LANA

Ti nalanit a likido a pagaammo unay dagiti Hebreo ket naala kadagiti olibo. Dagiti naluom unayen a nangisit nga olibo ti kaaduan iti lana, ngem dagidiay berde pay laeng (nupay mangrugin nga agbaliw ti marisda) ti pakaalaan iti kasayaatan a lana. Sakbay a ti bungbunga ti olibo maipan kadagiti pagpespesan ti lana, siaannad a mapuros dagita iti kaykayo ken maikkat dagiti saringit ken bulbulong dagita.

Lana ti mangbukel ti agarup kagudua ti lasag ti naluom a bunga ti olibo, nga agduduma ti klase ti lana sigun iti pannakaprosesona. Ti kasayaatan unay, naawagan “puro, nadingpil a lana ti olibo,” ket napataud babaen iti maysa a simple a proseso sakbay a naikabil dagiti olibo iti pagpespesan. (Le 24:2) Umuna, maikabil dagiti olibo iti maysa nga alsong ket mabayo agingga a malulo dagita, wenno no dadduma mabaddebaddekan. (Mik 6:15) Sumaganad, ti nalulo a bunga mayakar kadagiti sagatan iti kasta “agtubbog” iti lana agingga a maparuar ti “puro” a lana (wenno virgin oil). Ti puro ken nadingpil a lana maidulin kadagiti damili a burnay, ket ti sapal, wenno ngula, mayalis iti pagpespesan iti olibo.

Ti maysa a kadawyan a klase ti lana ket naisagana babaen ti naan-anay a panangrumek kadagiti olibo iti maysa nga alsong wenno paggilingan a pusiposen ti ima. Kalpasan nga agaruyot ti lana manipud iti sapal, maikabil dayta kadagiti damili a burnay wenno tangke ket mabay-an a sumin-aw.

Ti kababaan a klase ti lana isu ti napespes manipud natedda a sapal iti pagpespesan iti olibo kalpasan ti panangrumek. Ti natumek a gabsuon ti sapal maipekpek kadagiti basket ken maisalansan iti nagbaetan ti dua a sitatakder nga adigi ti pagpespesan iti olibo. Adda nadagsen a battuil a maipandag kadagiti salansan ti basket tapno mapespes ti lana, ket ti lana maipaayus iti dadakkel a pagurnongan tapno sumin-aw. Sadiay, tumpaw ti lana, a sumina manipud iti babassit nga ared-ed ti sapal ken iti danum iti baba dayta sakbay a maikabil iti dadakkel a burnay wenno nairanta a pagurnongan ti lana tapno maidulin.​—Idiligyo ti 2Cr 32:27, 28; kitaenyo ti PAGPESPESAN.

Simbolo ti Kinarang-ay. No matukoy dagiti ‘tangke a pagpespesan nga agliplippias iti lana,’ maiparparipirip ti dakkel a kinarang-ay. (Joe 2:24) Ti agsagsagaba a ni Job inil-iliwna ti naglabas nga al-aldaw ti kinawadwad idi a “ti bato nagibukbukbok kadagiti baresbes ti lana” maipaay kenkuana. (Job 29:1, 2, 6) Ni Jehova piguratibo a pinagsusopna ni “Jacob,” wenno dagiti Israelita, iti “lana manipud pimmamulinawen a bato,” nabatad a manipud kaykayo nga olibo nga agtubtubo iti nabato a disso. (De 32:9, 13) Indeklara ni Moises a ti Aser agbalin a “maysa a mangisawsaw iti sakana iti lana,” mangipatuldo a daytoy a tribu tagiragsakenna dagiti namaterialan a bendision.​—De 33:24.

Napateg a Tagilako ken Pagtaraon. Ti lana ti olibo nagbalin a napateg a tagilako idiay Palestina gapu ta naruay dayta sadiay. Ni Solomon tinawen a nangipaay ken Ari Hiram ti Tiro iti “duapulo a cor a sukat [4,400 L; 1,160 gal] ti nalebbek a lana” kas paset ti bayad dagiti materiales a naaramat iti pannakaibangon ti templo. (1Ar 5:10, 11) Ti Juda ken Israel ket sigud nga “agtagtagilako” iti lana maipaay iti Tiro. (Eze 27:2, 17) Ti bangbanglo a lana ken ti lana ti olibo karamanda met iti bambanag a ginatang ti mistiko a Babilonia a Dakkel manipud “kadagiti agdaldaliasat a komersiante” iti daga.​—Apo 18:11-13.

Ti lana ti olibo, a nangato ti enerhiana a taraon ken maysa kadagiti kalakaan a marunaw a manteka, ket kangrunaan idi a pagtaraon dagiti Israelita. Nalabit nga iti adu a kaso, kasukat dayta ti mantekilia a maaramat iti pannangan ken kadagiti panagluto. (De 7:13; Jer 41:8; Eze 16:13) Kadawyan a naaramat dayta a pagsegged iti pagsilawan (Mt 25:1-9), ket ti “puro, nadingpil a lana ti olibo” ti nausar a panggangat kadagiti pagsilawan ti nabalitokan a pagsaadan ti silaw iti tolda ti gimong. (Ex 27:20, 21; 25:31, 37) Naaramat ti lana mainaig kadagiti daton a bukbukel a naidatag ken Jehova. (Le 2:1-7) Kas kosmetiko, nayapros dayta iti bagi kalpasan ti panagdigus. (Ru 3:3; 2Sm 12:20) Naibilang a maysa nga aramid a kinamanagpadagus ti panangisapsapo iti lana iti ulo ti maysa a sangaili. (Lu 7:44-46) Naaramat met ti lana a pangpalamuyot ken pangep-ep kadagiti dunor ken sugat (Isa 1:6), no dadduma maibukbok a kadua ti arak.​—Lu 10:33, 34.

Narelihiosuan nga Usar ken Kaipapanan. Ni Jehova binilinna ni Moises a mangisagana iti “nasantuan a pangpulot a lana” nga aglaon iti lana ti olibo ken dadduma pay a sangkap. Dayta a lana ti insapsapo ni Moises iti tabernakulo, iti lakasa ti pammaneknek, iti nagduduma nga aruaten iti santuario, ken iti al-alikamen dayta. Inaramat met dayta ni Moises idi pinulotanna ni Aaron ken ti annakna, tapno santipikarenna ida kas papadi ken Jehova. (Ex 30:22-33; Le 8:10-12) Ti ar-ari napulotanda iti lana, a kas ti inaramid ni Samuel idi pulotanna ni Saul, idi ‘innalana ti gorgorita ti lana ket imparukpokna iti ulona.’ (1Sm 10:1) Naaramat ti maysa a sara ti lana idi napulotan ni Solomon.​—1Ar 1:39.

Iti pannakaipadto ti makaparag-o nga epekto ti ministerio ni Jesu-Kristo ditoy daga, naikuna nga itedna “kadagidiay agledleddaang gapu iti Sion . . . ti lana ti panagragsak imbes a panagleddaang.” (Isa 61:1-3; Lu 4:16-21) Naipadto met a ni Jehova ti mismo a mangpulot ken Jesus babaen “iti lana ti panagrag-o” a nangnangruna ngem kadagiti kakaduana, a mangipasimudaag a mapasaranna ti dakdakkel a rag-o ngem iti napasaran dagiti sinunuanna iti Davidiko a dinastia.​—Sal 45:7; Heb 1:8, 9; kitaenyo ti NAPULOTAN, PANANGPULOT.

No kasano a makaep-ep iti sakit ken makapabang-ar ti panangisapsapo iti literal a lana iti ulo ti maysa a tao, kasta met ti panangaramat iti Sao ti Dios iti tao a masakit iti naespirituan tapno maep-ep, mailinteg, maliwliwa, ken mapaimbag. Ngarud, naidagadag iti lallakay iti kongregasion Kristiano nga ikararaganda ti kasta a tao, a piguratibo a “sapsapuanda iti lana iti nagan ni Jehova,” maysa a nasken a pamay-an a pangibanag iti naespirituan a pannakapaimbagna.​—San 5:13-15; idiligyo ti Sal 141:5.