TABERNAKULO

Mayakar-akar a tolda ti panagdaydayaw nga inaramat ti Israel; no dadduma naawagan met iti “tolda ti gimong.” (Ex 39:32, 40; kitaenyo ti TOLDA TI GIMONG.) Iti Hebreo naawagan dayta iti mish·kanʹ (pagtaengan; pagnaedan; tabernakulo), ’oʹhel (tolda), ken miq·dashʹ (santuario). Iti Griego natukoy dayta kas ske·neʹ, a kaipapananna ti “tolda; abong-abong; pagtaengan; disso a pagnaedan.”​—Kitaenyo ti NASANTUAN A DISSO.

Ti tabernakulo isu ti pannakasentro ti urnos ni Jehova mainaig iti iyaadani kenkuana ti nasion ti Israel. Buklen dayta ti dua a benneg. (LADAWAN, Tomo 1, p. 538) Ti umuna, ti Nasantuan, naglaon iti nabalitokan a pagsaadan ti silaw, nabalitokan nga altar ti insienso, lamisaan ti tinapay ti pamarang, ken nabalitokan nga aruaten; ket ti kaunggan a benneg, ti Kasasantuan, naglaon iti lakasa ti tulag, a naparabawan iti dua a nabalitokan a kerubin.​—Kitaenyo ti KASASANTUAN; LAKASA TI TULAG.

No Kaano a Nainaguraran. Ti tabernakulo, wenno “tolda ti gimong” (naawagan “ti templo ni Jehova” iti 1Sm 1:9 ken “balay ni Jehova” iti 1Sm 1:24), naibangon iti let-ang idiay Bantay Sinai idi 1512 K.K.P. Nakompleto a naipasdek, a naisaad dagiti alikamen ken aruatenna, iti umuna nga aldaw ti umuna a bulan, Abib wenno Nisan. (Ex 40) Iti dayta nga aldaw naisaad ti kinapadi iti panangiwanwan ni Jehova babaen ken manangibabaet a Moises, ket nagpaut iti pito nga aldaw ti serbisio ti naan-anay a pannakaisaad. Iti maikawalo nga aldaw rinugian ti papadi nga itungpal dagiti opisial nga annongda.​—Le kap 8, 9; kitaenyo ti PANNAKAISAAD.

Disenio. Ni Jehova nagsao ken Moises iti bantay, nga intedna kenkuana ti kompleto a pagtuladan maipaay iti tabernakulo, nga imbilinna kenkuana: “Siguraduem nga aramiden amin a bambanag maitunos iti pagtuladan kadakuada a naiparang kenka idiay bantay.” Nagserbi dayta a pangipaay iti “anniniwan ti nailangitan a bambanag” ket ngarud kasapulan nga umiso agingga iti kabassitan a detalye. (Heb 8:5) Pinaltiingan ni Jehova da Bezalel ken Oholiab, tapno ti trabaho, a nakipasetan ti dadduma a pakairamanan nga agpadpada ti lallaki ken babbai, ket naan-anay a maaramid, maitunos kadagiti pammilin nga inted ni Moises. Ti imbungana ket: “Maitunos iti isuamin nga imbilin ni Jehova ken Moises, kasta ti panangaramid ti annak ti Israel iti isuamin a panagserbi.” (Ex 39:42; 35:25, 26; 36:1, 4) Naipaay dagiti kasapulan babaen ti boluntario a kontribusion manipud kadagiti umili. (Ex 36:3, 6, 7) Di pagduaduaan a ti balitok, pirak, ken gambang, kasta met dagiti sag-ut, lupot, ken lalat, ket dimtengda kas kontribusion a kangrunaanna a nagtaud kadagidiay inruar dagiti Israelita manipud Egipto. (Ex 12:34-36; kitaenyo ti LALAT TI FOKA.) Ti kayo ti akasia magun-odan idi iti let-ang.​—Kitaenyo ti AKASIA.

Dagiti rukod iti daytoy nga artikulo ket naibatay iti kasiko nga 44.5 cm (17.5 pul.). Nupay kasta, mabalin a ti maar-aramat idi ket atiddog a kasiko nga agarup 51.8 cm (20.4 pul.).​—Idiligyo ti 2Cr 3:3; Eze 40:5.

Ab-abbong ken tabtabing. Ti intero a sangal ti patakder ket naarpawan nga umuna iti abbong a lienso a nabordaan kadagiti namaris a ladawan dagiti kerubin. Ti abbong ket dua a dadakkel a benneg a buklen ti saglilima a lupot tunggal benneg, a napagsaip dagiti benneg babaen kadagiti laog nga asul a sinulid a naikab-it kadagiti nabalitokan a kawit. Tunggal lupot ket 28 kasiko (12.5 m; 40.8 pie) laeng ti kaatiddogna, iti kasta di kumurang a maysa a kasiko (44.5 cm; 17.5 pul.) ti saanna a dumanonan iti daga iti tunggal sikigan ti tabernakulo.​—Ex 26:1-6.

Iti rabaw ti lienso nga abbong nairutap ti dutdot ti kalding nga abbong, a naaramid a dua a benneg, a ti maysa naaramid iti innem a lupot ket ti maysa naaramid iti lima. Tallopulo a kasiko (13.4 m; 43.7 pie) ti kaatiddog ti tunggal maysa kadagiti 11 a lupot. Iti rabaw daytoy, nayarpaw ti abbong a lallalat ti kalakian a karnero a natinaan iti nalabaga sa, kamaudiananna, naparabawan iti abbong a lallalat ti foka, a nalawag a dumanon iti daga ken nabatad a naipaayan kadagiti tali tapno ti abbong maigalut nga agarinsayad iti daga babaen kadagiti pasok ti tolda.​—Ex 26:7-14.

Nabordaan kadagiti kerubin ti sabali pay a kortina a naikabil iti uneg iti nagbaetan ti Nasantuan ken Kasasantuan (Ex 36:35), ket ti tabing iti pagserkan iti daya naaramid iti namaris a delana ken lienso a material.​—Ex 36:37.

Rukrukod. Ti Biblia deskribirenna ti tabernakulo (nabatad a dagiti makin-uneg a rukodna) kas 30 kasiko (13.4 m; 43.7 pie) ti kaatiddogna ken 10 kasiko (4.5 m; 14.6 pie) ti kangatona. (Idiligyo ti Ex 26:16-18.) Nabatad met a 10 kasiko ti kaakabana. (Idiligyo ti Ex 26:22-24.) Mabalin nga iladawan ti kaakabana kas iti sumaganad: Ti makinlikud wenno makinlaud a diding ket naibangon a buklen ti innem a baskag ti diding a maysa ket kagudua a kasiko ti tunggal maysa (nga agdagup iti 9 kasiko) ken dua a baskag ti diding a naawagan dugdugo, a ti pannakaisaad ti tunggal maysa ket nabatad a mangnayon iti kagudua a kasiko iti makin-uneg a rukod. Kinuna ti Judio nga eskolar a ni Rashi (1040-1105 K.P.), iti panangkomentona iti Exodo 26:23: “Nagiintar amin dagiti walo a tabla, isuna laeng ta saan nga agparang iti uneg ti Tabernakulo ti intero a kaakaba daytoy dua [dagiti dugo], no di ket kagudua laeng a kasiko iti maysa a sikigan ken kagudua a kasiko iti sabali pay a sikigan ti makita iti uneg, iti kasta pagbalinenna a sangapulo a kasiko ti kaakabana. Ti nabatbati a kasiko ti maysa a tabla ken ti nabatbati a kasiko ti sabali pay a tabla naibatog iti maysa a kasiko a kapuskol dagiti tabla ti Tabernakulo iti amianan ken iti abagatan a sikigan, tapno agpatas iti ruar.”​—Pentateuch With Targum Onkelos, Haphtaroth and Rashi’s Commentary, Exodus, impatarus da M. Rosenbaum ken A. M. Silbermann, p. 144; dagiti italiko kukua dagiti managipatarus.

Ti Kasasantuan a benneg nalawag a kasla kahon a kuadrado a 10 kasiko ti amin a sikiganna​—no kasano a kuadrado met ti Kasasantuan iti templo ni Solomon a naibangon idi agangay, a tunggal sikiganna ket agrukod iti 20 kasiko (8.9 m; 29.2 pie). (1Ar 6:20) Ti kaatiddog ti Nasantuan a benneg ket mamindua a rukod ti kaakabana. No maipapan iti kaatiddog ti Nasantuan ti tabernakulo, napateg dagitoy a punto: Ti tunggal maysa kadagiti dua a benneg ti abbong a lienso ket 20 kasiko ti kaakabana. (Ex 26:1-5) Ngarud, ti maysa a benneg (20 kasiko) agunnat manipud iti pagserkan agingga iti paset a pakaisilpuanna iti sabali a benneg babaen kadagiti kawit. Nalawag a nagsaipda iti ngatuen dagiti adigi a mangtengtengngel iti kortina iti Kasasantuan. Kalpasanna ti sabali pay a kagudua ti abbong (20 kasiko) nagpaay a mangabbong iti Kasasantuan (10 kasiko) ken kasta met iti makinlikud wenno makinlaud a sikigan ti tabernakulo (10 kasiko).

Basbaskag ti diding. Dagiti diding ket naaramid iti kayo ti akasia, nakalupkopan iti balitok, nabatad a ti langada ket baskag ti diding (umasping kadagiti baskag ti tawa), imbes a nakaak-akaba a tabla. (Ex 26:15-18) Kasla maitutop daytoy a panangmatmat, maigapu iti dua a rason: (1) Nakadagdagsen no dagitoy ket nakaak-akaba a tabla ti akasia a ti rukodda ket kas iti nadakamat, ken (2) malingdan dagiti naiborda a kerubin iti kortina nga adda iti likudan dagiti tabla malaksid kadagidiay makita iti bobida ti patakder, iti uneg. (Ex 26:1) Gapuna agparang a ti pannakaaramid ti tunggal baskag ti diding ket saanna a lingdan ti pannakakita ti papadi nga adda iti tabernakulo kadagiti kerubin a naiborda iti abbong a lienso. Patien met ti sumagmamano nga agdama nga eskolar a ti naaramat ket sinangal a baskag-ti-diding imbes a nakaak-akaba a tabla. Ngarud, nupay ti Hebreo a sao a qeʹresh naipatarus kas “tabla” kadagiti dadaan a bersion, ti sumagmamano nga agdama a patarus ipatarusda ti sao kas “baskag” wenno “baskag ti diding.”​—Ex 26:15-29, AT, JB, Mo, NW, RS.

Adda 20 a baskag ti diding iti makin-amianan a sikigan ken 20 iti makin-abagatan a sikigan. (Ex 26:18, 20) Tunggal baskag ket 10 kasiko (4.5 m; 14.6 pie) ti kangatona ken maysa ket kagudua a kasiko (67 cm; 26 pul.) ti kaakabana ken di nadakamat no kasano kapuskol. Iti likud wenno makinlaud nga ungto adda innem a baskag ti diding ket kadagiti suli iti likud dua a baskag a naawagan “dugdugo.”​—Ex 26:22-24.

Adda “singsing” a dinakamat ti Biblia mainaig kadagiti baskag ti diding. Awan duadua a dagitoy a singsing ket naikapet kadagiti baskag tapno pangikabilan kadagiti balunet, a tallo nga intar ti balunet ti nayusok kadagiti singsing a mangtengngel iti patakder. Nabatad a dagiti makinngato ken makimbaba nga intar ket sagdudua a balunet, ta ti laeng balunet iti tengnga ti nadeskribir nga “agtartarus manipud iti ungto agingga iti ungto.” Dagitoy a balunet ket kayo a nakalupkopan iti balitok.​—Ex 26:26-29.

Ad-adigi ken pamuon. Lima nga adigi a nakalupkopan iti balitok ti adda iti sango, wenno pagserkan, ket uppat a kakasta nga adigi ti mangtengtengngel iti kortina a mangilasin iti Nasantuan manipud Kasasantuan. (Ex 26:32, 37) Ti nagpaay a pamuon ti intero a tabernakulo ket 100 a batay nga addaan sulluop a pakaisulbongan dagiti palaupo nga adda iti lansad ti 48 a baskag ti diding (dua a batay iti kada baskag ti diding; uppat a batay ti nagpaay iti uppat nga adigi a namaglasin iti Nasantuan ken Kasasantuan). Amin dagitoy a batay ket naaramid iti pirak (Ex 26:19-25, 32), a ti kadagsen ti tunggal batay ket maysa a talento (a. 34 kg; 92 lb t). (Ex 38:27) Kanayonanna pay, adda lima a gambang a batay nga agpaay kadagiti adigi iti pagserkan. (Ex 26:37) No ut-utoben ti kadagsen ti pirak, nabatad a saan ngarud a napuskol unay dagitoy a batay, no di ket kaslada nadadagsen a plata laeng.

Ti paraangan. Ti paraangan iti aglikmut ti tabernakulo ket 100 por 50 kasiko (44.5 por 22.2 m; 146 por 73 pie). Ti pannakaalad a kortina iti aglawlaw dayta ket 5 kasiko (2.2 m; 7.3 pie) ti kangatona. Duapulo nga adigi a gambang ti mangpatpatibker iti tunggal sikigan, ken sangapulo iti tunggal pungto ti pannakaalad. Ti tabing iti pagserkan iti daya ket naaramid iti lienso ken namaris a material ken agrukod iti 20 kasiko (8.9 m; 29 pie) a paballangan.​—Ex 38:9-20.

Napattapatta a gatad. Ti pateg ti balitok ken pirak a naaramat iti tabernakulo ket agarup $12,000,000, ket ti gatad ti intero a tabernakulo mabalin a nasursurok ngem $13,000,000, a nakuenta sigun kadagiti agdama-aldaw a pateg.​—Ex 38:24-29.

Dagiti posible a nainayon. Agparang nga idi agangay adda naibangon a silsiled nga usaren ti papadi iti paraangan ti tabernakulo, nalabit kadagiti sikigan ti patakder. (1Sm 3:3) Kasta met, mabalin nga adda dagiti abong-abong a naipatakder iti paraangan, tapno ti sakripisio ket mabalin a kanen sadiay ti sumagmamano kadagidiay agidatdaton iti daton a pakikaykaysa agraman dagiti pamiliada.

Nagsaadanna iti Pakarso ti Israel. (DIAGRAMA, Tomo 1, p. 538) Ti tabernakulo ti sentro ti pakarso ti Israel. Ti kaasitgan a nagpakarso iti asidegna ket dagiti pamilia a kameng ti tribu ni Levi nga isuda ti agay-aywan iti tabernakulo, nupay addada iti kalalainganna a distansia, a nalabit 2,000 kasiko (890 m; 2,920 pie). (Idiligyo ti Jos 3:4.) Iti daya adda ti napadian a pamilia ni Aaron, iti abagatan adda dagiti Cohatita (a nakapilian ti pamilia ni Aaron maipaay iti kinapadi [Ex 6:18-20]), iti laud adda dagiti Gersonita, ket iti amianan adda dagiti Merarita. (Nu 3:23, 29, 35, 38) Iti ad-adayo, adda ti sabsabali pay a 12 a tribu: Juda, Isacar, ken Zabulon iti daya; Ruben, Simeon, ken Gad iti abagatan; Efraim, Manasses, ken Benjamin iti laud; ken Dan, Aser, ken Neftali iti amianan. (Nu 2:1-31) Kanayon a nalaka a masarakan ti tabernakulo sadinoman ti paggapuan a paset ti pakarso, gapu ta adda ulep iti aldaw ken apuy iti rabii, a sitatakder iti ngatuen ti Kasasantuan a nakaisaadan ti lakasa ti tulag.​—Ex 40:36-38.

No Kasanoda Idi nga Idaliasat. No iyakarda idi ti tabernakulo ken dagiti alikamen ken aruatenna, abbongan ti papadi dagiti aruaten ti nasantuan a disso; ket kalpasanna bagkaten dagiti Cohatita ti naabbongan a lakasa ti tulag, lamisaan ti tinapay ti pamarang, pagsaadan ti silaw, ken dagiti altar. Baklayenda nga idaliasat dagitoy a banag, a magmagnada. (Nu 4:4-15; 7:9) Dagiti Gersonita, nga addaan iti dua a kareson, ti mangidaliasat iti luplupot ti tolda (malaksid iti kortina ti Kasasantuan, a nayabbong iti Lakasa [Nu 4:5]), kadagiti abbong ti tabernakulo, balbalengbeng iti paraangan, tabtabing, nainaig a singsingdan ti tolda, ken sumagmamano nga aruaten iti panagserbi. (Nu 4:24-26; 7:7) Dagiti Merarita, nga addaan iti uppat a kareson, asikasuenda dagiti nakadagdagsen a bambanag, a pakairamanan dagiti baskag ti diding ken dagiti adigi, sulluop a batbatay ken dagiti nainaig a pasok ti tolda, ken singsingdan.​—Nu 4:29-32; 7:8.

Pakasaritaan. Idi naballasiwen ti Israel ti Karayan Jordan iti panagturongda iti Naikari a Daga, naipasdek ti tabernakulo idiay Gilgal. (Jos 4:19) Nayalis dayta idiay Silo bayat ti tiempo ti panangbingbingay iti daga (Jos 18:1), a nagtalinaedanna iti tawtawen (1Sm 1:3, 24) sakbay a nayakar idiay Nob. (1Sm 21:1-6) Idi agangay naipanen idiay Gabaon. (1Cr 21:29) Idi a ti lakasa ti tulag inyakar ni David idiay Sion, adu a tawen nga awan dayta iti tabernakulo. Ngem maidatdaton pay laeng dagiti sakripisio iti tabernakulo idiay Gabaon agingga a naibangon ni Solomon ti templo, a dayta a tabernakulo ket naawagan iti “naindaklan a nangato a disso.” (1Ar 3:4) Idi naibangonen ti templo, impaisang-at ni Solomon idiay Jerusalem ti tabernakulo ket nalawag a naidulin sadiay.​—1Ar 8:4; 2Cr 5:5.

Piguratibo nga Usar. Mangipaay ni apostol Pablo iti lawag maipapan iti mangiladawan a kaipapanan ti tabernakulo. Iti panangilawlawagna iti pagtuladan nga impaay ti tabernakulo ken dagiti naar-aramid sadiay a panagserbi, dinakamatna a ni Jesu-Kristo ket “maysa a publiko nga adipen ti nasantuan a disso ken ti pudno a tolda, nga imbangon ni Jehova, ket saan a ti tao.” (Heb 8:2) Kinunana pay: “Immay ni Kristo a kas nangato a padi ti naimbag a bambanag a napasamaken, babaen iti dakdakkel ken ad-adda a perpekto a tolda a saan nga inaramid dagiti ima, kayatna a sawen, saan nga itoy a pannakaparsua.” (Heb 9:11) Ti tolda iti let-ang ket urnos a naipasdek babaen ti pammilin ti Dios mainaig iti iyaadani kenkuana iti pudno a panagdaydayaw, maysa nga urnos maipaay iti mangiladawan a pannakaikkat ti basbasol. Gapu ta maysa a pangngarig (Heb 9:9), iladawanna ti urnos nga impasdek ti Dios a mabalin a pagserbian ti naindaklan a Nangato a Padi a ni Jesu-Kristo, nga agparang sadi langit iti sanguanan ti Amana buyogen ti pateg ti sakripisiona, nga aktual a makaikkat iti basbasol. (Heb 9:24-26; kitaenyo ti TEMPLO.) Pudpudno a makaadani ti matalek a tattao iti Dios babaen itoy nga urnos. (Heb 4:16) Iti sirmata, nakita ni apostol Juan ti nailangitan a “santuario ti tolda ti pangsaksi” wenno tabernakulo.​—Apo 15:5.

Dinakamat ni apostol Pedro a ti nainlasagan a bagina ket maysa a “tabernakulo” yantangay isu nayanak-iti-espiritu kas anak ti Dios nga addaan namnama a nailangitan a biag mainaig ken Kristo Jesus. Dayta a bagina ket ‘disso a pagtaengan,’ ngem temporario laeng, yantangay ammo ni Pedro nga asidegen ti ipapatayna ket ti panagungarna saan nga iti lasag no di ket iti espiritu.​—2Pe 1:13-15; 1Jn 3:2; 1Co 15:35-38, 42-44.

Maipaay iti nagduduma nga alikamen ken kagawaan a naaramat iti tabernakulo, kitaenyo dagiti artikulo iti sidong ti nagan ti tunggal maysa.