LAODICEA, DAGITI TAGA LAODICEA

Maysa a siudad iti makinlaud a paset ti Asia Menor. Masarakan dagiti rebbana iti asideg ti Denizli, agarup 150 km (90 mi) iti daya ti Efeso. Pagaammo idi un-unana kas Diospolis ken Rhoas ngem nabatad nga idi maikatlo a siglo K.K.P. imbangon manen dayta ni Antiochus II iti Seleucido a dinastia ket impanaganna iti dayta ti nagan ni Laodice nga asawana. Adda ti Laodicea iti nadam-eg a ginget ti Karayan Lycus ken nagsaad iti nagsapalan dagiti kangrunaan a ruta ti komersio; naisilpo daytoy kadagiti siudad a kas iti Efeso, Pergamo, ken Filadelfia babaen kadagiti kalsada.

Rimmang-ay unay ti Laodicea kas maysa a siudad nga agar-aramid iti nadumaduma a produkto ken kas sentro ti panagibanko. Nakabakbaknang daytoy a siudad agsipud ta idi nadadael ti adu a pasetna iti ginggined bayat ti panagturay ni Nero, nabaelanna ti bimmangon manen uray awan aniaman a pinansial a tulong manipud Roma. (Annals ni Tacitus, XIV, XXVII) Naglatak unay ti nasileng ken nangisit a delana a tela ti Laodicea ken dagiti kawes a naaramid sadiay. Sentro idi daytoy ti maysa a nalatak nga eskuelaan ti medisina, ket nalabit sadiay met a napataud ti agas ti mata a pagaammo kas pulbos ti Frigia. Ti maysa kadagiti kangrunaan a didiosen a napagdaydayawan idiay Laodicea isu ni Asclepius, maysa a dios ti medisina.

Adda di nasayaat a kasasaad daytoy a siudad. Awanan ti Laodicea iti permanente nga abasto ti danum, saan a kas iti kabangibang a siudad ti Hierapolis nga addaan kadagiti napudot nga ubbog a nagdindinamag gapu kadagiti makaagas a sangkapda, ken ti Colosas nga addaan iti makapabang-ar a nalamiis a danum. Manipud pangadaywen a distansia, masapul a maipaayus ti danum nga agturong iti Laodicea ket nalabit apaganem-emen no dumanon iti siudad. Umuna nga agayus ti danum iti maysa a kalasugan ket kalpasanna, iti benneg nga as-asideg iti siudad, lumasat dayta iti kuadrado a bloke ti batbato a nalussokan ti tengngada ken napagdedekket.

Agparang nga adu a Judio ti agnanaed idi idiay Laodicea. Sigun iti maysa a surat manipud kadagiti mahistrado ti Laodicea (nga inadaw ni Josephus), dagiti Judio, kas panagtungpalda iti bilin ni Gaius Rabirius, napalubosanda a mangrambak kadagiti Sabbath ken iti dadduma pay a sagrado a seremonia. (Jewish Antiquities, XIV, 241-243 [x, 20]) Nababaknang ti sumagmamano a Judio nga adda sadiay. Mapaneknekan a kasta yantangay, idi imbilin ni Gobernador Flaccus a makompiskar ti tinawen a kontribusion nga agpaay koma iti templo idiay Jerusalem, ti gatad a naipadamag ket nasurok a 20 a libra (6.5 kg) a balitok.

Idi umuna a siglo K.P., adda Kristiano a kongregasion idiay Laodicea ken nalawag a nagtataripnongda iti pagtaengan ni Nimfa, maysa a Kristiano a kabsat a babai sadiay. Awan duadua nga adda naitulong ti panagregget ni Epafras iti pannakabuangay dayta a kongregasion. (Col 4:12, 13, 15) Kasta met, dagiti gapuanan ti trabaho ni Pablo idiay Efeso ket nalabit nakadanon agingga idiay Laodicea. (Ara 19:10) Numan pay saan a nagserbi a mismo sadiay, kaskasdi a naseknan ni Pablo iti kongregasion idiay Laodicea ket sinuratanna pay ida. (Col 2:1; 4:16) Nupay kasta, patien ti sumagmamano nga eskolar a ti surat ni Pablo ket mabalin a maysa laeng a kopia ti surat nga impatulodna idiay Efeso. Ngem siempre teoria laeng daytoy, tapno laeng mailawlawagda no apay nga awan iti Biblia ti surat ni Pablo kadagiti taga Laodicea, nupay aktual a nagsurat kadakuada ni Pablo. Ti surat nga agpaay iti Laodicea ket mabalin a naglaon laeng iti impormasion a saan a nasken kadatayo ita, wenno mabalin a naulit iti dayta dagiti punto a sinaklawen ti dadduma a kanonikal a sursurat.

Iti maysa a palgaak ken Juan, ti Laodicea ket maysa kadagiti pito a kongregasion iti Asia Menor nga impaayan ti naipadayag a ni Jesus iti bukodna a mensahe. (Apo 1:11) Iti dayta a tiempo, bayat ti arinunos ti umuna a siglo K.P., bassit laeng ti nakakomendaran ti kongregasion idiay Laodicea. Nupay nabaknang iti namaterialan, nakurapay iti naespirituan. Imbes a ti literal a balitok nga ar-aramaten dagiti bankero ti Laodicea, imbes a ti nasileng ken nangisit a delana a kawkawes a naaramid sadiay, imbes a ti agas ti mata nga awan duadua a pinartuat dagiti mangngagas iti Laodicea, imbes a ti agburburek a napudot a makaagas a dandanum manipud kadagiti ubbog ti kabangibang a Hierapolis, kinasapulan ti kongregasion idiay Laodicea ti kakastoy a bambanag iti naespirituan nga anag. Nagkasapulan iti “balitok a napasudi babaen iti apuy” tapno mapasayaat ti personalidadna (idiligyo ti 1Co 3:10-14; 1Pe 1:6, 7), ken nagkasapulan pay iti puraw a makinruar a kawkawes tapno maipaayan iti di maumsi a Nakristianuan a langa nga awanan iti nakababain ken di nakristianuan a galgalad a maitulad iti kinalamolamo ti bagi. (Idiligyo ti Apo 16:15; 19:8.) Nagkasapulan a masapsapuan dayta iti naespirituan a “sapsapo iti mata” tapno maikkat ti kinabulsekna iti kinapudno iti Biblia ken kadagiti Nakristianuan a pagrebbengan. (Idiligyo ti Isa 29:18; 2Pe 1:5-10; 1Jn 2:11.) Magatangna dagitoy a bambanag ken Kristo Jesus, daydiay agtuktuktok iti ridaw, no pastrekenna tapno sangailienna. (Idiligyo ti Isa 55:1, 2.) Kinasapulan nga agbalin a makapasaranta ti pudotna (idiligyo ti Sal 69:9; 2Co 9:2; Tit 2:14) wenno makapabang-ar ti lamiisna (idiligyo ti Pr 25:13, 25), ngem saan koma nga agtalinaed nga apaganem-em.​—Apo 3:14-22.