MANANGAYWAN
Ti Hebreo a sao a pa·qidhʹ a naipatarus kas manangaywan ket nagtaud iti berbo a pa·qadhʹ, a kaipapananna ti “iturong ti asikaso” (Ge 21:1), “sumarungkar” (Uk 15:1), “mangdutok” (Ge 39:5), wenno “mamarebbeng” (Esd 1:2). Umasping iti dayta, ti Griego a sao nga e·piʹsko·pos a naipatarus kas manangaywan ket nainaig iti berbo nga e·pi·sko·peʹo, a kaipapananna ti “siputan a siaannad” (Heb 12:15), ken nainaig iti nombre nga e·pi·sko·peʹ a kaipapananna ti “panangsukimat” (Lu 19:44, Int; 1Pe 2:12), “akem a manangaywan” (1Ti 3:1), wenno “akem a panangaywan” (Ara 1:20). Ti Hebreo a sao a pa·qidhʹ ket namimpat nga impatarus ti Griego a Septuagint kas e·piʹsko·pos. (Uk 9:28; Ne 11:9, 14, 22) No kasta, ti manangaywan ti mangasikaso iti sumagmamano a bambanag wenno tattao, a sumarungkar, mangsukimat, ken mangdutok. Ti kababagas ti Griego a termino ket panangaywan a nabuyogan ti panangsalaknib.
Dagiti Manangaywan a Nadakamat iti Hebreo a Kasuratan. Ni Jose binagaanna ni Faraon a mangdutok kadagiti manangaywan iti daga tapno bayat ti tawtawen ti kinaruay agipempenda iti pagtaraon maipaay iti dumteng a nakaro a bisin. (Ge 41:34-36) Iti sidong dagiti mismo a panguluenda, tunggal puli ti pamilia dagiti Levita ket addaan iti espesipiko a rebbengen a mangaywan kadagiti annongen iti tabernakulo. (Nu 3:24-26, 30, 31, 35-37) Ni Eleazar nga anak ni Aaron ket nadutokan a “panguluen ti papanguluen dagiti Levita” ken isu met ti kangrunaan a manangaywan iti pakabuklan ti tabernakulo ken dagiti aruaten sadiay. (Nu 3:32; 4:16) Mabalin met a mangdutok ti nangato a padi kadagiti manangaywan maipaay kadagiti panagserbi iti santuario. (2Ar 11:18) Ipakita ti 1 Cronicas kapitulo 23 agingga iti 27 ti adu ken nagduduma a saad ken urnos iti panangaywan a maar-aramid bayat ti panagturay ni David, maipapan iti kinapadi ken kasta met iti urnos iti palasio, agraman ti bambanag a mainaig iti ekonomia ken militar.
Dagiti “manangaywan” ken dagiti “manangituding iti akem” ket naaramat nga agpadpada iti padto ti Isaias (60:17), gapu ta dagiti manangaywan ket mabalinda nga ituding ti trabaho iti dadduma ken isuda met ti mangtarawidwid ken mangkita iti pagimbagan dagiti tattao wenno bambanag a naitalek iti aywanda. Iti daytoy a padto, impakpakauna ni Jehova ti maipapan iti dumteng a tiempo, idi kinunana a “dutokakto ti talna kas dagiti manangaywanmo ken ti kinalinteg kas dagiti manangitudingmo iti akem,” padto nga immuna a natungpal idi naisubli ti Israel manipud pannakaidestiero ngem naan-anay a natungpal iti kongregasion Kristiano.
Dagiti Manangaywan iti Kongregasion Kristiano. Dagiti Kristiano a “manangaywan” (e·piʹsko·poi) ket katupag dagidiay naibilang kas “lallakay” (pre·sbyʹte·roi) iti kongregasion. Maymaysa nga annongen iti kongregasion ti tukoyen dagitoy dua a termino kas ipakita ti panangpaayab ni Pablo idiay Mileto kadagiti “lallakay iti kongregasion” ti Efeso tapno agsasarakda sadiay. Idi balakadanna dagitoy a “lallakay,” kunana: “Asikasuenyo ti bagbagiyo ken ti isuamin nga arban, a kadakuada dinutokannakayo ti nasantuan nga espiritu kas manangaywan [porma ti e·piʹsko·poi], tapno ipastoranyo ti kongregasion ti Dios.” (Ara 20:17, 28) Ad-adda pay nga imbatad daytoy ti apostol iti suratna ken Tito, nga inlawlawagna iti dayta ti maipapan iti panangdutok iti “lallakay iti tunggal siudad.” Inaramatna ti termino a “manangaywan” (e·piʹsko·pos) nga isuda ti nabatad a tuktukoyenna. (Tit 1:5, 7) Ngarud, dagitoy dua a termino ket agpada a tumukoy iti maymaysa a saad, a ti pre·sbyʹte·ros ipasimudaagna a nataenganen daydiay nadutokan iti kasta nga annongen, ket ti e·piʹsko·pos ipasimudaag dagiti annongen a kakuyog dayta a pannakadutok.—Kitaenyo ti LAKAY.
Awan ti naikeddeng a bilang dagiti manangaywan iti aniaman a kongregasion. Ti bilang dagiti manangaywan ket agpannuray iti bilang dagidiay kualipikado ken nadutokan kas “lallakay” iti dayta a kongregasion. Nabatad nga adda sumagmamano a manangaywan iti maymaysa idi a kongregasion ti Efeso. Kasta met, idi nagsurat kadagiti Kristiano a taga Filipos, nadakamat ni Pablo “dagiti manangaywan” sadiay (Fil 1:1), a mangipasimudaag nga agserserbida kas maysa a bagi wenno grupo, a mangay-aywan iti ar-aramid dayta a kongregasion.
Ipasimudaag ti panangusig iti Kristiano a Griego a Kasuratan nga agpapada ti autoridad dagiti manangaywan, wenno lallakay, iti aniaman a kongregasion. Kadagiti suratna iti kongregasion, saan a dinakamat ni Pablo ti asinoman nga indibidual kas isu ti manangaywan, saanna met nga inturong dagitoy a surat iti asinoman nga indibidual a manangaywan. Ti surat kadagiti taga Filipos ket naiturong “iti amin a sasanto nga adda idiay Filipos a naikaykaysa ken Kristo Jesus, agraman dagiti manangaywan ken dagiti ministerial nga adipen.” (Fil 1:1) Maipapan itoy, kuna ni Manuel Guerra y Gomez: “Pudno unay a ti episcopos iti pagannurotan ti surat kadagiti taga Filipos ket saan a mangipasimudaag iti monarka nga autoridad; imbes ketdi, daytoy ket maysa a termino a nabatad a tumukoy iti adu a tattao ken agpapada ti autoridadda a pagrebbenganda nga iwanwan ken tarawidwidan ti grupo dagiti Kristiano iti siudad ti Macedonia. Kasta met, dagiti diaconos ket katulongan sigun iti kadawyan a kaipapanan daytoy a sao, ministroda dagiti episcopos ken iti daytoy met laeng a rason nga agserserbida kadagiti manamati.”—Episcopos y Presbyteros, Burgos, Espania, 1962, p. 320.
Dagiti kualipikasion ti maysa a manangaywan, wenno panglakayen. Tapno makapagbalin a manangaywan, masapul a maragpat dagiti sumaganad a kualipikasion: “Ti manangaywan rebbeng ngarud nga awanan pakababalawan, asawa ti maymaysa a babai, natimbeng iti panagug-ugali, nasimbeng iti panunot, naurnos, managpadagus, kualipikado a mangisuro, saan a mammartek a mannakiapa, saan a manangkabil, no di ket nainkalintegan, saan a mannakiringgor, saan a managayat iti kuarta, maysa a lalaki a mangidadaulo iti bukodna a sangakabbalayan iti nasayaat a pamay-an, addaan iti annak nga agpaspasakup buyogen ti isuamin a kinaserioso; . . . saan a kabbaro a nakomberte a tao, . . . rebbeng met nga addaan iti nasayaat a pammaneknek manipud kadagiti tattao iti ruar.”—1Ti 3:1-7.
Kasta met, iti surat ni Pablo ken Tito, idi inlawlawagna ti panangdutok iti papanglakayen, kinuna ni Pablo a tapno agbalin a kualipikado ti maysa a lalaki, masapul a “siwayawaya iti pammabasol, asawa ti maymaysa a babai, addaan iti manamati nga annak a saan a napabasol iti kinagaramugam ket saanda met a nagulo. Ta ti manangaywan masapul a siwayawaya iti pammabasol kas mayordomo ti Dios, saan a manangipapilit, saan a nalaka nga agpungtot, saan a mammartek a mannakiapa, saan a manangkabil, saan a naagum iti nakusit a gunggona, no di ket managpadagus, managayat iti kinaimbag, nasimbeng iti panunot, nalinteg, nasungdo, managteppel, kumkumpet a sititibker iti matalek a sao no maipapan iti arte ti panangisurona, tapno mabalinanna agpadpada ti mamagbaga babaen iti sursuro a makapasalun-at ken mangtubngar kadagidiay sumupiat.” (Tit 1:5-9) Nabatad nga adda dagiti nakaidumaan daytoy naud-udi a nadakamat a teksto maipapan kadagiti kualipikasion, gapu ta naikabilangan dagiti kangrunaan a kasapulan dagiti kongregasion idiay Creta, a pagserserbian idi ni Tito.—Tit 1:10-14.
Ti Katan-okan a Manangaywan. Nabatad nga inadaw ti 1 Pedro 2:25 ti adda iti Isaias 53:6 maipapan kadagidiay ‘kasla karkarnero a naiwawa,’ ket kalpasanna kuna ni Pedro: “Ngem ita nakasublikayon iti pastor ken manangaywan dagiti kararuayo.” Sigurado a ni Jehova a Dios daytoy, gapu ta dagidiay sinuratan ni Pedro ket saan a naiwawa manipud ken Kristo Jesus, no di ket babaen kenkuana napagsublida ken Jehova a Dios, nga isu ti Naindaklan a Pastor ti ilina. (Sal 23:1; 80:1; Jer 23:3; Eze 34:12) Ni Jehova ket manangaywan met, daydiay mangsukimat. (Sal 17:3) Ti panangsukimat (Gr., e·pi·sko·peʹ) ket mabalin a nainaig iti panangipakatna iti panangukomna, kas iti napasamak iti Jerusalem idi umuna a siglo K.P., a saanna a nailasin ti tiempo a ‘pannakasukimatna [Gr., e·pi·sko·pesʹ].’ (Lu 19:44) Wenno mabalin a mangyeg dayta iti makaay-ayo nga epekto ken kadagiti gunggona, kas iti napasamak kadagidiay mangidaydayaw iti Dios iti aldaw a “panangsukimatna [Gr., e·pi·sko·pesʹ].”—1Pe 2:12.
“Mannakibiang Kadagiti Pakaseknan ti Sabali a Tattao.” Namakdaar ni apostol Pedro a liklikan ti panagbalin a “mannakibiang kadagiti pakaseknan ti sabali a tattao.” (1Pe 4:15) Daytoy a sasao ti pakaipatarusan ti Griego a sao nga al·lo·tri·e·piʹsko·pos, a literal a kaipapananna ti “manangaywan iti kukua ti sabali.” Depinaren ni Francisco Zorell daytoy a sao kas “daydiay bibianganna nga aywanan ken ilinteg ti ar-aramid ti sabali a tattao, daydiay simamaag a makimitmitir iti kabibiag ti sabali a tattao.”—Lexicon Graecum Novi Testamenti, Paris, 1961, bin. 70.
[Kahon iti panid 233]
Manangaywan, Wenno Lallakay
Ministerial nga Ad-adipen
awan pakababalawanna
siwayawaya iti pammabasol
siwayawaya iti pammabasol
asawa ti maymaysa a babai
asawa ti maymaysa a babai
asawa ti maymaysa a babai
saan a mammartek a mannakiapa
saan a mammartek a mannakiapa
saan a maigamer iti adu nga arak
saan a managayat iti kuarta
saan a naagum iti nakusit a gunggona
saan a naagum iti nakusit a gunggona
mangidadaulo iti sangakabbalayan iti nasayaat a pamay-an nga addaan iti annak nga agpaspasakup
addaan iti manamati nga annak a saan a napabasol iti kinagaramugam ket saanda met a nagulo
mangidadaulo iti nasayaat a pamay-an, iti annak ken kadagiti bukod a sangakabbalayan
saan a kabbaro a nakomberte
—
nasubok no maipapan iti pannakaikari
nasimbeng iti panunot
nasimbeng iti panunot
—
managpadagus
managpadagus
—
kualipikado a mangisuro
kumkumpet iti sao iti arte ti panangisuro, mabalinna ti mamagbaga ken mangtubngar
—
saan a manangkabil
saan a manangkabil
—
nainkalintegan
saan a manangipapilit
—
saan a mannakiringgor
saan a nalaka nga agpungtot