Babilonia a Dakkel ti Pannakadadaelna

“Ket iti mugingna naisurat ti maysa a nagan, palimed: ‘Ti Babilonia a Dakkel, ti ina dagiti balangkantis ken dagiti nakarimrimon ditoy daga.’” “Iti maymaysa nga aldaw umayto dagiti saplitna, ti ipapatay ken ti ladingit, ken ti bisin, ken isu mapuoranto iti apuy, ta napigsa ni Jehova a Dios a mangukom kenkuana.”​—Apocalipsis 17:5; 18:8.

KALINTEGANTAYO ti agsiddaaw kadagitoy a sasao nga insurat ni apostol Juan idi umuna a siglo iti Kadawyan a Panawentayo. Sino daytoy nga ‘ina dagiti balangkantis’? Kasano a linaisna iti kasta unay ti Dios ta masapul a nainget ti panangukomna kenkuana? Awan duadua a dagiti panangukom ti Dios a maibusor itoy a misterioso a balangkantis a Babilonia a Dakkel ket pudno a makadadael. Ket pudno a daytoy ikkannatay ti rason a mangikeddeng no sino daytoy balangkantis ken no kasano nga apektarannatay ti pagtungpalanna.​—Apocalipsis 18:21.

Siasino wenno ania ti iladladawan ti Babilonia a Dakkel? Kunaen ti Biblia a dagiti agtuturay ti lubong nakikamalalada kenkuana ket dagiti negosiante nagilakoda kenkuana. (Apocalipsis 18:3) Gapuna, dina irepresentar ti politika wenno dadakkel a negosio. Ngem daytoy ibatina ti maikatlo a nabileg a paset ti lubong a kandidato iti titulo nga ‘ina dagiti balangkantis.’ Isu awan sabali no di ti imperio ti ulbod a relihion ni Satanas!a

Itan addadtoy dagitoy saludsod: Apay, kasano, ken kaanonto a madadael ti Babilonia a Dakkel? Wenno iti literal: Apay, kasano, ken kaanonto a mapukaw ti ulbod a relihion ditoy daga?

Ti Di Kristiano a Rekord ti Kakristianuan

No usigentayo ti rekord ti ulbod a relihion, maipalagip kadatayo ti kadaanan a naimpadtuan a sao: “Nagimulada iti angin, ken agapitdanto ti alipugpog.” (Oseas 8:7) Daytoy ket maitunos iti prinsipio nga inyebkas ti Kristiano nga apostol Pablo: “Dikay koma maallilaw: Ti Dios saan a marabrabak. Ta ti aniaman nga imulanto ti maysa a tao, apitennanto met.” (Galacia 6:7) Gapuna, ania ti immula ti ulbod a relihion iti sangalubongan? Ket anianto ti apitenna?

Insuro ni Jesu-Kristo dagiti pasurotna nga ayatenda saan laeng a dagiti kaarrubada no di ket dagiti pay kabusorda. (Mateo 5:43, 44) Babaen ti panagadaw iti Hebreo a Kasuratan, imbinsabinsa ni Pablo no kasano ti panangtrato dagiti Kristiano kadagiti kabusorda. Kinunana: “‘No ti kabusormo ket mabisin, taraonam; no mawaw, painumem; ta itinto panangaramidmo iti kasta agurnongkanto kadagiti beggang ti apuy iti rabaw ti ulona.’ Saanka koma a paabak iti dakes, no di ket abakem ti dakes gapu iti naimbag.”​—Roma 12:20, 21.

Ngem, ti historia ti Kakristianuan ket gura ken panangibukbok ti dara. Dagiti kadaanan ken moderno-aldaw a krusada a mangiraman iti panangloob, panangrames, ken ipapatay ti mabembendisionan ken makonkonsintir. Kas pangarigan, ti panangrames ti Fascista nga Italia iti Abyssinia (1935) ken ti “krusada” ni Franco iti Español a Guerra Sibil (1936-39) ket binendisionan dagiti papangulo ti Iglesia Katolika.

Dagiti pagdudumaan iti teolohia ket marisut babaen ti panangpuor kadagiti tattao iti istaka. Ti managipatarus a ni William Tyndale ket nabekkel iti istaka ken napuoran ti bagina idi 1536, kalpasan ti panangipablaakna ti patarusna iti “Baro a Tulag” iti Ingles. Nasaksakbay pay, babaen iti bilin ni Papa Martin V, dagiti relihiuso a papangulo, gapu iti panagibalesda, kinabakabda dagiti tulang ti managipatarus ti Biblia a ni Wycliffe 44 a tawen kalpasan ti ipapatayna tapno pagragsakanda ti mangpuor kadagita. Bayat ti Inkisision a Katoliko, rinibribo a Judio ken “dagiti erehes” ti naikkatan kadagiti sanikuada, natutuok, ken napuoran iti istaka​—a maipagarup a gapu kano iti nagan ni Kristo! Ti teologo a ni Michael Servetus, nga indadanes dagiti Romano Katoliko ken dagiti Protestante, ti napuoran iti istaka gapu iti bilin ti Protestante a ni John Calvin. Iti dua a gubat sangalubongan iti daytoy a siglo, binendisionan dagiti klero a “Kristiano” dagiti buyot, ket paregtaen dagiti nasionalistiko a tsaplinda dagiti soldado a mangpapatay.

Ania ti pannakaidumana iti pudno a Kinakristiano! Nagsurat ni apostol Pablo: “Agkaweskayo ngarud kas kadagiti pinili ti Dios, sasanto ken ay-ayaten, iti maysa a puso a naasi, iti kinaimbag ti nakem, iti kinapakumbaba, iti kinaemma, ken iti nabayag a panagiturtured. Nga agiinnanuskayo ket agpipinnakawankayo, no ti asinoman adda pangidarumanna iti sabali kas iti pammakawan ti Apo kadakayo, kastakayo met. Ket kangrunaan kadagitoy a bambanag, agkaweskay iti ayat, ta isu ti singgalut ti pannakaan-anay.”​—Colosas 3:12-14.

Kadagiti Kristiano idiay Roma, nagsurat ni Pablo: “Saanyo nga ibales iti uray siasino ti dakes iti dakes. Panunotenyo dagiti bambanag a nadayaw iti imatang dagiti amin a tattao. No mabalin, ken kas iti kabaelanyo agbiagkayo a makikappia kadagiti isuamin a tattao. Saankayo a bumalbales, ay-ayaten, no di ket bay-anyo laeng iti pungtot ti Dios; ta adda a naisurat: ‘Kuak ti pammales; siak supapakakto, kuna ni Jehova.’” (Roma 12:17-19) Iti lawag dagiti Nakristianuan a prinsipio, ngarud, napaay ti Kakristianuan. Isut’ nagmula ti gura ken kinamanaginsisingpet ket agapitto ti pannakadadael.

Dagiti Di Kristiano a Relihion​—Ti Rekordda

Ngem ti Babilonia a Dakkel buklen saan laeng dagiti relihion ti Kakristianuan. Amin dagiti kangrunaan a relihion iti lubong makiramanda iti balangkantis iti basol iti dara. Kas pangarigan, ti relihion a Shinto iti Japan ket mairaman iti basol iti pinapanatiko ken sadistiko a mentalidad nga impakita ti buyot a Hapones idi Gubat Sangalubongan II. Ti historiador a ni Paul Johnson sinalimetmetanna a “tapno pabilgen ti bagbagida iti napinget, mannakikompetensia a lubong” nga iturturayan dagiti pagalagadan ti kababalin nga Europeo, makitada a nasken ti panangpundar iti “relihion iti estado ken ti mangituray a kababalin, a maawagan kas Shinto ken bushido [ti “wagas iti mannakigubat”]. . . . Naipasdek ti kankanayon a panagdayaw iti emperador, nangnangruna iti puersa armada, ket manipud 1920 nga agtultuloy naipasdek ti pagalagadan ti kababalin iti nasion, ti kokumin dotoku, ket naisuro kadagiti amin nga eskuelaan.” Ania ti resulta? Idi 1941, idi binomba ti Japan ti Pearl Harbor ket iti kasta simrek iti Gubat Sangalubongan II, “ti Shinto . . . a kadawyan laeng, awan pategna ken panagdaydayaw laeng ti bassit a grupo ket napagbalin a panagdayaw ti moderno, totalitariano nga estado, gapuna babaen iti naisangsangayan a makarurod a pamay-an, ti relihion, a manglapped koma iti kinaranggas ti panawen, ket nausar a mamagsanto kadakuada.”

No maipapan iti pannakabingay ti India idi 1947, a ti panagduduma ti relihion ti maysa a makagapu, kunaen ti historiador a ni Johnson: “Adda 5 agingga iti 6 a milion a tattao nga agturong iti tunggal direksion. . . . Ti pattapatta a natay idi ket manipud 1 agingga iti 2 a milion. Dagiti moderno a pattapatta ket adda iti 200,000 agingga iti 600,000.” Agingga itatta, ti tigtignayen ti relihion a panangpapatay ken pananglais maar-aramid pay laeng iti kagimongan a Hindu. Masansan ti Harijans, wenno dagiti walang a dati maaw-awagan untouchables, isudat’ biktima iti panangpapatay dagiti gang nga inorganisar dagiti babaknang a makinkukua iti daga.

Ti Hinduismo naisinggalut kadagiti espiritistiko nga ar-aramid. (Apocalipsis 18:23) Ti mannurat nga Indian a ni Sudhir Kakar saritaenna ti “gagangay a pakaawisan ti Hindu ken ti panagraem iti okulto ken kadagiti pasurotna” ket kunana pay: “Dagiti astrologo, managpadles, mammuyon a kas met kadagiti sadhus [ascetiko a lallaki a “santo”], fakirs [dagiti Agpalpalama a mangaramid kadagiti magic] ken dagiti dadduma a makuna a tattao ti dios ket madaydayawda ta maipagarup a nasinged ti pannakilangenda iti katan-okan.”​—India Today, Abril 30, 1988.

Maysa pay, kanayon nga agsusuppiat dagiti Hindus, Sikhs, ken dagiti dadduma a relihion iti Daya. Kadagitoy a panagsusuppiat, tunggal relihion adda pasetna iti gura, panagdadangadang, ken panangpapatay. Daytoy ket maysa laeng a paset iti bungbunga iti Babilonia a Dakkel.

Kasta met, ti moderno a historia iti gubat, dagiti panangpapatay, ken ti pananglapped iti kapanunotan bassit laeng ti mairekomendarna iti Judaismo. Ti kinaranggas nga iparangarang no dadduma dagiti miembro ti sekta a Hasidic ti Judaismo kadagiti paspasurot dagiti dadduma a sekta a Judio ken dagiti saan a Judio a relihion ket saan a mairekomendar iti imatang ti Dios.

No adalentayo ti historia ti sangalubongan nga imperio ti relihion, nalaka a makitatayo no apay a ti Katan-okan nga Ukom adda pangibatayanna iti panangukomna iti Babilonia a Dakkel. “Wen, masarakan kenkuana ti dara dagiti mammadto ken dagiti sasanto ken dagidiay amin a napapatay ditoy daga.” (Apocalipsis 18:24) Ti pannakinamin ti ulbod a relihion kadagiti gubat ti rehion ken dagiti gubat sangalubongan ti mamagbalin kenkuana a nakabasol iti imatang ti Dios iti dara “dagidiay amin a napapatay ditoy daga.”

Sigun iti pannakaidarumna iti Biblia, ti Babilonia a Dakkel ket naukomen a maikari iti pannakadadael babaen iti historikal a rekord iti naespirituan a pannakikamalalana kadagiti agtuturay ti lubong, ti basolna iti dara kadagiti gubat, ken dagiti espiritistiko nga ar-aramidna. Ngarud, ni Jehova a Dios naikeddengnan a ti sangalubongan nga imperio ti ulbod a relihion ni Satanas ket masapul nga agpatingga.​—Apocalipsis 18:3, 23, 24.

Kasanonto a Mapukaw ti Ulbod a Relihion

Iti simboliko unay a pagsasao, ti libro ti Apocalipsis deskribirenna ti pannakadadael ti Babilonia a Dakkel. Idiay Apocalipsis 17:16 mabasatayo: “Ket dagiti sangapulo a sara a nakitam ken ti animal, guraendanto ti balangkantis, ket pagwalangwalangendanto a lamolamo, ket sidaendanto ti lasagna, ket puorandanto iti apuy.” “Dagiti sangapulo a sara” isimboloda dagiti amin a napolitikaan a pannakabalin itatta iti lubong a mangsupsuportar iti Naciones Unidas, ti “nalabaga nga atap nga animal,” ti ladawan iti namulitan iti dara a sistema ti Diablo.​—Apocalipsis 16:2; 17:3.b

Sigun iti padto ti Biblia, dagiti nainaig iti Naciones Unidas a napolitikaan a pannakabalin guraendanto ti sangalubongan nga imperio ti ulbod a relihion ket langalangendanto. Mairamanto dagiti amin nga ulbod a relihion. Dadduma a napolitikaan a sistema impakitadan ti dida pannakaan-anus iti pannakibibiang ti ulbod a relihion kadagiti ar-aramid a napolitikaan iti kagimongan. Dadduma a sosialistiko a pagilian nagtakderdan a maipaay iti ateismo ket pinagbalindan nga awan mamaay ti relihion, kas idiay Albania, wenno maysa laeng nga adipen, kas idiay Russia ken China. Kadagiti dadduma a lugar, dagiti napolitikaan nga agtuturay mangipakitada iti nakaro a pananggura iti pannakawayawaya babaen iti teolohia nga itantandudo dagiti dadduma a Katoliko a papadi kadagiti napanglaw a pagilian. Ngem dadduma ti manglapped iti relihion a nairaman kadagiti bambanag maipapan iti rasa. Uray pay kadagiti makunkuna a siwayawaya a pagilian, dadduma a politiko kagurada ti pannakibiang dagiti klero iti politika ken kadagiti isyu iti kagimongan.

Makitanto no ania pay dagiti isyu a mangpapungtot kadagiti napolitikaan a paset iti sangalubongan tapno busorenda ti ulbod a relihion. Ngem maysa a banag ti sigurado​—ti panangdadael dagitoy iti Babilonia a Dakkel saanda laeng a pagayatan no di ket pagayatan met ti Dios. Kunaen ti Apocalipsis 17:17: “Ta ti Dios inkabilna kadagiti puspusoda ti panagaramidda iti pakinakemna ken panagsangsangkanakemda ken ti panangtedda iti pagarianda idiay animal, agingga iti matungpal koma dagiti sao ti Dios.”​—Idiligyo iti Jeremias 51:12, 13.

Dikay agbiddut. Ti pannakadadael ti Babilonia a Dakkel saanto laeng nga ebkas iti napolitikaan a pananggura iti narelihiusuan a kinatangsitna ken pannakinaminna. Dagiti napolitikaan nga agtuturay isudanto ti kapilitan nga alikamen ti Dios iti panangdadael iti ulbod a panagdayaw iti sangalubongan. Wen, “dagiti basbasolna nakagtengdan sadi langit, ket ti Dios linagipna dagiti kinadangkesna.”​—Apocalipsis 18:5.

Inkeddengen ni Jehova a ti natangsit nga ulbod a relihion masapul a mapagpakumbaba. Kunaen ti padto: “No kasano ti panagpasindayagna ken panagbuslonna kadagiti ragragsak, kasta ti itedyo a tuok ken sangsangit. Ta isu kunana iti pusona, ‘Naisaadak a reina, ket saanak a balo, ket uray kaano diakto aglak-am ti ladingit.’ Gapuna, iti maymaysa nga aldaw umayto dagiti saplitna, ti ipapatay ken ti ladingit, ken ti bisin, ken isu mapuoranto iti apuy, ta napigsa ni Jehova a Dios a mangukom kenkuana.”​—Apocalipsis 18:7, 8.

Kaanonto ti Pannakadadaelna?

Dayta a “maymaysa nga aldaw,” wenno ababa a tiempo iti napartak a pannakadadaelna, ket asidegen. Kinapudnona, ti pannakadadael ti Babilonia a Dakkel rugiannanto “ti aldaw ti panangibales iti Diostayo.” (Isaias 61:2) Kalpasanna, ti nalinteg a gubat ti Dios nga Armagedon dumtengton kadatayo. Amin dagiti paspasamak nanipud idi 1914 ipamatmatna a bassiten ti tiempo a maipaay iti sistema dagiti bambanag ni Satanas. Ngarud, ti turay iti Pagarian ti Dios asidegen.​—Lucas 21:32-36; Apocalipsis 16:14-16.

Kasanonto ti panagtignay dagiti pudno a managdaydayaw iti pannakadadael iti Babilonia a Dakkel? Kunaen ti Apocalipsis: “Agrag-oka maipanggep kenkuana, O langit, ken dakayo a sasanto ken dakayo nga apostol ken dakayo a mammadto, ta ti Dios imbalesannakayo kenkuana!” (Apocalipsis 18:20) Addanto panagragsak ti uniberso bayat ti pannakaibanag ti panggep ni Jehova ken ti pannakasantipikar ti naganna. Kunaen ti padto: “Kalpasan dagitoy nangngegko ti maysa a dakkel a timek a kas la ariwawa ti umariwekwek sadi langit: Kunkunana: ‘Aleluya! Ti pannakaisalakan ken ti dayag ken ti pannakabalin kukua ti Diostayo, ta napudno ken nalinteg dagiti panangipatona. Ta isu inukomna daydi dakkel a balangkantis, isu a nangparugit iti daga babaen ti pannakikamalalana, ket kadagiti im-ima di babai naibales ti dara dagiti adipenna.’”​—Apocalipsis 19:1, 2.

Ti pannakalangalang ti Babilonia a Dakkel, a sarunuen ti panangdadael ti Dios kadagiti natda iti sistema ni Satanas, kaipapanannanto ti agnanayon a bendision para kadagiti pudno a managdaydayaw ti Dios, agraman dagiti adu a mapagungarto ditoy daga. Kas inkari ni Jesus kadagita amin: “No agtalinaedkayo koma iti saok, pudno a dakayto ti adalak, ket maammuanyonto ti pudno, ket ti kinapudno luk-atannakayto.”​—Juan 8:31, 32; Apocalipsis 19:11-21.

Dagiti pudno a managdaydayaw nawayawayaandan kadagiti ulbod a relihiuso a sursuro a nanglais iti Dios kadagiti adun a panawen. Iti naikari a baro a lubong iti kinalinteg, siwayawayadanton nga agbiag nga awan ti panagbuteng iti ipapatay, ta “ti Dios a mismo addanto kadakuada. Ket punasennanto ti amin a lulua kadagiti matada, ket awanton ni patay, ket awanto metten ti sasaibbek wenno sangsangit wenno rigrigat. Dagiti immuna a bambanag napalabasdan.” (Apocalipsis 21:3, 4) Dagiti immuna a bambanag a napalabaston iramanna ti Babilonia a Dakkel, ti sangalubongan nga imperio ti ulbod a relihion ni Satanas.

[Dagiti Footnote]

[Blurb iti panid 5]

“Babaen iti naisangsangayan a makarurod a pamay-an, ti relihion, a manglapped koma iti kinaranggas ti panawen, ket nausar a mamagsanto kadakuada”

[Ladawan iti panid 4]

Ni Wycliffe ken ni Tyndale naidadanesda gaput’ panangipatarus iti Biblia

[Credit Line]

Manipud iti daan a kitikit iti Bibliotheque Nationale