Kapitulo 35
Panangdadael iti Babilonia a Dakkel
1. Kasano ti panangiladawan ti anghel iti eskarlata ti marisna nga atap nga animal, ket ania a kita ti sirib ti kasapulan tapno maawatantayo dagiti simbolo a nailanad iti Apocalipsis?
KAS kanayonan a panangiladawan iti eskarlata ti marisna nga atap nga animal iti Apocalipsis 17:3, kastoy ti imbaga ti anghel ken ni Juan: “Ditoy a sumrek ti kinasaririt nga addaan iti sirib: Ti pito nga ulo kaipapananda ti pito a bantay, a ti rabawda ket pagtugtugawan ti babai. Ket adda pito nga ar-ari: lima ti natnagen, maysa ti adda, ti sabali saan pay a dimteng, ngem inton dumteng masapul nga agtalinaed iti bassit a kanito.” (Apocalipsis 17:9, 10) Ipakpakaammo ditoy ti anghel ti sirib manipud iti ngato, ti kakaisuna a sirib a mangipaawat iti kaipapanan dagiti simbolo a nailanad iti Apocalipsis. (Santiago 3:17) Daytoy a sirib ti mangipaawat iti klase Juan ken iti kakaduana a naganat ti panawen a pagbibiagantayo. Kadagiti napasnek ti pusoda, parayrayenna ti panangapresiarda kadagiti panangukom ni Jehova, nga asidegen a maibanag, ken igunamgunamna ti umiso a panagbuteng ken Jehova. Kas kuna ti Proverbio 9:10: “Ti panagbuteng ken Jehova isu ti rugi ti sirib, ket ti pannakaammo iti Daydiay Kasasantuan isu ti pannakaawat.” Ania ti ipalgak kadatayo ti nadibinuan a kinasirib maipapan iti atap nga animal?
2. Ania ti kaipapanan ti pito nga ulo ti eskarlata ti marisna nga atap nga animal, ket kasano a “lima ti natnagen, maysa ti adda”?
2 Ti pito nga ulo dayta narungsot nga animal iladladawanna ti pito a “bantay,” wenno pito nga “ar-ari.” Agpada a nausar iti Biblia dagita a termino a pangtukoy kadagiti agturturay a gobierno. (Jeremias 51:24, 25; Daniel 2:34, 35, 44, 45) Iti Biblia, innem a pannakabalin ti lubong ti nadakamat a naaddaan iti dakkel nga epekto iti panagbiag ti ili ti Dios: ti Egipto, Asiria, Babilonia, Medo-Persia, Grecia, ken Roma. Kadagitoy, lima ti nagturay ken naglabasen idi maawat ni Juan ti Apocalipsis, idinto ta ti Roma ti madama idi a pannakabalin ti lubong. Maitunos unay daytoy iti sasao a, “lima ti natnagen, maysa ti adda.” Ngem komusta ngay “ti sabali” a naituding a dumteng?
3. (a) Kasano a nabingay ti Imperio ti Roma? (b) Ania dagiti napasamak iti Laud? (c) Ania ti kasasaaden ti Nasantuan nga Imperio ti Roma?
3 Ti Imperio ti Roma ket nagtalinaed ken limmawa pay iti unos ti ginasut a tawen kalpasan ti kaaldawan ni Juan. Idi 330 K.P., saanen a ti Roma ti pinagbalin ni Emperador Constantino a kabeserana no di ket ti Byzantium, a pinanagananna iti Constantinople. Idi 395 K.P., nabingay ti Imperio ti Roma iti Makindaya ken Makinlaud a paset. Idi 410 K.P., ti Roma a mismo ket pinarmek ni Alaric, ti ari dagiti Visigoth (tribu dagiti Aleman a nakomberte iti kita ti “Kristianidad” nga insuro ni Arius). Dagiti tribu nga Aleman (a “Kristiano” met) pinarmekda ti Espania ken kaaduan kadagiti teritoria ti Roma idiay Amianan nga Africa. Sinigsiglo ti riribuk, rinnisiris, ken panagbalbaliw idiay Europa. Rimsua dagiti nalatak nga emperador iti Laud, kas ken Carlomagno, a nakialiansa ken Papa Leo III idi maikasiam a siglo, ken ni Frederick II, a nagturay idi maika-13 a siglo. Ngem ti sakupda, nupay napanaganan iti Nasantuan nga Imperio ti Roma, ket basbassiten ngem iti immun-una nga Imperio ti Roma idi kangitingitan ti panagturayna. Imbes a maysa a baro nga imperio, dayta ket ad-adda laengen a pannakapabaro wenno tuloy daydi kadaanan a turay.
4. Aniada a balligi ti nagun-odan ti Makindaya nga Imperio, ngem ania ti napasamak iti adu kadagiti dati a teritoria ti nagkauna a Roma idiay Amianan nga Africa, Espania, ken Siria?
4 Nakapagtalinaed met ti Makindaya nga Imperio ti Roma, a nakasentro idiay Constantinople, nupay saan unay a nasayaat ti relasionna iti Makinlaud nga Imperio. Idi maikanem a siglo, ni Justinian I nga emperador iti Makindaya ket nagballigi a nangsakup manen iti dakkel a paset ti Amianan nga Africa, ken nakibiang met iti Espania ken Italia. Idi maikapito a siglo, naisubli ni Justinian II iti Imperio dagiti deppaar ti Macedonia a sinakup dagiti kameng ti tribu dagiti Slav. Ngem idi maikawalo a siglo, adu kadagiti dati a teritoria ti nagkauna a Roma idiay Amianan nga Africa, Espania, ken Siria ti sinakupen ti baro nga imperio ti Islam isu a naagawen ti turay ti Constantinople ken ti Roma.
5. Nupay narpuog ti siudad ti Roma idi 410 K.P., kasano a ginasut pay a tawen ti napalabas agingga a napukaw ditoy lubong ti amin a nabatbati a paset daydi napolitikaan nga Imperio ti Roma?
5 Medio nabaybayag ti panagtalinaed ti siudad ti Constantinople. Nalasatanna ti masansan nga iraraut dagiti Persiano, Arabo, Bulgario, ken Ruso agingga a narpuog idi 1203—saan a gapu kadagiti Muslim no di ket gapu kadagiti Krusado a naggapu iti Laud. Ngem idi 1453, inturayan ti panguluen dagiti Muslim a Turko a ni Mehmed II ket di nagbayag, nagbalin a kabesera ti Imperio ti Turkia. Isu a nupay narbek ti siudad ti Roma idi 410 K.P., ginasut pay a tawen ti napalabas agingga a napukaw ditoy lubong ti amin a nabatbati a paset daydi napolitikaan nga Imperio ti Roma. Ngem kaskasdi a makita latta ti impluensiana kadagiti narelihiosuan nga imperio a naibasar iti papa ti Roma ken kadagiti iglesia ti Eastern Orthodox.
6. Ania dagiti timmaud a baro a kita ti imperio, ket ania kadakuada ti kababalligian?
6 Nupay kasta, idi maika-15 a siglo, adda dagiti pagilian nga agibangbangon kadagiti baro a kita ti imperio. Nupay dadduma kadagitoy kabbaro nga imperio a turay ket adda kadagiti dati a sakup ti Roma, dagitoy nga imperio ket saan a tuloy laeng ti Imperio ti Roma. Ti Portugal, Espania, Francia, ken Holland ket nagbalinda amin a kabesera dagiti turay a nangsakup iti adayo a luglugar. Ngem ti kababalligian isu ti Britania, a nangituray iti nakadakdakkel nga imperio a ‘di malnekan ti init’ ti kalawana. Iti nagduduma a panawen, sinakup daytoy nga imperio dagiti nalawa a paset ti Amianan nga America, Africa, India, ken Abagatan a daya nga Asia, agraman ti deppaar ti Abagatan a Pacifico.
7. Kasano a rimsua ti bale nagkappon a pannakabalin ti lubong, ket kasano ti kapaut ti kuna ni Juan a panagtultuloy ti maikapito nga ‘ulo’ wenno pannakabalin ti lubong?
7 Idi maika-19 a siglo, sumagmamano kadagiti kolonia idiay Amianan nga America ket simmina iti Britania tapno buangayenda ti agwaywayas nga Estados Unidos ti America. No iti politika, nagtultuloy ti panagbinnusor ti Estados Unidos ken ti nakayanakanda a pagilian ti Britania. Nupay kasta, gapu iti umuna a sangalubongan a gubat, kapilitan a naamiris dagita a dua a pagilian nga agpada dagiti paginteresanda isu a pinabilegda ti naisangsangayan a relasionda. Gapu iti dayta, timmaud ti bale nagkappon a pannakabalin ti lubong, a buklen ti Estados Unidos ti America, ti kababaknangan itan a nasion iti lubong, ken ti Gran Britania, ti kabesera ti kadakkelan nga imperio iti lubong. Adtoy ngaruden ti maikapito nga ‘ulo,’ wenno pannakabalin ti lubong nga agtultuloy agingga iti panawen ti panungpalan ken kadagiti teritoriana ti damo a nakaipasdekan dagiti Saksi ni Jehova iti moderno a panawen. No idilig iti napaut a panagturay ti maikanem nga ulo, ti maikapito ket agtalinaed laeng “iti bassit a kanito,” agingga a dupraken ti Pagarian ti Dios ti amin a nasional nga organisasion.
Apay a Naawagan iti Maikawalo nga Ari?
8, 9. Ania ti pangawag ti anghel iti simboliko nga eskarlata ti marisna nga atap nga animal, ket kasano a nagtaud dayta iti pito?
8 Kastoy ti inlawlawag pay ti anghel ken Juan: “Ket ti atap nga animal nga adda idi ngem awanen, dayta met a mismo ket maikawalo nga ari, ngem agtaud manipud kadagiti pito, ket agturong dayta iti pannakadadael.” (Apocalipsis 17:11) Ti simboliko nga eskarlata ti marisna nga atap nga animal ket “agtaud” iti pito nga ulo; kayatna a sawen, impasngay, wenno pinataud, dagiti ulo ti orihinal nga “atap nga animal . . . manipud iti baybay,” nga isu ti ladawan ti eskarlata ti marisna nga atap nga animal. Kasano? Idi ngamin 1919, ti Anglo-Americano a turay isu ti ulo a madama nga agturturay. Awanen dagidi immuna nga innem nga ulo, ken ti saad ti mangdominar a pannakabalin ti lubong ket sinublat daytoy nagkappon nga ulo ket isu ti mangik-ikuten iti dayta a pannakabalin. Daytoy maikapito nga ulo, kas agdama a pannakabagi dagiti nagsasaruno a pannakabalin ti lubong, ti nangidagadag iti pannakaipasdek ti League of Nations ken isu pay laeng ti kangrunaan a promotor ken mangmangted iti pinansial a suporta iti United Nations. Gapuna, no iti simboliko a pamay-an, ti eskarlata ti marisna nga atap nga animal—ti maikawalo nga ari—ket “agtaud” iti orihinal a pito nga ulo. Sigun iti daytoy a panangmatmat, ti sasao a nagtaud dayta iti pito ket maitunos unay iti immun-una a palgaak a ti atap nga animal a dua ti sarana nga umasping iti kordero (ti Anglo-Americano a Pannakabalin ti Lubong, ti maikapito nga ulo dayta nga orihinal nga atap nga animal) ti nangidagadag iti pannakaaramid ti ladawan ken nangbiag iti dayta.—Apocalipsis 13:1, 11, 14, 15.
9 Kanayonanna, maysa ti Gran Britania kadagidi orihinal a miembro ti League of Nations a karaman kadagiti gobierno a nagturay kadagiti sentro ti dadduma kadagidi immuna nga ulo, a dagita ket ti Grecia, Iran (Persia), ken Italia (Roma). Idi agangay, dagiti gobierno a mangiturturay kadagiti teritoria a sakup dagidi immuna nga innem a pannakabalin ti lubong nagbalinda met laeng a mangsuporta a miembro ti ladawan ti atap nga animal. Iti daytoy pay nga anag a mabalin a maikuna a daytoy eskarlata ti marisna nga atap nga animal ket nagtaud iti pito a pannakabalin ti lubong.
10. (a) Maipapan iti eskarlata ti marisna nga atap nga animal, kasano a makuna a “dayta met a mismo ket maikawalo nga ari”? (b) Kasano nga inyebkas ti maysa a lider ti dati a Soviet Union ti panangsuportana iti United Nations?
10 Paliiwem ta maipapan iti eskarlata ti marisna nga atap nga animal, naikuna a “dayta met a mismo ket maikawalo nga ari.” Gapuna, ti United Nations ita ket nairanta nga agparang kas maysa a sangalubongan a gobierno. No dadduma, agtignay pay ketdi a kasta, ta mangibabaon kadagiti soldado iti paggugubatan tapno marisut dagiti internasional a riri, kas iti kasasaad idiay Korea, Sinai Peninsula, dadduma a pagilian iti Africa, ken iti Lebanon. Ngem ladawan laeng dayta ti maysa nga ari. Kas iti narelihiosuan a ladawan, awan ti pudpudno nga impluensia wenno pannakabalinna malaksid iti daydiay impaay kenkuana dagidiay nangbuangay ken mangdaydayaw kenkuana. No dadduma, kasla nakapuy daytoy simboliko nga atap nga animal; ngem dina pay napadasan ti kas iti naan-anay a panangbaybay-a dagiti diktador a miembro a nakaigarangugongan ti League of Nations iti mangliwengliweng. (Apocalipsis 17:8) Nupay nagpaiduma ti opinionna no kadagiti sabali a benneg, ti maysa a nalatak a lider ti dati a Soviet Union idi 1987 ket nakikadua kadagiti papa ti Roma a nangyebkas iti panangsuportada iti UN. Kiniddawna pay ketdi ti “nasaknap a sistema ti internasional a kinatalged” a naibasar iti UN. Kas ti asideg idin a maammuan ni Juan, dumtengto ti panawen nga agtignay ti UN buyogen ti dakkel a pannakabalin. Kalpasanna, dayta met a mismo, ‘ket agturong iti pannakadadael.’
Sangapulo nga Ari iti Maysa nga Oras
11. Ania ti imbaga ti anghel ni Jehova maipapan iti sangapulo a sara ti simboliko nga eskarlata ti marisna nga atap nga animal?
11 Iti napalabas a kapitulo ti Apocalipsis, imbuyat ti maikanem ken ti maikapito nga anghel dagiti malukong ti pungtot ti Dios. Gapuna, naipakaammo kadatayo a dagiti ar-ari ti daga ket maur-urnongen iti gubat ti Dios inton Armagedon ken kasta met a ‘ti Babilonia a Dakkel ket maipalagip iti imatang ti Dios.’ (Apocalipsis 16:1, 14, 19) Ket ita maammuantayo ti ad-adu a detalye no kasano a maipakat kadagitoy dagiti panangukom ti Dios. Imdengam manen ti anghel ni Jehova bayat a makisao ken Juan. “Ket ti sangapulo a sara a nakitam kaipapananda ti sangapulo nga ar-ari, a saan pay nga immawat iti pagarian, ngem umawatda iti autoridad kas ar-ari iti maysa nga oras a kadua ti atap nga animal. Dagitoy adda maymaysa a panunotda, ket iti kasta itedda ti pannakabalin ken autoridadda iti atap nga animal. Dagitoy makibakaldanto iti Kordero, ngem, agsipud ta isu ti Apo ti ap-appo ken Ari ti ar-ari, parmekento ida ti Kordero. Kasta met, dagidiay naayaban ken napili ken matalek kenkuana aramidendanto ti kasta.”—Apocalipsis 17:12-14.
12. (a) Ania ti iladawan ti sangapulo a sara? (b) Kasano a ti simboliko a sangapulo a sara “saan pay nga immawat iti pagarian”? (c) Kasano a ti simboliko a sangapulo a sara addaanda itan “iti pagarian,” ket kasano kapaut?
12 Ti sangapulo a sara iladladawanda ti amin a napolitikaan a pannakabalin nga agturturay ita ditoy lubong ken mangsupsuporta iti ladawan ti atap nga animal. Manmano kadagiti pagilian nga adda ita ti adda idi kaaldawan ni Juan. Ket dagidiay adda idi a kas iti Egipto ken Persia (Iran), interamente a naiduman ti napolitikaan a pannakabukelda. No kasta, idi umuna a siglo, ti ‘sangapulo a sara saan pay nga immawat iti pagarian.’ Ngem ita iti aldaw ti Apo, immawatdan “iti pagarian,” wenno napolitikaan a turay. Idi narpuogen dagiti dadakkel a kolonial nga imperio, nangruna manipud idi maikadua a sangalubongan a gubat, adun ti naipasngay a baro a nasion. Dagitoy, agraman dagidiay nabaybayagen ti pannakaipasdekda a pannakabalin, ket masapul a makipagturay iti atap nga animal iti apagbiit—“maysa nga oras” laeng—sakbay a dadaelen ni Jehova dagiti amin a napolitikaan a turay ditoy lubong inton Armagedon.
13. Kasano a ti sangapulo a sara ‘maymaysa ti panunotda,’ ket ania ti sigurado a panangmatmatda iti Kordero?
13 Ti nasionalismo ti maysa ita kadagiti kabilgan a puersa a mangtigtignay kadagitoy sangapulo a sara. ‘Maymaysa ti panunotda’ ta kayatda a taginayonen ti panagturayda iti bukodda a nasion imbes nga awatenda ti Pagarian ti Dios. Daytoy ti kangrunaan a panggepda isu nga inanamonganda ti League of Nations ken ti organisasion a United Nations—tapno mataginayon ti sangalubongan a talna ken tapno masalaknibanda ti mismo a kaaddada. Gapu iti dayta a panangmatmatda, dagiti sara sigurado a busorenda ti Kordero, ti “Apo ti ap-appo ken Ari ti ar-ari,” agsipud ta panggep ni Jehova a ti Pagarianna nga iturayan ni Jesu-Kristo ti mangsukat kadagitoy amin a pagarian iti saanen a mabayag.—Daniel 7:13, 14; Mateo 24:30; 25:31-33, 46.
14. Kasano a dagiti agtuturay iti lubong makigubatda iti Kordero, ket anianto ti pagbanaganna?
14 Siempre, awan ti aniaman a maaramidan dagiti agtuturay ditoy lubong maibusor ken Jesus a mismo. Adda isuna idiay langit, adayo kadakuada. Ngem dagiti kakabsat ni Jesus, dagiti nabati iti bin-i ti babai, ket adda pay laeng ditoy daga ken kasla awan gawayda. (Apocalipsis 12:17) Adu kadagiti sara ti nangipakitan iti nakaro nga ibubusor kadakuada, ket iti daytoy a pamay-an, nakibakaldan iti Kordero. (Mateo 25:40, 45) Ngem asidegen a dumteng ti tiempo inton ti Pagarian ti Dios ‘rumeken ken pagpatinggaenna amin dagitoy a pagarian.’ (Daniel 2:44) Iti kasta, dagiti ar-ari ti daga makigubatda iti Kordero agingga a matalipuposda, kas iti asidegen a makitatayo. (Apocalipsis 19:11-21) Ngem umdasen ti maammuantayo ditoy tapno maamiristayo a maabakto dagiti nasion. Nupay isuda ken ti eskarlata ti marisna nga atap nga animal, wenno ti UN, ket addaan iti ‘maymaysa a panunot,’ dida kabaelan nga abaken ti “Apo ti ap-appo ken Ari ti ar-ari,” agraman “dagidiay naayaban ken napili ken matalek kenkuana,” ken uray dagidiay napulotan a pasurotna nga adda pay laeng ditoy daga. Mangparmekdanto met babaen ti panagtalinaedda a natarnaw kas sungbat kadagiti nagdakes nga akusasion ni Satanas.—Roma 8:37-39; Apocalipsis 12:10, 11.
Panangwalangwalang iti Balangkantis
15. Ania ti kinuna ti anghel maipapan iti balangkantis agraman ti panangmatmat ken aramidento kenkuana ti sangapulo a sara ken ti atap nga animal?
15 Saan laeng a ti ili ti Dios ti busbusoren ti sangapulo a sara. Ita, iturong manen ti anghel ti atension ni Juan iti balangkantis: “Ket kunana kaniak: ‘Dagiti danum a nakitam, a pagtugtugawan ti balangkantis, kaipapananda dagiti ili ken dagiti bunggoy ken dagiti nasion ken dagiti pagsasao. Ket ti sangapulo a sara a nakitam, ken ti atap nga animal, dagitoy guraendanto ti balangkantis ket pagbalinendanto a walangwalang ken lamolamo, ket lamutendanto dagiti nalasag a pasetna ket isu puorandanto a naan-anay iti apuy.’”—Apocalipsis 17:15, 16.
16. Apay a saanto a makapagpannuray ti Babilonia a Dakkel iti danumna a mangsalaknib kenkuana inton bueltaen dagiti napolitikaan a gobierno?
16 No kasano a ti nagkauna a Babilonia ket nagpannuray iti karayanna kas depensana, agpampannuray ti Babilonia a Dakkel ita kadagiti adu a miembrona a buklen “dagiti ili ken dagiti bunggoy ken dagiti nasion ken dagiti pagsasao.” Maitutop ti panangiturong ti anghel iti atensiontayo kadagitoy sakbay nga ibagana ti makaklaat a mapasamak: Dagiti napolitikaan a gobierno ditoy daga sirurungsot a bueltaendanto ti Babilonia a Dakkel. Anianto ngay ti aramiden amin “dagiti ili ken dagiti bunggoy ken dagiti nasion ken dagiti pagsasao”? Ti ili ti Dios pakpakdaaranna ti Babilonia a Dakkel nga agmaganto ti danum ti karayan Eufrates. (Apocalipsis 16:12) Kamaudiananna, naan-anay nga agmaganto dayta. Didanto pulos matulongan ti makarimon a baket a balangkantis iti oras a kasapulanna unay ti tulongda.—Isaias 44:27; Jeremias 50:38; 51:36, 37.
17. (a) Apay a ti kinabaknang ti Babilonia a Dakkel saanto a makaisalakan kenkuana? (b) Kasano a saanto a pulos a nadayaw ti panungpalan ti Babilonia a Dakkel? (c) Malaksid iti sangapulo a sara, wenno dagiti indibidual a nasion, anianto pay ti makikadua iti narungsot a panangdadael iti Babilonia a Dakkel?
17 Sigurado a ti nawadwad a material a kinabaknang ti Babilonia a Dakkel ket saanto a makaisalakan kenkuana. Nalabit ti kinabaknangnanto pay ketdi ti mangpapardas iti pannakadadaelna. Ngamin, ipakita ti sirmata nga inton idas-al ti atap nga animal ken ti sangapulo a sara ti gurada kenkuana, uksobendanto ti naarian a pagan-anayna ken alaenda amin nga alahasna. Samsamendanto ti kinabaknangna. “Pagbalinendanto a . . . lamolamo,” nga ibutaktakda ti nakababain nga agpayso a kababalinna. Anian a pannakawalangwalang! Saanto met a nadayaw ti panungpalanna. Dadaelenda, “lamutendanto dagiti nalasag a pasetna,” agingga nga agbalin nga awan biagna a rurog. Kamaudiananna, “puorandanto a naan-anay iti apuy.” Puorandanto a kasla addaan iti makaakar a sakit, nga awan man la ti desente a pannakaipumponna! Saan laeng a dagiti nasion, a kas irepresentar ti sangapulo a sara, ti mangdadael iti dakkel a balangkantis, no di ket uray “ti atap nga animal,” kayatna a sawen ti UN a mismo, ti makikaduanto kadakuada iti daytoy narungsot a panangdadael kenkuana. Anamongannanto ti pannakaduprak ti palso a relihion. Babaen iti panagbutosda, adu iti nasurok a 190 a nasion a kameng ti UN ti nangipakitan iti pananggurada iti relihion, nangruna iti Kakristianuan.
18. (a) Ania ti nakitan a posibilidad a dagiti nasion busorendanto ti Nababiloniaan a relihion? (b) Ania ti kangrunaan a makagapu iti naan-anay a pannakaraut ti dakkel a balangkantis?
18 Apay a narungsot unay ti panangtrato dagiti nasion iti dati a kaayan-ayatda? Kadagiti nabiit pay a pasamak iti lubong, nakitatayon ti posibilidad ti kasta a panangbusorda iti Nababiloniaan a relihion. Kadagiti pagilian a kas iti dati a Soviet Union ken China, kimmapuy ti impluensia ti relihion gapu iti opisial nga ibubusor ti gobierno. Kadagiti Protestante a pagilian iti Europa, ti nasaknap a kinaaleng-aleng ken panagduadua ti makagapu nga awanen ti makimisa kadagiti simbaan, isu a kasla natayen ti relihion kadagita a lugar. Masinasinan ti nakalawlawa nga imperio ti Katoliko gapu iti iyaalsa ken di panagtutunos, a di kabaelan dagiti pangulona a risuten. Ngem ditay koma liplipatan a daytoy mamimpinsan ken naan-anay a panangraut iti Babilonia a Dakkel ket mapasamak kas ebkas ti din agbalbaliw a panangukom ti Dios iti dakkel a balangkantis.
Panangitungpal iti Panunot ti Dios
19. (a) Kasano a ti pannakaipakat ti panangukom ni Jehova iti dakkel a balangkantis ket inladawan ti panangukomna iti apostata a Jerusalem idi 607 K.K.P.? (b) Ania ti iladladawan iti tiempotayo ti walangwalang ken langalang a kasasaad ti Jerusalem kalpasan ti 607 K.K.P.?
19 Kasano ti panangipakat ni Jehova iti daytoy a panangukom? Mabalin a mailadawan dayta iti inaramid ni Jehova iti apostata nga ilina idi ugma, a maipapan kadakuada kinunana: “Kadagiti mammadto ti Jerusalem nakakitaak iti nakaal-alingget a bambanag, pannakikamalala ken pannagna iti kinaulbod; ket pinapigsada ti im-ima dagiti managaramid iti dakes tapno saanda koma nga agsubli, tunggal maysa manipud iti bukodna a kinadakes. Kaniak nagbalinda amin a kas iti Sodoma, ket dagiti agnanaed kenkuana kas iti Gomorra.” (Jeremias 23:14) Idi 607 K.K.P., inusar ni Jehova ni Nabucodonosor tapno ‘uksobenda dagiti kawes, ipanawda dagiti nangayed nga aruaten, ket panawanda a lamolamo ken labus’ dayta a siudad a mannakikamalala iti naespirituan nga anag. (Ezequiel 23:4, 26, 29) Ti Jerusalem idi a tiempo ket padron ti Kakristianuan itatta. Kas iti nakita ni Juan kadagiti immun-una a sirmata, ipakatto ni Jehova ti kasta met laeng a pannusa iti Kakristianuan ken iti amin a palso a relihion. Ti walangwalang ken langalang a kasasaad ti Jerusalem kalpasan ti 607 K.K.P. ti mangipakita iti pagbanagan ti narelihiosuan a Kakristianuan kalpasan a malabusan iti kinabaknangna ken maibutaktak ti nakababain a kasasaadna. Kastanto met laeng ti nakababain a sagabaen ti dadduma pay a paset ti Babilonia a Dakkel.
20. (a) Kasano nga impakita ni Juan nga usarento manen ni Jehova dagiti natauan nga agtuturay a mangibanag iti panangukomna? (b) Ania ti ‘panunot’ ti Dios? (c) Kasano nga ibanagto dagiti nasion ti “maymaysa a panunotda,” ngem makimpanunotto a talaga ti maibanag?
20 Ni Jehova usarennanto manen dagiti natauan nga agtuturay a mangibanag iti panangukomna. “Ta ti Dios inkabilna dayta kadagiti pusoda ti panangitungpalda ti panunotna, uray ti panangitungpalda ti maymaysa a panunotda babaen ti panangitedda ti pagarianda iti atap nga animal, agingga a natungpalton ti sasao ti Dios.” (Apocalipsis 17:17) Ania ti ‘panunot’ ti Dios? Iyurnosna ti panagkakadua dagiti mangdadaelto iti Babilonia a Dakkel, tapno naan-anay a dadaelenda. Siempre, ti motibo dagiti agtuturay a mangrautto kenkuana ket ti panangibanagda iti mismo a “maymaysa a panunotda.” Pagarupendanto a pagimbagan ti bukodda a nasion no rautenda ti dakkel a balangkantis. Mabalin a matmatanda a no agtultuloy ti kaadda ti organisado a relihion iti las-ud dagiti beddengda, agpeggad ti panagturayda kadagiti masakupanda. Ngem ni Jehova ti aktual a mangimaniobra kadagiti pasamak; mammaminsan nga ibanagdanto ti panunotna babaen ti panangdadaelda iti nabayagen a mannakikamalala a kabusorna!—Idiligmo ti Jeremias 7:8-11, 34.
21. Yantangay ti eskarlata ti marisna nga atap nga animal ket mausarto a mangdadael iti Babilonia a Dakkel, anianto ti nabatad nga aramiden dagiti nasion no maipapan iti United Nations?
21 Wen, dagiti nasion usarendanto ti eskarlata ti marisna nga atap nga animal, ti United Nations, a mangdadael iti Babilonia a Dakkel. Dida agtignay a kabukbukodanda, yantangay ikabil ni Jehova kadagiti pusoda “uray ti panangitungpalda ti maymaysa a panunotda babaen ti panangitedda ti pagarianda iti atap nga animal.” Dumtengto ti panawen a sibabatad a maamiris dagiti nasion a nasken a pabilgenda ti United Nations. Ikkandanto dayta iti ngipen, no ar-arigen, nga ipabulodda ti aniaman a kinaturay ken pannakabalinda tapno kabaelanna a bueltaen ti palso a relihion ken makiranget kenkuana a sibaballigi “agingga a natungpalton ti sasao ti Dios.” Iti kasta, naan-anay a mapukawton ti kadaanan a balangkantis. Nasayaat ta kastanto ti mapasamak!
22. (a) Idiay Apocalipsis 17:18, ania ti ipasimudaag ti panangingudo ti anghel iti testimoniana? (b) Ania ti reaksion dagiti Saksi ni Jehova no iti pannakaibuksil ti palimed?
22 Tapno ipaganetgetna a sigurado nga ipakat ni Jehova ti panangukomna iti sangalubongan nga imperio ti palso a relihion, ingngudo ti anghel ti testimoniana babaen ti panagkunana: “Ket ti babai a nakitam kaipapananna ti dakkel a siudad nga addaan pagarian iti ar-ari ti daga.” (Apocalipsis 17:18) Kas ti Babilonia idi panawen ni Belsasar, ti Babilonia a Dakkel ket ‘natimbang [ngem] nasarakan a kurang ti dagsenna.’ (Daniel 5:27, Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia) Napartak ken naan-anayto ti pannakadadaelna. Ania ngay ti reaksion dagiti Saksi ni Jehova iti pannakaipalgak ti palimed ti dakkel a balangkantis ken ti eskarlata ti marisna nga atap nga animal? Sireregta nga iwarwaragawagda ti aldaw ti panangukom ni Jehova, bayat a sungsungbatanda ‘buyogen ti kinaparabur’ dagiti napasnek nga agbirbirok iti kinapudno. (Colosas 4:5, 6; Apocalipsis 17:3, 7) Kas ipakita ti sumaganad a kapitulo, amin dagidiay agtarigagay a makalasat inton madadael ti dakkel a balangkantis masapul nga agtignaydan, wen, agtignayda a dagus!
[Dagiti Ladawan iti panid 252]
Ti Agsasaruno a Pito a Pannakabalin ti Lubong
EGIPTO
ASIRIA
BABILONIA
MEDO-
PERSIA
GRECIA
ROMA
ANGLO-AMERICA
[Dagiti Ladawan iti panid 254]
“Dayta met a mismo ket maikawalo nga ari”
[Ladawan iti panid 255]
Yantangay tinallikudanda ti Kordero, “itedda ti pannakabalin ken autoridadda iti atap nga animal”
[Ladawan iti panid 257]
Ti Kakristianuan, a kangrunaan a paset ti Babilonia a Dakkel, kapadananto ti nagkauna a Jerusalem a naan-anay a nadadael