Kapitulo 33

Panangukom iti Nagdakes a Balangkantis

Sirmata 11​—Apocalipsis 17:1-18

Suheto: Ti Babilonia a Dakkel ket nakasakay iti maris eskarlata nga atap nga animal a mangbuelta ken mangdadael kenkuana inton agangay

Tiempo a pannakatungpalna: Nanipud 1919 agingga iti dakkel a rigat

 1. Aniat ti impalgak ti maysa kadagiti pito nga anghel ken ni Juan?

MASAPUL a maibuyat a naan-anay ti nalinteg a pungtot ni Jehova, ti pito a malukong ti pungtotna! Idi impakbo ti maikanem nga anghel ti malukongna iti ayan ti nagkauna a Babilonia, dayta ti maikanatad unay a mangisimbolo iti pannakasaplit ti Babilonia a Dakkel bayat a dagiti pasamak sipapardas nga agturongda iti ultimo a gubat ti Armagedon. (Apocalipsis 16:1, 12, 16) Agparang a daytoy met la nga anghel ti mangipalgak ita no apay ken kasano nga iwayat ni Jehova dagiti nalinteg a panangukomna. Masdaaw unay ni Juan iti sumaruno a mangngeg ken makitana: “Ket maysa kadagiti pito nga anghel nga addaan pito a malukong immay ket nakisao kaniak, a kunkunana: ‘Umayka, ipakitakto kenka ti pannakaukom ti dakkel a balangkantis a situtugaw iti adu a danum, daydiay a nakiabigan ti ar-ari ti daga, idinto ta dagidiay agnanaed iti daga nabartekda iti arak ti pannakiabigna.’”—Apocalipsis 17:1, 2.

 2. Ania ti mangipakita a “ti dakkel a balangkantis” ket (a) saan nga isu ti nagkauna a Roma? (b) saan nga isu ti dakkel a negosio? (c) maysa a narelihiosuan nga organisasion?

² “Ti dakkel a balangkantis”! Apay a makaklaat dayta a nagan? Asino daytoy a babai? Kuna dagiti dadduma a ti nagkauna a Roma ti iladladawan daytoy simboliko a balangkantis. Ngem ti Roma ket maysa a napolitikaan a turay. Makikamkamalala daytoy a balangkantis kadagiti ari iti daga, ket nabatad a karaman ditoy dagiti ari ti Roma. Malaksid iti dayta, kalpasan ti pannakadadaelna, naikuna a sangitan “ti ar-ari ti daga” ti pannakadadaelna. Saan ngarud daytoy a maysa a napolitikaan a turay. (Apocalipsis 18:9, 10) Saan met a mabalin nga iladawanna ti dakkel a negosio yantangay uray dagiti komersiante ti lubong sangitanda ti pannakadadaelna. (Apocalipsis 18:15, 16) Nupay kasta, mabasatayo a ‘babaen iti espiritistiko nga aramidna nayaw-awan dagiti amin a nasion.’ (Apocalipsis 18:23) Daytoy ti mangibatad a ti dakkel a balangkantis ket sangalubongan a narelihiosuan nga organisasion.

 3. (a) Apay a saan laeng a ti Iglesia Katolika Romana wenno uray ti intero a Kakristianuan ti isimsimbolo ti dakkel a balangkantis? (b) Aniada a Nababiloniaan a doktrina ti masarakan kadagiti kaaduan a relihion ti Oriente agraman kadagiti sekta ti Kakristianuan? (c) Ania ti inamin ti Romano Katoliko a kardinal a ni John Henry Newman no maipapan iti nagtaudan dagiti adu a doktrina, seremonia, ken kaugalian ti Kakristianuan? (Kitaem ti footnote.)

³ Ania a narelihiosuan nga organisasion? Isu kadi ti Iglesia Romana Katolika, kas ipagarup dagiti dadduma? Wenno isu kadi ti interamente a Kakristianuan? Saan, yantangay iyaw-awanna dagiti amin a nasion, isu ket dakdakkel pay ngem dagitoy. Kinapudnona, isu dayta ti intero a sangalubongan nga imperio ti palso a relihion. Nairamut dayta kadagiti misterio ti Babilonia kas paneknekan dagiti adu a Nababiloniaan a doktrina ken kaugalian a gagangay kadagiti relihion iti intero a daga. Kas pagarigan, masarakan kadagiti kaaduan a relihion ti Oriente agraman kadagiti sekta ti Kakristianuan ti pammati iti imortalidad ti kararua, iti impierno a pagtutuokan, ken iti trinidad a didiosen. Ti palso a relihion, a nayinaw iti nagkauna a siudad ti Babilonia nasurok nga 4,000 a tawenen ti napalabas, ket dimmakkel agingga a nagbalin a higante iti kaaldawantayo, isut’ gapuna a mayanatup la unay a maawagan iti Babilonia a Dakkel.a Ngem apay a napanaganan iti makasubkar a termino a “ti dakkel a balangkantis”?

 4. (a) Kadagiti ania a pamay-an a nakikamalala ti nagkauna nga Israel? (b) Iti ania a nakadkadlaw a wagas a nakikamalala ti Babilonia a Dakkel?

⁴ Idi panawen ni Nabucodonosor, nadanon ti Babilonia (wenno Babel, kayatna a sawen, “Riribuk”) ti alimpatok ti kinatan-okna. Maysa idi a narelihiosuan ken napolitikaan nga estado nga addaan iti nasurok a sangaribu a templo ken kapilia. Naturay dagiti papadina. Nupay nabayag nga awanen ti Babilonia kas pannakabalin ti lubong, adda pay laeng ti narelihiosuan a Babilonia a Dakkel, ket kas iti nagkauna a Babilonia, ikagkagumaanna pay laeng nga impluensiaan ken iturong dagiti napolitikaan a gannuat. Ngem anamongan kadi ti Dios ti pannakinamin ti relihion iti politika? Iti Hebreo a Kasuratan, nakuna a ti Israel ket agbalbalangkantis no makinamin iti palso a panagdaydayaw ken no makialiansa kadagiti nasion imbes nga agtalek ken Jehova. (Jeremias 3:6, 8, 9; Ezequiel 16:28-30) Makikamkamalala met ti Babilonia a Dakkel. Nakadkadlaw ta inaramidna ti amin a pamuspusan tapno maimpluensiaan ken maiturayanna dagiti ari ditoy daga.—1 Timoteo 4:1.

 5. (a) Ania a pannakaitan-ok ti pagay-ayat dagiti relihioso a klero? (b) Apay a ti panagtarigagay iti nailubongan a kinatan-ok ket nabatad a maisupadi iti sasao ni Jesu-Kristo?

⁵ Iti kaaldawantayo, masansan nga agkampania dagiti narelihiosuan a lider para kadagiti nangato a saad iti gobierno, ket iti dadduma a pagilian, agsaadda pay iti gobierno, nga agakemda pay ketdi kas miembro ti gabinete. Idi 1988, dua a nalatak a klero a Protestante ti nagkandidato para iti saad a presidente ti Estados Unidos. Dagiti lider a kameng ti Babilonia a Dakkel pagay-ayatda ti maitan-ok; dagiti retratoda ket masansan nga agparang kadagiti periodiko bayat a makilanglangenda kadagiti mabigbigbig a politiko. Maisupadi iti dayta, liniklikan ni Jesus ti makinamin iti politika ket kinunana maipapan kadagiti adalanna: “Saanda a paset ti lubong, a kas kaniak saanak a paset ti lubong.”—Juan 6:15; 17:16; Mateo 4:8-10; kitaem met ti Santiago 4:4.

‘Panagbalangkantis’ iti Moderno a Panawen

6, 7. (a) Kasano a nagun-odan ti Partido a Nazi ni Hitler ti turay idiay Alemania? (b) Kasano a nakatulong ti katulagan ti Vatican ken ti Nazi nga Alemania tapno magun-od ni Hitler ti tartarigagayanna a pannakabalin a mangituray iti lubong?

⁶ Gapu iti pannakibiangna iti politika, nakaro a panagsagaba ti impalak-am ti dakkel a balangkantis iti sangatauan. Panunotem, kas pagarigan, dagiti pasamak a nangiturong iti pannakagun-od ni Hitler iti pannakabalin kas agturay iti Alemania—dagiti nakaap-aprang a pasamak nga uray la a tarigagayan dagiti dadduma a maikkat koma dagita kadagiti libro ti historia. Idi Mayo 1924, inokupar ti Partido a Nazi ti 32 a puesto iti Aleman a Reichstag. Idi Mayo 1928 nagbalin laengen daytoy a 12 a puesto. Nupay kasta, ti Great Depression linapunosna ti lubong idi 1930; kas pananggundaway iti daytoy, nakaskasdaaw ti iyuungar dagiti Nazi, ket naalada ti 230 kadagiti 608 a puesto iti eleksion ti Alemania idi Hulio 1932. Di nagbayag kalpasanna, timmulong kadagiti Nazi ti dati a chancellor a ni Franz von Papen, a Kabaliero ti Papa. Sigun kadagiti historiador, inar-arapaap ni von Papen ti pannakaipasdek ti baro a Nasantuan nga Imperio ti Roma. Saan a nagballigi ti ababa a panagtakemna kas chancellor, isu a babaen kadagiti Nazi ninamnamana a magun-odanna ti pannakabalin. Idi Enero 1933, nakagun-od iti suporta para ken ni Hitler manipud kadagiti nabileg a negosiante, ket babaen kadagiti nasikap a pamay-anna, siniguradona a ni Hitler ti agbalin a chancellor iti Alemania idi Enero 30, 1933. Isu a mismo ti nagbalin a vice-chancellor ket isu ti inusar ni Hitler a manggun-od iti suporta dagiti Katoliko idiay Alemania. Iti uneg ti dua a bulan a kaaddana iti poder, winaswas ni Hitler ti parliamento, impisokna dagiti rinibu a lider ti oposision kadagiti kampo konsentrasion, sa rinugianna ti napanayag a kampania a panangirurumen kadagiti Judio.

⁷ Idi Hulio 20, 1933, nakadkadlaw ti impakita ti Vatican nga interesna iti bumilbileg a puersa dagiti Nazi. Pinirmaan ni Cardinal Pacelli (a nagbalin a Papa Pio XII) ti maysa a katulagan idiay Roma iti nagbaetan ti Vatican ken ti Nazi nga Alemania. Kas pannakabagi ni Hitler, ni von Papen ti nangpirma iti dokumento ket sadiay nga impaay ni Pacelli ken von Papen ti kangatuan a dekorasion ti papa a Grand Cross of the Order of Pius.b Iti librona a Satan in Top Hat, kastoy ti insurat ni Tibor Koeves maipapan iti dayta: “Ti Katulagan ket dakkel a panagbiktoria para ken ni Hitler. Daytoy ti kaunaan a moral a suporta a naawatna manipud iti sabali a pagilian, ket naggapu pay daytoy iti katan-okan a gubuayan.” Sagudayen ti katulagan nga isanud ti Vatican ti suportana iti Catholic Center Party ti Alemania, ket iti kasta aprobaranna ti “nagkaykaysa nga estado” ti agsolsolo a partido ni Hitler.c Mainayon pay, sagudayen ti artikulo 14 dayta a katulagan: “Sa la maaprobaran ti pannakadutok dagiti arsobispo, obispo, ken dagiti kas kadagita no ti gobernador nga impatugaw ti Reich ket siguradonan a saan a mapagduaduaan ti napolitikaan a takderda.” Idi arinunos ti 1933 (nga improklamar ni Papa Pio XI kas “Nasantuan a Tawen”), nagdakkel ti naaramidan ti suporta ti Vatican tapno magun-od ni Hitler ti tartarigagayanna a pannakabalin a mangituray iti lubong.

8, 9. (a) Ania ti reaksion ti Vatican agraman ti Iglesia Katolika ken dagiti klerona iti kinadangkok dagiti Nazi? (b) Ania a surat ti inruar dagiti Aleman a Katoliko nga obispo idi rugrugi ti Maikadua a Sangalubongan a Gubat? (c) Ania ti imbunga ti pannakibiang ti relihion iti politika?

⁸ Nupay nagprotesta idi ti sumagmamano a padi ken madre gapu iti kinadangkok ni Hitler—ken nagsagabada gapu iti dayta—ti Vatican agraman ti Iglesia Katolika ken ti buyot dagiti klerona sinuportaranda ti nadawel a turay dagiti Nazi iti aktibo man wenno nalimed a pamay-an, nga imbilangda dayta a sarikedked maibusor iti panagsaknap ti Komunismo iti intero a lubong. Bayat a sitatalged nga adda idiay Vatican, ni Papa Pio XII dina pulos binabalaw ti pannakaikisap dagiti Judio ken ti nadawel a pannakaidadanes dagiti Saksi ni Jehova ken dadduma pay. Maisupadi iti dayta ti inaramid ni Papa Juan Paulo II idi binisitana ti Alemania idi Mayo 1987 ta pinadayawanna ti takder ti maysa a napasnek a padi a nangkontra idi kadagiti Nazi. Ania ti ar-aramiden idi ti rinibu a dadduma pay a klero nga Aleman bayat ti narungsot a panagturay ni Hitler? Maammuantayo ti sungbat babaen ti maysa a surat kadagiti parokia a naggapu kadagiti Katoliko nga obispo ti Alemania idi Setiembre 1939, idi rugrugi ti Maikadua a Sangalubongan a Gubat. Kastoy ti kuna ti dadduma a pasetna: “Iti daytoy a kritikal a tiempo, ibalakadmi kadagiti Katoliko a soldadotayo nga aramidenda ti annongenda kas panagtulnog iti Fuehrer ket sidadaanda koma a mangisakripisio iti interamente a katataoda. Agpakpakaasikami kadagiti Matalek a makipagkaykaysada koma nga agkararag tapno iti Kaasi ti Dios agballigi daytoy a gubat.”

⁹ Ti kasta a diplomasia dagiti Katoliko iladawanna ti klase ti panagbalangkantis ti relihion iti unos ti 4,000 a tawenen a panangal-aliogna iti napolitikaan nga Estado tapno ad-adda a bumileg ken agpaay iti pagsayaatanna. Dagiti kasta a pannakibiang ti relihion iti politika rinubrobanna ti gubat, panangidadanes, ken ti nakaro a panagsagaba ti tao. Anian a ragsak ti sangatauan ta asidegen ti panangukom ni Jehova iti dakkel a balangkantis. Sapay koma ta maiwayaten dayta iti saanen a mabayag!

Situtugaw iti Adu a Danum

10. Ania dagiti “adu a danum” a pagpampannurayan ti Babilonia a Dakkel a kas salaknibna, ket ania ti mapaspasamaken kadagita?

¹⁰ Ti nagkauna a Babilonia ket nagsaad iti adu a danum—ti Karayan Eufrates ken adu a kanal. Nagserbi dagitoy a salaknib kenkuana ken gubuayan met ti komersio a namataud iti kinabaknangna, agingga nga iti maysa la a rabii, nagmagada. (Jeremias 50:38; 51:9, 12, 13) Agpampannuray met ti Babilonia a Dakkel kadagiti “adu a danum” a mangsalaknib ken mangpabaknang kenkuana. Dagitoy a simboliko a danum isuda “dagiti ili ken dagiti bunggoy ken dagiti nasion ken dagiti pagsasao,” kayatna a sawen, dagiti binilion a tattao a dinominaranna ken pangnamnamaanna iti material a suporta. Ngem agmagmaga metten dagitoy a danum, wenno isansanuddan ti suportada.—Apocalipsis 17:15; idiligmo ti Salmo 18:4; Isaias 8:7.

11. (a) Kasano a ti nagkauna a Babilonia ‘binartekna ti intero a daga’? (b) Kasano a ti Babilonia a Dakkel ‘binartekna ti intero a daga’?

¹¹ Kanayonanna, nailadawan ti Babilonia idi ugma kas “nabalitokan a kopa iti ima ni Jehova, a barbartekenna ti intero a daga.” (Jeremias 51:7) Ti nagkauna a Babilonia pinilitna dagiti kabangibang a nasion a mangtilmon kadagiti ebkas ti pungtot ni Jehova idi pinarmekna ida iti namilitariaan a wagas, a pinaglusdoyna ida a kas kadagiti tao a nabartek. Iti dayta a pamay-an, nagserbi kas instrumento ni Jehova. Nangparmek met ti Babilonia a Dakkel agingga a nagbalin a sangalubongan nga imperio. Ngem nalawag a saan nga us-usaren ti Dios kas instrumentona. Imbes ketdi, pagserserbianna dagiti “ar-ari ti daga” a nakikamalalaanna iti naespirituan. Pinennekna dagitoy nga ar-ari babaen ti panangusarna kadagiti inuulbod a doktrinana ken kadagiti mangadipen nga ar-aramidna tapno ti kaaduan a tattao, “dagidiay agnanaed iti daga,” aglusdoyda a kasla nabartek, a situtulok nga agtulnog kadagiti agtuturayda.

12. (a) Kasano a ti maysa a paset ti Babilonia a Dakkel idiay Japan ket nakabasol iti nakaro a panangibuyat iti dara idi Maikadua a Sangalubongan a Gubat? (b) Iti ania a pamay-an nga immes-es “dagiti danum” a mangsupsuportar iti Babilonia a Dakkel idiay Japan, ket ania ti resultana?

¹² Iti daytoy a banag, nalatak nga ehemplo ti Shinto a Japan. Ti nadoktrinaan a soldado a Hapones ibilangna a pakaidayawanna unay no matay para iti emperadorna—ti kangatuan a didiosen ti Shinto. Idi Maikadua a Sangalubongan a Gubat, agarup 1,500,000 a soldado a Hapones ti natay; gapu la iti maymaysa a tao, imbilangda a pakaibabainanda no sumukoda. Ngem gapu iti pannakaabak ti Japan, kapilitan a tinallikudan ni Emperador Hirohito ti kinadiosna. Nagresulta daytoy iti nakadkadlaw a panages-es dagiti “danum” a nangsuporta iti Shinto a paset ti Babilonia a Dakkel—anian, ta kalpasan daytoy nga inaprobaran ti Shintoismo ti pannakaibukbok dagiti tinimtimba a dara iti paggugubatan iti deppaar ti Pacifico! Daytoy nga ikakapuy ti impluensia ti Shinto inikkanna met iti gundaway ti nasurok a 200,000 a Hapones kadagiti kallabes a tawen nga agbalin a dedikado ken bautisado a ministro ni Soberano nga Apo Jehova. Kaaduan kadagitoy ket dati a Shintoista ken Budista.

Nakasakay ti Balangkantis iti Animal

13. Ania ti nakaskasdaaw a nakita ni Juan idi isu ket impan ti anghel babaen ti pannakabalin ti espiritu iti maysa a let-ang?

¹³ Ania pay ti ibuksilan ti padto no maipapan iti dakkel a balangkantis ken ti pagtungpalanna? Kastoy ti nalawag a panangiladawan ni Juan iti nakitana: “Ket impannak [ti anghel] babaen ti pannakabalin ti espiritu iti maysa a let-ang. Ket nakitak ti maysa a babai a situtugaw iti eskarlata ti marisna nga atap nga animal a napno iti natabbaaw a nagnagan, ken addaan iti pito nga ulo ken sangapulo a sara.”—Apocalipsis 17:3.

14. Apay a maikanatad a naipan ni Juan iti maysa a let-ang?

¹⁴ Apay a naipan ni Juan iti maysa a let-ang? Ti immun-una a pannakaipakaammo ti pannakadadael ti nagkauna a Babilonia ket nadeskribir kas “maibusor iti let-ang ti baybay.” (Isaias 21:1, 9) Maysa daytoy a maitutop a pakdaar a, nupay nagadu a danum ti nagserbi a proteksionna, agbalin ti nagkauna a Babilonia a naganggangan a langalang. Maikanatad ngarud nga iti sirmatana, naipan ni Juan iti let-ang tapno makitana ti pagtungpalanto ti Babilonia a Dakkel. Masapul nga agbalin met a langalang. (Apocalipsis 18:19, 22, 23) Ngem nasdaaw ni Juan iti nakitana sadiay. Saan nga agmaymaysa ti dakkel a balangkantis! Sisasakay iti nakabutbuteng nga atap nga animal!

15. Ania ti nagdumaan ti atap nga animal iti Apocalipsis 13:1 ken daydiay nadakamat iti Apocalipsis 17:3?

¹⁵ Daytoy nga atap nga animal ket addaan iti pito nga ulo ken pito a sara. Daytoy met laeng kadi daydi atap nga animal nga immun-una a nakita ni Juan, nga addaan met iti pito nga ulo ken sangapulo a sara? (Apocalipsis 13:1) Saan, agdumada. Maris eskarlata daytoy nga atap nga animal ken, saan a kas iti immun-una nga atap nga animal, awanan daytoy kadagiti korona. Imbes nga iti laeng ulona ti pakakitaan kadagiti natabbaaw a nagnagan, daytoy ket “napno iti natabbaaw a nagnagan.” Nupay kasta, adda la ketdi pakainaigan daytoy nga atap nga animal iti daydiay immun-una; saan a naiparparna laeng dagiti pagpadaanda.

16. Ania ti maris eskarlata nga atap nga animal, ket ania ti naikuna maipapan iti panggepna?

¹⁶ Ania, ngarud, daytoy baro nga atap nga animal a maris eskarlata? Isu la ketdi dayta ti ladawan ti atap nga animal a timmaud babaen ti panangidagadag ti Anglo-Americano nga atap nga animal a dua ti sarana a kas iti karnero. Kalpasan a nabukel ti ladawan, ti dua ti sarana nga atap nga animal ket napalubosan a mangted iti anges iti ladawan ti atap nga animal. (Apocalipsis 13:14, 15) Ita, makitan ni Juan ti sibibiag, umang-anges a ladawan. Iladladawan dayta ti organisasion a League of Nations (Liga de Naciones) a pinartuat ti dua ti sarana nga atap nga animal idi 1920. Ninamnama idi ni Presidente Wilson ti Estados Unidos a ti Liga ti “mangipakat iti hustisia para iti amin a tao ken ikkatenna nga agnanayon ti pangta ti gubat.” Idi nakaungar dayta kas ti United Nations kalpasan ti maikadua a sangalubongan a gubat, panggep ti karta daytoy a “taginayonen ti sangalubongan a talna ken talged.”

17. (a) Iti ania a wagas a ti simboliko a maris eskarlata nga atap nga animal ket napno iti natabbaaw a nagnagan? (b) Asino ti sisasakay iti maris eskarlata nga atap nga animal? (c) Kasano a ti Nababiloniaan a relihion ket nainaigen manipud pay idi damo iti League of Nations ken iti sunona?

¹⁷ Iti ania a wagas a napno iti natabbaaw a nagnagan daytoy a simboliko nga atap nga animal? Daytoy ngamin a sangalubongan nga idolo ti impasdek dagiti tattao kas sandi ti Pagarian ti Dios—a mangaramid iti kuna ti Dios a ti laeng Pagarianna ti makaaramid. (Daniel 2:44; Mateo 12:18, 21) Nupay kasta, ti karkarna iti sirmata ni Juan ket sisasakay ti Babilonia a Dakkel iti maris eskarlata nga atap nga animal. Kas naipadto, ti Nababiloniaan a relihion, nangnangruna ti Kakristianuan, innaigna ti bagina iti League of Nations ken iti sunona. Manipud pay idi Disiembre 18, 1918, ti maaw-awagan itan kas National Council of the Churches of Christ in America inanamonganna ti deklarasion, a kastoy ti kuna ti dadduma a pasetna: “Ti kasta a Liga ket saan laeng a maysa a napolitikaan a pamuspusan; imbes ketdi, isu dayta ti napolitikaan nga ebkas ti Pagarian ti Dios ditoy daga. . . . Ti Simbaan ti makaited iti espiritu ti naimbag a nakem, a no awan dayta saan a makapagbayag ti League of Nations. . . . Ti League of Nations ket nairamut iti Ebanghelio. Kas iti Ebanghelio, rantana nga ipaay ti ‘talna ditoy daga, naimbag a nakem kadagiti tao.’”

18. Kasano nga impakita dagiti klero ti Kakristianuan ti suportada iti League of Nations?

¹⁸ Idi Enero 2, 1919, kastoy ti parupa a paulo ti San Francisco Chronicle: “Ipakpakaasi ti Papa ti Pannakaanamong ti League of Nations ni Wilson.” Idi Oktubre 16, 1919, 14,450 a klero manipud kadagiti kangrunaan a denominasion ti nagpirma iti petision a naidatag iti Senado ti Estados Unidos, a mangidagdagadag iti Senado nga “anamonganna ti naaramid idiay Paris a katulagan iti kappia a naglaon iti katulagan maipapan iti liga dagiti nasion.” Nupay di inanamongan ti Senado ti Estados Unidos dayta a katulagan, intultuloy dagiti klero ti Kakristianuan nga inkampania ti Liga. Ket kasano a naangay ti inagurasion ti Liga? Kastoy ti kuna ti naipablaak a damag manipud Switzerland, a napetsaan iti Nobiembre 15, 1920: “Ti panangrugi ti immuna nga asamblea ti League of Nations ket nayanunsio iti alas onse itay bigat babaen ti panagbatingting ti amin a kampana ti simbaan iti Geneva.”

19. Idi nagparang ti maris eskarlata nga atap nga animal, ania ti inaramid ti klase Juan?

¹⁹ Ti kadi klase Juan, a kakaisuna a grupo ditoy daga a sigagagar a nangakseptar iti iyaay ti Mesianiko a Pagarian, nakiraman iti Kakristianuan a nagrukbab iti dayta maris eskarlata nga atap nga animal? Adayo a kasta! Iti Domingo, Setiembre 7, 1919, iti maysa a kombension ti ili ni Jehova idiay Cedar Point, Ohio, naitampok ti palawag publiko a “Ti Namnama ti Masmasnaayan a Sangatauan.” Iti sumuno nga aldaw, impadamag ti Sandusky Star-Journal nga iti diskurso ni J. F. Rutherford iti imatang ti agarup 7,000 a tattao “impaganetgetna a sigurado a saan a maragsakan ti Apo iti dayta a Liga . . . gapu ta dagiti klero—Katoliko ken Protestante—nga agkunkuna a pannakabagi ida ti Dios ket tinallikudanda ti panggepna ket inanamonganda ti League of Nations, nga indayawda dayta kas napolitikaan nga ebkas ti pagarian ni Kristo ditoy daga.”

20. Apay a panagtabbaaw ti panangidayaw dagiti klero iti League of Nations kas “napolitikaan nga ebkas ti Pagarian ti Dios ditoy daga”?

²⁰ Ti makapaupay a pannakapaay ti League of Nations ti nagserbi koma a pakdaar kadagiti klero a dagiti kasta a binuangay ti tao nga organisasion ket saan a paset ti Pagarian ti Dios ditoy daga. Anian a panagtabbaaw no ibilangda a kasta! Pinagparangda a kas man la adda paset ti Dios iti dayta a nagkaro ti pannakapaayna a Liga. No maipapan iti Dios, “naan-anay ti aramidna.” Ti nailangitan a Pagarian ni Jehova iti sidong ni Kristo—saan ket a ti grupo dagiti agririri a politiko, nga adu kadakuada ti ateista—ti usaren ti Dios a mangyeg iti talna ken mangibanag iti pagayatanna ditoy daga a kas sadi langit.—Deuteronomio 32:4; Mateo 6:10.

21. Ania ti mangipakita a supsuportaran ken idaydayaw ti dakkel a balangkantis ti United Nations a suno ti Liga?

²¹ Komusta met ngay ti United Nations a suno ti Liga? Iti rugrugina pay laeng, nagsakay met a dagus kenkuana ti dakkel a balangkantis, a nakadkadlaw nga addaan met iti nasinged a relasion kenkuana ken padpadasenna pay nga iturong ti masakbayanna. Kas pagarigan, iti maika-20 nga anibersariona, idi Hunio 1965, dagiti pannakabagi ti Iglesia Katolika Romana ken ti Eastern Orthodox Church, agraman dagiti Protestante, Judio, Hindu, Budista, ken Muslim—a nakuna nga inrepresentarda ti dua a bilion iti populasion ti daga—nagtitiponda idiay San Francisco tapno rambakanda ti panangsuporta ken panangdayawda iti UN. Idi simmarungkar ni Papa Paulo VI iti UN idi Oktubre 1965, dineskribirna dayta kas “katan-okan kadagiti amin nga internasional nga organisasion” sana innayon: “Ibilang dagiti tattao ditoy daga a ti United Nations ti maudi a pangnamnamaan iti tunos ken kappia.” Ti sabali pay a bimmisita a papa, a ni Papa Juan Paulo II, kinunana iti diskursona iti UN idi Oktubre 1979: “Sapay koma ta agtalinaed ti United Nations a katan-okan nga organisasion para iti talna ken hustisia.” Nakadkadlaw ta iti diskursona, dandani pulos a saan a nadakamat ti papa ti maipapan ken ni Jesu-Kristo wenno iti Pagarian ti Dios. Iti ibibisitana idiay Estados Unidos idi Setiembre 1987, impadamag ti The New York Times nga “adu ti nasao ni Juan Paulo maipapan iti positibo a papel ti United Nations iti pannakaitandudo . . . ‘ti baro a sangalubongan a panagkaykaysa.’”

Maysa a Nagan, Maysa a Misterio

22. (a) Ania a kita ti animal ti napili ti dakkel a balangkantis a pagsakayan? (b) Kasano ti panangdeskribir ni Juan iti simboliko a balangkantis a Babilonia a Dakkel?

²² Madamdama pay, maammuan ni apostol Juan a napeggad ti animal a napili ti dakkel a balangkantis a pagsakayan. Nupay kasta, inturongna nga umuna ti atensionna iti mismo a Babilonia a Dakkel. Nagarbo ti langana, ngem anian a makapasubkar a kitaen! “Ket ti babai nakawesan iti purpura ken eskarlata, ket naarkosan iti balitok ken napateg a bato ken kadagiti perlas ket adda iti imana ti maysa a nabalitokan a kopa a napno iti makarimon a bambanag ken iti narugit a bambanag ti pannakiabigna. Ket iti mugingna naisurat ti maysa a nagan, maysa a misterio: ‘Babilonia a Dakkel, ti ina dagiti balangkantis ken ti makarimon a bambanag iti daga.’ Ket nakitak a ti babai nabartek iti dara dagiti sasanto ken iti dara dagiti saksi ni Jesus.”—Apocalipsis 17:4-6a.

23. Ania ti kompleto a nagan ti Babilonia a Dakkel, ket ania ti kaipapanan dayta?

²³ Kas iti kostumbre iti nagkauna a Roma, mailasin daytoy a balangkantis babaen iti nagan iti mugingna.d Atiddog dayta a nagan: “Babilonia a Dakkel, ti ina dagiti balangkantis ken ti makarimon a bambanag iti daga.” “Maysa a misterio” dayta a nagan, nga adda nalimed a kaipapananna. Ngem iti tiempo nga inkeddeng ti Dios, maibuksilan dayta a misterio. Kinapudnona, nangted ti anghel iti umdas nga impormasion ken ni Juan tapno dagiti adipen ni Jehova ita maawatanda ti naan-anay a kaipapanan daytoy mangiladawan a nagan. Naammuantayo a ti Babilonia a Dakkel buklenna ti amin a palso a relihion. Isu ti “ina dagiti balangkantis” agsipud ta kasla annakna amin dagiti indibidual a palso a relihion ditoy lubong, agraman dagiti adu a sekta ti Kakristianuan, ta kas kenkuana, nainaigda met iti naespirituan a panagbalangkantis. Isu met ti ina “ti makarimon a bambanag” ta impasngayna dagiti nakarimrimon nga annak a kas iti idolatria, espiritismo, panagpadles, astrolohia, panagpalad, panagidaton iti tao, panagbalangkantis iti templo, panagbartek kas pammadayaw kadagiti didiosen, ken dadduma pay a naalas nga aramid.

24. Apay a maikanatad a ti Babilonia a Dakkel ket nailadawan a nakakawes iti “purpura ken eskarlata” ken “naarkosan iti balitok ken napateg a bato ken kadagiti perlas”?

²⁴ Nakakawes ti Babilonia a Dakkel kadagiti naarian a kolor a “purpura ken eskarlata” ken “naarkosan iti balitok ken napateg a bato ken kadagiti perlas.” Anian a maitutop! Utobem laengen dagiti amin a naranga a patakder, dagiti saan a gagangay nga estatua ken naikuadro a ladawan, dagiti agkakangina nga imahen, ken dadduma pay a narelihiosuan nga alikamen, agraman dagiti nakaad-adu a sanikua ken kuarta, a naurnong dagiti relihion ditoy lubong. Idiay man Vatican, wenno iti imperio ti ebanghelismo iti TV a naisentro idiay Estados Unidos, wenno kadagiti agkakadaeg a wat ken templo iti Oriente, ti Babilonia a Dakkel ket nakaurnong—ken adda dagiti tiempo a napukawan—iti dakkel a kinabaknang.

25. (a) Ania ti isimbolo dagiti linaon ti “nabalitokan a kopa a napno iti makarimon a bambanag”? (b) Iti ania nga anag a nabartek ti simboliko a balangkantis?

²⁵ Ita, kitaem ti ig-iggaman ti balangkantis. Nalabit nga uray la nakigtot ni Juan iti nakitana —maysa a nabalitokan a kopa “a napno iti makarimon a bambanag ken iti narugit a bambanag ti pannakiabigna”! Daytoy ti kopa a naglaon “iti arak ti unget ti pannakiabigna” a pinangbartekna kadagiti amin a nasion. (Apocalipsis 14:8; 17:4) Kasla nagranga ti makinruar nga itsurana, ngem makarimon, narugit dagiti linaonna. (Idiligmo ti Mateo 23:25, 26.) Linaon daytoy a kopa ti amin a narugit nga aramid ken kinaulbod nga us-usaren ti dakkel a balangkantis a pangsulbog kadagiti nasion tapno maipasidongda iti impluensiana. Ti lallalo pay a makapasubkar ket nakita ni Juan a naulaw ti mismo a balangkantis gapu iti pannakabartekna iti dara dagiti adipen ti Dios! Kinapudnona, adda a mabasatayo a “nasarakan kenkuana ti dara dagiti mammadto ken dagiti sasanto ken dagidiay amin a napapatay ditoy daga.” (Apocalipsis 18:24) Pudno a nakaro unay ti basolna a panangibukbok iti dara!

26. Ania ti pammaneknek a nakabasol ti Babilonia a Dakkel iti nakaro a panangibukbok iti dara?

²⁶ Iti panaglabas dagiti siglo, nakaad-adu a dara ti imbukbok ti sangalubongan nga imperio ti palso a relihion. Kas pagarigan, idiay Japan idi Edad Media, pinagbalinda a sarikedked dagiti templo idiay Kyoto, ket immararaw dagiti soldado a monghe iti “nasantuan a nagan ni Buddha” bayat ti panaggugubatda agingga a nagayus ti dara kadagiti kalsada. Iti maika-20 a siglo, nagmartsa dagiti klero ti Kakristianuan a kadua dagiti armada ti pagilianda, sa nagpipinnatay dagitoy, a nangkettel iti biag ti di kumurang a sangagasut a milion a tattao. Idi Oktubre 1987 kinuna daydi presidente ti Estados Unidos a ni Nixon: “Ti maika-20 a siglo ti kadadaraan pay laeng iti historia. Ad-adu ti natay kadagiti gubat iti daytoy a siglo ngem iti amin a gubat a napasamak sakbay a nangrugi daytoy a siglo.” Nadagsen a panangukom ti ipalak-amto ti Dios kadagiti relihion ditoy lubong gapu iti pannakipasetda kadagitoy a gubat; karimon ni Jehova dagiti “im-ima nga agibukbukbok iti awanan basol a dara.” (Proverbio 6:16, 17) Sakbayna, nakangngeg ni Juan iti ikkis a naggapu iti altar: “Agingga iti kaano, Soberano nga Apo a nasantuan ken napudno, nga agkedkedka a mangukom ken mangibales ti darami kadagidiay agnanaed iti daga?” (Apocalipsis 6:10) Ti Babilonia a Dakkel, ti ina dagiti balangkantis ken ti makarimon a bambanag iti daga, ket mairamanto iti kasta unay inton masungbatan dayta a saludsod.

[Dagiti Footnote]

Imbes a santipikarenna ti kasta nga idolatria, kastoy ti idagdagadag “ni Jehova a Mannakabalin-amin” kadagiti Kristiano: “Rummuarkayo manipud iti tengngada, ket isinayo ti bagbagiyo, . . . ket isardengyo a sagiden ti di nadalus a banag.”—2 Corinto 6:14-18.

[Kahon iti panid 237]

Imbutaktak ni Churchill ti ‘Panagbalangkantis’

Iti librona a The Gathering Storm (1948), dinakamat ni Winston Churchill a ni Hitler dinutokanna ni Franz von Papen a kas Aleman a ministro idiay Vienna tapno “parmeken wenno allukoyenna dagiti kangrunaan a politiko ti Austria.” Maipapan ken von Papen, kastoy ti inadaw ni Churchill a kinuna ti ministro ti Estados⁠Unidos idiay Vienna: “Iti kadudursokan ken manglais unay a wagas . . . imbaga kaniak ni Papen . . . a panggepna nga usaren ti saadna a kas naimbag a Katoliko tapno maalana ti impluensia dagiti taga-Austria a kas ken ni Cardinal Innitzer.”

Kalpasan a simmuko ti Austria ket simreken dagiti tropa ni Hitler idiay Vienna, ti Katoliko a kardinal a ni Innitzer imbilinna nga amin a simbaan ti Austria iwagaywayda ti bandera a swastika, batingtingenda dagiti kampanada, ket ikararaganda ni Adolf Hitler kas pammadayaw iti panagkasangayna.

[Kahon/Ladawan iti panid 238]

Iti babaen daytoy a paulo, nagparang ti sumaganad nga artikulo iti umuna nga edision ti The New York Times ti Disiembre 7, 1941:

Ti artikulo ket naikkat kadagiti simmarsaruno nga edision ti pagiwarnak. Ti Disiembre 7, 1941 ket isu ti aldaw a ti Japan a kaaliado ti Nazi nga Aleman rinautna ti armada ti Estados Unidos idiay Pearl Harbor.

‘KARARAG ITI GUBAT’ AGPAAY ITI REICH

“Dagiti Obispo a Katoliko Sadi Fulda Nagdawatda iti Bendision ken Balligi . . .

Ti Conference of German Catholic Bishops a nagtataripnong sadi Fulda inrekomendana ti pannakaibasa ti maysa nga espesial a ‘kararag iti gubat’ iti pangrugian ken pagnguduan ti amin a nasantuan a serbisio.

Maysa dayta a kararag a mangipakpakaasi iti Dios a bendisionanna koma dagiti armas ti Alemania tapno agballigida iti gubat ken salaknibanna koma ti biag ken salun-at dagiti amin a soldado. Imbilin pay dagiti Obispo kadagiti Katoliko a klero a salimetmetan ken laglagipenda koma dagiti soldado nga Aleman ‘nga adda iti takdang, iti baybay ken iti tangatang’ bayat ti maysa a naisangsangayan a sermon iti Domingo uray no maminsan laeng kada bulan.”

[Kahon iti panid 244]

“Natabbaaw a Nagnagan”

Idi binukel ti atap nga animal a dua ti sarana ti League of Nations kalpasan ti Umuna a Sangalubongan a Gubat, dagdagus a nagtignay ti adu a relihioso a kaayan-ayatna tapno ipaayda ti narelihiosuan a pamendisionda iti daytoy a gannuat. Nagbanaganna, “napno iti natabbaaw a nagnagan” daytoy kabbaro nga organisasion ti talna.

“Ti Kristianidad maparnuayna ti naimbag a nakem, a pagtaudan ti bileg ti liga [dagiti nasion], ket iti kasta saan laeng a basta dokumento dayta a tulagan no di ket agbalin nga alikamen ti pagarian ti Dios.”—The Christian Century, E.U.A., Hunio 19, 1919, panid 15.

“Ti kapanunotan maipapan iti League of Nations isu ti panangidanon iti intero a lubong iti kapanunotan maipapan iti Pagarian ti Dios kas ti sangalubongan nga urnos ti naimbag a nakem. . . . Daytoy ti ikarkararag ti amin a Kristiano no kunada, ‘Umay koma ti Pagariam.’”—The Christian Century, E.U.A., Setiembre 25, 1919, panid 7.

“Ti Dara ni Kristo ti Pannakasemento ti League of Nations.”—Dr. Frank Crane, ministro a Protestante, E.U.A.

“Ti [National] Council [of Congregational Churches] supsuportaranna ti Tulag [ti League of Nations] kas ti kakaisuna a napolitikaan nga instrumento nga adda itan a babaen iti dayta, praktikal a mayaplikar kadagiti gannuat dagiti nasion ti Espiritu ni Jesu-Kristo iti nalawlawa a pamay-an.”—The Congregationalist and Advance, E.U.A., Nobiembre 6, 1919, panid 642.

“Ti komperensia aw-awisenna ti amin a Metodista nga itandudo ken idur-asda dagiti kalat [ti League of Nations] kas inyebkas ti kapanunotan ti Dios nga Ama ken dagiti annakna ditoy daga.”—The Wesleyan Methodist Church, Britania.

“No usigentayo dagiti arapaap, dagiti posibilidad ken dagiti resolusion daytoy a katulagan, makitatayo nga adda iti dayta ti bugas ti pannursuro ni Jesu-Kristo: Ti Pagarian ti Dios ken ti kinalintegna . . . Dayta laeng ken awanen ti sabali pay.”—Sermon ti Arsobispo ti Canterbury idi aglukat ti Asamblea ti League of Nations idiay Geneva, Disiembre 3, 1922.

“Ti Asosasion ti League of Nations iti daytoy a nasion ket addaan iti nasantuan a kalintegan a kas met laeng iti aniaman a managparabur a sosiedad ti misionario, yantangay iti agdama isu ti kasayaatan nga ahensia ti turay ni Kristo kas Prinsipe ti Kappia kadagiti nasion.”—Dr. Garvie, Congregationalist a ministro, Britania.

[Mapa iti panid 236]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Namunganay idiay Babilonia dagiti di umiso a doktrina a nagsaknap iti intero a lubong

Babilonia

Dagiti trinidad wenno saggatlo a didiosen

Saan a matay ti kararua ti tao

Espiritismo—pannakiuman kadagiti “natay”

Panagusar kadagiti imahen iti panagdayaw

Panangilabeg tapno maay-ayo dagiti demonio

Panagturay dagiti nabileg a papadi

[Ladawan iti panid 239]

Ti nagkauna a Babilonia nagsaad iti adu a danum

[Ladawan iti panid 239]

Situtugaw met ita ti dakkel a balangkantis iti “adu a danum”

[Ladawan iti panid 241]

Ti Babilonia a Dakkel a sisasakay iti nakaam-amak nga atap nga animal

[Dagiti Ladawan iti panid 242]

Makikamkamalala ti relihioso a balangkantis kadagiti ari iti daga

[Dagiti Ladawan iti panid 245]

Ti babai ket “nabartek iti dara dagiti sasanto”