Kapitulo Dise Sais

Asidegen ti Panungpalan Dagiti Agsalsalisal nga Ar-ari

1, 2. Kasano a nagbaliw ti kinasiasino ti ari ti amianan kalpasan ti maikadua a gubat sangalubongan?

MAIPAPAN iti napolitikaan a kasasaad ti Estados Unidos ken ti Russia, insurat idi 1835 ni Alexis de Tocqueville a Pranses a pilosopo ken historiador: “Wayawaya ti kangrunaan nga instrumento ti maysa; ti maysa, panangadipen. Agduma . . . dagiti dalanda; ngem, kasla inawagan ida ti nalimed a disenio ti Nadiosan a Panangiwanwan nga addanto aldaw a tunggal maysa kadakuada iggamanna ti pagtungpalan ti kagudua ti lubong.” Kasanot’ kinaumiso daytoy a padto kas resulta ti Gubat Sangalubongan II? Insurat ni historiador J. M. Roberts: “Idi malpas ti maikadua a Gubat Sangalubongan, pudno a ti pagtungpalan ti lubong nagparang a kasla dominaran ti dua a dadakkel ken nagduma unay a sistema ti panangituray, ti maysa ket naibatay iti Russia, ti maysa ket iti Estados Unidos ti America.”

² Kabayatan ti dua a gubat sangalubongan, ti Alemania isut’ kangrunaan a kabusor ti ari ti abagatan—ti Anglo-Americano a Pannakabalin ti Lubong—ket nagsaad ti Alemania kas ari ti amianan. Ngem, kalpasan ti Gubat Sangalubongan II, nabingay dayta a nasion. Ti Makinlaud nga Alemania nagbalin nga aliado ti ari ti abagatan, ket nakidasig ti Makindaya nga Alemania iti sabali a maingel a turay—ti Komunista a grupo dagiti nasion nga indauluan ti Union Soviet. Daytoy a grupo, wenno napolitikaan a gunglo, timmakder a kas ari ti amianan, a bimmusor unay iti Anglo-Americano nga aliansa. Ket ti panagribal dagiti dua nga ari nagbalin a Cold War a pimmaut nanipud 1948 agingga idi 1989. Idi damo, ti Aleman nga ari ti amianan nagtignay a ‘maibusor iti nasantuan a tulag.’ (Daniel 11:28, 30) Aniat’ aramiden ti Komunista a grupo no maipapan iti tulag?

MAITIBKOL DAGITI PUDNO A KRISTIANO NGEM MANGABAKDA

3, 4. Siasino “dagidiay agtigtignay a sidadangkes maibusor iti tulag,” ket aniat’ pakainaiganda idi iti ari ti amianan?

³ “Dagidiay agtigtignay a sidadangkes maibusor iti tulag,” kinuna ti anghel ti Dios, “[ti ari ti amianan] iturongnanto iti panagapostasia babaen iti nalamuyot a sasao.” Innayon ti anghel: “Ngem no maipapan kadagiti umili a makaammo iti Diosda, mangabakdanto ket agtignayda a sibaballigi. Ket no maipapan kadagidiay addaan nauneg a pannakaawat kadagiti umili, mangiburaydanto iti pannakaawat kadagiti adu. Ket sigurado a maitibkoldanto babaen iti kampilan ken babaen iti gil-ayab, babaen iti pannakakayaw ken babaen iti pannakasamsam, iti sumagmamano nga aldaw.”—Daniel 11:32, 33.

⁴ Dagidiay “agtigtignay a sidadangkes maibusor iti tulag” isuda dagiti panguluen ti Kakristianuan, nga akuenda a Kristianoda ngem kadagiti aramidda tabbaawanda ti mismo a nagan ti Kristianidad. Kuna ni Walter Kolarz iti librona a Religion in the Soviet Union: “[Idi maikadua a gubat sangalubongan] inkagumaan ti Gobierno a Soviet a dawaten ti material ken moral a badang dagiti Iglesia a pangdepensa iti daga a nakayanakan.” Kalpasan ti gubat inkagumaan dagiti panguluen ti iglesia a taginayonen dayta a panaggayyem, nupay ateistiko ti pagalagadan ti turay a nagbalinen nga ari ti amianan. Iti kasta, lallalo manen a nagbalin ti Kakristianuan a paset daytoy a lubong—makarimon nga apostasia iti imatang ni Jehova.—Juan 17:16; Santiago 4:4.

5, 6. Asinoda dagiti “umili a makaammo iti Diosda,” ket ania ti kasasaadda iti sidong ti ari ti amianan?

⁵ Ngem komusta dagiti pudno a Kristiano—‘dagiti umili a makaammo iti Diosda’ ken dagidiay “addaan nauneg a pannakaawat”? Nupay siuumiso a ‘paiturayanda kadagiti nangatngato nga agtuturay,’ dagiti Kristiano nga iturturayan ti ari ti amianan saanda a paset daytoy a lubong. (Roma 13:1; Juan 18:36) Gapu ta siaannad a bayadanda ken “Cesar dagiti bambanag ni Cesar,” intedda met iti “Dios dagiti bambanag ti Dios.” (Mateo 22:21) Gapu iti daytoy, nakarit ti kinatarnawda.—2 Timoteo 3:12.

⁶ Kas nagbanaganna, agpada a ‘naitibkol’ ken ‘nangabak’ dagiti pudno a Kristiano. Naitibkolda, ta nagsagabada iti nakaro a pannakaidadanes, nga adda pay dagiti napapatay. Ngem nangabakda ta nagtalinaed a matalek ti kaaduan kadakuada. Pinarmekda ti lubong, kas iti inaramid ni Jesus. (Juan 16:33) Maysa pay, dida pulos insardeng ti nangaskasaba, uray no addada iti pagbaludan wenno kadagiti kampo konsentrasion. Iti kasta, ‘nangiburayda iti pannakaawat kadagiti adu.’ Nupay naidadanesda kadagiti kaaduan a daga nga inturayan ti ari ti amianan, immadu dagiti Saksi ni Jehova. Kas resulta ti kinamatalek dagidiay “addaan nauneg a pannakaawat,” rimmuar kadagita a daga ti umad-adu a paset ti “dakkel a bunggoy.”—Apocalipsis 7:9-14.

SIMMUDI TI ILI NI JEHOVA

 7. Ania a “bassit a tulong” ti inawat dagiti napulotan a Kristiano nga agbibiag iti sidong ti ari ti amianan?

⁷ “Inton maitibkolda [dagiti umili ti Dios] matulongandanto iti bassit a tulong,” kinuna ti anghel. (Daniel 11:34a) Ti panagbiktoria ti ari ti abagatan idi maikadua a gubat sangalubongan nakabang-ar bassit kadagiti Kristiano nga agbibiag iti sidong ti karibal nga ari. (Idiligyo ti Apocalipsis 12:15, 16.) Umarngi met, dagidiay indadanes ti simmuno nga ari napasaranda ti panapanawen a pannakabang-ar. Idi agngudon ti Cold War, nabigbig dagiti adu a panguluen a saan a mamagpeggad dagiti matalek a Kristiano, gapuna nga inikkanda ida iti legal a pannakabigbig. Immay met ti tulong manipud iti umad-adu unay a dakkel a bunggoy, a nangipangag iti matalek a panangaskasaba dagiti napulotan ket timmulongda kadakuada.—Mateo 25:34-40.

 8. Kasano a timmipon ti sumagmamano iti ili ti Dios “babaen iti kinalamuyot”?

⁸ Saan nga amin a nagkuna nga adda interesda nga agserbi iti Dios kabayatan dagiti tawen ti Cold War ket nasayaat ti motiboda. Impakdaar ti anghel: “Sigurado nga adunto ti mangitipon iti bagbagida kadakuada babaen iti kinalamuyot.” (Daniel 11:34b) Adu ti naginteres iti kinapudno ngem dida kayat ti agdedikar iti Dios. Ngem dagiti dadduma a kasla inawatda ti naimbag a damag kinapudnona, espiada nga imbaon dagiti autoridad. Kuna ti report iti maysa a pagilian: “Sumagmamano kadagitoy a nasikap a tattao ket napeklanda a Komunista a simrek iti organisasion ti Apo, imparangarangda ti napalalo a regtada, ken nadutokanda pay kadagiti nangato a pagrebbengan iti serbisio.”

 9. Apay nga impalubos ni Jehova a ‘maitibkol’ dagiti dadduma a matalek a Kristiano maigapu kadagiti espia?

⁹ Intuloy ti anghel: “Ket maitibkolto ti sumagmamano kadagidiay addaan iti nauneg a pannakaawat, tapno aramidenda ti panangpasudi a trabaho gapu kadakuada ken tapno aramidenda ti panagdalus ken tapno aramidenda ti panagpapudaw, agingga iti tiempo ti panungpalan; agsipud ta agpaay pay laeng dayta iti tiempo a naituding.” (Daniel 11:35) Adda dagidiay matalek a tiniliw dagiti autoridad gapu kadagiti espia. Impalubos ni Jehova a mapasamak ti kakasta tapno sumudi ken madalusan ti ilina. No kasano a ni Jesus “nasursurona ti panagtulnog manipud kadagiti bambanag a sinagabana,” uray dagitoy a matalek nasursuroda met ti agibtur manipud iti pannakasuot ti pammatida. (Hebreo 5:8; Santiago 1:2, 3; idiligyo ti Malakias 3:3.) Iti kasta ‘napasudida, nadalusanda, ken napapudawda.’

10. Aniat’ kaipapanan ti ebkas nga “agingga iti tiempo ti panungpalan”?

¹⁰ Mapasaran ti ili ni Jehova ti pannakaitibkol ken pannakapasudi “agingga iti tiempo ti panungpalan.” Siempre, namnamaenda a maidadanesda agingga iti panungpalan daytoy dakes a sistema ti bambanag. Nupay kasta, ti pannakadalus ken pannakapapudaw ti ili ti Dios kas resulta ti nasikap nga iseserrek dagiti elemento ti ari ti amianan ket ‘agpaay iti naituding a tiempo.’ No kasta, iti Daniel 11:35, ti “tiempo ti panungpalan” ket mainaig iti panungpalan ti panawen a kasapulan ti ili ti Dios tapno mapasudi bayat nga ib-ibturanda ti iraraut ti ari ti amianan. Nabatad a nagngudo ti pannakaitibkol iti tiempo nga intuding ni Jehova.

IPADAYAG TI ARI TI BAGINA

11. Aniat’ kinuna ti anghel maipapan iti panangmatmat ti ari ti amianan iti kinasoberano ni Jehova?

¹¹ No maipapan iti ari ti amianan, innayon ti anghel: “Ti ari pudno nga agaramidto maitunos iti bukodna a pagayatan, ket itan-oknanto ti bagina ken ipadayagna ti bagina iti ngatuen ti tunggal dios; ket [yantangay dina bigbigen ti kinasoberano ni Jehova] maibusor iti Dios dagiti didios agsaonto iti nakaskasdaaw a bambanag. Ket sigurado a naballiginto agingga a nagpatingganton ti panangkondenar; agsipud ta ti banag a naikeddeng masapul a maaramid. Ket iti Dios dagiti ammana saanto a mangipaay iti konsiderasion; ket iti tarigagay dagiti babbai ken iti tunggal sabali a dios saanto a mangipaay iti panangikabilangan, no di ket iti ngatuen ti isuamin ipadayagnanto ti bagina.”—Daniel 11:36, 37.

12, 13. (a) Kasano nga inlaksid ti ari ti amianan ti “Dios dagiti ammana”? (b) Asino “dagiti babbai” a ti “tarigagay[da]” saan nga inkabkabilangan ti ari ti amianan? (c) Ania a “dios” ti nangipaayan ti ari ti amianan iti dayag?

¹² Kas panangtungpalna kadagitoy propetiko a sasao, inlaksid ti ari ti amianan ti “Dios dagiti ammana,” kas iti Trinidad a dios ti Kakristianuan. Interamente nga ateismo ti intandudo ti Komunista a grupo. No kasta, ti ari ti amianan inaramidna ti bagina a dios, ‘impadayagna ti bagina iti ngatuen ti isuamin.’ Gapu ta awan panangikabilanganna “iti tarigagay dagiti babbai”—dagiti sinakupna a daga, kas iti North Vietnam, a nagakem kas serbidora ti rehimenna—nagtignay ti ari a “maitunos iti bukodna a pagayatan.”

¹³ Kas panangituloyna iti padto, kinuna ti anghel: “Iti dios dagiti sarikedked, iti saadna mangipaayto iti dayag; ket iti dios a saan a naammuan dagiti ammana mangipaayto iti dayag babaen iti balitok ken babaen iti pirak ken babaen iti napateg a bato ken babaen iti matarigagayan a bambanag.” (Daniel 11:38) Kinapudnona, insaad ti ari ti amianan ti talekna iti moderno a sientipiko a militarismo, ti “dios dagiti sarikedked.” Nagtalek iti panangisalakan daytoy a “dios,” nga indatonna ti nawadwad a kinabaknang iti altarna.

14. Kasano a ‘nagtignay a sibaballigi’ ti ari ti amianan?

¹⁴ “Agtignayto a sibaballigi maibusor kadagiti kasasarikedkedan a salindeg, agraman iti ganggannaet a dios. Siasinoman a nangbigbig kenkuana pagbalinennanto nga aduan iti dayag, ket pudno a pagturayennanto ida kadagiti adu; ket ti daga bingaybingayennanto maipaay iti gatad.” (Daniel 11:39) Gapu ta nagtalek iti militaristiko a “ganggannaet a dios[na],” nagtignay a “sibaballigi” unay ti ari ti amianan, a nagbalin a nakaam-amak a puersa militar iti “maudi nga al-aldaw.” (2 Timoteo 3:1) Nagunggonaan dagidiay nangsuporta iti ideolohiana iti napolitikaan, pinansial, ken no dadduma namilitariaan a suporta.

‘PANAGDINNURON’ ITI TIEMPO TI PANUNGPALAN

15. Kasano a ‘nakidinnuron’ ti ari ti abagatan iti ari ti amianan?

¹⁵ “Iti tiempo ti panungpalan makidinnuronto kenkuana ti ari ti abagatan,” imbaga ti anghel ken Daniel. (Daniel 11:40a) ‘Induron’ aya ti ari ti abagatan ti ari ti amianan “iti tiempo ti panungpalan”? (Daniel 12:4, 9) Wen, kasta nga agpayso. Kalpasan ti umuna a gubat sangalubongan, ti pannusa a tratado ti kappia a naipataw iti daydi ari ti amianan—ti Alemania—ket talaga a ‘panangiduron,’ a nanggutugot iti pammales. Kalpasan a nagbiktoria idi maikadua a gubat sangalubongan, impaturong ti ari ti abagatan iti karibalna dagiti nakaam-amak a nuklear nga igam sana inorganisar a maikontra kenkuana ti maingel a namilitariaan nga aliansa, ti North Atlantic Treaty Organization (NATO). Maipapan iti usar ti NATO, kuna ti maysa a Britano a historiador: “Isut’ kangrunaan nga instrumento a ‘pangsumra’ iti USSR, a nadlawda itan kas kangrunaan a pangta iti talna ti Europa. Pimmaut iti 40 a tawen ti misionna, ket naipatungpal a sibaballigi unay.” Kabayatan dagiti tawen ti Cold War, ti ‘panangiduron’ ti ari ti abagatan ramanenna dagiti moderno a panagespia agraman kadagiti diplomatiko ken namilitariaan nga iraraut.

16. Aniat’ reaksion ti ari ti amianan iti panangiduron ti ari ti abagatan?

¹⁶ Aniat’ reaksion ti ari ti amianan? “Maibusor kenkuana dumarupto ti ari ti amianan buyogen kadagiti karuahe ken buyogen kadagiti kumakabalio ken buyogen iti adu a barko; ket sigurado a sumrekto iti dagdaga ket manglapunos ken lumasat.” (Daniel 11:40b) Ti historia ti maudi nga al-aldaw imparangna ti irarang-ay ti ari ti amianan. Idi maikadua a gubat sangalubongan, linapunos ti Nazi nga “ari” dagiti beddengna ket sinakupna dagiti kaparanget a pagilian. Idi nagngudo dayta a gubat, namangon daydi simmuno nga “ari” iti maingel nga imperio. Kabayatan ti Cold War, linabanan ti ari ti amianan ti karibalna babaen ti panangsuportarna kadagiti gubat ken rebolusion idiay Africa, Asia, ken Latin America. Indadanesna dagiti pudpudno a Kristiano, a linapdanna—ngem dina pulos napasardeng—ti aktibidadda. Ket ti namilitariaan ken politikal nga irarautna isut’ nakagamgamanna iti adu a daga. Eksakto nga isu daytoy ti impadto ti anghel: “Pudno a sumrekto met iti daga ti Arkos [ti naespirituan a kasasaad ti ili ni Jehova], ket adunto ti dagdaga a mapagtibkol.”—Daniel 11:41a.

17. Ania dagiti limitasion ti panaggamgam ti ari ti amianan?

¹⁷ Nupay kasta, saan a naragpat ti ari ti amianan ti sangalubongan a panangdominar. Impadto ti anghel: “Dagitoy isuda dagidiay makapaglisi iti imana, ti Edom ken Moab ken ti kangrunaan a paset dagiti annak ti Ammon.” (Daniel 11:41b) Idi ugma, masarakan ti Edom, Moab, ken Ammon iti nagbaetan dagiti sakup ti Egipcio nga ari ti abagatan ken ti Siriano nga ari ti amianan. Iti moderno a tiempo irepresentarda dagiti nasion ken organisasion a pinuntiria ti ari ti amianan ngem dina nabaelan a sinakup.

SAAN A MAKAPAGLISI TI EGIPTO

18, 19. Kasano a narikna ti ari ti abagatan ti impluensia ti karibalna?

¹⁸ Intuloy ti anghel ni Jehova: “[Ti ari ti amianan] itultuloynanto nga iyunnat ti imana maibusor iti dagdaga; ket no maipapan iti daga ti Egipto, saanto a makapaglisi. Ket pudno nga agturayto kadagiti nalmeng a gameng ti balitok ken ti pirak ken iti amin a matarigagayan a bambanag ti Egipto. Ket dagiti taga Libya ken dagiti Etiope addadanto kadagiti addangna.” (Daniel 11:42, 43) Uray ti ari ti abagatan, “ti Egipto,” saanna a nalisian dagiti epekto ti panaggamgam ti ari ti amianan. Kas pagarigan, nakaro ti pannakaabak ti ari ti abagatan idiay Vietnam. Ket kadagiti ngay “taga Libya ken dagiti Etiope”? Dagitoy a kaarruba ti kadaanan nga Egipto iladawanda unay dagiti nasion a, sigun iti geograpia, kaarruba ti moderno nga “Egipto” (ti ari ti abagatan). No dadduma, sumursurotda—‘kadagiti addang’—ti ari ti amianan.

¹⁹ Inturayan aya ti ari ti amianan ‘dagiti nalmeng a gameng ti Egipto’? Talaga a nabileg ti impluensiana iti wagas a panangusar ti ari ti abagatan kadagiti pinansial a kinabaknangna. Gapu ta maamak iti karibalna, adu ti binusbos ti ari ti abagatan a mangmantener iti nakaam-amak nga armada, navy, ken air force. Iti kastoy a wagas, ‘inturayan,’ wenno kinontrol ti ari ti amianan ti pannakagastos ti kinabaknang ti ari ti abagatan.

TI ULTIMO A DANGADANG

20. Kasano ti panangdeskribir ti anghel iti ultimo a pannakidangadang ti ari ti amianan?

²⁰ Dandanin agpatingga ti panagsalisal ti ari ti amianan ken ti ari ti abagatan—iti man militaria, ekonomia, wenno sabsabali pay. Kas panangipalgakna kadagiti detalye ti mapasungad pay a salisal, kinuna ti anghel ni Jehova: “Addanto damdamag a mangriribuk kenkuana [ti ari ti amianan], manipud iti leleggakan ti init ken manipud iti amianan, ket sigurado a rummuarto nga addaan iti dakkel a pungtot tapno mangtalipupos ken tapno ipaayna ti adu iti pannakadadael. Ket ipasdeknanto dagiti pimmalasio a toldana iti nagbaetan ti naindaklan a baybay ken ti nasantuan a bantay ti Arkos; ket kasapulan nga umayto agingga iti pagnguduanna, ket awanto ti katulongan maipaay kenkuana.”—Daniel 11:44, 45.

21. Ania pay ti maadaltayo maipapan iti ari ti amianan?

²¹ Idi nasinasina ti Union Soviet idi Disiembre 1991, dakkel ti nakaarusan ti ari ti amianan. Asinonto daytoy nga ari inton matungpal ti Daniel 11:44, 45? Maysanto aya kadagiti pagilian a paset ti dati nga Union Soviet? Wenno baliwanna a naan-anay ti kinasiasinona, kas namin-adun nga inaramidna iti napalabas? Ti ngata itatanor dagiti nuklear nga armas kadagiti dadduma pay a nasion agresultanto iti baro a rinnisiris iti armas ket impluensiaanna ti kinasiasino dayta nga ari? Tiemponto laeng ti mangsungbat kadagitoy a saludsod. Nainsiriban a ditay agpattapatta. Inton iyussuat ti ari ti amianan ti ultimo a dangadang, nalawagto ti kaitungpalan ti padto a malasin dagiti isuamin nga addaan pannakaawat a naibasar iti Biblia.—Kitaenyo ti “Dagiti Ar-ari iti Daniel Kapitulo 11,” iti panid 284.

22. Ania a salsaludsod ti tumaud maipapan iti ultimo nga iraraut ti ari ti amianan?

²² Nupay kasta, ammotayon ti aramiden ti ari ti amianan iti mabiiten. Gapu ta matignay iti damdamag “manipud iti leleggakan ti init ken manipud iti amianan,” makidangadangto ‘tapno talipuposenna ti adu.’ Asino ti kadangadangna? Ket ania a “damdamag” ti mangtignay iti kasta nga iraraut?

MADANAGAN GAPU KADAGITI MAKARIRIBUK A DAMAG

23. (a) Ania a naisalsalumina a pasamak ti maangay sakbay ti Armagedon? (b) Asino dagiti “ar-ari manipud iti leleggakan ti init”?

²³ Usigenyo ti sawen ti libro nga Apocalipsis maipapan iti panungpalan ti Babilonia a Dakkel, ti sangalubongan nga imperio ti ulbod a relihion. Sakbay “ti gubat ti dakkel nga aldaw ti Dios a Mannakabalin-amin,” inton Armagedon, daytoy dakkel a kabusor ti pudno a panagdayaw “mapuoranto a naan-anay iti apuy.” (Apocalipsis 16:14, 16, 18:2-8) Nailadawan ti pannakadadaelna babaen ti pannakaibukbok ti maikanem a malukong ti pungtot ti Dios iti simboliko a karayan Eufrates. Napamagaan ti karayan tapno “ti dalan maisagana koma nga agpaay kadagiti ar-ari manipud iti leleggakan ti init.” (Apocalipsis 16:12) Asino dagitoy nga ar-ari? Awan sabali no di ni Jehova a Dios ken ni Jesu-Kristo!—Idiligyo ti Isaias 41:2; 46:10, 11.

24. Anianto nga aramid ni Jehovah ti mabalin a mangriribuk iti ari ti amianan?

²⁴ Napatak ti panangdeskribir ti libro nga Apocalipsis iti pannakadadael ti Babilonia a Dakkel, a kunana: “Dagiti sangapulo a sara a nakitam [dagiti ar-ari nga agturturay iti tiempo ti panungpalan], ken ti atap nga animal [ti Naciones Unidas], dagitoy guraendanto ti balangkantis ket pagbalinendanto a walangwalang ken lamolamo, ket kanendanto dagiti nalasag a paspasetna ket isu puorandanto a naan-anay iti apuy.” (Apocalipsis 17:16) Apay a dadaelen dagiti agtuturay ti Babilonia a Dakkel? Agsipud ta ‘ikabil ti Dios kadagiti pusoda nga itungpalda ti panunotna.’ (Apocalipsis 17:17) Mairaman ti ari ti amianan kadagitoy nga agtuturay. Ti madamagna “manipud iti leleggakan ti init” mabalin a tuktukoyenna daytoy nga aramid ni Jehova, inton ikabilna iti puspuso dagiti natauan nga agtuturay tapno ikisapda ti dakkel a relihioso a balangkantis.

25. (a) Asino ti naisangsangayan a puntiria ti ari ti amianan? (b) Sadino ti ‘pangipasdekanto [ti ari ti amianan] kadagiti pimmalasio a toldana’?

²⁵ Ngem adda naisangsangayan a puntiria ti pungtot ti ari ti amianan. “Ipasdeknanto dagiti pimmalasio a toldana iti nagbaetan ti naindaklan a baybay ken ti nasantuan a bantay ti Arkos,” kuna ti anghel. Idi tiempo ni Daniel, ti naindaklan a baybay isu ti Mediteraneo ket ti nasantuan a bantay isu ti Sion, a nakaipatakderan idi ti templo ti Dios. No kasta, sigun iti kaitungpalan ti padto, ti makapungpungtot nga ari ti amianan gubatenna ti ili ti Dios. Iti naespirituan a pannao, ti disso a “nagbaetan ti naindaklan a baybay ken ti nasantuan a bantay” irepresentarna ti naespirituan a kasasaad dagiti napulotan nga adipen ni Jehova. Rimmuardan manipud “iti baybay” ti sangatauan a naisina iti Dios ket mangnamnamada nga agturay iti nailangitan a Bantay Sion a kaduada ni Jesu-Kristo.—Isaias 57:20; Hebreo 12:22; Apocalipsis 14:1.

26. Kas impasimudaag ti padto ni Ezequiel, aniat’ mabalin a pagtaudan ti damag “manipud iti amianan”?

²⁶ Impadto met ni Ezequiel, a kasadar ni Daniel, ti pannakaraut ti ili ti Dios iti “maud-udi nga al-aldaw.” Kinunana a ni Gog ti Magog, kayatna a sawen, ni Satanas a Diablo, ti mangiyussuat iti dangadang. (Ezequiel 38:14, 16) Iti simboliko a pannao, sadino ti paggapuan ni Gog? “Kadagiti kaadaywan a paspaset iti amianan,” kuna ni Jehova, baeten ken Ezequiel. (Ezequiel 38:15) Uray kasanonto karungsot daytoy nga iraraut, saannanto a madadael ti ili ni Jehova. Daytoy dramatiko nga engkuentro agresultanto iti panangimaniobra ni Jehova a mangikisap kadagiti buyot ni Gog. Gapuna, kuna ni Jehova ken Satanas: “Ket . . . mangikabilak kadagiti kallawit kadagiti sangim, ket iruarkanto.” “Ket . . . pasang-atenkanto manipud kadagiti kaadaywan a paspaset ti amianan; ket ipankanto iti rabaw dagiti bambantay ti Israel.” (Ezequiel 38:4; 39:2) No kasta, ti damag “manipud iti amianan” a mangpapungtot iti ari ti amianan, masapul nga agtaud ken Jehova. Ngem no anianto iti kamaudiananna ti linaon ti damdamag “manipud iti leleggakan ti init ken manipud iti amianan,” ti laeng Dios ti mangikeddeng ket tiemponto ti mangibaga.

27. (a) Apay a guyugoyento ni Gog dagiti nasion, agraman ti ari ti amianan, a mangraut iti ili ni Jehova? (b) Anianto ti pagbanagan ti iraraut ni Gog?

²⁷ No maipapan ken Gog, organisarenna ti naan-anay nga irarautna gapu iti kinarang-ay “ti Israel ti Dios,” nga isuda, agraman ti “dakkel a bunggoy” ti “sabsabali a karnero,” saandan a paset ti lubongna. (Galacia 6:16; Apocalipsis 7:9; Juan 10:16; 17:15, 16; 1 Juan 5:19) Kumuskusilap ni Gog bayat a matmatmatanna ti “maysa nga ili a naurnong manipud kadagiti nasnasion, a nakagun-od iti [naespirituan] a kinabaknang ken sanikua.” (Ezequiel 38:12, NW) Gapu ta matmatanna ti naespirituan a kasasaad dagiti Kristiano a kas “saan a nabakudan a purpurok” a nalaka a parmeken, ikabilen ni Gog ti amin a kabaelanna a mangipunget iti daytoy mangtubtubeng iti naan-anay a panangtengngelna iti sangatauan. Ngem saan nga agballigi. (Ezequiel 38:11, 18; 39:4) Inton ti ili ni Jehova ket rautenen dagiti ar-ari ti daga, a pakairamanan ti ari ti amianan, ‘umaydanto agingga iti pagnguduanda.’

‘UMAYTO TI ARI ITI PAGNGUDUANNA’

28. Aniat’ ammotayo maipapan iti masanguanan ti ari ti amianan ken ti ari ti abagatan?

²⁸ Ti ultimo a pannakidangadang ti ari ti amianan ket saan a maibusor iti ari ti abagatan. No kasta, saan a ti dakkel a karibalna ti mamagngudo iti ari ti amianan. Umarngi met, saan a dadaelen ti ari ti amianan ti ari ti abagatan. Babaen iti Pagarian ti Dios, madadael ti ari ti abagatan nga “awan [natauan nga] ima.”a (Daniel 8:25) Kinapudnona, inton gubat ti Armagedon, ikkatento ti Pagarian ti Dios dagiti isuamin a naindagaan nga ar-ari, ket nabatad a kastanto ti mapasamak iti ari ti amianan. (Daniel 2:44) Deskribiren ti Daniel 11:44, 45 dagiti pasamak nga agturong iti dayta nga ultimo a gubat. Isu met laeng nga “awanto ti katulongan maipaay kenkuana” inton madanonen ti ari ti amianan ti panungpalanna!

[Footnote]

ANIA TI NAAWATANYO?

• Kasano a nagbalbaliw ti kinasiasino ti ari ti amianan kalpasan ti maikadua a gubat sangalubongan?

• Ania ti kamaudiananto a mapasamak iti ari ti amianan ken iti ari ti abagatan?

• Kasanokayo a nagunggonaan iti panangipangagyo iti padto ni Daniel maipapan iti panagribal dagiti dua nga ari?

[Tsart/Ladawan iti panid 284]

DAGITI AR-ARI ITI DANIEL KAPITULO 11

Daniel 11:5 Seleucus I Nicator Ptolemy I

Daniel 11:7-9 Seleucus II Ptolemy III

Daniel 11:10-12 Antiochus III Ptolemy IV

Daniel 11:20 Augusto

Daniel 11:21-24 Tiberio

[Footnote]

[Ladawan iti panid 271]

[Dagiti Ladawan iti panid 279]

Ti ‘panangiduron’ ti ari ti abagatan inramanna dagiti moderno a panagespia ken ti pangta ti puersa militar