PANANGABBONG

Ti sao a “panangabbong,” sigun iti pannakaaramatna iti Biblia, kaipapananna ti panangabbong kadagiti basol. Iti Hebreo a Kasuratan, mamin-adu nga agparang dagiti termino nga adda pakainaiganna iti panangabbong, nangnangruna iti libro ti Levitico ken Numeros. Ti Hebreo a sao maipaay iti panangaramid iti panangabbong ket ka·pharʹ, a nalabit sigud a kaipapananna ti “abbongan,” nupay naisingasing met ti “punasen.”

Panagkasapulan ti Tao iti Panangabbong. Agkasapulan ti tao iti pannakaabbong ti basol gapu iti natawid a basol (1Ar 8:46; Sal 51:5; Ec 7:20; Ro 3:23), a ti panungsungbat iti dayta ket agsaad, saan nga iti Dios, no di ket iti tao a mismo. (De 32:4, 5) Ni Adan, a napukawna ti agnanayon a biag iti natauan a kinaperpekto, inyallatiwna kadagiti putotna ti basol ken ipapatay (Ro 5:12), ket ngarud naadda dagiti kaputotan ni Adan iti sidong ti pannakakondenar iti ipapatay. Tapno mapasubli ti sangatauan ti gundaway a mangtagiragsak iti agnanayon a biag, ngarud makalikaguman ti apag-isu a panangabbong maipaay iti napukaw ni Adan, maitunos iti maysa a legal a prinsipio nga idi agangay inraman ni Jehova iti Mosaiko a Linteg, awan sabali, ti maysa a banag masapul a masukatan iti katupagna.​—De 19:21.

Kas naaramat iti Biblia, ti pamunganayan nga ideya ti “panangabbong” ket “kaluban” wenno “sukatan,” ngarud daydiay maited kas kasukat, wenno kas ‘kalub,’ maipaay iti sabali a banag ket masapul a katulad dayta. Gapuna, ti aniaman a banag a makapennek iti maysa a napukaw masapul a kapadpadana dayta a napukaw, a naan-anay a kaluban wenno abbonganna dayta kas eksakto a katupagna. Masapul a saan a nalablabes ken saan met a nakurkurang. Awan imperpekto a tao a makaipaay iti kasta a panangabbong tapno maisubli ti perpekto a natauan a biag iti asinoman wenno iti intero a sangatauan. (Sal 49:7, 8) Tapno makaaramid iti umdas a panangabbong iti napukaw ni Adan, rumbeng a maipaay ti maysa a daton gapu iti basol, daydiay addaan iti eksakto a pateg ti maysa a perpekto a natauan a biag.

Ni Jehova a Dios nangipasdek iti maysa nga urnos kadagiti Israelita maipaay iti panangabbong a nangisimbolo iti dakdakkel a probision iti panangabbong. Biang ni Jehova, saan a ti tao, ti panangikeddeng ken panangipalgak iti pamay-an a panangabbong iti natawid a basol, kasta met ti panangipaay iti pannakaluk-at manipud imbungana a pannakakondenar iti ipapatay.

Dagiti Sakripisio iti Panangabbong. Kas imbilin ti Dios, mangidaton idi dagiti Israelita kadagiti sakripisio kas datdaton gapu iti basol tapno makaaramidda iti panangabbong. (Ex 29:36; Le 4:20) Ti nangnangruna nga addaan iti naisangsangayan a pateg isu ti tinawen nga Aldaw ti Panangabbong, no kaano a ti nangato a padi ti Israel mangidaton kadagiti animal a sakripisio ken mangaramid iti panangabbong maipaay iti bagina, maipaay iti dadduma pay a Levita, ken maipaay kadagiti di papadi a tribu ti Israel. (Le 16) Rumbeng nga awan pakapilawan dagiti maisakripisio nga animal, mangipamatmat a nasken a perpekto daydiay isimboloda. Kasta met, makita ti kinadakkel ti gatad ti panangabbong ta naipaay ti biag ti maparti, a ti darana naiparukpok tapno makaaramid iti panangabbong. (Le 17:11) Ti indatag dagiti Israelita a datdaton gapu iti basol ken ti nadumaduma a tampok ti tinawen nga Aldaw ti Panangabbong ket di pagduaduaan nga immalditda iti pampanunot dagiti Israelita ti kinaserioso ti managbasol a kasasaadda ken ti dakkel a panagkasapulanda iti naan-anay a pannakaabbong. Nupay kasta, dagiti animal a sakripisio saanda a naan-anay a maabbongan ti natauan a basol agsipud ta nababbaba dagiti animal ngem ti tao, a nakaitedan ti panangituray kadagiti animal.​—Ge 1:28; Sal 8:4-8; Heb 10:1-4; kitaenyo ti DATDATON; PANANGABBONG, ALDAW TI.

Kaitungpalanna ken Kristo Jesus. Ti Kristiano a Griego a Kasuratan silalawag nga inaigna ken Jesu-Kristo ti naan-anay a panangabbong maipaay iti basbasol ti tattao. Isu ti kaitungpalan dagiti simbolo ken anniniwan ti Mosaiko a Linteg, yantangay isu a mismo Daydiay impatuldo ti nadumaduma nga animal a sakripisio. Kas perpekto ken awanan basol a tao, ni Jesus ti daton gapu iti basol maipaay kadagiti amin a kaputotan ni Adan nga inton agangay maispalda manipud natawid a basol ken ipapatay. (2Co 5:21) Ni Kristo “indatonna iti agnanayonen ti maysa a sakripisio a maipaay kadagiti basol” (Heb 10:12), ket di pagduaduaan nga isu “ti Kordero ti Dios a mangikkat iti basol ti lubong.” (Jn 1:29, 36; 1Co 5:7; Apo 5:12; 13:8; idiligyo ti Isa 53:7.) Ti pannakapakawan agpannuray iti pannakaiparukpok ti dara (Heb 9:22), ket kadagiti Kristiano a magmagna iti lawag, naipanamnama a “ti dara ni Jesus nga Anak [ti Dios] dalusannatayo manipud iti amin a basol.”​—1Jn 1:7; Heb 9:13, 14; Apo 1:5.

Ti perpekto a natauan a biag ni Jesus a naidaton kas sakripisio isu ti mangisimbolo a daton gapu iti basol. Dayta ti napateg a probision a mangibanag iti pannakagatang ti sangatauan, panangsubbot kadakuada manipud iti natawid a basol ken ipapatay. (Tit 2:13, 14; Heb 2:9) Indeklara a mismo ni Kristo: “Ti Anak ti tao immay, saan a tapno pagserbian, no di ket tapno agserbi ken tapno itedna ti kararuana kas subbot [Gr., lyʹtron] a kasukat dagiti adu.” (Mr 10:45; kitaenyo ti SUBBOT.) Ti sakripisiona eksakto a naabbonganna daydiay napukaw ni managbasol nga Adan, yantangay perpekto ni Jesus ket ngarud kapadpada ni Adan sakbay ti panagbasol ti umuna a tao.​—1Ti 2:5, 6; Efe 1:7.

Napagbalin a Posible ti Pannakaikappia. Gapu iti natauan a basol, naadda ti panaglasin iti nagbaetan ti Dios ken ti tao, ta saan nga anamongan ni Jehova ti basol. Ti nadadael a relasion iti nagbaetan ti tao ken ti Namarsuana maipasubli laeng babaen ti pannakatungpal ti kalikaguman ti pudno a panangabbong maipaay iti kasta a basol. (Isa 59:2; Hab 1:13; Efe 2:3) Ngem ni Jehova a Dios pinagbalinna a posible ti pannakaikappia kenkuana ti managbasol a sangatauan babaen iti perpekto a tao a ni Jesu-Kristo. Ngarud, insurat ni apostol Pablo: “Agragrag-otayo met iti Dios baeten ken Apotayo a Jesu-Kristo, a babaen kenkuana naawattayo itan ti pannakaikappia.” (Ro 5:11; kitaenyo ti PANNAKIKAPPIA.) Tapno magun-od ti anamong ni Jehova, nasken nga awaten ti probision ti Dios maipaay iti pannakaikappia baeten ken Jesu-Kristo. Babaen laeng iti daytoy a pamay-an, posible ti pananggun-od iti kasasaad a pumadpada iti kasasaad ni Adan sakbay ti panagbasolna. Maiparangarang ti ayat ti Dios iti panamagbalinna a posible ti kasta a pannakaikappia.​—Ro 5:6-10.

Kinahustisia mapennek babaen iti pannakaikappia. Kaskasdi a ti kinahustisia masapul a mapennek. Nupay naparsua a perpekto, ti tao natnag manipud iti dayta a kasasaad gapu iti panagbasol, ket ngarud ni Adan ken dagiti putotna naaddada iti sidong ti panangkondenar ti Dios. Ti kinahustisia ken kinasungdo kadagiti prinsipio ti kinalinteg kinalikagumanna a ti Dios ipakatna ti sentensia ti lintegna maibusor ken nasukir nga Adan. Ngem gapu iti ayatna, ti Dios pinanggepna ti pannakaipatungpal ti maysa a pangsandi nga urnos tapno ti kinahustisia mapennek nga awan ti aniaman a pannakasalungasing ti kinahustisia, iti kasta mabalin a mapakawan dagiti agbabbabawi a putot ni managbasol nga Adan ket magun-odanda ti pannakaikappia iti Dios. (Col 1:19-23) Gapuna, ni Jehova “imbaonna ti Anakna a kas pangikappia a sakripisio maipaay kadagiti basoltayo.” (1Jn 4:10; Heb 2:17) Babaen iti pannakaikappia, ti maysa agbalin a maanamongan, wenno makaay-ayo. Ti pangikappia a sakripisio ni Jesus ikkatenna ti makagapu iti panangkondenar ti Dios iti maysa a natauan a parsua ken pagbalinenna a posible ti pannakaipaay kenkuana ti anamong ken asi ti Dios. Daytoy a pannakaikappia, iti kaso ti naespirituan nga Israel ken ti isuamin a sabsabali pay a mangaprobetsar iti dayta, ikkatenna ti maisingir a basol ken ti ibungana a pannakakondenar ken patay.​—1Jn 2:1, 2; Ro 6:23.

Ti ideya ti panangsandi ket nalatak iti sumagmamano a teksto iti Biblia mainaig iti panangabbong. Kas pagarigan, nabigbig ni Pablo a ni “Kristo natay maipaay kadagiti basoltayo sigun iti Kasuratan” (1Co 15:3), ket “babaen ti pananggatang linuk-atannatayo ni Kristo manipud iti lunod ti Linteg babaen ti panagbalinna a lunod imbes a datayo [dagiti Judio], agsipud ta adda a naisurat: ‘Nailunod ti tunggal tao a naibitin iti kayo.’” (Ga 3:13; De 21:23) Kinuna ni Pedro: “Isu inawitna dagiti basoltayo iti bukodna a bagi iti rabaw ti kayo, tapno awan pakainaigantayon kadagiti basol ket agbiagtayo iti kinalinteg. Ket ‘babaen kadagiti pannakasaplitna napaimbagkayo.’” (1Pe 2:24; Isa 53:5) Insurat pay ni Pedro: “Ni Kristo natay a namimpinsanen maipapan iti basbasol, maysa a nalinteg a persona maipaay kadagiti nakillo, tapno maiturongnakayo iti Dios.”​—1Pe 3:18.

Ti naayat a probision kalikagumanna ti pannakaiparangarang ti pammati. Ti Dios ken ni Kristo imparangarangda ti ayat mainaig iti pannakaipaay ti naan-anay a panangabbong maipaay iti natawid a natauan a basbasol. (Jn 3:16; Ro 8:32; 1Jn 3:16) Nupay kasta, tapno magunggonaan iti dayta, masapul a pudno nga agbabawi ti maysa a tao ken masapul nga iparangarangna ti pammati. Saan a naay-ayo ni Jehova kadagiti sakripisio ti Juda ta ti pannakaidaton dagita ket saan a nabuyogan iti umiso a kababalin. (Isa 1:10-17) Ti Dios imbaonna ni Kristo “kas maysa a daton a maipaay iti pannakikappia babaen ti pammati iti darana.” (Ro 3:21-26) Buyogen ti pammati, dagidiay mangawat iti probision ti Dios maipaay iti pannakaabbong baeten ken Jesu-Kristo makagun-odda iti pannakaisalakan; dagidiay manglaksid iti dayta saanda a makagun-od iti pannakaisalakan. (Ara 4:12) Ket, iti siasinoman a ‘sipapakinakem a mangyugali iti panagbasol kalpasan nga inawatnan ti umiso a pannakaammo iti kinapudno, awanen ti nabati nga aniaman a sakripisio maipaay iti basbasol, no di ket adda nakabutbuteng a panangin-inanama iti pannakaukom.’​—Heb 10:26-31.