Nasantuan a Panagraem iti Dara
“Ipaneknekko kadakayo itoy nga aldaw nga awan pakatulawak maipuon iti dara dagiti amin a tao.”—ARAMID 20:26.
1. Kasano nga isarming dagiti sasao ni Pablo idiay Aramid 20:26 ti panangmatmat ni Jehova iti dara?
DAGIDIAY a sasao ni apostol Pablo kas maysa a Kristiano isarmingna ti makaay-ayo a panagraemna iti dara, ti pluido ti biag. Umun-una pay ngem daytoy a salaysay, sukimatentayo no aniat’ panangipapan ni Pablo kadagita a sasao. Ngem intay umuna nga usigen no aniat’ kuna ti Namarsua iti animal ken kadagiti natauan a kararua maipapan iti dara. Napaliiwtayo a ni Jehova a Dios ibilbilangna ti dara kas mangirepresentar iti biag, sagrado. Dagidiay awan gapgapuna wenno awan annadna nga agibukbok ti dara ken nangnangruna ti natauan a dara ket agbasbasolda a maibusor iti dara iti imatang ti Dios. Nupay kasta, awan kadi dagiti pamay-an a pakausaran ti dara a pakagunggonaan ti sangatauan?
2. (a) Apay a maysa a basol a maikari ti ipapatay kadagidiay adda iti Israel ti panagsida ti dara? (b) Kasano a nagunggonaan dagiti Israelita iti panangsalimetmetda iti dayta a linteg?
2 Ti linteg ti Dios iti Israel maipapan iti dara ti napinget a kinunana: “Dikayto mangan iti dara ti uray ania a lasag, ta ti kararua [biag, King James Version; American Standard Version] ti isuamin a lasag isu ti darana. Siasinoman a mangan kenkuana maipusayto.” Maysa a basol a maikari iti ipapatay kadagiti Israelitas wenno kadagiti ganggannaet nga adda kadakuada ti agsida iti dara, uray pay agpaay a pagtaraon. Sakbay ti pannanganda iti lasag, masapul nga ibukbokda ti dara ket sadanto gaburan iti tapuk, iti kasta iti makailadawan a pamay-an isubsublida ti biag iti Dios. (Levitico 17:13, 14) Daytat’ maysa a nadiosan a linteg. Babaen iti panangsalimetmet iti dayta, masalimetmetan dagidiay nga Israelitas ti nasalun-at a naespirituan a pannakirelasion ken ni Jehova, ti Gubuayan ti biag. Ket tagiragsakenda met dagiti segundario a gunggona, iti pakaispalan ti pisikal a salun-at.
Ti Dara ni Kristo
3. (a) Apay a ti dara ni Jesus ti naisalsalumina unay ti “kinasudina”? (b) Kasano ti panangitudo dagiti Hebreo a Kasuratan iti daton ni Jesus?
3 Nupay kasta, pampanunoten ni Jehova ti maysa a naisangsangayan a pakausaran ti dara. Daytoy ket isu ti panangsubbot ti sangatauan manipud basol ken ipapatay gapu iti “nasudi a dara” ni Kristo Jesus. Uray pay sakbay ti “pannakabangon ti lubong” (babaen ti panangpataud da managbasol nga Adan ken Eva kadagiti masubbot nga annak), ammon ni Jehova nga ispalennanto ti sangatauan. (1 Pedro 1:18-20; Roma 6:22, 23) “Ti dara ni Jesus nga Anakna [ti] mangugas kadatayo iti amin a basol.” (1 Juan 1:7) Nakapatpateg unay daytoy a pakausaran ti dara nga impailanad ti Dios kadagiti Hebreo a Kasuratan dagiti adu a tipo ken anniniwan a mangitudtudo iti perpekto a daton ni Jesus.—Hebreo 8:1, 4, 5; Roma 15:4.
4. Ania dagiti pamalatpatan a naipaay iti drama a nailanad idiay Genesis kapitulo 22?
4 Adu a siglo sakbay panangtedna ti Linteg iti Israel, ni Jehova binilinna ni Abraham nga idatonna ni Isaac idiay Bantay Moria. Iti kasta iladladawan ni Jehova no kasano ti panangidatonna iti bugbugtong nga Anakna, ni Jesus. Ti situtulok a panagpasakop ni Isaac iti daytoy dramatiko a pasamak iladladawanna ti panagtulnog ni Jesus iti pagayatan ni Amana iti panangiparukpokna ti darana a maipaay a daton.—Genesis 22:1-3, 9-14; Hebreo 11:17-19; Filipos 2:8.
5. Kasano a dagiti datdaton iti Linteg ni Moises addaan nauneg a naespirituan a kaipapanan?
5 Ti Linteg ni Moises ti mangipaay met “iti anniniwan dagiti naimbag a banag a mapasungad,” a mangitudtudo iti masakbayan a panagdaton ni Jesus a maipaay iti sangatauan. Ti Linteg ti mangipalpalubos ti maysa laeng a pakausaran ti dara—agpaay kadagiti datdaton nga animal ken ni Jehova. Dagidiay a daton ket saanda a basta seremonia laeng. Isudat’ addaan nauneg a naespirituan a kaipapanan. Kadagiti apagpag-isu a detalye, inyanniniwanda ti daton ni Jesus ken amin a magapuanan gapu iti dayta.—Hebreo 10:1; Colosas 2:16, 17.
6. Dagiti datdaton ti Aldaw ti Pannakaabbong iyan-anniniwanna ti pannakasubbot dagiti ania a dua a grupo? Iti ania a pamay-an?
6 Kas pangarigan, ti panangtaming ni Aaron kadagiti datdaton iti Aldaw ti Pannakaabbong iladladawanna no kasano a ti naindaklan a Nangato a Padi, ni Jesus, usarenna ti gatad ti bukodna a nasudi a dara iti panangipaay iti pannakaisalakan, umuna agpaay iti “balay” ti kinapadina a 144,000 a napulotan a Kristiano tapno maaddaanda ti naipabiang a kinalinteg kadakuada ket magun-odanda ti maysa a tawid kas ar-ari ken papadi a kaduana kadagiti langlangit. Sumaganad, ti daton nga agpaay “iti ili” iladladawanna ti panangsubbot ni Jesus iti amin a sangatauan nga agtawidto iti biag nga agnanayon ditoy daga. Uray pay ita, “maysa a dakkel a bunggoy” kadagitoy ti maibilbilang a nalinteg a maipaay iti pannakaisalakan manipud iti umad-adanin a dakkel a rigat. Daytoy ket gapu ta “binugguanda dagiti pagan-anayda ket pinapudawda ida iti dara ti Kordero,” ket impakitada ti pammatida babaen ti panangipapaayda ti sagrado a serbisio iti Dios.—Levitico 16:6, 15, 18-22; Hebreo 9:11, 12; Apocalipsis 14:1, 4; 7:4, 9, 14, 15.
7. Apay a mabalintay ti agrag-o iti kaitungpalan dagidiay kadaanan a tipo?
7 ‘Ti biag ket adda iti dara.’ Ti dara ni Jesus ket perpekto, gapuna ti datonna ti mangipaay iti perpekto a biag kadagidiay amin a tungtungpalenda ti pammatida. Anian ti panagrag-otayo kadagidiay kadaanan a tipo a natungpalda ti naayat a daton ni Jesus!—Levitico 17:14; Aramid 20:28.
Dara—Maysa a Moral nga Isyu
8, 9. (a) Aniat’ sumagmamano kadagiti nakaskasdaaw a maaramidan ti dara? (b) Kas ken David, kasanotay a maiyebkas ti nasantuan a panagraem iti pannakaaramidtayo?
8 Nakaskasdaaw unay a kinasirib ti makita iti pannakadesenio ti dara. Dagiti ebolusionista, a mapukpukawda pay laeng ti panangilawlawag maipapan iti namunganayan iti biag, ti mangpadpadas a mangibaga kadatayo a ti daratayo ket naglasat kano iti ebolusion. Anian a di nakapapati!
9 Pudno a ti narikut unay a daratayo ti mangar-aramid kadagiti nakaskasdaaw nga ar-aramid. Daytat’ mangipapaay iti makasustento iti biag nga oksihena ken dagiti taraon nga agpaay kadagiti isuamin a paset ti bagitayo. Daytat’ mangikkat kadagiti rugit. Daytat’ mangaw-awit kadagiti white corpuscles a mangdangadang iti sakit ken kadagiti platelets a mangretubar iti babassit ken dadakkel a sugsugat. Daytat’ makatulong a mangtempla iti temperatura ti bagi. Ti daratayo naiduma iti maysa ken maysa kadatayo; gapuna sarsaritaen pay dagiti geneticists idiay Inglatera ti panangusar kadagiti “DNA fingerprints” a mapatpataud manipud kadagiti sample ti dara iti inda panangbigbig kadagiti kriminal. Ti dara ket maysa nga organo kadagiti nagadun a paspaset ti bagi a namagtignay ken Ari David a nangidir-i: “O Jehova, sika inusignak, ket nabigbignak. Agyamanakto kenka ta nakaam-amak ken nakaskasdaaw ti pannakaaramidko!”—Salmo 139:1, 14.
10. (a) Asino ti rebbeng a mangikeddeng no kasano ti pannakausar ti dara? (b) Ania ti nalawag a bilin nga inted ti Dios ken ni Noe ken iti Israel? (c) Ania a pangarigan ti mangipakpakita a ti dara ket sagrado uray pay no adda emerhensia?
10 Saan kadi a rebbeng a ti nalinteg a Manangbukel ti sangatauan, ti Diseniador ti daratayo, Daydiay mangikeddeng no kasano ti umiso a pannakausar dayta nga agus ti biag? (Job 36:3) Dayta inaramidna iti apagpag-isu a pamay-an. Inwaragawagna ken amatayo a Noe: “Ngem ti lasag agraman ti biagna—nga isu ti darana—saanyonto a kanen.” (Genesis 9:4) Ket iti panangulitna iti Lintegna iti Israel sibabatad a kinunana: “Isuna laeng a dikanto mangan a pudno iti dara, ta ti dara isu ti biag, ket dikanto mangan iti biag agraman lasag. Dikanto kanen dayta. Ibukbokmonto a kas danum iti daga.” (Deuteronomio 12:23, 24) Awan duadua a silalagip ni David iti daytoy a bilin idi tallo kadagiti buyotna inrisgoda ti biagda tapno iyegan ti mainum a danum manipud ti bubon idiay Bethlehem. “Imbukbokna ken Jehova” kas mangirepresentar ti biagda. (2 Samuel 23:15-17) Uray pay iti emerhensia saan a mabalin a laksiden ti kinasagrado ti dara.—Kitaenyo met ti 1 Samuel 14:31-34.
Iti Kongregasion Kristiano
11, 12. (a) Ania a bagi nga iturturong ti espiritu ti nangikeddeng iti doktrinal a parikut idi umuna a siglo? (b) Iti ania a narelihiusuan a panagasping ti nangiyaspingan daytoy a bagi iti panagsida ti dara? (c) Apay a maiyasping dagiti panangiyalison ti dara iti panagsida ti dara?
11 Mailadawanyo aya ti is-isipyo ti maysa a dakkel a silid idiay umuna-siglo a Jerusalem? Adda a naur-urnong sadiay dagiti apostol ni Jesus ken dadduma a panglakayen ti kongregasion Kristiano. Ania ti topiko a pagsasaritaanda? Immay da Pablo ken Bernabe tapno idatag kadakuada ti maysa a parikut a timmaud sadiay gapu iti panagkugit. Naikeddeng dayta a konsilio a dagiti kakumkumberte a Kristiano ket saandan a kasapulan ti aglasat pay ti nainlasagan a pannakakugit.—Aramid 15:1, 2, 6, 13, 14, 19, 20.
12 Iti panangaramidda iti daytoy a pangngeddeng, ti mangidadaulo a panglakayen a ni Santiago, ti nanggupgop kadagiti makalikaguman a kaskasdi nga agpaay pay met laeng kadagiti Kristiano. Kunana: “Ta maipagarup a naimbag iti nasantuan nga espiritu ken kadakami ti di mangipabaklay kadakayo iti dakdakkel nga awit ngem kadagiti banag a masapul, isu nga adaywanyo dagiti banag a naidaton kadagiti saan a pudno a Dios ken ti dara ken kadagiti bambanag a nabekkel [tapno mataginayon ti dara] ken ti pannakikamalala. Ket no agaluadkayto kadagitoy a banag, naimbagto ti aramidenyo. Sapay koma ta naimbagkayo amin!” (Aramid 15:28, 29) Gapuna, ti panagrukbab iti didiosen, ti panagsida ti dara, ken ti pannakikamalala ti naisaad iti isu met laeng a narelihiusuan a patas. Masapul nga adaywan dagiti Kristiano amin dagitoy tapno masalimetmetanda ti naimbag a naespirituan a salun-at ket makiramandanto iti kaitungpalan dagiti karkari ti Dios. No maipapan iti dara, saan nga awan aniamanna no daytat’ kanen a maipadalan iti ngiwat wenno maiyalison kadagiti ur-urat. Ti panggepna isu met laeng—tapno mangsustener ken mangtaraon iti bagi. Kas silalawag nga impamatmat ni Santiago, ti di iyaadayo manipud iti dara ket panagsalungasing iti linteg ti Dios.
13. (a) Ti iyaadayo manipud iti dara ti nangibunga iti ania a kanayonan a pannalaknib kadagiti Saksi ni Jehova? (b) Kasano a dagiti dadduma a nasantuan a linlinteg nagserbi a nangsalaknib iti ili ti Dios?
13 Ti agdama a panagsaknap ti AIDS, hepatitis, ken dagiti dadduma a saksakit babaen kadagiti panangyalison iti dara ipamatmatna a ti naimbag a pisikal a salun-at nairaman met iti panangsalimetmet ti linlinteg ti Dios. Kadagiti tiempo ti Biblia, nangted ti Dios ti Israel kadagiti espisipiko a linlinteg maipapan iti pannangan, kuarentinas, kinadalus, ken sanitasion a maibagbagay unay iti panagdaldaliasatda idiay let-ang. (Levitico 11:2-8; 13:2-5; Deuteronomio 23:10-13) Babaen iti panangsalimetmet kadagidiay a pagannurotan saan laeng a masalimetmetan ti Israel ti maysa a nasinged a naespirituan a pannakirelasion iti Diosda no di ket masaluadanda met a pisikal manipud kadagiti saksakit a nangsaplit kadagiti kakaarrubada. Iti laeng bayat ti napalabas a siglo a dagiti tattao iti medisina nangrugida a mangapresiar ti praktikal a kinasirib ti dadduma kadagidiay a linlinteg. Adu metten dagiti makailaslasin a ti linteg ti Dios maipapan iti dara ket nainsiriban.
14. Idi nagtulnog ti Israel, ania a panangagas ken bendision ti naipaay kadakuada?
14 No agtulnog ti Israel tungpalen ti Dios kadakuada ti kari: “No ipangagmonto a sipapasnek ti timek ni Jehova a Diosmo ket aramidemto ti nalinteg iti imatangna ket imdengamto dagiti bilbilinna ket salimetmetamto amin dagiti bilbilinna, awanto ti ikabilko kenka kadagiti sakit nga inkabilko kadagiti Egipcio; ta siak ni Jehova a mamaimbag kenka.” Nangnangruna pay, ti kinatulnog ti nangsalimetmet iti Israel a mailinea nga agpaay kadagiti masanguanan a bendision ti Pagarian.—Exodo 15:26; 19:5, 6.
15. Ania a nabiit pay a pangarigan ti mangiyilustrar no kasano a mabalin a mabendisionantayo iti panangipangag iti pagalagadan Dios?
15 Apresiaren dagiti Saksi ni Jehova dagiti adu a gunggona nga ipapaay ti moderno a medisina. Kas pangarigan, idi ti maysa a Kingdom Hall nga asideg ti Sydney, Australia, ti dinadael ti maysa a bomba ti terorista idi napan a tawen ket nasurok a 50 dagiti nadunor a Saksi ti napan a dagus iti arubayan nga ospital, dagitoy ti siyayaman ta dagiti dodoktor sidadaanda iti nawadwad nga abasto ti saan a dara a likido a maiyalison kadakuada. Amin dagiti nadangran ti nakalasat. Siyayamanda kadagitoy a panangyalison a maitunos kadagiti pagalagadan ni Jehova. Kas kanayonan a bentaha, awan kadakuada ti agpegpeggad iti pannakaakar iti saksakit a maiyallatiw babaen iti dara.
“Awan Pakatulawan Maipuon iti Dara dagiti Amin a Tao”
16. Kas ken Pablo, ania a kababalin ti rebbeng nga ipakitatayo maipapan iti sagrado a serbisio?
16 Nupay kasta, agsublitayo manen idi umuna a siglo. Adda agangay pito a tawenen ti napalabas nanipud nangngegan da Pablo ken Bernabe nga inyanunsion ni Santiago ti panagdayaw iti didiosen, dara ken ti pannakikamalala. Kabayatan dayta nakaaramid metten ni Pablo ti namindua a panagdaliasat kas misionero a limmasat iti Asia Menor ken nagtultuloy idiay Makindaya nga Europa. Itan, iti panagsublina a nagna idiay Melito, isu ti nakapagpalawag kadagiti panglakayen a taga Efeso nga immay simmabat kenkuana sadiay. Pinalagipanna ida a saanna nga inilala ti bagina kadakuada a “nagserserbi iti Apo iti isuamin a kinapakumbaba ti nakem ken iti lulua ken iti pannakasusuot.” Datay met aya ita ti agsaksakripisio iti panangitedtay iti amintayo iti serbisio ni Jehova? Rebbengna.—Aramid 20:17-19.
17. Kas ken Pablo, kasano ti rebbeng a panangitungpaltay ti serbisiotayo?
17 Kasanot’ panangaramid ni Pablo iti dayta a serbisio? Isut’ nangaskasaba sadinoman a pakakitaanna kadagiti tattao, nangnangruna kadagiti pagtaenganda, ken agpapan pay aniaman dagiti narelihiusuan a nalikudanda. Saan a nagkedked iti panangisurona kadagidiay a panglakayen, ket awan duadua isu ti kinuykuyogda bayat a nangisursuro iti “publiko ken manipud iti balay-balay.” Saan laeng nga isuda ti nagunggonaan manipud iti naregta a ministerio ni Pablo ta isu ti ‘namaneknek a naan-anay agpadpada kadagiti Judio ken kadagiti Griego maipapan iti panagbabawi nga agturong iti Dios ken ti pammati ken Apotayo a Jesus.’ Panunotenyo ti sao a “naan-anay.” Datay met aya itatta ti naan-anay iti panangkita wenno panangiseguro nga amin a kita dagiti tattao, amin nga etniko a grupo ket umawatda ti pammaneknek?—Aramid 20:20, 21; Apocalipsis 14:6, 7.
18. (a) Kas ken Pablo, kasano ti rebbeng a panangiramantay ti kararuatayo iti serbisio ti Dios? (b) Kas ken Pablo, kasano koma ti rebbeng a panagtultuloytayo iti sidong ti lumanlanlan a rigrigat?
18 Ti sao a “naan-anay” ti nagparang met iti sumaganad a sao ni Pablo: “Ngem diak met ilalaen a pulos ti biagko a kas napateg kaniak met laeng, no la ket no maturposko ti dalanko ken ti ministerio nga inawatko ken Apo Jesus, tapno paneknekak a naan-anay ti naimbag a damag ti di kaikarian a kinamanangngaasi ti Dios.” (Aramid 20:24) Awan koma ti patpateg ti kararuana wenno ti biagna no saanna a tinungpal ti ministeriona. Kasta met aya ti panagrikriknatayo maipapan iti ministeriotayo? Bayat nga agturturong ti pannakakompleton dagiti maudi nga al-aldaw, ken bayat a dagiti dandanag, pannakaidadanes, saksakit, wenno ti panaglakay ti agdisso kadatayo, iparparangarangtay pay met laeng aya ti espiritu a kas ken ni Pablo iti panangsukisok a naan-anay kadagiti “maikari” a sangakabbalayan?—Mateo 10:12, 13; 2 Timoteo 2:3, 4; 4:5, 7.
19. Apay a maikuna ni Pablo, “Awan pakatulawak manipud dara ti amin a tao”?
19 Di ninamnama ni Pablo a makita manen dagiti panglakayen a taga Efeso. Nupay kasta, buyogen ti naan-anay a panagtalek nabalinanna a kinuna kadakuada: “Ipaneknekko kadakayo itoy nga aldaw nga awan pakatulawak maipuon iti dara dagiti amin a tao.” Kasano a kasta? Saan a nangibukbok ni Pablo ti dara kadagiti paggugubatan. Isut’ saan a nagsidsida ti dara. Ngem isut’ interesado unay iti biag dagiti dadduma, kas ireprepresentar ti darada. Dina kayat a mapukawda ti biagda inton Aldaw ti Panangukom ti Dios gapu iti pannakapaayna a mangted ti naan-anay a pammaneknek. Saan a nagkedked iti panangibaga kadagidiay a panglakayen ken kadagiti dadduma “amin a bagbaga ti Dios.”—Aramid 20:26, 27.
20. (a) Maitunos iti maulit-ulit a pammakdaar ni Jehova ken Ezequiel, ania a rebbengen ti rebbeng nga itungpaltayo met itatta? (b) Anianto ti pagbanaganna a maipaay kadatayo ken dagidiay dumngeg kadatayo?
20 Bayat nga umas-asidegen ti “dakkel a rigat,” ti pannakasapul ti panangiwaragawag kadagiti amin a bagbaga ti dios ti agbalin nga ad-adda pay a nakagangganat. Ti kasasaad ket umas-asping iti daydiay agarup 2,600 a tawtawen iti napalabasen idi nga umadanin ti pannakadadael ti Jerusalem. Ti sao ni Jehova ti immay ken mammadto nga Ezequiel a kunkunana: “Anak ti tao, siak insaadka nga agbantay iti balay ti Israel, denggem ngarud ti sao ti ngiwatko ket pakdaaram ida iti biangko. Inton kunak iti managdakdakes, ‘Pudno a mataykanto,’ ket isu dika pakdaaran wenno pagsawan tapno ti managdakes mabagbagaan koma iti dakes a dalanna tapno maispal ti biagna, daytoy met laeng a managdakdakes matayto iti kinadakesna, ngem ti darana sapulekto iti imam.” (Ezequiel 3:17-21; 33:7-9) Dagiti napulotan nga ad-adipen ni Jehova ken dagiti kakaduada a “dakkel a bunggoy” ti addaan iti umas-asping a rebbengen itatta. Masapul a naan-anay ti pammaneknektayo. Gapuna, inton aldaw ti ibabales ti Dios nalabit maitalimengtayto a kadua dagidiay a dumngeg kadatayo.—Isaias 26:20, 21; 1 Timoteo 4:16; Apocalipsis 7:9, 14 15.
21. Kadagiti ania a pamay-an a makaipakitatayo ti nasantuan a panagraem iti dara, ket anianto ti ibungana?
21 No maipapan met iti Nakristuanuan a neutralidad, ti iyaadayo manipud iti dara, ti panangted ti naan-anay a pammaneknek, ken ti panangwatwat iti pammati iti nasudi a daton ni Jesus, sapay koma ta tunggal maysa kadatayo ti determinado nga agtulnog kadagiti amin a pammalakad ti Dios. Iti kasta makiramantayto iti naragsak a kaitungpalan ti Salmo 33:10-12: “Ni Jehova paawanenna ti tinong dagiti nasnasion; ket paawasenna dagiti pampanunot dagiti il-ili. Ti balakad ni Jehova agtalinaed nga agnanayon . . . Naragsak ti nasion a ti Diosna isu ni Jehova.”
Kasano ti isusungbatyo?
◻ Aniat’ maysa nga usar ti dara a mangyeg ti napaut a bendision?
◻ Kasano a magunggonaantayo manipud iyaadayo iti dara?
◻ Kasanot’ panangsalimetmettayo nga “awan tulawtayo manipud dara ti amin a tao”?
◻ Ania nga ulidan ti kinanaan-anay ti rebbeng a surotentayo?
[Blurb iti panid 26]
Ti The Wall Street Journal iti Marso 20, 1986, ti addaan artikulo iti sidong ti paulo a: “Blood Banks Aren’t Safe From AIDS.” Ti panglukat a parapona ti mabasa: “Ti abasto ti dara ti E.U. saan a nataltalged ngem kadagiti organisasion nga agibangbanko ti dara kas ti kayatda nga ipapati koma kadatayo. Dagiti panangyalison ti mainanama a kangrunaan a dalan ti panangisaknap ti Acquired Immune Deficiency Syndrome nga aglablabes pay ngem ti agdama a nakangatngato ti risgona a grupo iti kaaduan a populasion. Ti panangsubok ti antibody ti AIDS a maus-usar a mangsukimat kadagiti donasion ti dara dina ipanamnama nga amin dagiti adda depektona a naidonar ket madlaw. Ti dakdakes pay, dagiti agibangbanko ti dara agkitakitda a mangala kadagiti addang a mangparang-ay iti kinatalged dagiti panangyalison.”