ti maysa met kadagiti saksi ni Jehova ta isu ti “maysa a manangaskasaba iti kinalinteg.” (2 Pedro 2:5) Nupay isu ti okupado a mangibangbangon iti daong, isut’ nangiwaya met iti panawen a mangaskasaba, kas ar-aramiden dagiti Saksi ni Jehova itatta. Pudno unay, nagsao a situtured ni Noe kas maysa a manangiwaragawag ti pammakdaar ti Dios kadagidiay tattao sakbay ti layus, ngem “saanda nga inkankano agingga nga immay ti layus ket inyayusna amin ida.”​—Mateo 24:36-39.

Pammati kadagiti Patriarka Kalpasan ti Layus

11. (a) Kasano nga impakita ni Abraham a ti pammati ramanenna ti naan-anay a panagtalek kadagiti karkari ni Jehova? (b) Gapu iti pammati, ur-urayen ni Abraham ti ania a “siudad”?

¹¹ Ti pammati ramanenna ti naan-anay a panagtalek kadagiti karkari ni Jehova. (Basaenyo ti Hebreo 11:8-12.) Gapu iti pammati ni Abraham (Abram) nagtulnog iti bilin ti Dios ket pinanawanna ti Ur dagiti Caldeo, maysa a siudad nga adu ti maidatagna iti namaterialan a pamay-an. Pinatina ti kari ni Jehova nga “amin dagiti pamilia ti daga” ket bendisionandanto ti bagbagida gapu kenkuana ken ti bin-ina maikkandanto ti maysa a daga. (Genesis 12:1-9; 15:18-21) Ni Isaac nga anak ni Abraham ken ni Jacob nga apokona ket “makipagtawidda iti daydi met laeng a kari.” Gapu iti pammati ni Abraham “nagnaed idiay daga a naikari a kas ganggannaet a nagnaed kadagiti abong-abong.” Inur-urayna “ti siudad nga adda pudpudno a pamuonna, a ti mangbalabala ken mangipatakder kenkuana isu ti Dios.” Wen, inur-uray ni Abraham ti nailangitan a Pagarian ti Dios nga idiayto ti pakapagungaranna iti biag ditoy daga. Ti kadi Pagarian addaan ti napateg met a lugar iti panagbiagyo?​—Mateo 6:33.

12. Aniat’ napasamak gapu ta ni Sara naaddaan pammati kadagiti karkari ni Jehova?

¹² Ti assawa dagiti managbuteng iti Dios a patriarka addaanda met ti pammati iti karkari ni Jehova. Kas pangarigan, gapu iti pammati ni Sara nga asawa ni Abraham, nupay lupes agingga iti agarup 90 añosnan ken “nupay nalabesen ti tawenna,” naikkan ti pannakabalin a mangisikog iti maysa nga anak, . . . gapu ta imbilangna [ti Dios] a matalek daydi nangikari.” Idi agangay, ni Sara impasngayna ni Isaac. Gapuna manipud ken 100-años a ni Abraham, “a kasla natayen” no maipapan iti panagpaadu idi agangay “naipasngay dagiti annak a kas kadagiti bitbituen ti kaaduda.”​—Genesis 17:15-17; 18:11; 21:1-7.

13, 14. (a) Nupay da Abraham, Isaac, ken Jacob “dida pay inawat ti kaitungpalan dagiti karkari,” kasanot’ panagriknada? (b) Kasanotay a magunggonaan iti panangusig ti kinasungdo dagiti patriarka ken ni Jehova nupay ditay makita ti insigida a kaitungpalan ti karkarina?

¹³ Ti pammati ti mangsalimetmet ti kinasungdotayo ken ni Jehova uray pay no ditay makita nga insigida ti kaitungpalan dagiti karkarina. (Basaenyo ti Hebreo 11:13-16.) Natnatay amin dagiti matalek a patriarka a dida nakitkita ti naan-anay a kaitungpalan dagiti karkari ti Dios kadakuada. Ngem “nakitada [dagiti naikari a bambanag] ket linugayanda ida manipud iti adayu ket impudnoda nga isuda ganggannaetda ken agpagnapagnada iti rabaw ti daga.” Wen, tinurposda dagiti bibiagda iti pammati, ta adu pay a kaputotan ti naglabas sakbay a ti Naikari a Daga nagbalin a sanikua dagiti annak ni Abraham.

¹⁴ Ti banag a dida nagun-odan ti kaitungpalan dagiti nasantuan a karkari bayat ti panagbiagda ket saanna a pinapait ti rikna da Abraham, Isaac, ken ni Jacob wenno dayta ti namagbalin kadakuada nga apostata. Saanda a pinanawan ni Jehova a nagsublida idiay Ur, ket naigamerda kadagiti nailubongan nga ar-aramid. (Idiligyo iti Juan 17:16; 2 Timoteo 4:10; Santiago 1:27; 1 Juan 2:15-17.) Saan, dagidiay a patriarka ‘tinarigagayanda’ ti maysa a nasaysayaat a lugar ngem ti Ur, “kayatna a sawen, daydiay kukua ti langit.” Gapuna ni Jehova ‘saanna ida nga ibain no isu awaganda a Diosda.’ Tinaginayonda ti pammatida iti Kangatuan agingga iti ipapatay ket iti mabiiten mapagungardanto iti biag ditoy daga, a paset ti pagturayan ti “siudad,” ti Mesianiko a Pagarian ti Dios a naisagana nga agpaay kadakuada. Ngem dakayo met ngay? Uray pay no ‘nagnakayo iti kinapudno’ iti adu a tawtawen, a limmakaykayon iti serbisio ni Jehova, masapul a taginayonenyo ti panagtalekyo iti karina a baro a sistema. (3 Juan 4; 1 Pedro 3:11-13) Anian a gunggona ti awatenyonto ken dagiti matalek a patriarka gapu iti kasta a pammati!

15. (a) Ania ti nakatignay ken Abraham nga aktual a nangidaton ken Isaac kas maysa a daton? (b) Kasano a rebbeng a maapektaran ti pammatitayo iti pasamak a nakairamanan da Abraham ken Isaac? (c) Ania ti naimpadtuan nga inladawan dayta a pasamak?

¹⁵ Ti awan panagduaduana a panagtulnog iti Dios ket maysa a nasken a paset ti pammati. (Basaenyo ti Hebreo 11:17-19.) Gapu ta ni Abraham nagtulnog ken ni Jehova nga awan ti panagduaduana, “indatonna ni Isaac,” ti “bugbugtong nga anakna”​—ti kakaisuna nga anakna ken Sara. Kasano a maaramidan ni Abraham daytoy? Agsipud ta “pampanunotenna nga uray pay kadagiti natay mabalin ti Dios a pagungaren [ni Isaac],” no kasapulan, tapno matungpal ti kari ti anak babaen kenkuana. Maysa a kisap ti imuko iti ima ni Abraham ti namagpatingga koman iti biag ni Isaac, ngem ti timek ti maysa nga anghel ti nanglapped iti daytoy. Gapuna, ni Abraham inawatna ni Isaac manipud ken patay “a pangpangarigan.” Kasta koma met ti pakatignayantayo nga agtulnog iti Dios iti pammati uray pay no ti biagtayo wenno biag dagiti annaktayo ti nakataya. (1 Juan 5:3) Nasken met a pampanunoten, a ni Abraham ken ni Isaac idi ti naimpadtuan nga iladladawanda no kasano a ni Jehova a Dios ipaayna ti bugbugtong nga Anakna, ni Jesu-Kristo, kas maysa a daton tapno dagidiay mangalagad ti pammati kenkuana maaddaandanto ti biag nga agnanayon.​—Genesis 22:1-19; Juan 3:16.

16. No maipapan kadagiti annaktayo ken pammati iti karkari ti Dios, ania nga ulidan ti impaay dagiti patriarka?

¹⁶ No addaantay ti pammati, tulongantayo dagiti annaktayo nga isaad ti namnamada kadagiti karkari ti Dios nga agpaay iti masanguanan. (Basaenyo ti Hebreo 11:20-22.) Nakapigpigsa unay ti pammati dagiti patriarka a nupay dagiti karkari ni Jehova kadakuada ket saanda a naan-anay a natungpal bayat ti panagbiagda, inyallatiwda dagitoy kadagiti annakda kas maysa nga impatpateg a patawid. Gapuna, “ni Isaac binendisionanna ni Jacob ken ni Esau uray pay no maipapan kadagiti bambanag a mapasungad,” ket ni matmatayen a Jacob inyebkasna dagiti pammendisionna kadagiti annak ni Jose a da Ephraim ken Manases. Gapu ta ni Jose a mismo addaan met ti napigsa a pammati a dagiti Israelitas ket panawandanto ti Egipto a mapan iti naikari a daga, pinagsapatana dagiti kakabsatna nga ikuyogdanto kadakuada dagiti tultulangna inton pumanawda. (Genesis 27:27-29, 38-40; 48:8-22; 50:24-26) Tultulonganyo met laeng aya ti pamiliayo a mangparang-ay iti umas-asping a pammati kadagiti adda nga inkari ni Jehova?

Ti Pammati Mamagbalin Kadatayo a Mangipangpangruna iti Dios

17. Kasano a nagtignay iti pammati dagiti nagannak ken ni Moises?

¹⁷ Ti pammati tignayennatayo a mangipangpangruna ken ni Jehova ken ti ilina ngem ti aniaman a maitukon daytoy a lubong. (Basaenyo ti Hebreo 11:23-26.) Dagiti Israelitas ket ad-adipenda a makasapul ti pannakaispal manipud iti panangkayaw dagiti Egipcio idi nagtignay a buyogen pammati dagiti nagannak ken ni Moises. ‘Dida kinabuteng daydi bilin ti ari’ a mangpapatay kadagiti lallaki a Hebreo iti pannakaiyanakda. Imbes ketdi, inlemmengda ni Moises iti tallo a bulan, nga iti kamaudiananna isut’ inkabilda iti maysa a papiro a bilog iti tengnga dagiti runruno iti igid ti Karayan Nilo. Idi nasarakan ti anak a babai ni Faraon, isu ti ‘tinarakenna a kas anakna.’ Umuna, nupay kasta, ni Moises ti tinagibi ken nasanay a naespirituan idiay pagtaengan da ama ken inana, da Amram ken Jochebed. Kalpasanna kas kameng ti sangakabbalayan ni Faraon, isu ti “nasursuruan iti amin a kinasirib dagiti taga Egipto” ket nagbalin a “mannakabalin idi kadagiti sao ken aramidna,” mannakabalin iti isip ken iti pammagi.​—Aramid 7:20-22; Exodo 2:1-10; 6:20.

18. Gapu iti pammatina, ania a a sasaaden ti innala ni Moises maipapan iti panagdaydayaw ken ni Jehova?

¹⁸ Kaskasdi, ti edukasion dagiti Egipcio ken ti namaterialan a kinaranga ti naarian a balay ti di makagapu a pangpanawan ni Moises iti panagdayaw ken ni Jehova ket agbalin nga apostata. Imbes ketdi, “gapu iti pammati ni Moises, idi nataenganen, nagmadi a napanaganan iti anak daydi anak a babai ni Faraon,” maysa nga aramid a naisingasing idi nga indepensana ti maysa a Hebreo a kabsatna. (Exodo 2:11, 12) Pinili ni Moises ti “makipagsagaba iti rigat kadagiti tattao ti Dios [dagiti Israelita a padana a managdaydayaw ken Jehova] ngem iti makiranud kadagiti aglabas a ragragsak ti basol.” No maysakayo a bautisado nga adipen ni Jehova nga addaan iti natibker a nalikudan ti maiyanatop a naespirituan a pannakasanay, surotenyonto aya ti ulidan ni Moises ken agtakder a sititibker a maipaay iti pudno a panagdaydayaw?

19. (a) Kasano a nagbatad a ni Moises impangpangrunana iti biagna ni Jehova ken ti ilina? (b) Ni Moises ti kumitkita iti kaitungpalan ti ania a gunggona?

¹⁹ Naikeddeng ni Moises nga iranud ti gasatna a kadua ti ili ni Jehova “a pinagarupna a dakdakkel ti kinabaknang ti pannakaumsi ken Kristo ngem kadagiti kinabaknang ti Egipto.” Kaawatan a ni Moises ‘pinagarupna a dakdakkel a kinabaknang ti pannakaumsi kas kadaanan a mangiladawan ken Kristo, wenno Daydiay Pinulotan ti Dios, kas kinabaknang a dakdakkel ngem kadagiti kinabaknang ti Egipto.’ Kas kameng ti naarian a sangakabbalayan, nabalinanna koma a tinagiragsak ti kinabaknang ken ti kinatan-ok idiay Egipto. Ngem inalagadna ti pammati ken “kitkitaenna a sipipinget idi ti gunggona”​—ti biag nga awan inggana babaen ti panagungar ditoy daga idiay naikari a baro a sistema ti Dios.

20. Aniat’ adda iti kapadasan ni Moises a mangipakita a ti pammati pagbalinennatayo nga awanan buteng nga ad-adipen ni Jehova?

²⁰ Ti pammati ti mamagbalin kadatayo nga awanan buteng agsipud ta agtalektayo ken ni Jehova kas manangispal. (Basaenyo ti Hebreo 11:27-29.) Idi mangngeganna a ni Moises ti nakapapatay ti maysa nga Egipcio, sinapsapul ni Faraon ti ipapatayna. “Ngem ni Moises nagtalaw iti sango ni Faraon ket nagnaed iti daga a Madian.” (Exodo 2:11-15) Gapuna kasla iyal-aligid ni Pablo ti maud-udi nga iruruar dagiti Hebreo idi a kinunana: “Gapu iti pammati ni [Moises] pinanawanna ti Egipto, a dina kinabuteng ti pungtot ti ari [a nangbutbuteng kenkuana iti ipapatay gaput’ panangibagina iti Dios a maipaay iti Israel], a nagtalinaed a kasla kitkitaenna daydiay saan a makita.” (Exodo 10:28, 29) Nupay iti aktual pulos di nakitkita ni Moises ti Dios, ti pannakilangenlangen ni Jehova kenkuana nakapudpudnoda nga isut’ nagtignay a kasla nakitana ‘Daydiay saan a makita.’ (Exodo 33:20) Kasta kadi met aya kapigsa ti pannakirelasionyo ken ni Jehova?​—Salmo 37:5; Proverbio 16:3.

21. No maipapan iti ipapanaw ti Israel manipud Egipto, aniat’ napasamak “gapu iti pammati”?

²¹ Sakbay la unay ti ipapanaw ti Israel manipud Egipto, “gapu iti pammati ni [Moises] rinambakanna ti paskua ken ti pannakaiwarsi ti dara, tapno daydiay mangdadael kadagiti inauna nga annak [dagiti Israelitas] saanna koma ida a sagiden.” Wen, kinasapulanna ti pammati ti panangangay ti Paskua a buyogen iti pammati a dagiti inauna nga annak a lallaki ti Israel ket maispalda bayat a dagiti inauna nga annak a lallaki dagiti Egipcio matayda, daytoy a pammati ti nagunggonaan. (Exodo 12:1-39) Kasta met “gapu iti pammati dagitoy [ti ili ti Israel] limmasatda iti Baybay a Nalabaga a kas iti daga a namaga, ket idi a pinadas nga inaramid dagiti taga Egipto natinepda.” Anian a napaneknekan a pudpudno a nakaskasdaaw a manangispal ti Dios! Ket gapu iti daytoy a panangispal, dagiti Israelitas “nagbutengda ken ni Jehova ket namatida ken Jehova ken ni adipenna a Moises.”​—Exodo 14:21-31

22. Maipapan iti pammati, ania a salsaludsod ti agtalinaed pay a mausig?

²² Ti pammati ni Moises ken dagiti patriarka ti pudpudno a pagwadan nga agpaay kadagiti Saksi ni Jehova itatta. Ngem aniat’ napasamak idi nakilangen nga ad-adda pay ti Dios kadagiti kapuonan ni Abraham kas maysa a nateokratikuan pannakaorganisarna a nasion? Aniat’ maadaltayo manipud kadagiti kanayonan nga ar-aramid ti pammati idi ugma?

Kasano ti Panangsungbatyo?

◻ Ania ti pammati?

◻ Ti ulidan ni Enoc sursuruannatayo ti ania maipapan iti pammati?

◻ Kasano nga impakita dagiti managbuteng iti Dios a patriarka a ti pammati ramanenna ti naan-anay a panagtalek kadagiti karkari ni Jehova?

◻ Ania a tignay ni Abraham ti nangipamatmat a ti awan duaduana a panagtulnogna iti Dios ket maysa a nasken a paset ti pammati?

◻ Ania a tigtignay ni Moises ti mangipakita a ti pammati kaipapananna ti panangipangpangruna ken ni Jehova ken ti ilina ngem ti aniaman a maitukon ti lubong?