Ti Sao ni Jehova Nabiag

Dagiti Tampok iti Libro a Maikadua nga Ar-ari

TI LIBRO ti Biblia a Maikadua nga Ar-ari ket tuloy ti salaysay iti libro nga Umuna nga Ar-ari. Naglaon daytoy iti pakasaritaan ti 29 nga ar-ari​—12 manipud iti amianan a pagarian ti Israel ken 17 manipud iti abagatan a pagarian ti Juda. Salaysayen met ti Maikadua nga Ar-ari dagiti aktibidad da mammadto nga Elias, Eliseo, ken Isaias. Nupay saan a kanayon nga agsasaganad dagiti pasamak nga isalaysayna, saklawen ti rekord ti tiempo ti pannakadadael ti Samaria ken Jerusalem. No gupgopen, saklawen ti Maikadua nga Ar-ari ti kapaut a 340 a tawtawen​—manipud 920 K.K.P. agingga 580 K.K.P. idi nakompleto ni mammadto a Jeremias ti pannakaisurat daytoy a libro.

Ania ti pateg kadatayo ti Maikadua nga Ar-ari? Ania ti isurona kadatayo maipapan ken ni Jehova ken iti pannakilangenna? Ania ti maadaltayo kadagiti tignay dagiti ari, mammadto, ken dadduma pay a nadakamat iti daytoy a libro? Kitaentayo no ania ti masursurotayo iti Maikadua nga Ar-ari.

NI ELISEO SINUNUANNA NI ELIAS

(2 Ar-ari 1:1–8:29)

Ni Ari Ocozias iti Israel ket natnag iti balayna ken nagsakit. Idi immuman ken ni mammadto nga Elias, naammuanna nga isu ket matay. Natay ni Ocozias, ket simmaruno a nagari ti kabsatna a ni Jehoram. Kabayatan dayta, ni Jehosafat ti ari iti Juda. Naipangato ni Elias babaen ti maysa nga allawig, ket ti katulonganna a ni Eliseo ti simmaruno kenkuana a nagserbi kas mammadto. Kabayatan ti agarup 60 a tawen ti ministeriona, adu a milagro ti inaramid ni Eliseo.​—Kitaenyo ti kahon a “Dagiti Milagro ni Eliseo.”

Idi immalsa ti maysa a Moabita nga ari maibusor iti Israel, nakigubat kenkuana da Jehoram, Jehosafat, ken ti ari ti Edom. Nangabakda gapu iti kinamatalek ni Jehosafat. Kalpasanna, nangiplano ti ari ti Siria iti maysa a giddato a panangraut iti Israel. Nupay kasta, tinungday ni Eliseo dayta a plano. Nakapungtot ti ari ti Siria isu a nangibaon “iti kabkabalio ken karkaruahe a pakigubat ken iti maysa a napigsa a puersa militar” a mangtiliw ken ni Eliseo. (2 Ar-ari 6:14) Nangaramid ni Eliseo iti dua a milagro ken sikakappia a pinapanawna dagiti Siriano. Idi agangay, ti ari ti Siria a ni Ben-hadad linakubna ti Samaria. Nagresulta dayta iti nakaro a bisin, ngem impadto ni Eliseo nga agpatingga dayta a bisin.

Sumagmamano a tiempo kalpasanna, napan ni Eliseo idiay Damasco. Ni Ari Ben-hadad, a madama idi nga agsakit, imbaonna ni Hazael tapno agimtuod no umimbag pay ti sakitna. Impadto ni Eliseo a matay ti ari ket ni Hazael ti sumaruno nga agari. Kabigatanna, ni Hazael pinapatayna ti ari babaen ti panangabbungotna iti nabasa nga ‘abbong ti idda’ ket isu ti simmaruno a nagari. (2 Ar-ari 8:15) Idiay Juda, nagari ti Anak ni Jehosafat a ni Jehoram, sa sinuktan ti anakna a ni Ocozias.​—Kitaenyo ti kahon a “Dagiti Ari ti Juda ken Israel.”

Sungbat Kadagiti Nainkasuratan a Saludsod:

2:9​—Apay a kiniddaw ni Eliseo ti ‘dua a kapaset ti espiritu ni Elias’? Tapno maibanagna ti annongenna kas mammadto iti Israel, kasapulan ni Eliseo ti espiritu nga imparangarang ni Elias, ti kinatured. Gapu ta ammona dayta, kiniddaw ni Eliseo ti dua a kapaset ti espiritu ni Elias. Ni Eliseo ket dinutokan ni Elias kas kasunona ken nagbalin a katulonganna iti innem a tawen, isu a ni Eliseo minatmatanna ni Elias kas naespirituan nga amana; arigna a ni Eliseo ti inauna a naespirituan nga anak ni Elias. (1 Ar-ari 19:19-21; 2 Ar-ari 2:12) Gapuna, no kasano a ti literal nga inauna nga anak ket umawat iti dua a kapaset ti patawid ti amana, kiniddaw ken naawat ni Eliseo ti dua a kapaset ti naespirituan a patawid ni Elias.

2:11​—Ania a “langlangit” ti napanan ni Elias idi isu ket “nagpangato iti allawig”? Saan nga iti adayo a lugar iti pisikal nga uniberso wenno iti naespirituan a pagnaedan ti Dios ken dagiti anghel nga annakna. (Deuteronomio 4:19; Salmo 11:4; Mateo 6:9; 18:10) “Ti langlangit” a nagpangatuan ni Elias ket iti laeng tangatang. (Salmo 78:26; Mateo 6:26) Iti panagtarayna iti tangatang ti daga, ti gumilgil-ayab a karuahe ket agparang nga inyakarna ni Elias iti sabali a paset ti daga, a nagnaedanna iti sumagmamano a panawen. Sumagmamano a tawen kalpasanna, nagsurat ni Elias ken ni Jehoram, ti ari ti Juda.​—2 Cronicas 21:1, 12-15.

5:15, 16​—Apay a di inawat ni Eliseo ti sagut ni Naaman? Saan nga inawat ni Eliseo ti sagut gapu ta ammona a saan nga isu ti makinggapuanan iti milagro a pannakapaimbag ni Naaman no di ket babaen ti pannakabalin ni Jehova. Saanna a mairusok a panguartaan ti akem nga intalek kenkuana ti Dios. Dagiti pudno nga agdaydayaw ita saanda nga usaren ti panagserbi ken ni Jehova para iti personal a pagimbaganda. Ipapusoda ti balakad ni Jesus: “Inawatyo nga awan bayadna, itedyo nga awan bayadna.”​—Mateo 10:8.

5:18, 19​—Dumawdawat kadi ni Naaman iti pammakawan gapu iti pannakiramanna iti maysa narelihiosuan a tignay? Agparang a lakayen ken nakapuy ti ari ti Siria isu a nagpannuray iti tulong ni Naaman. Idi nagrukbab ti ari kas panagdayaw ken ni Rimmon, nagrukbab met ni Naaman. Ngem inaramid dayta ni Naaman tapno laeng masuportaranna ti nakapuy a bagi ti ari, saan ket a tapno agdayaw met. Kiniddaw ni Naaman ti pammakawan ni Jehova gapu iti dayta nga inaramidna. Gapu ta mamati ken ni Naaman, kinuna kenkuana ni Eliseo: “Mapanka a sitatalna.”

Dagiti Masursurotayo:

1:13, 14. Makaispal iti biag ti panangikagumaantayo nga agsursuro kadagiti mapaliiwtayo ken agtignay a sipapakumbaba.

2:2, 4, 6. Nupay nagbalin a katulongan ni Elias iti nalabit innem a tawen, impapilit ni Eliseo a dina panawan ni Elias. Anian a nagsayaat nga ulidan ti kinasungdo ken panaggayyem!​—Proverbio 18:24.

2:23, 24. Agparang a ti kangrunaan a rason a linaisda ni Eliseo ket gapu ta maysa a kalbo ti nakakawes iti pagan-anay ni Elias kas padi. Nabigbig dagiti ubbing a ni Eliseo ti pannakabagi ni Jehova ket dida kayat ti kaaddana iti lugarda. Imbagada kenkuana a ‘sumang-at,’ kayatna a sawen, itultuloyna ti sumang-at agturong idiay Bethel wenno maipangato met a kas ken ni Elias. Nalawag nga imparangarang dagidi nga ubbing ti dakes a kababalin dagiti nagannak kadakuada. Anian a nagpateg nga isuro dagiti nagannak kadagiti annakda ti panangraem kadagiti pannakabagi ti Dios!

3:14, 18, 24. Kanayon a pumudno ti sao ni Jehova.

3:22. Ti silnag ti init iti agsapa pagparangenna a kasla dara ti danum, nalabit gapu ta nalaokan iti nalabaga a pitak dagiti kaar-aramid a kanal. Mabalin nga ikeddeng ni Jehova ti mangusar iti naisangsangayan a pasamak iti nakaparsuaan tapno ibanagna dagiti panggepna.

4:8-11. Maysa a babai a taga Sunem ti nangsangaili ken ni Eliseo gapu ta nabigbigna ni Eliseo kas “maysa a nasantuan a lalaki ti Dios.” Saan kadi a rumbeng a kasta met ti panangtratotayo kadagiti matalek nga agdaydayaw ken ni Jehova?

5:3. Ti balasitang nga Israelita patienna a kabaelan ti Dios ti mangaramid kadagiti milagro. Situtured met a nangisarita ti maipapan iti pammatina. Dakayo nga agtutubo ikagkagumaanyo kadi a pabilgen ti pammatiyo kadagiti kari ti Dios ken situtured nga iranudyo ti kinapudno kadagiti mannursuro ken kaeskuelaanyo?

5:9-19. Saan kadi nga ipakita ti kapadasan ni Naaman a posible nga agbalin a napakumbaba ti maysa a natangsit a tao?​—1 Pedro 5:5.

5:20-27. Anian a nagdakes ti ibunga ti panagbalin a naulbod! Ti panangtingiting a naimbag iti pannakaburibor ken trahedia nga iyeg ti doble-kara a panagbiag matulongannatayo a mangliklik iti kasta a dana.

NAIDESTIERO TI ISRAEL KEN JUDA

(2 Ar-ari 9:1–25:30)

Napulotan ni Jehu kas ari iti Israel. Saan a nagtaktak a nangisayangkat iti panangdadaelna iti balay ni Ahab. Sitataktika a ‘tinalipuposna ti panagdayaw ken ni Baal iti Israel.’ (2 Ar-ari 10:28) Apaman a nadamag ni Athalia a pinapatay ni Jehu ti anakna a ni Ocozias, ‘timmakder ket dinadaelna ti isuamin a putot ti pagarian ti Juda’ ket isu ti nagtugaw iti trono. (2 Ar-ari 11:1) Ti laeng maladaga ni Ocozias a ni Jehoas ti naispal ket kalpasan ti innem a tawen a panaglemmeng, nadutokan kas ari iti Juda. Gapu ta sinursuruan ni Jehoiada a padi, nagtultuloy nga inaramid ni Jehoas ti umiso iti imatang ni Jehova.

Kalpasan ni Jehu, amin a simmaruno nga ari iti Israel inaramidda ti dakes iti imatang ni Jehova. Natay ni Eliseo kabayatan ti panawen ti apo ni Jehu. Ni Ahaz ti simmaruno ken ni Jehoas kas ti maikapat nga ari ti Juda, ket “saanna nga inaramid no ania ti umiso kadagiti mata ni Jehova a Diosna.” (2 Ar-ari 16:1, 2) Ngem ti anakna a ni Ezekias pinaneknekanna nga isu ket ari a ‘nagtultuloy a kimpet ken ni Jehova.’ (2 Ar-ari 17:20; 18:6) Idi 740 K.K.P., idi a ni Ezekias ti ari iti Juda ken ni Hosea ti agturay iti Israel, ti Asiriano nga ari a ni Salmaneser ‘kinautibona ti Samaria ket inturongna ti Israel iti pannakaidestiero idiay Asiria.’ (2 Ar-ari 17:6) Kas resultana, adda dagiti ganggannaet a naipan iti teritoria ti Israel, ket dayta ti nangrugian ti Samaritano a relihion.

Kadagiti pito nga ari a simmaruno ken ni Ezekias idiay Juda, ni laeng Josias ti nagtignay a mangtalipupos iti ulbod a panagdayaw iti dayta a daga. Kamaudiananna, idi 607 K.K.P., dagiti taga-Babilonia linakubda ti Jerusalem ket ‘naidestiero ti Juda manipud iti dagana.’​—2 Ar-ari 25:21.

Sungbat Kadagiti Nainkasuratan a Saludsod

13:20, 21​—Daytoy kadi a milagro suportaranna ti panagdayaw kadagiti narelihiosuan a reliko? Saan. Awan ti ipakita ti Biblia nga adda nagdayaw kadagiti tulang ni Eliseo. Maigapu iti pannakabalin ti Dios a napasamak dayta a milagro, kas iti amin a milagro nga inaramid ni Eliseo idi sibibiag pay.

15:1-6​—Apay a ni Jehova pinagkukutelna ni Azarias (wenno, Ozias)? “Apaman a pimmigsa [ni Ozias], timmangsit ti pusona . . . , iti kasta nagtignay a di simamatalek maibusor ken Jehova a Diosna ket simrek iti templo ni Jehova tapno agpuor iti insienso iti rabaw ti altar ti insienso.” Idi a ti papadi “timmakderda a maibusor ken Ozias” ket binilinda a ‘rummuar iti santuario,’ nakapungtot ni Ozias kadagiti papadi isu nga immapay kenkuana ti kukutel.​—2 Cronicas 26:16-20.

18:19-21, 25​—Nakialiansa kadi ni Ezekias iti Egipto? Saan. Ulbod ti pamabasol ni Rabsaque, uray ti kinunana nga isu ket addaan iti “pammalubos manipud ken Jehova.” Ni laeng Jehova ti nagpannurayan ni matalek nga Ari Ezekias.

Dagiti Masursurotayo:

9:7, 26. Ti nakaro a pannakaukom ti balay ni Ahab ipakitana a makarimon ken ni Jehova ti palso a panagdayaw ken ti panangibukbok iti dara dagiti inosente.

9:20. Ti reputasion ni Jehu kas napartak nga agpataray iti karuahe paneknekanna ti regtana iti panangitungpal iti annongenna. Agdindinamagkayo met kadi kas naregta a manangiwaragawag iti Pagarian?​—2 Timoteo 4:2.

9:36, 37; 10:17; 13:18, 19, 25; 14:25; 19:20, 32-36; 20:16, 17; 24:13. Makapagtalektayo a ‘kanayon nga agballigi ti sao a rummuar manipud iti ngiwat ni Jehova.’​—Isaias 55:10, 11.

10:15. No kasano a naimpusuan nga inawat ni Jehonadab ti awis ni Jehu a makilugan kenkuana iti karuahena, sidadaan met ti “dakkel a bunggoy” a mangsuporta ken ni Jesu-Kristo, ti moderno-aldaw a Jehu, ken kadagiti napulotan a pasurotna.​—Apocalipsis 7:9.

10:30, 31. Nupay adda met pagkurangan ni Jehu, impakita ni Jehova nga ipatpategna ti amin nga inaramidna. Pudno a ‘saan a nakillo ti Dios tapno lipatenna ti aramidtayo.’​—Hebreo 6:10.

13:14-19. Gapu ta saan a nagregget ti apo ni Jehu a ni Jehoas no di ket kinabilna ti daga iti tallo laeng a daras, limitado laeng ti balligina kadagiti Siriano. Namnamaen ni Jehova nga amin-puso ken sireregta nga aramidentayo ti intalekna a trabaho.

20:2-6. Ni Jehova ti “Managdengngeg iti kararag.”​—Salmo 65:2.

24:3, 4. Maigapu iti panangibukbok ni Manases iti inosente a dara, ‘saan nga immannugot ni Jehova a mangipaay iti pammakawan’ iti Juda. Ipatpateg ni Jehova ti dara dagiti inosente. Makapagtalektayo nga ibalesan ni Jehova ti inosente a dara babaen ti panangdadaelna kadagidiay nangibukbok iti dayta.​—Salmo 37:9-11; 145:20.

Napateg Kadatayo

Ti libro a Maikadua nga Ar-ari iladawanna ni Jehova kas ti Manangtungpal kadagiti kari. Ti pannakaidestiero dagiti umili iti dua a pagarian, umuna ti Israel kalpasanna ti Juda, sibibileg nga ipaganetgetna kadatayo no kasano a pimmudno dagiti naipadto a panangukom a nairekord iti Deuteronomio 28:15–29:28. Ti Maikadua nga Ar-ari iladawanna ni Eliseo kas maysa a mammadto nga addaan iti nasged a kinaregta agpaay iti nagan ni Jehova ken iti pudno a panagdayaw. Da Ezekias ken Josias nailadawanda kas napakumbaba nga ar-ari a managraem iti Linteg ti Dios.

Bayat nga ut-utobentayo dagiti kababalin ken tignay dagiti ar-ari, mammadto, ken dadduma pay a nadakamat iti Maikadua nga Ar-ari, saan kadi a makasursurotayo kadagiti agkakapateg a leksion no ania dagiti ikagumaan nga aramiden ken no ania dagiti liklikan? (Roma 15:4; 1 Corinto 10:11) Wen, “ti sao ti Dios nabiag ken adda bilegna.”​—Hebreo 4:12.

[Kahon/Ladawan iti panid 10]

DAGITI MILAGRO NI ELISEO

 1. Nabisngay ti danum ti Jordan.​—2 Ar-ari 2:14

 2. Napagbalin a makapasalun-at ti narugit a danum ti Jerico.​—2 Ar-ari 2:19-22

 3. Rinangrangkay dagiti oso dagiti rebelioso nga ubbing.​—2 Ar-ari 2:23, 24

 4. Naipaayan iti danum dagiti buyot.​—2 Ar-ari 3:16-26

 5. Nakaawat ti balo a babai iti pagtaraon a lana.​—2 Ar-ari 4:1-7

 6. Nagsikog ti maysa a lupes a Sunamita.​—2 Ar-ari 4:8-17

 7. Napagungar ti maysa nga ubing.​—2 Ar-ari 4:18-37

 8. Nagbalin a pagtaraon ti makasabidong a gisado.​—2 Ar-ari 4:38-41

 9. Napakan iti 20 a tinapay ti sangagasut a lallaki.​—2 Ar-ari 4:42-44

10. Napaimbag ti kukutel ni Naaman.​—2 Ar-ari 5:1-14

11. Nayalis ken ni Gehazi ti kukutel ni Naaman.​—2 Ar-ari 5:24-27

12. Timpaw nga ulo ti wasay.​—2 Ar-ari 6:5-7

13. Nakakita ti adipen kadagiti karuahe dagiti anghel.​—2 Ar-ari 6:15-17

14. Nabulsek ti Siriano a buyot.​—2 Ar-ari 6:18

15. Naisubli ti panagkita ti Siriano a buyot.​—2 Ar-ari 6:19-23

16. Nagbiag ti natay a lalaki.​—2 Ar-ari 13:20, 21

[Tsart/Dagiti Ladawan iti panid 12]

DAGITI ARI TI JUDA KEN ISRAEL

Saul/David/Solomon: 1117/1077/1037 K.K.Pa

PAGARIAN TI JUDA PETSA (K.K.P.) PAGARIAN TI ISRAEL

Rehoboam ․․․․․․ 997 ․․․․․․ Jeroboam

Abias/Asa ․․․․ 980/978 ․․․․

․․ 976/975/952 ․․ Nadab/Baasha/Elah

․․ 951/951/951 ․․ Zimri/Omri/Tibni

․․․․․․ 940 ․․․․․․ Ahab

Jehosafat ․․․․․․ 937 ․․․․․․

․․․․ 920/917 ․․․․ Ocozias/Jehoram

Jehoram ․․․․․․ 913 ․․․․․․

Ocozias ․․․․․․ 906 ․․․․․․

(Athalia) ․․․․․․ 905 ․․․․․․ Jehu

Jehoas ․․․․․․ 898 ․․․․․․

․․․․ 876/859 ․․․․ Jehoacaz/Jehoas

Amazias ․․․․․․ 858 ․․․․․․

․․․․․․ 844 ․․․․․․ Jeroboam II

Azarias (Ozias) ․․․․․․ 829 ․․․․․․

․․ 803/791/791 ․․ Zacarias/Sallum/Menahem

․․․․ 780/778 ․․․․ Pekaias/Peca

Jotam/Acaz ․․․․ 777/762 ․․․․

․․․․․․ 758 ․․․․․․ Hosea

Ezekias ․․․․․․ 746 ․․․․․․

․․․․․․ 740 ․․․․․․ nalakub ti Samaria

Manases/Amon/Josias ․․ 716/661/659 ․․

Jehoacaz/Jehoiaquim ․․․․ 628/628 ․․․․

Jehoiaquin/Zedekias ․․․․ 618/617 ․․․․

Nadadael ti Jerusalem ․․․․․․ 607 ․․․․․․

[Footnote]

[Ladawan iti panid 8, 9]

Nagpakumbaba ni Naaman ket pinaimbag ti pannakabalin ni Jehova

[Ladawan iti panid 8, 9]

Ania ti napasamak ken ni Elias idi ‘naipangato iti allawig’?